#1 слайд
Күнделікті өмірдегі химиялық заттар Дайындаған : Шерхан Ұлбала Үсенқызы Шымкент 2025

1 слайд

#2 слайд
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға химияның күнделікті өмірдегі маңызын түсіндіру; Қарапайым мысалдар арқылы химиялық ұғымдарды нақты көрсету; Химия пәніне қызығушылық ояту

2 слайд

#3 слайд
Кіріспе Химия - біз күн сайын кездесетін, кейде байқамайтын , бірақ өте маңызды ғылым. Таңертең көзімізді ашқаннан бастап ұйықтағанға дейін химиялық заттармен, химиялық құбылыстармен байланыстамыз. Мысалы: Тіс пастасы- химиялық қоспа Таңғы ас ішеміз – тағамда да химиялық заттар бар Киіміміз, сабын, сусабын, ауа, су – бәрінде химия бар

3 слайд

#4 слайд
1. Тағам және Химия Азық-түлік құрамында Көптеген химиялық заттар бар: Ас Ас тұзы – натрий хлориді (NaCl) Қант – глюкоза немесе сахароза (C₆H₁₂O₆) Сірке суы – сірке қышқылы (CH₃COOH) Газдалған сусындарда – көмірқышқыл газы (CO₂) Нан Тамақ пісіру: ет, кортоп, жұмыртқа пісіру

4 слайд

#5 слайд
Кейбір тағамдарда Е-қоспалар болады – олар бояғыштар, дәм күшейткіштер, консерванттар. Мысалы, Е300 – аскорбин қышқылы (С витамині) Қызықты факт: Лимон мен апельсинде С витамині (аскорбин қышқылы) көп.

5 слайд

#6 слайд
2.Киім және Химия Біздің киетін киімдеріміз де химиямен тікелей байланысты. • Мақта – табиғи талшық, құрамында целлюлоза (C₆H₁₀O₅) бар • Жасанды маталар – полиэстер, нейлон, акрил – полимерлер • Киімді бояу, ағарту – химиялық өңдеу Мысалы: Кейбір курткалар су өткізбейді, себебі матасы арнайы химиялық затпен сіңірілген.

6 слайд

#7 слайд
3. Тұрмыстық химия Үйде қолданатын сабын, сусабын, кір жуғыш ұнтақтардың барлығы – химиялық өнімдер. заттар қасиеті сабын май мен сілтінің реакциясы арқылы жасалады ұнтақ құрамында натрий карбонаты сияқты сілтілер бар Тазалағыш заттар хлор (жұқпаны жояды), аммиак (иіс кетіреді)

7 слайд

#8 слайд
Химия тұрмысты жеңілдетеді, бірақ оны дұрыс қолдану керек. Артық немесе абайсыз қолдансақ – зиян келтіруі мүмкін.

8 слайд

#9 слайд
4. Дәрі-дәрмек және Химия Біз ауырғанда ішетін дәрілер – күрделі химиялық қосылыстар. • Аспирин – ауырғанды басады • Парацетамол – қызуды түсіреді • Антибиотиктер – бактерияларды жояды

9 слайд

#10 слайд
Дәрінің ағзада әрекет етуі – химиялық процесс   Дәрі ішке түскеннен кейін:   1. Еріту (ерітіндіге айналу) – физикалық және химиялық процесс. 2. Химиялық реакцияға түсу – ағзадағы ферменттермен немесе жасушалармен әрекеттеседі. 3. Метаболизм– бауырда басқа химиялық қосылысқа айналады. 4. Шығару – бүйрек арқылы, зәрмен немесе басқа жолдармен сыртқа шығады. Мұқият болатын жағдай! Дәрілерді қолдану үшін дәрігердің нұсқаулығы қажет, себебі химиялық құрам әр адамға әртүрлі әсер етуі мүмкін.

10 слайд

#11 слайд
5. Қоршаған орта және Химия Біздің айналамыз – ауа, су, топырақ – бәрі химиялық элементтерден тұрады. • Ауа: оттек (O₂), азот (N₂), көмірқышқыл газы (CO₂) • Су: H₂O – сутек пен оттектен тұрады • Топырақ: минералдар мен тұздар бар Экология мен химия тығыз байланысты. Өндірістен шыққан зиянды газдар, пластик қалдықтар – бәрі химиялық заттар. Химияны дұрыс қолдану арқылы табиғатты қорғауға болады. Мысалы, қайта өңдеу – пластикті қайта балқытып, жаңа өнім жасау.

11 слайд

#12 слайд
6. Химиясыз өмір қандай болар еді? • Сабынсыз – тазалық жоқ • Дәрісіз – денсаулық жоқ • Отсыз – жылу жоқ • Тамақсыз – өмір жоқ Химия болмаса – қазіргі өмірімізді елестету мүмкін емес. Тіпті ауа, су – химияның басты мысалдары.

12 слайд

#13 слайд
7. Қорытынды Химия – ғылым ғана емес, өмірдің негізі. Оны жақсы меңгеру арқылы біз: • Өмірімізді жақсарта аламыз • Табиғатты қорғай аламыз • Жаңа заттар ойлап таба аламыз Химияны тек формула емес, өмірдің құралы ретінде қарайық!

13 слайд

#14 слайд
Қосымша тапсырма (оқушыларға):  1. Үйде қандай химиялық заттарды қолданатыныңды жаз (кемінде 5 зат) 2. Бір затты таңдап, оның құрамын зертте (мысалы, тіс пастасы, сусабын, ұнтақ) 3. «Химиясыз бір күн» атты шағын эссе жазу, түсіндірме тұрғыда айту.

14 слайд