#1 слайд
ЯДРОЛЫҚ ӨЗАРА ӘРЕКЕТТЕСУ, ЯДРОЛЫҚ КҮШТЕР. МАССАЛАР АҚАУЫ, АТОМ ЯДРОСЫНЫҢ БАЙЛАНЫС ЭНЕРГИЯСЫ 9.6.1.8 – ядролық күштердің қасиеттерін сипаттау; 9.6.1.9 – атом ядросының масса ақауын анықтау; 9.6.1.10 – атом ядросының байланыс энергиясы формуласын есептер шығаруда қолдану Сабақтың тақырыбы:

1 слайд

#2 слайд
АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫ

2 слайд

#3 слайд

3 слайд

#4 слайд

4 слайд

#5 слайд

5 слайд

#6 слайд
ЯДРОДАҒЫ НУКЛОНДАРДЫ ЫДЫРАП КЕТУДЕН САҚТАП, ОНЫҢ БЕРІК БАЙЛАНЫСЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН КҮШТЕР – ЯДРОЛЫҚ КҮШТЕР ДЕП АТАЛАДЫ.

6 слайд

#7 слайд
Ядролық күштер Күшті әрекет- тесу күштері Қысқа әрекетті күштер Зарядқа тәуелсіз Қанық- қыш күштер Кулондық күштер қатарына жатпайды

7 слайд

#8 слайд
Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы М я < Z·m p + N·m n Ядролық тарту күшінің жұмысы есебінен нуклондардан атом ядросы түзілгенде пайда болатын массалар айырымын Массалар ақауы – деп айтамыз. - масса ақауының формуласы ∆М= Z·m p + N·m n - M я

8 слайд

#9 слайд
Атом ядросын түгелімен жеке нуклонға ыдырату үшін қажетті минимал энергияны - ядроның байланыс энергиясы дейміз. Энергия үшін МэВ -өлшем бірлігі қолданылады:   Е б = ( Z·m p + N·m n - M я )·931,5 МэВ немесе Е б =( Z·m Н + N·m n – M а )·931,5 МэВ.  ∆М= Е б / c 2 . Е б = ΔM·c 2 Е б =( Z·m p + N·m n - M я )·c 2 немесе Е б =( Z·m Н + N·m n – M а )·c 2 ; – байланыс энергиясының формуласы;

9 слайд

#10 слайд
Меншікті байланыс энергиясы деп ядроның байланыс энергиясының А массалық санға қатынасын, яғни бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясын айтады Е м.б = Е б /А - меншікті байланыс энергиясы

10 слайд

#11 слайд
Бөлшектер, химиялық элементтер Тыныштық массасы Тыныштық энергиясы Химиялық элементтер Тыныштық массасы Тыныштық энергиясы м.а.б МэВ м.а.б ГэВ Электрон о е -1 0,005486 0,510999Азот 13 N 7 13,00574 Протон 1 р 1 1,0072765 938,27231Азот 14 N 7 14,00307 Нейтрон 1 n 0 1,0086649 939,56563Азот 15 N 7 15,00011 Сутегі 1 Н 1 1,007825 938,78326Көміртек 11 С 6 11,01143 Сутегі 2 Н 1 2,014102 1876,1246Көміртек 12 С 6 12 11,177932 Сутегі 3 Н 1 3,016062 2809,4446Көміртек 13 С 6 13,00335 12,112550 Гелий 4 Не 2 4,002603 3728,4020Көміртек 14 С 6 14,00324 Гелий 3 Не 2 3,016042 2809,4260Фтор 19 F 9 18,9984 Литий 6 Li 3 6,01513 Неон 20 Ne 10 19,99244 Литий 7 Li 3 7,01601 Натрий 23 Na 11 22,98977 Бериллий 7 Be 4 7,01693 Натрий 24 Na 11 23,99097 Бериллий 8 Be 4 8,00531 Магний 24 Mg 12 23,98504 Бериллий 9 Be 4 9,01219 Алюминий 27 Al 13 26.98146 Бор 9 B 5 9,01354 Уран 234 U 92 234,039651 Бор 10 B 5 10,01294 Уран 235 U 92 235,04418 21,824232 Бор 11 B 5 11,00930 Уран 238 U 92 238,05113 22,174328 Оттек 15 O 8 15,00307 Нептуний 239 Np 93 239,05320 22,267670 Оттек 16 O 8 15,9949194 Плутоний 239 Pu 94 239,05242 22,267597 Оттек 17 O 8 16,999134 Оттек 18 O 8 17,99915983 Кейбір бөлшектер мен элементтердің бейтарап атомдарының тыныштық массалары мен энергиялары берілген

11 слайд

#12 слайд
Мыс: 13 Al 27 ядросының байланыс энергиясын табыңдар. Бер: 13 Al 27 A=Z+N; N=A –Z = 27-13=14 Z=13, A=27 Е б= ΔM·931,5 МэВ ∆М= Z*m Н + N*m n – M а Т/к: Е б - ? Е б= (Z*m Н + N*m n – M а )*931,МэВ Е б=(13 ·1,0078 + 14·1,0086 – 26,9814) ·931,МэВ = (13,1014 + 14,1204 - 26,9814) ·931,МэВ = 223,93 МэВ

12 слайд

#13 слайд
БҰЛ ҚАЙ ЭЛЕМЕНТ? Атом ядросындағы протон мен нейтрон саны берілген. Бұл қай элемент екенін табыңыз?

13 слайд

#14 слайд

14 слайд

#15 слайд

15 слайд