#1 слайд
ТҮЙСІКТақырыбы:

1 слайд

#2 слайд
Жоспар 1.Кіріспе. 2.Негізгі бөлім. 2.1. Түйсіктің физиологялық негіздері 2.2. Анализатор түрлері 2.3. Түйсіктер түралы жалпы ұғым 2.4. Түйсіктің заңдылықтары мен түрлері. 4.Пайдаланған әдебиеттер.

2 слайд

#3 слайд
Тән сезіп, көзбен көрмек, бермек. Бесеуінен мұндағы ой істі сол мұрын исі, тіл дәмнен хабар алып, жақсы- жаман әр тексермек. Шәкәрім Құдайбердіұлы

3 слайд

#4 слайд
 ТҮЙСІК – сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттерінің, сезім мүшелеріне тікелей әсер етуінен пайда болған мидағы бейнелер.

4 слайд

#5 слайд
Түйсіктер физиологиялық тұрғыдан келесі әрекет- қимылдарды іске асырады: Бейнелейді;  Заттар мен құбылыстарды ң негізгі сырттай белгілерін;  Ішкі ағзалардың қалпын.  Тітіркенуді қабылдаушы қызметін;  Өткізуші орталыққа ұмтылған жүйке жолдарының қимылын;  Талдағыштардың орталық ми қабығы бөліктеріндегі әрекетін.

5 слайд

#6 слайд
 Түйсіктің физиологялық негіздері күрделі комплекстерден тұрады.Оны И. П. Павлов анализатор дейді.

6 слайд

#7 слайд
Әр анализатор 3 бөліктне тұрады. 1. ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ – сезім мүшелері ( рецепторлар) 2. ӨТКІЗГІШ БӨЛІМ – рецепторларды тиісті орталықтармен байланыстырып отыратын афференттік және эфференттік жолдар. 3. МИДАҒЫ ТҮРЛІ ЖҮЙКЕ ОРТАЛЫҚТАР.

7 слайд

#8 слайд
Анализатордың орталық бөліктері: . . . . . - көру; 0000000 – тері; ΘΘΘΘ – иіс, дәм; - - - - - - қозғалыс. Анализатордың шеткі бөлігі: 1-көз; 2- құлақ; 3- тері; 4- иіс мүшесі; 5- дәм мүшесі; 6- бұлшық еттер мен сіңірлер; 7- ішкі органдар рецепторы.

8 слайд

#9 слайд
Түйсіктер түралы жалпы ұғым  А.Р. Лурия түйсікті екі принципке жүйелік және генетикалық түрлерін ашты.  Түйсіктің жүйелік жіктемесінің, негізін салған ағылшын физиологы Чаррльз Шеррингтон (1906). Түйсікті 3 негіггі типке бөлді 1. Экстрорецепторлар; 2. Интероцепторлар; 3. Пропреоцепторлар.

9 слайд

#10 слайд
 Генетикалық жіктемені ағылшын неврологы Х. Хэд салған. 1. Пропатикалық оған органикалық түйсіктер ( қарны ашу, шөлдеу т.с.с.) 2 . Эпикритикалық оған адамның негізгі түйсіктері жатады.  Б. М. Теплов түйсіктерді 2 топқа: 1.Экстрорецепторлар. 2. Интероцепторлар. Ал пропреоцепторларды ішкі түйсіктер деп санады.

10 слайд

#11 слайд
Түйсіктің заңдылықтары Сезгіштік және табалдырық абсолюттік айырма Адаптация – біртіндеп бейімделу Сенсибилизация- сезгіштіктің артуы Синестезия- сүйсіктердің қосарлана жүруі Бір ізді образдар- аз уақытқы болса да түйсіктің өз күйінде қалуы

11 слайд

#12 слайд
Түйсіктің қасиеттері Түйсіну табалдырықтары Икемделу (адаптация) Контраст Бейне жалғасы Сенсибилизация

12 слайд

#13 слайд
Түйсіктің түрлері Экстрорецепторлар (сыртқы анализатор рецепторлары) Көру, есту, иіс, дәм сезу, температуралық, тактильді. Интероцепторлар (І шкі процестерге байланысты) Ауыстыру, Теңдікті сузіну Жылдамдық байқау Пропреоцепторлар ( дененің кңістіктегі қалпы жөніндегі ақпараттармен қамтамасыз етеді) Бұлшық ет, қозғалыстық

13 слайд

#14 слайд
Көру түйсіктері  Біздің көзімізге электромагнит толқындарының әсер етуінің нәтижесінде пайда болады.

14 слайд

#15 слайд
Есту түйсіктері  Есту мүшесін тітіркендіретін ауа бөлшектерінің тербелістері – дыбыс толқындары.

15 слайд

#16 слайд
Иіс түсіктері  Мұрын кеңсірігіндегі кілегей қабықтың клеткаларына түрлі химялық заттардың әсер етуі нәтижесінде иіс түйсіктері пайда болады.

16 слайд

#17 слайд
Дәм түйсіктері  Дәм тіліміздегі дәм бүршіктері.Оны ттіркендіретін белгілі дәмі бар,суға ерігіш түрлі химиялық заттар.

17 слайд

#18 слайд
 С ипап сезу түйсіктері .  Кинестезиялық түйсіктер дененің жеке мүшелерінің бір күйдегі қалпын, қозғалысын білдіреді.  Тең басу түйсіктері.  Вибрациялық түйсіктер.Пассив сипай сезу тері түйсігі түгелдей кіреді Актив сипай сезу Түйсігінің рецепторлары қолында орналасқан

18 слайд

#19 слайд
Пайдаланған әдебиеттер: 1. Қ.Б. Жарықбаев. “Психология негіздері” –Алматы,2005. 2. С. Бап –Баба. “Психология”-Алматы, 2005. 3. К.С. Жумасова “ Психология” – Алматы. 4 . Р.С. Немов ,Психолгия: Учеб. Для студ. Высш. Пед. Заведений: В3 кн.

19 слайд