Нарық және оның заңының жұмыс істеуі.

1 слайд
Пәні:Денсаулық сақтаудағы экономика және құқық негіздері

2 слайд
№ 3 Лекция. Тақырыбы: Нарық және оның заңының жұмыс істеуі. Сұраныс пен ұсыныс

3 слайд
Жоспар  Нарықтың (нарықтық экономиканың) қалыптасу тарихы, құрылымдық жағдайы және мәні.  Нарық түрлері және классификация.  Нарық құрылымы және инфрақұрылымы.

4 слайд
Мақсаты :  Нарықтық экономиканың құрылу тарихын, оның әкімшілдік- әміршілдік экономика алдындағы артықшылықтарын оқу,  нарықтық экономиканың құрұлу принциптерін, қызметтері мен қатынастар жүйесін игеру,  нарықтық әртүрлілі г ін, құрылымын және нарық экономиканың әртүрлі үлгілерін, оның ішінде қазақстандық нарықтық қалыптасу үлгісіне тоқталып өтіп жетік анықтау.

5 слайд
Нарықэ к о н о м и к а л ы қ м а қ с а т ы б о й ы н ш а : • Тұтыну тауарлары мен қызметтер нарығы • Өнеркәсіпке арналған тауарлар нарығы • Ноу-хау нарығы • Шикізат нарығы • Еңбек нарығы • Құнды қағаздар нарығы және т.б.

6 слайд
Нарықг е о г р а ф и я л ы қ о р н а л а с у ы н а б о й ы н ш а : • Жергілікті нарық • Ұлттық нарық • Әлемдік нарық

7 слайд
Нарықс а л а л ы қ б а ғ ы т ы б о й ы н ш а : • Автокөлік нарығы • Мұнай нарығы • Компьютер нарығы және т.б.

8 слайд
Нары қ қызметтері 1) Ақпараттық қызмет 2) Делдалдық қызмет 3) Баға белгілеу қызметі 4) Реттеушілік қызметі 5) Санациялық қызмет л а т . s a n a tіo — е м д е у , с а у ы қ т ы р у

9 слайд
Нарықтық жүйенің негізгі белгілері мыналар: • өндірушілер жұмысына мемлекет тарапынан мейлінше аз араласу.• өндіріс құрал жабдықтарының жеке меншіктің қолында болуы; • кәсіпкерлік еркіндіктің болуы; • экономикалық байланыстарда тек соңғы пайданың көзделуі; • экономикалық коньюктураға байланысты нарықтың өзін- өзі реттеуі;

10 слайд
Артықшылығы - өзгеретін жағдайларға тез бейімделу және икемделу; - шығындарды азайту және пайданы көбейту мақсатымен жаңа технологияларды оперативті қолдану; - шешім қабылдауда, келісім жасауда өндірушілер мен тұтынушылардың тәуелсіздігі; - әр түрлі қажеттіліктерді керекті мөлшерде және жоғары сапамен қанағаттандыру қабылеті.

11 слайд
Кемшіліктері нарық еңбек пен табысқа құқықтық кепіл бермейді

12 слайд
Ежелгі Греция және ежелгі Риме содан кейін ортағасырларда Европаның бірнеше қалаларында сауда орталықтарын нарық деп атаған. Бүгінгі таңда, дамыған елдерде нарық жүйесі ретінде көптеген нарық қызметтерінің жиынтығының бірлестігін айтуға болады. Бүгінгі таңдағы нарық жүйесіне бірнеше ірі нарықтық қызмет орталықтарын атап айтуға болады: өндіріс құралдар нарығы, қызмет көрсету нарығы, еңбек нарығы, ссудалық капитал нарығы, құнды қағаздар нарығы, валюта нарығы.

13 слайд

14 слайд
Өндіріс құрал жабдығы Тұтыну тауар мен қызмет көрсету нарығы Еңбек нарығыӨндірістік сала

15 слайд
Қайтарымды экономикалық байланыс нарық қызметін құрайды.  Бірінші қызметі нарық тұтыну саласын және өндіріс саласын бірлестіреді.  Нарықтың екінші қызметі өндірістің соңғы нәтижесін бақылаушы ролін атқарады.  Және соңғы маңызды қызметі бұл нарықтық айырбас кезіндегі сатушылар мен сатып алушылардың экономикалық қызығушылықтарын іске асыратын қызметінен көрінеді.

16 слайд
Hapықтың мәнiн көрсететiн қызметтеp  Дифференциалды қызметі нарықта әртүрлі топтардың болуы.  Баға орнатушы қызметі.

17 слайд
Баға төмендеген кезде өндірушілер өндіруді қысқартып, жаңа техника, технология еңгізу, еңбектi ұйымдастыруды жетiлдiру арқылы шығындарды азайту мүмкiндiгiн iздей бастайды. Ынталандырушы қызметі

18 слайд
Реттеуші қызмет Нарықтың реттеушi ролiн әкiмшiлiк басқару экономикалық жүйе түрінің өзгеруiне алып келiп, сәйкессiздiкке, тапшылықтың тууына, адамның экономикалық өcyдeгi қозғаушы күшi ролiн жоюға алып барады.

19 слайд
Tayapлық ндіріс зін - зi реттеу ызмеmi ө ө ө қ Тауарға деген сұраныc өскен сайын өндірушілер өз өндірісі көлемін кеңейтеді және бағаны өсiредi. Соның нәтижесiнде өндiрiс қысқара бастайды.

20 слайд
Ақпараттық қызметі Тауар бағасы мен қызмет көрсету, банктегi депозит пен несиеге проценттiк өciімнің призма apқылы тұрақты өзгеруi нарықтағы экономиканың барометрiне, әpi айнасына айналдырады . Нарық өндipicкe қатысушыларға қажетті өндіріс шығындары жайлы жедел ақпарат беріп отырады.

21 слайд
 Бұл тапшылықсыз өнiм жағдайында (сатып алушы тандай алғанда, өндірістегі монополиялық жағдай болмағанда және олардың арасыдағы бәсекеде) әрекет ете алады.Өндірілген өнім мен еңбек шығынының қоғамдық маңыздылығын орнату қызметі.

22 слайд
Сауықтыру қызметі Бәсекенің көмегімен қоғамдық өндірісті тиімсіз бірыңғай шаруашылықтан тазалап, үміт арттыратындардың дамуына ыңғайлы жағдай жасайды.

23 слайд
Нарықтық механизмi – шаруашылықты ұйымдастырудың түpi. Онда жеке тұтынушы мен өндiрушiлер нарық арқылы өзара ic-әрекет жасайды және экономиканың негiзгі үш мәселесiн шешудi мақсат етедi: «Heнi өндiру керек?», «қалай өндiру керек», «кiмдер үшiн өндiру керек?». Нарықтың механизмі - сатушы мен сатып алушының өзара іс-әрекеттерінің бәсекелестік механизмі және сұраным мен ұсынымның негізгі 3 сұраққа жауап береді. Нарық механизмi

24 слайд

25 слайд
Нарықтық экономиканың субъектiлерi Үй шаруашылығы Фирма Үкiмет материалдық және адами ресурстарды өткере отырып, оларды фирмаларға нарық ресурстары арқылы ұсынaды өндiрiс ресурстарын бiрiктiредi және қозғалысқа келтiрiп, өнім шығарады, қызмет көрсетедi және осы тауарды қалыптастырады басқа фирмалардан салық алып, жеке кәсiпорындарға дотация, субсидия бередi және кәсiпкерлерден қажетті ресурстарды сатып алады.

26 слайд
Нарықтық экономиканың субъектiлерi Үй шаруашылығы Фирма Үкiмет салық дотация субсидия ресурстарды материалдық және адами ресурстарды салық Трансферттік төлемдер

27 слайд
Hapық - күрделі жүйе, оның құрылымын әртүрлi белгiлермен классификациялауға болады.

28 слайд
Нарық классификациясы Ұйымдық тұрғыдағы белriсi Құрылымдық тұрғыдан бөлу Территориялық Базар, биржа, аукцион, жәрменке, аймақтық нарық, ішкі нарық, әлемдiк нарық Бесекелестiк сипат пен деңгейi тұрғысынан Монополиялық, олигополиялық, монополиялық бәсеке, еркін, реттеушi Пропорционалдық деңгейi тұрғысынан Баланстанған,баланстанбаған Салалық сипаты тұрғысынан Сала аралық, салалық, ішкі салалық (өндірicтiк сала, қызмет көрсету салалары, материалдық емес игiлiктер) Тауарды бағыттау тұрғысынан Азық-тулiктiк, азық- түліктік емес, тағамдық , тағамдық емес Заңдылыққа сай келу . Арнайы ресми, ресми емес Жетiлу деңгейi тұрғысынан Дамыған нарық, қалыптасушы нарық Нарық субъектiсi тұрғысынан Сатушы нарығы, тұтынушы нарығы

29 слайд
Н а р ы қ т ы қ а л ы п т а с т ы р а т ы н а д а м за т қ ы зм е т ін ің с а л а с ыБағалы қағаздар нарығы Қағаз нарығы Валюталық нарық Капитал нарығы Көлеңкелі нарық Рухани идея мен өнім нарығыҒылыми-техника өнімі нарығыҒылыми-техникалық нарықАқпараттық нарық Қ а р ж ы с а л а с ы Р у х а н и с а л а

30 слайд
Қазiргi Hapық курделi жүйенi құрап , ол көптеген саладан және табиғаты әртурлi функционалдық жүйелер тобынан тұрып, өндiрушi мен тұтынушы арасындағы шаруашылықтың байланыстарын құрайды.  Нарықтық экономиканың ерекшелiктерi:  1) Нарықта тауар массасының болуы;  2) Нарықта дамыған және нарақты ақша жүйесi бар;  3) Нарық өзiнiң еркiндiгiне қарамастан сұраныс, ұсыныс, баға, бәсекелестiк заңдылықтарына тәуелдi;  4) Нарық дүниежузiлiк нарықтың алдында ашық болады.

31 слайд
 Қайта өндiрiлмейтiн ресурстарды сақтауды қамтамасыз ете алмауы.  Қоршаған ортаны қорғауға экономикалық механизмнiң жоқтығы  Еңбек және табыс құқығына кепiл бермейдi.  Ақшасы бар тұлғалардың сұранысын қанағаттандыруға бағытталған.  Жалпы адам ресурстарын пайдалануды бақылай алмайды.Hap ықтың артықшылықтары кемшiлiктерi  Pесурстарды тиімді бөлу.  Ақпараттың шектеулiгiне қарамастан, оның табысты қызметi.  Шарттардың өзгеруiне икемдiлiгi мен бейiмделуi.  Fылыми - технологиялық революция нәтижелерiн оңтайлы пайдалану.  Тұтынушылар мен кәсіпкерлердің таңдау және әрекет еркіндігі  Тауар және қызмет сапасының жоғарлауынан әр түрлі қажеттiлiктердi қанағаттандыру қабiлеттiлiгi.

32 слайд
Нарықтық инфрақұрылым. Инфрақұылым - бұл институттар (ұйымдар, мекемелер, фирма) жиынтығынан тұpaды. Нарықтық экономикаға жұмыс істейтін қызметтер саласының жүйесі.

33 слайд
Нарықтық инфрақұрылым элементтері ӘлеуметтікЭкономикалық • Елдің валюталық жүйесі • Мемлекеттің ақша – қаржылық жүйесі • тауарлық қор биржасы, • еңбек биржасы • аукциондар • жәрмеңкелер Материалдық • Энергиямен қамтамасыз ету жүйесі • Ұлттық экономиканың аумақтық – экономикалық құрылымы • Жолдар, құбырлар. Порттар, әуежайлар жүйесі • ақпараттық жүйелер • Білім беру жүйесі • Денсаулық сақтау • Ұлттық ғылыми мәдени деңгейі

34 слайд
Нарықта жетістіктерге жету үшін Қоғамның қолындағы санаулы өндіріс, экономикалық ресурстарды ең тиімді түрде өндіріс салаларына бөлу керек Өндірілген тауарларды, игіліктерді тиімді әрбір адамның қажеттілігіне сәйкес бөлу керек Әрбір жеке өндіріс түрін оптималды түрде ұйымдастыру

35 слайд
 Әрібір жүйеде өзінің ерекше маманданған белгісі бар экономикалық өмірді ұйымдастырудың ұлттық үлгісі болады.  Американдық үлгісі: кәсіпкерлікті байыту және қолдау.  Жапондық үлгі: ұлттық дәстүрдің жоғарғы деңгейіне негізделген.  Неміс үлгісі: әлеуметтік нарықтық шаруашылықтарға бағытталған.  Қытай үлгісі: шаруашылықтың барлық секторын қамтиды.