#1 слайд
Ұйымдастыру кезеңі: -Амандасу - Оқушыларды түгендеу Психологиялық ахуал қалыптастыру Оқушылар шеңбер құрып, "Жүректен-жүрекке" әдісі арқылы бір-біріне жылы тілек айтып амандасады Үй тапсырмасын сұрауда және жаңа сабақтың тақырыбын ашуда «Пазл» әдісі қолдану. Сұрақтарға жауап берген кезде сурет ашылады.Сабақ тақырыбы анықталады

1 слайд

#2 слайд
https://learningapps.org/watch?v=pf1sygpdk24   1.Ағза жұмысын реттейтін қандай құрылымдар бар? 2.Гомеостаз дегеніміз не? 3.Гомеостаздың ағза жұмысын реттейтін қызметіне қатысы бар ма?

2 слайд

#3 слайд
https://www.youtube.com/watch?v=RrlpxLrCCTs

3 слайд

#4 слайд
Нейрогуморальдық реттелу және ағзаның бейімделуі Нейрогуморальдық реттелу - ағзадағы маңызды физиологиялық процестердің бірі. Бұл механизм тынысалу мен тыныс шығару процестерінің үйлесімді жұмысын қамтамасыз етеді. Нейрогуморальдық реттелу жүйке жүйесі мен гуморальдық факторлардың бірлескен әрекетін қамтиды. Бұл жүйе ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын сақтауға және сыртқы ортаның өзгерістеріне жылдам бейімделуге мүмкіндік береді. Осы курста біз тынысалу процесінің реттелуін, жүйкелік және гуморальдық реттелудің айырмашылықтарын, сондай-ақ ағзаның күйзеліске бейімделу механизмдерін қарастырамыз.

4 слайд

#5 слайд
Тынысалу мен тыныс шығарудың нейрогуморальдық реттелуі 1Орталық реттелу Тынысалу орталығы ұзынша мида орналасқан. Бұл орталық тыныс алу мен шығару ырғағын анықтайды және бақылайды. 2Хеморецепторлар Қандағы CO2, O2 және pH деңгейін бақылайтын арнайы рецепторлар. Олар ұйқы артериясында және аорта доғасында орналасқан. 3Нейрондық сигналдар Хеморецепторлардан алынған ақпарат жүйке импульстары арқылы тынысалу орталығына жіберіледі. 4Бұлшықет белсенділігі Тынысалу орталығы диафрагма мен қабырға аралық бұлшықеттерге сигналдар жібереді, олардың жиырылуы мен босаңсуын реттейді.

5 слайд

#6 слайд
Жүйкелік және гуморальдық реттелуді салыстыру Жүйкелік реттелу Жылдам, нақты әрекет. Нейрондар арқылы электр сигналдары жіберіледі. Белгілі бір мүшелерге немесе тіндерге бағытталған. Тынысалуда диафрагма мен қабырға аралық бұлшықеттердің жұмысын тез өзгертеді. Гуморальдық реттелу Баяу, бірақ ұзақ мерзімді әсер. Гормондар мен биологиялық белсенді заттардың қан арқылы таралуына негізделген. Жалпы ағзаға әсер етеді. Қандағы CO2 деңгейінің жоғарылауы тынысалу жиілігін арттырады.

6 слайд

#7 слайд
Ағзаның күйзеліске бейімделуі Күйзеліс факторын анықтау Ағза сыртқы немесе ішкі күйзеліс факторын анықтайды. Бұл физикалық, эмоциональдық немесе психологиялық фактор болуы мүмкін. Жедел реакция "Қашу немесе шабуылдау" реакциясы іске қосылады. Симпатикалық жүйке жүйесі белсендіріледі, адреналин мен кортизол бөлінеді. Физиологиялық өзгерістер Жүрек соғысы жиілейді, қан қысымы көтеріледі, тынысалу жиілігі артады. Бұлшықеттерге қан ағыны күшейеді. Ұзақ мерзімді бейімделу Егер күйзеліс ұзаққа созылса, ағза өзінің гормоналдық жүйесін және жүйке байланыстарын қайта құрады.

7 слайд

#8 слайд
Тынысалу жүйесінің бейімделу механизмдері 1Тынысалу жиілігінің өзгеруі Физикалық жүктеме немесе биік таулы жерлерде тынысалу жиілігі артады. Бұл оттегінің қанға көбірек өтуін қамтамасыз етеді. 2Альвеолалардың көлемінің ұлғаюы Ұзақ мерзімді бейімделу кезінде өкпедегі альвеолалардың көлемі ұлғаяды, бұл газ алмасу бетін арттырады. 3Эритроциттер санының артуы Биік таулы жерлерде ұзақ уақыт болу кезінде эритроциттер саны артады, бұл оттегінің тасымалдануын жақсартады. 4Тынысалу бұлшықеттерінің күшеюі Жүйелі түрде физикалық жаттығулар жасау диафрагма мен қабырға аралық бұлшықеттердің күшеюіне әкеледі, бұл тынысалу тиімділігін арттырады.

8 слайд

#9 слайд
Нейрогуморальдық реттелудің бұзылуы және оның салдары Бұзылу түріСебептеріСалдары Емдеу әдістері Орталық апноэ Ми діңіндегі зақымданулар Тынысалудың тоқтауы Жасанды тыныс алдыру, дәрі- дәрмектік терапия Гипервентиля ция синдромы Күйзеліс, мазасыздық Тынысалу жиілігінің артуы Психотерапи, тыныс алу жаттығулары Cheyne-Stokes тынысалуы Жүрек жетіспеушілігі Тынысалу амплитудасының циклдік өзгеруі Негізгі ауруды емдеу, оттегі терапиясы

9 слайд

#10 слайд
(Топтық жұмыс) «Джиксо әдісі» әдісі арқылы жүйкелік және гуморалды үдерістер жөнінде постер қорғалады. (ҚБ) Тапсырма 1 – «Т кестесі». Жүйкелік және гуморальды реттелуді салыстырыңыз. Дескриптор: - Жүйке жүйесі реттелуінің ерекшеліктерін сипаттайды;2б - Гуморальды реттелуінің ерекшеліктерін сипаттайды;2 б - Жүйке және гуморальды реттелудің ұқсастықтарын атайды 2б Бағалау: «Бағалау парағы»

10 слайд

#11 слайд
ПИЗА Тапсырмасы: Тыныс алу мен шығару механизміне нейрогуморальдық реттелудің әсері Мәтін Тыныс алу – бұл организмнің оттегімен қамтамасыз етіліп, көмірқышқыл газынан босатылуы үшін маңызды физиологиялық процесс. Тыныс алу және шығару механизмі бірнеше факторлардың ықпалымен реттеледі. Бұл реттеуді екі негізгі жүйе жүзеге асырады: 1.Нейрондық реттелу – тыныс алу орталығы ми діңгегінде орналасқан. Ол көмірқышқыл газының деңгейіне сезімтал. Қандағы көмірқышқыл газының концентрациясы артқанда, тыныс алу орталығы тыныс алу бұлшықеттеріне сигнал береді, нәтижесінде тыныс алу жиілейді. 2.Гуморальдық реттелу – қандағы химиялық заттардың деңгейі арқылы реттеледі. Мысалы, көмірқышқыл газы мен оттегі деңгейінің өзгеруі каротидті және аорталық денелердегі рецепторларға әсер етіп, тыныс алу орталығына сигнал жібереді. Тыныс алу мен шығару механизмі былай жүзеге асады: • Тыныс алу: Бұлшықеттер жиырылып, кеуде қуысы кеңейеді, нәтижесінде өкпе ішіне ауаның кіруі қамтамасыз етіледі. • Тыныс шығару: Бұлшықеттер босап, кеуде қуысы тарылып, ауаның шығуы қамтамасыз етіледі. Қоршаған ортадағы оттегі деңгейінің төмендеуі немесе физикалық белсенділік кезінде нейрогуморальдық реттелу тыныс алу жылдамдығы мен тереңдігін өзгертіп, ағза қажеттіліктерін қанағаттандырады.

11 слайд

#12 слайд
Сәйкестік Тесті Механизм немесе фактор Сипаттама 1. Нейрондық реттелу A. Бұлшықеттер босап, өкпеден ауаның сыртқа шығуын қамтамасыз ету. 2. Гуморальдық реттелу B. Бұлшықеттер жиырылып, өкпеге ауаның кіруін қамтамасыз ету. 3. Тыныс алу C. Қандағы химиялық заттардың концентрациясын бақылау арқылы реттелуі. 4. Тыныс шығаруD. Тыныс алу орталығының ми діңгегінде орналасып, бұлшықеттерге сигнал жіберуі.

12 слайд

#13 слайд
"Ия" немесе "Жоқ" Тапсырмасы Сұрақ И я Жо қ 1. Нейрондық реттелу көмірқышқыл газының деңгейіне сезімтал тыныс алу орталығымен байланысты. 2. Гуморальдық реттелу бұлшықеттердің тікелей жиырылуын бақылайды. 3. Тыныс алу кезінде бұлшықеттер босаңсып, өкпе кішірейеді. 4. Қандағы оттегі деңгейінің төмендеуі тыныс алу жиілігін арттыруы мүмкін. 5. Тыныс алу мен шығару тек гуморальдық реттелуге тәуелді.

13 слайд

#14 слайд
(Жеке жұмыс) Тапсырма 3 – «+/-». Берілген ақпараттың дұрыс, не бұрыс екендігін белгілеңіз. https://wordwall.net/resource/83399110

14 слайд

#15 слайд
Рефлексия «3/2/1 әдісі»: 1. Мен білетін үш нәрсе ... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе....

15 слайд