өсу мен даму. жас ерекшелік физологиясы презентация. слайд

1 слайд
Өсу мен даму Пәні: Жас ерекшелік физологиясы Дайындаған: Мүсіл Қаракөз Тобы: ДО23-1 Қабылдаған: Роза Алдагергеновна

1 слайд

2 слайд
Жоспары: Тақырып бойынша бейне- сабақ Қосымша мәліметтерТақырып бойынша тірек-сызбаларТақырып бойынша анықтамалар

2 слайд

3 слайд
Жас ерекшелік физиологиясы Жас ерекшелік физиологиясы адамның жеке басының өмір сүруінің (онтогенезінің) әр түрлі кезеңдерін сипаттайтын, морфологиялық және функционалдық ерекшеліктерін, өсу мен дамудың жалпы заңдылықтарын, қызмет атқаруын реттейтін физиологиялық механихзмдерді, тіршілік ету ортасындағы алуан түрлі өзгерістерге организмнің бейімделуінің қалай іске асатындығын, организмді құрайтын жүйелер (жүйке жүйесі, қан айналу, тыныс алу, ас қорыту, зат алмасу, сыртқа шығару, сенсорлық жүйе) қызметтерінің мәнісін, олардың денсаулыққа қатысты орындары мен маңызын зерттеп, зерделеп түсіндіреді. Денсаулық ойдағыдай дұрыс қалыптасып, сақталуы, оның нығаюы үшін әрбір организмнің барлық физиологиялық көрсеткіштері адам жасының кезеңдерінде тиісті, қажетті деңгейлерде болуы шарт. Бұл көрсеткіштерді (қай пәннің маманы болмасын) саналы түрде білсе, ол өзіне тиесілі оқу-тәрбие жұмысын мақсатты, жүйелі жүргізеді, яғни қажетті пайдалы нәтежиеге қол жеткізеді. Бұл мақсатқа мектеп гигиенасын (оқушы мен оны қоршаған орта өзара қатынастарын, олардың жасқа байланысты ерекшеліктерін зерттейтін ілім) меңгеру зор көмегін тигізеді.

3 слайд

4 слайд
Өсу мен даму Балалар мен жастардың организмі үнемі өсіп дамуда болады. Организмдегі клеткалардың саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене көрсеткіштерін өсу деп атайды. Организмнің негізгі үш дене көрсеткіші бар: бойы, салмағы және кеуде шеңбері. Даму – сапалық көрсеткіш. Организмнің дамуы дегеніміз ұлпалардың жекешеленіп белгілі бір қызмет атқаруға бейімделуі, организм мен оның жеке мүшелерінің қызметінің артуы, баланың ақыл-ой өрістерінің молаюы. Организмнің дамуы екі түрлі болады: физикалық және функциялық. Физикалық дамудың көрсеткіштері барлық мүшелерге бірдей : мүшенің ұзындығы, ені, тереңдігі, көлемі, аумағы, салмағы. Функциялық дамудың көрсеткіштері мүшенің атқаратын қызметіне байланысты әртүрлі. Мысалы, жүректің функциялық дамуын анықтау үшін оның систолалық немесе минутық көлемін өлшейді.

4 слайд

5 слайд
Адам жасының кезеңдері Оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастырғанда балалардың жасын белгілі бір топқа бөлуге тура келеді. Ол топтардағы балалардың жасын белгілі бір мөлшермен шектеу қажет. Осыған байланысты адам өмірін бірнеше жас кезеңдеріне бөледі. Жас кезеңдері деп өсу мен дамуы ұқсас физиологиялық ерекшеліктері бірдей уақыт мөлшерінің шегін айтады. 1965 жылы Мәскеу қаласында адам организмін зерттейтін түрлі ғалымдар өкілінің қатысуымен болған дүниежүзілік жас кезеңдерінің жиналысында адамның барлық өмірін 12 кезеңге бөлген: 1.       Нәресте- алғашқы 10 күн; 2.       Емшектегі сәби -10 күн-1 жас аралығы; 3.       Алғашқы балалық шақ - 1-3 жас аралығы; 4.       Бірінші балалық шақ - 4-7 жас аралығы; 5.       Екінші балалық шақ - 8-11жас (қыз бала), 8-12 жас (ұл бала); 6.       Жасөспірім шақ - 12-15 (қыз бала), 13-16 (ұл бала); 7.       Кәмелеттік немесе бозбала, бойжеткен - 16-20 (қыз бала), 17-21 (ұл бала); 8.       Кемел жас (ересектіктің 1- кезеңі) - 21-35 (әйелдер), 22-35 (ерлер); 9.       Ересектіктің 2- кезеңі - 36-55 (әйелдер) , 36-60 (ерлер); 10.    Егде жас - 56-74 (әйелдер), 61-74 (ерлер); 11.    Қарттық жас - 75-90 (әйелдер, ерлер); 12.    Ұзақ жасаушылар - 90 жастан жоғары.

5 слайд

6 слайд
Адамның өсу және даму заңдылықтары AD C BӨсу мен даму гетерохронды болады, яғни үнемі біркелкі болмайды. Өсу мен даму адам өмірінде бірде жылдамданып, бірде баяуланады. Тіпті бір жылдың ішінде бойдың өсуі бірдей емес: бала жазда тез, қыста нашар немесе түнде бойы көбірек, күндіз аз өседі. Өсу мен дамудың тұқым қуалау қасиеттері мен сыртқы ортаның жағдайларына тәуелділігі. Организмнің өсу және даму қарқыны, жыныстық деморфизм және жеке мүшелер мен мүшелер жүйесінің жетілуі тұқым қуалау қасиеттеріне байланысты. Дегенмен олар сыртқы ортаның жағдайына байланысты ауытқуы мүмкін. Өсу мен даму баланың жынысына байланысты. Жыныстық жетілу қыздарда 9-10 жаста, ұлдарда 10-11 жаста басталады да жынысына сай бойжеткендерде 16-18 және жігіттерде 18- 20 жаста толық жетіледі. Жыныстық жетілгенге дейін ер баланың антропометрлік көрсеткіштері қыздардан жоғары болса, жыныстық жетілу басталған кезде, керісінше қыздардың салмағы, бойы, кеуде шеңбері анағұрлым жоғары болады. 15 жастан әрі қарай ер балалар тез өсіп жетіледі де олардың көрсеткіштері қайтадан қыздардан жоғары болады. Мүшелер мен мүшелер жүйелерінің өсу мен даму қарқыны әртүрлі. Баланың алғашқы жылында миы тез өседі, 7 жасқа жеткенше оның миы ересек адамның миының 80-90% шамасында болады. Ал лимфа ұлпаларының өсіп дамуы 10-12 жаста күшейеді, жыныс мүшелерінің өсіп жетілуі 12 жастан әрі қарай болады.

6 слайд

7 слайд
Өсу мен дамудың акселерациясы. Акселерация дегеніміз өсу мен дамудың қарқынды жүруі. Яғни, қазіргі балалар мен жастардың белгілі бір мерзімінде олардың ата-аналарының сол жасындағы денесінен ірі болып, ерте жетілуін айтады. Өсу мен дамудың акселерациясының бірнеше белгілері бар: - жаңа туған нәрестелердің ірі болуы; - белгілі бір жас мерзімінде балалар мен жастардың денесінің ірі болуы; -ерте жыныстық жетілу; -баланың сүйегінің ерте қатаюы; -бойдың өсуінің ерте тоқтауы .

7 слайд

8 слайд
Мектеп жасындағы балардың өсуі мен дамуы C DB A Бұл кезеңде жаңадан көптеген қозғалысқа байланысты дағдылар қалыптасады. Сәби еркін жүреді, сөйлейді. Айналасындағы заттарға әуестігі артады, әр нәрсені білгісі келеді. Ойлау кабілеті дамиды. Жаңадан шартты рефлекстер калыптасады. Сүт тістері толық шығып үлгіреді.І. Мектепке дейінгі сәбилік кезең Баланың іс-әрекетінде сапалық өзгерістер байқалады. Бұл негізінен баланың мектепке баруымен тікелей байланысты. Енді бала мектеп тәртібіне бағынуға байланысты іс-әрекеттерге талпынады. Жаңа дағдылар қалыптасады, жауапкершілікті, тәртіпті сезінеді. Ойлау қабілеті дами бастайды. Бойларының ұзындығы шамамен - 140-150 см, салмағы 30 килодан артады.ІІІ.Мектеп жасындағы ересек кезеңБұл кезенді кейде мектеп жасына дейінгі кезең деп те атайды. Бұл кезеңде баланың айналасындағы болып жатқан жағдайларға кызығушылығы артады. Бұл не? деген сұрактарға жауап іздейді. Ми көлемі артып, дами түседі. Анық сөйлейді. Бұл кезеңде бала үшін әр түрлі ойынның маңызы зор. Ойын арқылы денесі өседі, көңіл күйі қалыптасады. Әсіресе, кимыл-өрекеті қажет ететін ойындар арқылы каңқасы мен бұлшыкеттері дұрыс жетіле түседі. ІІ. Мектепке дейінгі естияр кезең Баланың өсуі мен дамуында жаңа өзгерістер пайда болады. Ұлдар мен қыздардың дене бітімінде бірінен-бірінің айырмашылықтары айқын байкалады. Мұның бәрі де жыныстық жетілуімен тікелей байланысты. Қыздарда алғашқы етеккір 12-13 жаста басталады. Денесі өседі, бұлшықеттері дамиды, тері астындағы май қабаты қалыңдай түседі. Кеудемен тынысалу түрі айқын білінеді және т. б. Ұлдардың дауысы жуандайды, көмекейі айқын байкалады. Жыныс мүшелері өседі, сақал-мұрт шыға бастайды және т. б. Зат алмасу қарқындығы артып, қозғалыс әрекеттердің үйлесімділігі жетіледі. Барлық физиологиялық үдерістер жедел жүреді. IV. Жасөспірімділік кезең

8 слайд

9 слайд
Қолданылған әдебиеттер: 1. Неменко Б.А. Оспанова Г.К Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы(Оқулық).- Алматы 2002.344б. 2. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков., М., Медицина, 2004. 3.

9 слайд