ПОПУЛЯЦИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. АҒЗАЛАРДЫҢ ТІРШІЛІККЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНІҢ ӘРТҮРЛІ ТӘСІЛДЕРІ.

1 слайд
САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ : ОҚУ МАҚСАТЫ: САБАҚ МАҚСАТЫ: ПОПУЛЯЦИЯНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАЛАРЫ ЖӘНЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. АҒЗАЛАРДЫҢ ТІРШІЛІККЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІНІҢ ӘРТҮРЛІ ТӘСІЛДЕРІ. 8.3.1.2 ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін зерттеу; ТУРМАГАМБЕТОВА МЕЙРАМГУЛ ИЗТАЕВНА Әл-Фараби атындағы №21 мамандандырылған гимназия - Популяцияның негізгі қасиеттері мен құрылымдық ерекшеліктерін сипаттайды; - Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін түсіндіреді

1 слайд

2 слайд
ТІРЕК СӨЗДЕР ДЕМЭКОЛОГИЯ – популяцияда жүретін үдерістерді зерттейтін экология бөлімі. ПОПУЛЯЦИЯ – түрдің тіршілік етуінің едәуір аз құрылымдық бірлігі ЭНДЕМИК – (грек. endemos – жергілікті) – жер шарының шағын аймақтарына ғана таралған өсімдіктер мен жануарлар. ТҮР – (лат. Species) — тірі ағзалар жүйесіндегі негізгі құрылымдық бірлік. K және R стратегиялары – тіршілік ету ортасының жағдайына байланысты өзін -өзі сақтауы мен көбеюдің екі түрлі тәсілі.

2 слайд

3 слайд
Популяция   дегеніміз не? Белгілі бір аумақты мекендейтін, шығу тегі бір, ұзақ жылдар бойы табиғаттағы санын тұрақты ұстап келе жатқан бір түрге жататын организмдер жиынтығы. ТҮР негізгі экологиялық бірлікке жатады.

3 слайд

4 слайд
ПОПУЛЯЦИЯ ЖАҒДАЙЫНЫҢ МАҢЫЗДЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ САНЫ – популяциядағы дара саны ӨСІМІ – туу және өлім арасындағы айырмашылық ӨСІМІ ҚАРҚЫНЫ – уақыт бірлігіндегі өсім ТЫҒЫЗДЫҒЫ – аудан бірлігіндегі дара саны ТУУ – уақыт бірлігіндегі туған дара саны ӨЛІМ –ЖІТІМ - уақыт бірлігіндегі тіршілігін жойған дара саны ЖАСТЫҚ ҚҰРАМЫ – әртүрлі жастағы даралар арасындағы қатынас ЖЫНЫСТЫҚ ҚҰРАМЫ - аталық және аналық арасындағы қатынас ГЕНОФОНДЫ – даралар ие барлық геннің, олардың түрөзгерістерінің жиынтығы

4 слайд

5 слайд
Популяция тығыздығы дегеніміз не? Белгілі бір аймақтағы немесе кеңістіктегі даралар санының жиілігі Мысалы, 1 га су қоймасында 200 кг балықтардың кездесуі, 500 ағаштың 1 га аймақта өсуі.

5 слайд

6 слайд
ТУУ ЖӘНЕ ӨЛІМ -ЖІТІМ Популяцияның өсуіне кедергі келтіреді Қоршаған орта жағдайлары аса қолайлы болмағанда орын алады Популяция санының тым көбейіп, өзара бәсекелестіктің және аурудың таралуы Популяция мөлшерінің ұлғаюы Әр түрге тән өсу жылдамдығының максимумға жетуі Орта жағдайлары қолайлы болғанда туылу жоғары болады

6 слайд

7 слайд
Суреттегі мекен орталарына тірі ағзалар қалай бейімделген?

7 слайд

8 слайд
ТІРІ ҚАЛУ СТРАТЕГИЯЛАРЫ R-стратегия K-стратегия Өсімталдық жоғары; Қоршаған ортаға бейімділігі төмен; Жоғары өлім-жітім (әсіресе ұрпағы); Жаңа аумақтарды жылдам игеру; Ұрпақ санының көп болуы; Тез ұрпақ алмасады; Ерте жыныстық жетілу; Көбінесе ұсақ ағзалар Өсімталдық төмен; Қоршаған ортаға бейімділігі жоғары; Тірі қалу мүмкіндігі жоғары; Ұрпақ санының аз болуы; Тіршілік ету ұзақтығы жоғары; Ұрпаққа қамқорлықтың алуан формасы жетілген; Көбінесе ірі ағзалар

8 слайд

9 слайд
Қандай стратегияға мысал бола алады? Егеуқұйрықтар – өте өсімтал. Олар жыныстық жағынан 2 – 3 айда толық жетіліп, жылына 2 – 3 реттен (әр жолы 2 – 18-ден) көбейе алады. Қайың төзімділігі жоғары өсімдіктермен бәсекеге түсе алмайды. Бірақ өсу мен көбею жылдамдығы жоғары. Ол орманның басқа ағаштары өсе алмайтын жерлерде де тез өсіп-өнеді. Көк кит – жер бетіндегі ең үлкен жануар. Көбеюі өте баяу және біреуден артық ұрпақ қалдыруы сирек. Жыныстық жетілуі 5-10 жыл. Аналықтың қамқорлығында 8 ай шамасында жүреді Саванна пілдері әр 2.5- 9 жыл сайын көбейеді. Піл баласы аналықтың қамқорлығында 4 жыл болады.

9 слайд

10 слайд
ҚОРЫТЫНДЫ СҰРАҚТАР: 1. Бір түрге жататын, генетикалық шығу тегі бір, бір аумақта мекендейтін даралар тобы қалай аталады? 2. Азық-түліктің қолжетімділігі популяциялардағы туу мен өлім көрсеткіштеріне қалай әсер етеді? 3. Популяция санына туу мен өлімнен басқа не әсер етеді? Жауабыңызды түсіндіріңіз. 4. Өсімдіктер өздерін жануарлардан қорғайды. Өсімдіктердің жануарлардан қорғану механизмдері қандай?

10 слайд

11 слайд
Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің экологиялық стратегияларының типтерін олардың сипаттамаларымен сәйкестендіріңіз 1. баяу көбейеді, өсімталдығы төмен 2.тез көбейеді, жоғары өсімталдық, ерте жыныстық жетілу 3.көбею жылдамдығы популяция тығыздығына байланысты емес, тез таралады, ұрпағы көп, даралар көлемі кішкентай, ұзақ жасамайды 4.көбею жылдамдығы популяция тығыздығына байланысты, баяу таралады, ұрпағы аз. Көлемі ірі, жекелеген даралар ұзақ жасайды R-стратегия K-стратегия

11 слайд

12 слайд
Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің экологиялық стратегияларының типтерін олардың өкілдерінің суреттерімен сәйкестендіріңіз R-стратегия K-стратегия БАКТЕРИЯ АҚБӨКЕН АРҚАР ШЕГІРТКЕ

12 слайд

13 слайд

13 слайд