Презентация «Бабалар сөзі –даналық көзі»

1 слайд
Қазақ тілі 1 1 -сынып (жаратылыстану-математикалық бағыт) “Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер” бөлімі 3-сабақ. Тақырыбы: «Бабалар сөзі –даналық көзі» Құрастырған: Муханбетова Айгүл Ораққызы. А.Тайманов атындағы № 34 мектеп-гимназиясының қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі.

1 слайд

2 слайд
Сабақ тақырыбы: «Бабалар сөзі –даналық көзі». “ Қазақстан бүгінгі әлемде: Қазақстанның өткені мен келешегі. Шешендік сөздер” бөлімі.

2 слайд

3 слайд
Сабақ мақсатына сай сіздің меңгеретініңіз:  әр түрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, әңгіме, естелік, шығарма) ұсына білу;  мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу.

3 слайд

4 слайд
Берілген сөздерді өзара байланыстырып, сабағымыздың тақырыбын ашатындай қандай сызба дайындар едіңіз? Бабалар сөзі Мәдени мұра Фольклор Айтыс Ер Тарғын Қозы Көрпеш - Баян сұлуБатырлар жыры Жиренше шешен Құндылық

4 слайд

5 слайд
Фольклор Қозы Көрпеш - Баян сұлу Даналық құндылық Ертегілер Жиренше шешен Ер Тарғын Айтыс Мәдени мұра Бабалар сөзі

5 слайд

6 слайд
Шешендік сөз Шешендік өнер мен шешендік сөз ұғымдары өзара тығыз байланысты болғанымен, әртүрлі түсінік атаулары болып табылады. Шешендік өнер - шешен сөйлеу сияқты іс-әрекеттің атауы. Шешендік сөз - осы әрекеттің қолданыстағы көрінісі, яғни мазмұны терең, тілі көркем сөз. Шешендік сөздерге белгілі бір оқиғаға байланысты тапқыр, көркем тілмен айтылып, жұртшылық ойына қозғау салатын үлгілі ой тұжырымдар жатады.

6 слайд

7 слайд
Шешендік сөздің сипаты Ғибратқа толы нақыл сөз Таңдай қақтыратын білгір сөзА л ғы р с ө зТауып айтылған тапқыр сөз Ақылға қозғау салатын даналық сөз Терең мағыналы түйінді сөз Әсерлі сөз

7 слайд

8 слайд
1- тапсырма: Мәтінде көтерілген тақырыпқа қатысты көркемдегіш құралдарды табыңыз. ... Осы жолы да Әз Тәукені күллі қазаққа ортақ хан сайлап, Сұпы Әжіні күллі қазаққа пір сайлап, Жеті жарғының жосығын қабылдаған ұлы жиын аяқталса да жиылған жұрт: “Ертең елге барғанда айта баралық Үш би бізге не дейді екен? Соны естіп кеткіміз келеді”,- деп тырп етпей тұрып алған-ды. - Сонда үш биден не сұрайсыздар?–деген-ді Хан Тәуке. - Үш би бізге кәрілік пен жастық қақында не мәслихат қосады екен? - деген жиылған көп. - Үй сыртында төбең болса, ерттеулі тұрған атың ғой, ел ішінде карияң болса, жазулы тұрған хатың ғой, - деген-ді Төле. - Жылтылдайды екен деп жастықты сөкпе, бәрінің шыққан тегің сол; қалтылдайды екен деп қарттықты сөкпе, ертеңгі жетер шегің сол! –деген Қазыбек. - Ар сатып алған атақтан тер сатып алған мал артық, сақалын тосқан кәріден еңбегін тосқан бала артық! –деген екен Әйтеке. (Ә.Кекілбаев «Үркер» романынан)Дескриптор:  мәтінді оқиды; көтерілген тақырыпты табады; көркемдегіш құралдарды анықтайды.

8 слайд

9 слайд
Мәтінде көтерілген тақырып – жастық пен кәрілік. Эпитет Адамның не заттың өзгеше белгілерін көрсету үшін қолданылатын көркем сөздердің бір түрі (қандай? деген сұраққа жауап береді) Ұлғайған эпитет бірнеше эпитеттер қатар келсе, оны эпитеттің күрделі түрі не эпитеттің ұлғайған түрі дейді. Күрделі эпитетті метафора бір жолында әрі эпитет, әрі метафора кездессе және эпитет метафораны айқындап тұрса, онда оны эпитетті метафора дейді .

9 слайд

10 слайд
... Осы жолы да Әз Тәукені күллі қазаққа ортақ хан сайлап, Сұпы Әжіні күллі қазаққа пір сайлап, Жеті жарғының жосығын қабылдаған ұлы жиын аяқталса да жиылған жұрт: “Ертең елге барғанда айта баралық Үш би бізге не дейді екен? Соны естіп кеткіміз келеді”,- деп тырп етпей тұрып алған-ды. - Сонда үш биден не сұрайсыздар?–деген-ді Хан Тәуке. - Үш би бізге кәрілік пен жастық қақында не мәслихат қосады екен? - деген жиылған көп. - Үй сыртында төбең болса, ерттеулі тұрған атың ғой, ел ішінде карияң болса, жазулы тұрған хатың ғой, - деген-ді Төле. - Жылтылдайды екен деп жастықты сөкпе , бәрінің шыққан тегің сол; қалтылдайды екен деп қарттықты сөкпе , ертеңгі жетер шегің сол! –деген Қазыбек. - Ар сатып алған атақтан тер сатып алған мал артық, сақалын тосқан кәріден еңбегін тосқан бала артық! –деген екен Әйтеке. (Ә.Кекілбаев «Үркер» романынан)

10 слайд

11 слайд
Көркемдегіш құралдар Мысалдар: Эпитет жылтылдаған жастық, қалтылдаған кәрілік. Күрделі эпиттеті метафора Үй сыртында төбең болса , ерттеулі тұрған атың ғой, ел ішінде карияң болса , жазулы тұрған хатың ғой Ұлғайған эпитет Ар сатып алған атақтан тер сатып алған мал артық, сақалын тосқан кәріден еңбегін тосқан бала артық!

11 слайд

12 слайд
2- тапсырма: Ұсынылған көркемдегіш құралдарды қолданып, жастық және кәрілік тақырыбында өлең жазыңыз. Жастық шақ туралы Арғымақтай аңқылдар, Ақ алмастай жарқылдар, Тау қырандай қалықтар, Жақсылыққа сүйсініп, Жамандыққа күйініп. Дескриптор:  көркемдегіш құралдарды тиімді қолданады;  өлең құрастырады. Кәрілік туралы даладай дархан, өнеге болар өмірі, қалмасын бізден көңілі.

12 слайд

13 слайд
Жалынды жастық шақ Арғымақтай аңқылдар, Ақ алмастай жарқылдар, Жастық деген кез екен, Тау қырандай қалықтар, Жақсылыққа сүйсініп, Жамандыққа күйініп, Жастық шақта білім ал, Кітаптарға шүйлігіп. Карттарым - асыл қазынам Даладай дархан көңілі, Өнеге болар өмірі. Сыйлайықшы қарттарды, Қалмасын бізден көңілі.

13 слайд

14 слайд
3- тапсырма: Көп нүктенің орнына қажетті демеулікті қойып, мәтінді көшіріп жазыңыз. Дала, рақмет саған, Асырдың… даңқымды, Қуанттың… халқымды, Алып төсіңе алып қазан орнатып, Сапырдың… алтынды. Пай-пай, неткен маңғаз едің Білмейтұғын шалқуды. Тұрсаңшы, Билесеңші бізбенен. О, менің Жерұйығым. Асан атам іздеген! Білемін ғой, сүймейсің босқа шуды. (Есімде, даурықпадан жалыққаның) Қан токпей… тер төгіп достасуды, Ұлы Далам, тағы да анықтадың. (М.Мақатаев “Рақмет, дала”)Дескриптор:  мәнмәтін бойынша қажетті тілдік бірліктерді анықтайды;  орфографиялық нормаға сай жазады.

14 слайд

15 слайд
Есте сақта! -Ақ, - ау, - ай, - мыс, - міс, - ды, - ді шылаулары өздері байланысып тұрған сөздерден бөлек, дефис арқылы жазылады. Мысалы: сен-ақ, келмейді-ау, әдемісің-ай, барыпты-мыс, көретін-ді. Дала, рақмет саған, Асырдың-ау даңқымды, Қуанттың-ау халқымды, Алып төсіңе алып қазан орнатып, Сапырдың-ау алтынды. Пай-пай, неткен маңғаз едің Білмейтұғын шалқуды. Тұрсаңшы, Билесеңші бізбенен. О, менің Жерұйығым. Асан атам іздеген! Білемін ғой, сүймейсің босқа шуды. (Есімде, даурықпадан жалыққаның) Қан төкпей-ақ тер төгіп достасуды, Ұлы Далам, тағы да анықтадың.

15 слайд

16 слайд
Герольд Карлович Бельгер - жазушы, сыншы, аудармашы, публицист, әдебиет зерттеушісі және қоғам қайраткері. Ол үш тілді (қазақ, орыс, неміс) еркін меңгерді, үш тілде жазды, үш ұлттың өкілі бола білді. Естелік– әдеби шығарма, мемуар жанрының бір түрі. Естелік — өмірде шынайы болған ірі тұлғалар мен ел тарихында өткен елеулі оқиғалар жайында көзбен көріп, куәгер болған адамдардың сол өткенді еске түсіріп, өз атынан баяндап беруі. Өзіндік жұмыс: Г.Бельгердің естеліктерімен таныса отырып, “Ұлттық келбет” тақырыбында шығарма жазыңыз.

16 слайд

17 слайд
«... Өмірімнің 43 жылын қазақтардың арасында, қазақ тіліне құлағымның құрышын қандырумен келген екенмін. Менің ұғым-түйсігімде қазақ тілі құдды қазақтың осынау кеңпейіл, мейірбан даласы сияқты ғажайып ұша н - теңіз бай, шешен де көркем тіл.» «Қазақ, қанша тырыссаң да, американдық бола алмайсың. Қазақ болып қал. Сені құтқаратын - осы». «Мен Қазақстанда мемлекеттік тіл қазақ тілі болуы керек деп ойлаймын. Мен бұл маңызды мәселені талқылауға қатыстым әрі осы идеяның алғашқы авторларының бірімін. Ақыры сен Қазақстанда тұрасың ба, оның мәдениетін мойындауың керек және оны бар жан-тәніңмен қабылдай білуге тиіссің».

17 слайд

18 слайд
Кері байланыс “Блоб” ағашы Сіз өзіңіздің бүгінгі сабақтағы іс - әрекетіңізді қалай бағалайсыз? “Блоб” ағашынан өзіңізді таңдап белгілеңіз.

18 слайд

19 слайд
Оқушылар, біз бүгінгі сабағымызда әр түрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар ұсына алдық, мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазуға бағытталған тапсырмалар орындадық.

19 слайд