Қазақ халқының байырғы қара сабыныды қазіргі заманауи брендке шығару

1 слайд
«Астана Профи» қалалық шаруашылық колледжі Нұрсултан қаласы 2020«Астана Профи» қалалық шаруашылық колледжінің оқытушысы: Г.М.БалмагамбетоваТақырыбы: Қазақ халқының байырғы қара сабыныды қазіргі заманауи брендке шығару

2 слайд
Зерттеу мақсаты: Ұлтымыздың сабын жасау дәстүрін жаңғыртып, күнделікті тұрмыста қолдану . Міндеттері: 1.Сабын алатын өсімдіктерді танып біліп, кеппешөптер жасау. 2.Сабын алудағы химиялық реакцияларды зерттеу. 3.Тәжірибе арқылы табиғи өнімнен сабын жасау. Зерттеу нысаны: сабын жасау үрдісі (шикізат, шикізат сапасы, өнім, өнім сапасы) Ғылыми болжамы:  Күнделікті тұрмыста әр отбасы сабынды дайындау дәстүрін ұмытпай, келер ұрпаққа мұра етіп қалдырады. Өзектілігі: Күнделікті тұрмыста сабынды жасап, оның емдік қасиеттерін ескере отырып, экологиялық таза өнімді пайдалану. Зерттеу кезеңдері: І.Ізденіс. Сабынды жасаған үлкен әжелерден сұхбат алу арқылы мәлімет жинап, ғылыми әдебиеттерден, газет – журналдардан, ғаламтордан іздедік. ІІ.Мәлімет жинау. Сабынның шығу тарихы мен жасау технологиясы туралы мәліметтерге шолу. ІІІ.Зертханалық бақылау. Жетекшімен бірге тәжірибе арқылы сабын жасау. ІV.Талдау жасау. Сабынның пайдасын зерттеу. Зерттеу тәсілдері: ақпарат жинап, танысу,жоспарлау. Зерттеу жаңашылдығы: Сабын жасау дәстүрін зерттеу жұмысы арқылы жаңғыртып, жетілдіру.

3 слайд
Қара сабынның керемет қасиеттері Қара сабынның керемет қасиеті: 1. Кір қоңды кетіру деңгейі жоғары (бұрын қазақ майлы тағамдарды, етті көп жегендіктен, киімдері соған сай майласып кететін, оны тап - таза етіп қара сабынмен жуған. Қазіргі кір кетіргіш тазартқыштар сияқты қолды бөріттіріп, қышытпаған. 2. Жұқпалы тері ауруының емі. (Қышыма, қотыр, бөрітпе, безеу сияқты жұқпалы ауруларға кір сабынды жағып күніне төрт - бес рет жуған) 3. Шаш тазартқыш (Қазақ қыздары төгілген қара қолан шаштарын осы қара сабынмен жуған. Шаштары майланбаған түспеген. 4. Тұмау емі (тұмауратқан адамға жұқа матаға қара сабынды сулап жағып, иіскеткен. Әр иіскегенде он минут жұмсаса мұрны ашылып аурудан тез айыққан. 5. Ыдыс тазартқыш (ыдыс - аяқтарын қара сабынды суға езіп сумен жуғанда ыдыс тап - таза болған )./8/

4 слайд
Сабын жасау технологиясы және химиялық реакциялар. Сабын — кристалл қатты заттар, 220 — 270°С-та балқиды; ыстық суда, органикалық еріткіштерде жақсы ериді. Судағы ерітінділерінің беттік актив заттар ретінде жуғыш қасиеті бар, себебі сабын әлсіз қышқыл және күшті негіздің тұзы болғандықтан гидролизге ұшырайды. Мысалы, RСООNа+HОH®R—СООH+ +NаОH. Мұндағы R радикал, егер ол кіші мән H, СH3, С2H5, С3H7-ге тең болса сабын жақсы еріп, жуғыштығы жоғары болады. Қарапайым сабын — карбон қышқылдарының тұздары [3]. Оларды глицерин мен әр түрлі май қышқылдарының эфирлері болып саналатын табиғи майлардан (өсімдік, жануар, балық майлары) алады . Өнеркәсіптік жолмен сабын алу үшін көптеген шикізаттар ( өсімдік майы , жануар майы, КОН, сода, NаОН, сақар , конифоль , нафтен , т.б.) қолданылады [4.]. Майдың гидролизінен алынған ерітінді қатайғанда, глицерині бар сабын түзіледі. Оған ас тұзын қосқанда қатты сабын алынады.  

5 слайд
қышқылдарының тұзы мен органикалық және бейорганикалық қосымша заттар болатын кір сабын, 72%-ды қатты сабын, хош иісті заттардан тұратын иіс сабын, медицинада қолданылатын арнайы сабын тәрізді түрлері бар. Тоқыма, былғары, металлургия өнеркәсібінде, сондай-ақ, зиянды жәндіктерге қарсы күресте препараттар дайындауда техникалық сабын қолданылады Сақар – сексеуілдің күлінен дайындалады.. Сақар — калий карбонаты, поташ . Химиялық формуласы: K2CO3. Cақар — ақ түсті, ұнтақ зат,ол күлден шығады. Ауада ылғал тартып үгіледі.Суда жақсы ериді. Сақарды KOH ерітіндісіне CO2 -мен әсер ету арқылы және глинозем өндірісінде қосымша өнім ретінде алады. Сұйық сабын , арнайы шыны алуда және тоқыма өнеркәсібінде, фотографияда , т.б. қолданылады.Сабындану рекциясын майды натрий гидроксидімен немесе натрий карбонатымен қыздыру арқылы жүреді. Реакция нәтижесінде глицерин мен жоғары карбон қышқылының натрий тұзы түзіледі (сабын) [5]: май + NaOH > глицерин + сабын CH2-O-OC-C17H 35 CH2-OH CH-O-OC-C17H 35 + NaOH > CH-OH + 3 C17H35COONa CH2-O-OC-C17H 35 CH2-OHнатрий стеараты май натрий глицерин (қатты сабын) гидроксиді

6 слайд
Қыстауын қыстап, жайлауда жазды өткізіп, бір жерден, бір жерге көшіп-қонып жүрсе де, халқымыз ешқашан киімін, көрпе-жастығын кірлетпей, тазалыққа аса мән берген. Тұрмыстық қажеттілігімізге орай өзіміздің ата бабамыздан қалған дүниелерді іске асырып, қолданысқа еңгізсек нұр үстіне нұр болар еді. Қазақ халқы майлы тағамды, етті көп жейтіндіктен, киімдері де соған сай майласып кетеді, сондықтан қара сабынды кір-қонды жақсы кетіретін қасиетіне байланысты өздері қолдан жасап, пайдаланған. Сонымен қатар қара сабынның емдік қасиеті мол. Қышыма, қотыр, бөрткен шықса, қазақ сабынымен бір-екі рет жуса жазылып кетеді. Қазіргі кейбір сабындардың әсерінен аллергия, қайызғақ түсіріп, шашты құрғатып немесе майластырып жіберетін қасиеттер қазақтың қара сабынына тән емес. Ата-бабаларымыз шаштарын сусабынсыз кәдімгі қолдан жасаған сабынмен жуған, қазақ қыздары тірсегіне төгілген қолаң шаштарын да осы сабынмен жуып, күтіп-баптап ұстаған. Соның бірі – әртүрлі ауруға шалдыққан малдарды емдеуге жарамдылығы. Әсіресе, бақана, аусылмен ауырған малдардың тілін, аша тұяғын осы сақармен емдеп, тұяқтарын сақарлы суға малып, жазып алатын бұрындары. Күннің өзінде халық арасында жасөспірімдердің өтпелі кезеңінде бет - әлпеттеріне шығатын түрлі жағымсыз бөртпелерге және әр түрлі қышымаларға (қазіргі кезде аллергия деп аталады) да емдік дәрі ретінде пайдалану кең етек жайған. Осының бәрін ескере келсек түпкілікті зерттеу арқылы көптеген емдік және пайдалы жақтарын табумызға болатынына көзіміз жетеді. Сондықтан бұл ғылыми жұмыстың маңызы ерекше. Емдік және күнделікті тұрмыста қолданылу маңызына жете мән беру керектігін бүгінгі күннің талабы.

7 слайд
Қолдан жасалған сабын несімен тартады? • Бұл экологиялық таза өнім. Оның негізі – табиғи балаларға арналған сабын, глицерин, эфир майы, шөптер. • Тазартудан бөлек (негізінен сол үшін қолданылады) ол косметикалық тұрғыдан да әсер етеді. Ал бұл үшін өте маңызды. • Қолдан жасалған сабынның сыртқы пішіні де тартымды. Бұл дүкендегі ұсқынсыз, химиялық хош иісті сабын кесегі емес, оның әр шығарылымы өздігінен қызықты әрі ерекше. • Сабынды қолдан жасау барысында клиенттің қалауы мен қажеттіліктері ескеріледі. Құрамы: түс, көлемі, пішіні – барлығы да арнайы тапсырыс бойынша жасалыналады. • Қолдан жасалған сабын жас балаларға да, жасы үлкендерге де ерекше сыйлық бола алады.. Ұсыныс: 1. Ауыл шаруашылығында жұқпалы мал ауруы аусылды қара сабынның сақарымен емдесе. 2.Сабынды ауылдық жерде дайындалу іске асырылса.

8 слайд
  Қыстауын қыстап, жайлауда жазды өткізіп, бір жерден, бір жерге көшіп-қонып жүрсе де, халқымыз ешқашан киімін, көрпе- жастығын кірлетпей, тазалыққа аса мән берген. Салауатты өмір сүру үшін малдың сүті мен етін де тиімді пайдаланған. Қазіргі қоғамда әлем ғалымдары жылқымыздың қымызымен құртына да қызығушылық тудырып отыр. Тұрмыстық қажеттілігімізге орай өзіміздің ата бабамыздан қалған дүниелерді іске асырып, қолданысқа еңгізсек нұр үстіне нұр болар еді. Қорытынды

9 слайд