Қазақстанның топырақ түрлері

1 слайд
ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТОПЫРАҚ ТҮРЛЕРІ

1 слайд

2 слайд
Бүгінгі сабақта: жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде топырақ ресурстарына баға беруді үйренесіздер

2 слайд

3 слайд
Қазақстан аумағындағы топырақ түрлерін салыстырамыз . Мақсатқа жету үшін: Ендік зоналылық бойынша Қазақстан аумағындағы топырақ түрлерін анықтаймыз . Қазақстан аумағында кездесетін топырақтың маңыздылығына баға беруді үйренеміз .

3 слайд

4 слайд
Қазақстан аумағының 86%-ы зоналық жазық топырақ қара топырақ қызғылт топырақ қоңыр топырақ сұрғылт топырақ

4 слайд

5 слайд
Қара топырақ  Қара топырақ. Қазақстанның солтүстік, солтүстік- шығыс бөлігінде және 52–53° солтүстік ендігіне дейінгі жерлерін қара топырақ алып жатыр. Бұл топырақ түрі Қазақстан аумағының 9,5%-ға жуық аумағында, яғни 25,5 млн гектарға таралған. 

5 слайд

6 слайд
Қара топырақ  В.В. Докучаев қара топырақты құрамында қарашірінді көп болатындықтан, «топырақтың патшасы» деп атаған. Сондықтан бұл топырақ жамылғысы – елдің басты жер байлығы. Егер қара топырақты қолға алып, жайлап илесең, алақанда майлы қара дақ қалады. Бұл – құрамында қарашірік мөлшері жоғары топырақ құнарлылығының бірінші белгісі. Қара топырақтың барлық үш қосалқы түрі де құнарлы болады.

6 слайд

7 слайд
Қара топырақтың қосымша түрлері Қарашірік мөлшері 6– 8% Қарашірік мөлшері 4–6%-ға жуық

7 слайд

8 слайд
Қара топырақтың үш түрі кесек топырақтан тұрады Қара топырақтағы қарашірік мөлшері Қоректік заттарға, өсімдіктерге пайдалы микроорганизмдерге бай. Қара топырақ өсімдіктерінің тамыр жүйесінде оттегі көп.

8 слайд

9 слайд
Қара топырақты жерлер жауын-шашынның жылдық жиынтық мөлшері 300–600 мм-ді құрайтын жақсы ылғалды аумақтарда таралған. Қара топырақты жерлер ауылшаруашылық мақсатта игеруге мәдени дақылдар егу үшін пайдаланылады және республиканың негізгі астық өндіретін алқабы саналады.

9 слайд

10 слайд
Ресей, Еуропалық Одақ ЕО, Түркия, Солтүстік Африка Кавказ елдері Ира н Түркменіста н Өзбекста н Ауғанстан, Тәжікстан Қырғыстан Ресей, Монғолия Қытай, Оңтүстік- Шығыс Азия

10 слайд

11 слайд
Қызғылт топырақ  Қара топырақтың оңтүстігіне қарай қызғылт топырақ орналасқан. Орталық Қазақстанның көпшілік бөлігін Каспий маңы ойпатының солтүстігін Батыс-Сібір жазығының оңтүстік- шығыс бөлігін

11 слайд

12 слайд
Қызғылт топырақтың ауданы мен түрлері  Қызғылт топырақ республика аумағының 90,6 млн га жерін немесе 34%-ын алады. Қызғылт топырақ үш қосалқы түрге бөлінеді: Қызғылт топырақ Күрең қызғылт топырақ Ашық қызғылт топырақ Қарашірік мөлшері 3– 4,5% Қарашірік мөлшері 2– 3%

12 слайд

13 слайд
Қызғылт топырақтың таралуы  Қызғылт топырақтың құнарлылығы оңтүстікке қарай азая түседі. жылдық жауын- шашын мөлшері 200–300 мм Ылғалдылығы жеткіліксіз және тұрақсыз жағдайда, сирек, аласа шөпті, шамалы белесті немесе жазық жерлерде түзіледі. Су өткізгіштігі төмен, сазды және құмды түрлеріне жатады.

13 слайд

14 слайд
Күрең қызғылт және қызғылт топырақ  Суарылмайтын егіншаруашылығы мен малшаруашылығына жарамды. Мұндай жерлерде бидайдың қатты сұрыптары, жүгері, сұлы, күнбағыс, бақша дақылдары өсіріледі. Ашық қызғылт топырақтың су режімі қолайсыз. Осы жерлерді суару немесе қарды бөгеу арқылы қосымша ылғалдандыру және өзге де іс-шаралар қолдану арқылы ғана пайдалануға болады.

14 слайд

15 слайд
Қоңыр және сұрғылт қоңыр топырақ Қызғылт топырақтың оңтүстігіне қарай (48˚ с.е.) қоңыр және сұрғылт қоңыр топырақ таралған. Олар Қазақстанның оңтүстік бөлігін қамтиды және 120 млн га немесе республика аумағының 44%-ын алып жатыр. Беткі қабаттан 15–25 см жерде сортаң және карбонатты қабаттар басталады. аналық тау жынысының құрамында гипс көп. Қоңыр топырақ Сұрғылт қоңыр топырақ Қарашірік мөлшері 1- 2%

15 слайд

16 слайд
Қоңыр және сұрғылт қоңыр топырақтың құрамы Тұздың шоғырлануы булану мөлшерінің артуына байланысты болады. Сұрғылт қоңыр және қоңыр топырақтың құрылымы сазды және құмды болады және борпылдақ келеді. Қоңыр және сұрғылт қоңыр топырақ жазы ыстық және қысы суық жерлерде, жауын-шашынның жылдық мөлшері 80–100 мм-ді құрайтын континенттік климат жағдайында түзіледі.

16 слайд

17 слайд
2019 жыл бойынша жүгері егілген алқаптардың ауданы

17 слайд

18 слайд
Тапсырма Қазақстан аумағындағы топырақтың Маңыздылығына салыстырмалы баға беріңіз.

18 слайд

19 слайд
Жауабы: Қазақстанның солтүстігінде қара топырақ, орталықта қызғылт топырақ түрлері таралған. Салыстырмалы түрде олардың өсімдік жамылғысы солтүстікте жоғары, жауын- шашын мол жауады. Қарашірік мөлшері соған сәйкес оңтүстікке қарай азая түседі.

19 слайд

20 слайд
Тапсырма Қоңыр және сұрғылт қоңыр топырақтарды қандай мақсатта пайдаланған тиімді болуы мүмкін?

20 слайд

21 слайд
Жауабы: Ылғал аз аумақтарда қарға тосқауыл қою арқылы шөп жамылғысын көбейтуге болады. Жайылым жерлерді көбейтуге болады. Су аз қажет ететін дақылдарды өсіруге болады.

21 слайд

22 слайд
Қорытынды Жергілікті компонентті қосымша қамту негізінде топырақ ресурстарына баға беруді үйрендіңіздер.

22 слайд