#1 слайд
Биология пәнінің мұғалімі Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы №201 мектеп-лицей Нұрмаханова Аңсаған Орынбекқызы

1 слайд

#2 слайд

2 слайд

#3 слайд

3 слайд

#4 слайд

4 слайд

#5 слайд
Сабақтың барысы:Сабақтың барысы:  1-аялдама: 1-аялдама: есептер шығаруесептер шығару  2-аялдама: 2-аялдама: құпияхат тапсырмаларықұпияхат тапсырмалары  3 –аялдама: 3 –аялдама: мәтінмен жұмысмәтінмен жұмыс  4-аялдама: 4-аялдама: сызықтық диктант сызықтық диктант  5-аялдама: 5-аялдама: «Артығын тап» тапсырмасы«Артығын тап» тапсырмасы  6-аялдама: 6-аялдама: тест тапсырмаларытест тапсырмалары

5 слайд

#6 слайд
Үй тапсырмасы Біржасушалы және Біржасушалы және көп жасушалы көп жасушалы балдырларбалдырлар

6 слайд

#7 слайд
““Сен маған, мен саған” Сен маған, мен саған” топтар арасындағы топтар арасындағы тапсырмалартапсырмалар

7 слайд

#8 слайд
Есептер шығару

8 слайд

#9 слайд
Есеп №1Есеп №1 1 л суда 55 г хламидомонада 1 л суда 55 г хламидомонада болады. 7 л суда қанша грамм болады. 7 л суда қанша грамм балдыр болады?балдыр болады?

9 слайд

#10 слайд
Есеп №2 500 г. хлорелла алу үшін неше литр су жұмсалады? 1 литр-55грамм.

10 слайд

#11 слайд
Есеп №3 1 тонна қоңыр балдырлардан 4 кг. таза йод шығады. 100 т йод алу үшін неше тонна балдыр жұмсалады?

11 слайд

#12 слайд
Құпияхат тапсырмалары

12 слайд

#13 слайд
Құпияхат тапсырмалары І топ. Төрт сөзден құрылған балдыр туралы мақал шығады. 3 6 9 5 1 10 9 1 128 9 5 4, 3  6 9 1 11 12 8 13. 1-Ы, 2-У, 3-Б, 4-Е, 5-Д, 6-А, 7-С, 8-Ө, 9-Л, 10-Р, 11-Қ, 12-К, 13- П,

13 слайд

#14 слайд
Құпияхат тапсырмаларыҚұпияхат тапсырмалары ІІ топ.Үш сөзден құрылған балдыр туралы ІІ топ.Үш сөзден құрылған балдыр туралы сөйлем шығады.сөйлем шығады. 3 4 915 4 2 1 61078 11 2134314 112 1-И, 2-Р, 3-Л, 4-А, 5-Н, 6-Я, 7-О, 8-Ң, 9-М, 10-Қ, 11-Ы, 12-А, 13-Б,14-Д,

14 слайд

#15 слайд
Құпияхат тапсырмаларыҚұпияхат тапсырмалары ІІІ топ.Үш сөзден құрылған ІІІ топ.Үш сөзден құрылған сөйлем шығады.сөйлем шығады. 310915 12317 456114 1-А, 2-С, 3-Қ, 4-І, 5-Т, 6-Е, 7-Б, 8-Е, 9-Н, 10-Ы, 11-Д,

15 слайд

#16 слайд
Қына – ерекше тірі ағза

16 слайд

#17 слайд
Мәтінмен жұмыс

17 слайд

#18 слайд
Мәтіннің жоспары 1 топ.Қына туралы жалпы сипаттама 2 топ.Қынаның құрлысы, тіршілік ету ортасы мен түрлері 3 топ.Қынаның табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы

18 слайд

#19 слайд
Қына- еркше тірі ағза. Қына- еркше тірі ағза. Қына- еркше тірі ағза. Қына- еркше тірі ағза. Қыналар 26000 түрі белгілі. Антарктидада 350 түрі. Оңтүстік полюсте 7 түрі өседі. Қынаны зерттейтін ғылым – лихенология. Грекше “лиһен”- қына, “логос”- ілім. Лихенология ғылымы ХҮІІІ ғасырдың соңында, ХІХ ғасырдың басында пайда болды. Оның негізін қалаушы- швед ғалымы А.Э.Ахариус. Орыс ғалымы А.Н.Бекетов 1860ж «лишайник» терминін ұсынды. Қыналар өте баяу өседі. Бір жылда 1-8 мм. Қына “өсімдік пионері” деп аталады. Себебі өсімдік өспейтін жерлерге өсіп, тау жыныстарын бұзады, кейін ол жерге басқа өсімдіктер өседі. Қыналар 80-100 жылға дейін,кейбіреуі 600 жыл тіршілік етеді.

19 слайд

#20 слайд
Табиғатта таралуыТабиғатта таралуыТабиғатта таралуыТабиғатта таралуы Тундрада Шөл- шөлейт жерде Оңтүстік плюсте Антарктида Орманда Тастың үстінде Қына

20 слайд

#21 слайд
Ормандарда , тундрада өседіОрмандарда , тундрада өседіОрмандарда , тундрада өседіОрмандарда , тундрада өседі

21 слайд

#22 слайд
Тастың үстінде, ағаш діңінде өседіТастың үстінде, ағаш діңінде өседіТастың үстінде, ағаш діңінде өседіТастың үстінде, ағаш діңінде өседіТастың үстінде, ағаш діңінде өседі.Тастың үстінде, ағаш діңінде өседі.Тастың үстінде, ағаш діңінде өседі.Тастың үстінде, ағаш діңінде өседі.

22 слайд

#23 слайд
Қына пішіндеріне қарай үш топқа Қына пішіндеріне қарай үш топқа бөлінеді.бөлінеді. Қына пішіндеріне қарай үш топқа Қына пішіндеріне қарай үш топқа бөлінеді.бөлінеді. Қыналар Жапырақ тәрізді қына Қабыршақты қына Бұта тәрізді қына Орманда , ағаш діңіне, түбіріне жабысып өседі. Пармелия, Ксантория Ағаштың діңіне, тасқа жабысып өседі. Сары, қызыл, сұр, көгілдір,қоңыр түсті. Лецидия , леканора Қарағайлы орманда төсемікте өседі. Ақшыл-жасыл түсті Бұғы мүгі (ягель) Цетрария, кладония

23 слайд

#24 слайд
Қынаның құрылысыҚынаның құрылысыҚынаның құрылысыҚынаның құрылысы Қыналар - саңырауқұлақтар мен балдырлардың бірігіп, селбесіп тіршілік етуінен пайда болады. Бір жасушалы балдырлар – цистококк, трентеполия және цианобактериядан – носток, хлорококк, глеокапса түрлері кездеседі Саңырауқұлақ жіпшелерінен тұрады

24 слайд

#25 слайд
Қыналардың сан алуандығыҚыналардың сан алуандығы Қыналардың сан алуандығыҚыналардың сан алуандығы бұта қына пельтигера нефрома стереокаулон бұғы қына құрттәрізді қына кладония цетрария

25 слайд

#26 слайд
Қынаның құрылысыҚынаның құрылысыҚынаның құрылысыҚынаның құрылысы балдыр жасушалары Саңырауқұлақ гифтері

26 слайд

#27 слайд
Қынаның қоректенуіҚынаның қоректенуіҚынаның қоректенуіҚынаның қоректенуі Саңырауқұлақ жіпшелері балдырларға құрамындағы су және минералды заттарын береді. Балдырлар көмір қышқылы газын, суды сіңіріп, фотосинтез нәтижесінде түзілген ағзалық заттарды саңырауқұлаққа береді. Саңырауқұлақ Балдырлар

27 слайд

#28 слайд
Қынаның көбеюіҚынаның көбеюіҚынаның көбеюіҚынаның көбеюі Өсімді жолмен Жынысты жолмен Өсімді көбейгенде оның Өсімді көбейгенде оның денесінде көптеген денесінде көптеген балдырлар мен балдырлар мен саңырауқұлақ саңырауқұлақ жіпшелерінің бөліктері жіпшелерінің бөліктері қынаның қабықшасын қынаның қабықшасын жарып сыртқа жарып сыртқа шашылады. Әрбір шашылады. Әрбір бөліктен және бөліктен және денесінен бөлініп денесінен бөлініп түскен бөлшектерден түскен бөлшектерден де қына өседіде қына өседі Жынысты көбейгенде саңырауқұлақтар сияқты аскокарп (жемісті дене) пайда болады. Оның ішінде жыныс жасушалары ның қосылуы нәтижесінде зигота түзіледі. Зиготаның ядросы 3рет бөлініп, 8 аскокарп, ал зиготаның қабығынан қалта (аско) пайда болады. Аскоспоралар шашылып, қолайлы жағдайда өніп, саңырауқұлақ жіпшесіне айналады, балдырлармен Кездескенде ғана қынаға айналады.

28 слайд

#29 слайд
Қынаның маңызы Тастардың бетінде өсетін қыналар сол жерде қына қышқылын бөліп, тастарды үгітіп, топыраққа айналдырады. Сол жерде өсімдіктер өседі. Бұғы мүгі қынасы бұғылардың негізгі азығы. Қант, спирт, лакмус алынады. Ағаш діңінде өсетін жер қынаны қайнатып, дизентерия ауруын емдейді. Құрамында 44 -крахмал, 4 -қант, С, В, В1, РР1-дәрумендері, аланин, лизин, валин аминқышқылдары кездеседі. Ауа тазалығының индикаторы. Оттегіне бай, таза ауада, жарық жерде тіршілік етеді. “Исландия мүгі” құрамында углевод өте көп болғандықтан манна қынасы деген атпен тамаққа қосылады. Египетте нанға жақсы дәм беру үшін РОЧЧЕЛЛА қынасын “емен мүгін”, парфюмерияға, косметикада қолданады.

29 слайд

#30 слайд

30 слайд

#31 слайд
Сызықтық диктант

31 слайд

#32 слайд
Сызықтық диктант. Сызықтық диктант. Тақтадағы тапсырмалардың ішінен дұрыс жауаптарын тауып Тақтадағы тапсырмалардың ішінен дұрыс жауаптарын тауып «иә»бағанына, қате жауапқа «жоқ» бағанына белгілеңіз.«иә»бағанына, қате жауапқа «жоқ» бағанына белгілеңіз. 9.Қынамен бұғы қоректенеді9.Қынамен бұғы қоректенеді 1.Қына өсімдік пионері1.Қына өсімдік пионері 2.Қынаның тамыры, жапырағы ,гүлі болады2.Қынаның тамыры, жапырағы ,гүлі болады 3.Қынаның биіктігі 30 см3.Қынаның биіктігі 30 см 4.Қынаның құрамында саңырауқұлақ пен балдыр бар4.Қынаның құрамында саңырауқұлақ пен балдыр бар 5. Қына тек жыныссыз көбейе алады5. Қына тек жыныссыз көбейе алады 6.Қынадан лакмус, бояу, спирт алынады6.Қынадан лакмус, бояу, спирт алынады 7.Жанама тамыр сабақ пен жапырақтан өсіп шығады. 7.Жанама тамыр сабақ пен жапырақтан өсіп шығады. 8.Қынаның көгілдір ,сарғыш, сұрғылт түрлері бар. 8.Қынаның көгілдір ,сарғыш, сұрғылт түрлері бар.

32 слайд

#33 слайд
Эталон арқылы тексеруЭталон арқылы тексеру 123456789 “Иә” – дұрыс жауап “Жоқ” – қате жауап

33 слайд

#34 слайд
“Артығын тап”тапсырмасы

34 слайд

#35 слайд
Артық сөзді тап !Артық сөзді тап ! Артық сөзді тап !Артық сөзді тап !І тапсырмаІ тапсырма а р д ы л ба р д ы л б л а қ с а ы ң у а р ұ лл а қ с а ы ң у а р ұ л п а қ с а қп а қ с а қ о д я ро д я р І тапсырмаІ тапсырма а р д ы л ба р д ы л б л а қ с а ы ң у а р ұ лл а қ с а ы ң у а р ұ л п а қ с а қп а қ с а қ о д я ро д я р ІІ тапсырмаІІ тапсырма н ы қ ан ы қ а р п т и ср п т и с ы з у ә н ры з у ә н р м а р и о с б ам а р и о с б а ІІ тапсырмаІІ тапсырма н ы қ ан ы қ а р п т и ср п т и с ы з у ә н ры з у ә н р м а р и о с б ам а р и о с б а ІІІ тапсырмаІІІ тапсырма ғ ұ б ығ ұ б ы к д а и т р а т н ак д а и т р а т н а г т о т і ег т о т і е л а т ы қ ал а т ы қ а ІІІ тапсырмаІІІ тапсырма ғ ұ б ығ ұ б ы к д а и т р а т н ак д а и т р а т н а г т о т і ег т о т і е л а т ы қ ал а т ы қ а

35 слайд

#36 слайд
Тест тапсырмалары

36 слайд

#37 слайд
Тест тапсырмасыТест тапсырмасы  1.Қабыршақты қына1.Қабыршақты қына  а) таста өседі б) ағаш діңінде в) ормандаа) таста өседі б) ағаш діңінде в) орманда  2. Балдырдың атқаратын қызметі2. Балдырдың атқаратын қызметі а) төсемікке орнықтырады б) оттегі өткізеді в) фотосинтезге қатысадыа) төсемікке орнықтырады б) оттегі өткізеді в) фотосинтезге қатысады  3.Қынаның көбеюі3.Қынаның көбеюі  а) татек жынысты б) өсімді в)өсімді және жыныстыа) татек жынысты б) өсімді в)өсімді және жынысты  4.Қынадан алынатын заттар4.Қынадан алынатын заттар  а) лакмус, бояу, спирт б) қант, крахмал, тұз в) майлара) лакмус, бояу, спирт б) қант, крахмал, тұз в) майлар  5.Бұта тәрізді қыналар өседі5.Бұта тәрізді қыналар өседі  А) 1-6 мм б) 5-8 мм в) 1-35 ммА) 1-6 мм б) 5-8 мм в) 1-35 мм  6.Дизентерия ауруына қолданатын қына6.Дизентерия ауруына қолданатын қына  а) бұғы қына б) жер қына в) қаспақты қынаа) бұғы қына б) жер қына в) қаспақты қына  7.Қынаға қажетті жағдай7.Қынаға қажетті жағдай  а) ылғал б) оттегіге бай таза ауа в) сулы жерлера) ылғал б) оттегіге бай таза ауа в) сулы жерлер

37 слайд

#38 слайд
Тест тапсырмасы (жауабы)Тест тапсырмасы (жауабы)  1.Қабыршақты қына1.Қабыршақты қына  а) таста өседі а) таста өседі б) ағаш діңінде б) ағаш діңінде в) ормандав) орманда  2. Балдырдың атқаратын қызметі2. Балдырдың атқаратын қызметі а) төсемікке орнықтырады б) оттегі өткізеді а) төсемікке орнықтырады б) оттегі өткізеді в) фотосинтезге қатысадыв) фотосинтезге қатысады  3.Қынаның көбеюі3.Қынаның көбеюі  а) татек жынысты б) өсімді а) татек жынысты б) өсімді в)өсімді және жыныстыв)өсімді және жынысты  4.Қынадан алынатын заттар4.Қынадан алынатын заттар  а) лакмус, бояу, спирт а) лакмус, бояу, спирт б) қант, крахмал, тұз в) майларб) қант, крахмал, тұз в) майлар  5.Бұта тәрізді қыналар өседі5.Бұта тәрізді қыналар өседі  А) 1-6 мм б) 5-8 мм А) 1-6 мм б) 5-8 мм в) 1-35 ммв) 1-35 мм  6.Дизентерия ауруына қолданатын қына6.Дизентерия ауруына қолданатын қына  а) бұғы қына а) бұғы қына б) жер қына б) жер қына в) қаспақты қынав) қаспақты қына  7.Қынаға қажетті жағдай7.Қынаға қажетті жағдай  а) ылғал а) ылғал б) оттегіге бай таза ауа б) оттегіге бай таза ауа в) сулы жерлерв) сулы жерлер

38 слайд

#39 слайд
Білім қалашығы

39 слайд

#40 слайд
БізБіз бүгін бүгін нені нені білдік ?білдік ? Қына өте баяу өсетінҚына өте баяу өсетін кішкентай өсімдіккішкентай өсімдік Қына құрлысы саңырауқұлақ пен Қына құрлысы саңырауқұлақ пен балдырдан тұрадыбалдырдан тұрады Қына өсімдік пионері деп аталадыҚына өсімдік пионері деп аталады Қыналар тастың бетінде, Қыналар тастың бетінде, орманды жерлерде, таза жерлерде өседі.орманды жерлерде, таза жерлерде өседі. Лас жерлерде тіршілігін тоқтатады.Лас жерлерде тіршілігін тоқтатады. Қынаның табиғатта және Қынаның табиғатта және адам өмірінде маңызы зорадам өмірінде маңызы зор

40 слайд

#41 слайд
“Қынадан жасалатын тағам түрлері”

41 слайд