#1 слайд
РАДИАКТИВТІ СӘУЛЕЛЕНУДІҢ ТАБИҒАТЫ 9.4.2.1. α, β және γ сәулеленудің табиғаты мен қасиеттерін түсіндіру

1 слайд

#2 слайд
1896 жылы француз ғалымы Анри Беккерель атом ядросының күрделі құрлысын дәлелдейтін құбылыс – радиоактивтікті ашты. 2500 жыл бұрын ертедегі грек философтары Левкипп пен Демокрит барлық заттар бөлінбейтін өте кішкентай бөлшектерден тұрады деп жорамалдаған болатын. Ондай бөлшектерді атомдар деп атады.

2 слайд

#3 слайд
Беккерель ұзақ уақыт осы құбылысты алдын ала күн жарығына сәулелендірілген заттардың соңынан сәуле шығаруын зерттеумен шұғылданған. Беккерель уран тұзының өздігінен көрінбейтін сәулелер шығаратынын байқады.

3 слайд

#4 слайд
Беккерель фотопластинаны тығыз қара қағазға орап, үстіне уран тұзының қиыршықтарын сеуіп, ашық күн көзіне қойды. Айқындағаннан кейін пластинаның тұз жатқан бөліктерінің қарайғанын көрген.

4 слайд

#5 слайд
1896 жылы 24 ақпанда ауа райы бұлтты болғандықтан, кезекті тәжірибені өткізудің сәті түспеді де, Беккерель үстіне уранның тұзы себілген мыс крест жатқан пластинаны үстелдің суырмасына салып қойған.

5 слайд

#6 слайд
Екі күн өткен соң пластинаны алып айқындаған кезде, онда крестің айқын көлеңкесі түрінде дақ пайда болғанын байқаған. Бұл – уран тұздарының сыртқы факторлардың әсерінсіз-ақ өздігінен белгісіз сәуле шығаратынын көрсетеді.

6 слайд

#7 слайд
Беккерель көптеген зерттеулер жүргізді. Кристаллдар мен пластинаның арасына қағаз, шыны, аллюминий пластинасы, мыс, әр түрлі қалыңдықтағы қорғасынды орналастырып, күн көзіне қойды. Бірақ барлық зерттеулер нәтижесінде күн сәулесінің әсерінсіз-ақ, сәуле шығаратынын көрсетті.

7 слайд

#8 слайд
Өздігінен сәуле шығару құбылысы – радиоактивтік деп аталады.

8 слайд

#9 слайд
Радиоактивтікті зерттеуде алғашқылар болып А. Беккерель, ерлі-зайыпты Кюрилер, Эрнест Резерфорд белсенділік көрсетті.

9 слайд

#10 слайд
1898 жылы Францияда Мария Складовская-Кюри мен Пьер Кюри торий (Th) элементінің өздігінен сәуле шығаруын ашты. Осы жылы уран кенін өңдеу арқылы, радиоактивті екі жаңа химиялық элементті бөліп алады. Радиоактивтілігі ураннан миллион есе қарқынды элемент радий (Ra), екінші элементті М. Складовскаяның отанының құрметіне полоний (Ро) деп атаған.

10 слайд

#11 слайд

11 слайд

#12 слайд
1899 жылы Резерфорд және оның шәкірттері атом оң зарядты ядродан және теріс зарядты электрондардан тұратынын эксперимент жүзінде толық дәлелдеді.

12 слайд

#13 слайд
Түбіне радий препараты салынған қалың қабырғалы кесек қорғасын ыдыс; Өзекшеден шыққан сәулеге, оған перпендикуляр әсер еткен күшті магнит өрісі. Радиоактивті сәуле шығарудың құрамы күрделі екенін делелдейтін эксперимент

13 слайд

#14 слайд
Радийден шығатын сәулелер ағыны магнит өрісінен өткеннен кейін үш шоққа бөлінген. Бастапқы ағынның екі құраушысы қарама-қарсы жаққа ауытқыған, ал үшінші құраушы өзінің алғашқы бағытын өзгертпейтінін Пьер Кюри байқады.

14 слайд

#15 слайд
Альфа және бета-сәулелерінің магнит өрісінде қарама-қарсы бағыттарға бұрылуы, олардың оң және теріс зарядты бөлшектер екендігін аңғартты. α-сәуле дегеніміз - оң зарядталған бөлшектер ағыны; Кейінірек α-бөлшек гелий атомының ядросы екені белгілі болды. β-сәуле дегеніміз – теріс зарядты электрондар болып шықты. ɣ-сәулесі жиілігі өте жоғары электромагниттік сәулелену кванты. Радиоактивті сәуле шығарудың физикалық табиғаты Сәулелерді грек альфавитімен белгілеуді Резерфорд ұсынды.

15 слайд

#16 слайд
Радиоактивті сәулелердің әртүрлі материалдардан өту жағдайлары

16 слайд

#17 слайд
радиоактивті элементтер ядроларының альфа-, бета- және гамма-сәулелерін шығару құбылысын радиоактивтік, ал сәулелердің өздерін радиоактивті сәулелер деп атайды.

17 слайд

#18 слайд
Альберт Эйнштейн радиоактивтіліктің ашылуын оттың ашылуымен теңестірді. Себебі бұл өркениет тарихындағы ең маңызды жаңалық болды.

18 слайд

#19 слайд
Бағалау критерийлері Дескриптор Оқушы - альфа-, бета- және гамма- ыдыраулары үшін радиоактивті сәулелердің табиғатын дұрыс көрсетеді, 1. ядролық реакциялардың типін анықтады; 2. ядролық ыдырауды атады; 3. сәулелердің өтімділігін көрсетті; 4. α- және β- бөлшектерін атады; 5. радиоактивті реакция теңдеуін жазды. - альфа-, бета- және гамма- ыдыраулары үшін радиоактивті сәулелердің задрядын табады және ену қабілеті бойынша қорытынды шығарады; Келесі реакцияларда радиоактивті ыдыраудың қантай типі көрсетілген?

19 слайд

#20 слайд
Бес сұрақ! 1.Радиоактивті сәулелер қалай аталады? 2.Алғашында оларды неге ренген сәулелерімен шатастырды? 3.Ренген сәулелерінің радиоактивті сәулелерден айырмашылығы қандай? 4.Қандай химиялық элементтер Радиоактивті деп аталады? 5.Радиоактивті сәлелердің құрамы қандай? Дескриптор: әр дұрыс жауап – 1 балл

20 слайд