S-элементі жəне оның байланыстары

1 слайд
S-элементі жəне оның байланыстары Орындаған:Қуанышбай Аида Марат Нұраян Тобы:Фармация 101 Қабылдаған:Раманова Л

1 слайд

2 слайд
Жоспары I.Кіріспе II.Негізгі бөлім • Биогенді элементтер • I а топ элементтері • Медицинада қолданылуы • II a топ элементтері • Медицинада қолданылуы III.Қорытынды

2 слайд

3 слайд
Биогенді элементтер • Кіріспе Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және биологиялық сұйықтықты құрайды. Биогендер (грекше bio – тірі және genos – арғы шыққан тегі) – тірі ағзалар құрамында болатын және белгілі бір қызмет атқаратын, олардың тіршілік етуіне өте қажетті химиялық элементтер. Маңызды биогендер – О (ағза массасының 70% ын құрайды), С(18%), H(10%), N, B , S, Ca, K, Na, Cl, т. б. Биогендер витаминдердің, белоктардың гормондардың құрамында белгілі бір тәртіппен, тек сол затқа ғана тән заңдылықпен орналасады. Мысалы, азотты ( N) алатын болсақ белоктың структурасын құрайтын ең маңызды биогенді элемент. Медицинаға қатысты биохимияның бөлек биоэлементология деген үлкен саласы бар. Биоэлементология химиялық элементтердің тірі организмдердің тіршілігіне әсер етуін зерттейтін биохимияның улкен бір бөлігі десе де болады.

3 слайд

4 слайд
S -элементтері • S -элементтер Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінде ІА, ІІА топтардың негізгі топшаларында орналасқан. • ІА – топтың негізгі топшасындағы – литий, натрий, калий, рубидий, цезий және франций сілтілік металдар деп аталады, электрондық конфигурациясы – nS 1 . • ІІА топтың негізгі топшасындағы кльций, стронций, барий және радий сілтілік жерметалдар деп аталады, электрондық конфигурациясы – nS 2 . • ІА – элементтерінің сыртқы электрондық қабатында бір S 1 - электрон ядромен әлсіз байланысты болатындықтан, оны беріп жіберіп, күшті тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді:

4 слайд

5 слайд
Сутек Сутек қасиеті әртүрлі бола алатын ерекше элемент. Ол бірде өзінің сыртқы қабатындағы жалғыз электронын беріп, оң зарядталған ионға айналады. Ол мұндайда тотықсыздандырғыш қасиет көрсетіп, металлдық қасиет көрсетеді. Келесі бір жағдайда ол өзіне бір электронды қосып анионға айналып, галогендердің қасиетін көрсетеді. Айталық, сутек металдармен әрекеттесіп, гидрид-ионға айналады, ол мұндайда галогенсутекті қышқылдың тұзына ұқсайды. Сутектің молеуласы екі атомнан тұрады. Табиғатта сутектің үш изотопы кездеседі: 1/1 Н протий немесе Н (массалық саны 1); 2/1 Н дейтерий, немесе Д/массалық саны 2/; 3/1 Н тритий немесе Т/ массалық саны 3). Химиялық зерттеулер мен медициналық практикада кең қолданылатын «таңбаланылған» препараттарды, қосылыстары «жеңіл» сутекті тритицге ауыстыру арқылы алады.

5 слайд

6 слайд
Табиғатта сутектің үш изотопы кездеседі: Сутек1 Н протий 1 Н тритийнемесе Т 1 Н дейтерий

6 слайд

7 слайд
Сутектің гидридтері. • Сутектің көмірсутектен басқа элементтермен қосылыстарын гидридтер деп атауға болады. • Сутекті қосылыстарды үш типке бөледі: 1. ионды 2. ковалентті 3. металдық.

7 слайд

8 слайд
ІА топтың элементтері және олардың медицинада қолданылуы. • Элементтердің периодтық системасындағы ІА топқа орналасқан типтік элементтер сілтілік металдар: 1. литий 2. натрий 3. калий 4. рубидий 5. цезий 6. франций

8 слайд

9 слайд
Литий • Литий карбонаты . Литий-бұл микроэлемент.Ол тірі ағзалардың тұрақты құрам бөлігі.Литий кейбір ферменттер активлігіне әсер ете отырып,бас ми қатпарлары жасушаларында Na-K иондық теңділігін реттейді.Құрамында литий ионы бар дәрі дәрмектер жүйке ауруларына қолданылады. • Медициналық емдеу жұмысында, сілтілік металдардың басқа да тұздары жиірек және кеңінен қолданылады. Мысалы, калий перманганаты мен натрий тетрабораты антисептік ретінде, калий гидротартраты (шарап қышқылды калий) мен натрий сульфаты ішті айдайтын дәрі-дәрмектер ретінде қолданылады • Медицинада литий иондарының организмдердегі атқаратын жұмысы мен орны жайлы айтарлықтай мәлімет жинақтары. Айталық, литийдің кейбір қосылыстары психикалық ауруларды емдеуге қолданылады

9 слайд

10 слайд
Натрий • Натрий-клетка сыртындағы ең басты ион. • Қан сары суындағы осмотикалық қысым натрий хлоридінің есебінен керекті деңгейде тұрады. Организмдердегі осы екі ионның өзара байланысы, клеткалық изотондығын қалыпты етуге көп әсерін тигізеді. Мысалы, организмде натрий хлориді жетіспеген жағдайда жүйке ет жұмыстары бұзылады.

10 слайд

11 слайд

11 слайд

12 слайд
Натрий және калий. Натрий қанның осмостық қысымын реттейді, судың алмасуына, ағзада қышқылдық негіздік тепе теңдікті ұстап тұруға, жасуша мембранасы арқылы амин қышқылдары мен қанттың тасымалдануына қатысады. Калий қан қысымын төмендетеді. Жүрек соғысын реттейді.

12 слайд

13 слайд
• Медициналық емдеу жұмысында, сілтілік металдардың басқа да тұздары жиірек және кеңінен қолданылады. Мысалы, калий перманганаты мен натрий тетрабораты антисептік ретінде, калий гидротартраты (шарап қышқылды калий) мен натрий сульфаты ішті айдайтын дәрі- дәрмектер ретінде қолданылады.

13 слайд

14 слайд
ІІА топтың элементтері және олардың маңызды қосылыстары Екінші топтың басты топшасына - берилий, магний, кальций, стронций, радий элементтері енеді.; ; ; ; ; ; Ra Ba Sr Ca Mg Be

14 слайд

15 слайд
• Бұл қаралатын элементердің бәрі де, өздерінің негізгі қалыптағы күйінде сыртқы деңгейінде екіден жұптасқан электрон болады. Қозған жағдайда сыртқы екі электрон р- орбитальға орналасады. / ,р-будандасу/, ал бұған орай атомдар екі валентті болады. /Қосылыстағы тотығу дәрежесі +2/. Бұл топтағы берилийден басқа элементтердің бәрі де айқын байқалатын металдық қасиетке ие, олар тек сілтілік металдан кейін тұр. Олардың металдық сипаты берилийден бастап радийге қарай арта түседі, өйткені осы радийге қарай арта түседі, өйткені осы рет бойынша олардың атомдық радиусы үлкейеді. • ІІ А топтағы элемент қосылыстарының медицинада қолданылуы. Магний оксиді қышқылдық жоғарылаған кезде қолданылады. Қышқылмен уланған кезде, ішті айдайтын дәрі ретінде магний оксидін жұмсайды. Ол тіс тазалайтын ұнтақ құрамына енеді.

15 слайд

16 слайд
• Кальций гидроксиді Са (ОН) 2 (сөндірілген ізбес) дезинфекциялаушы зат ретінде пайдалы. Оның судағы қаныққан ерітіндісі ізбесті су қабынуға қарсы ішке де, сыртқа да, және іш өткенде байланыстырушы ретінде, дезинфекциялауға жұмсалады. Оны сыртқы денеге қолданғанда, мысалы күйіп қалғанда, ізбесті суға май қосады, ол кейбір тері ауруларына майлы қоспа (мазь) түрінде жағады.

16 слайд

17 слайд
• Магний сульфаты MgSO 4 7H 2 O (ащы немесе ағылшын тұзы) ішті өткізіп, айдаушы ретінде пайдаланылады. Оның бұл қасиеті ішек қарындағы судың сіңіп, даруын тоқтатуға байланысты. Бұл тұз тудыратын осмостық қысым салдарынан, ішек ішінде қамалып қалған су, тезекпен бірге сыртқа шығуға асығады. Сондай-ақ, магний сульфатын сіреспе, бұлшық еттің ретсіз жиырылуын (хорей) және басқа тырысқақ ауруды емдеу үшін қолданады. Қан қысымы артқан кезде оны көк тамырға енді, ал өт айдаушы ретінде ұлтабар ішегіне енгізеді.

17 слайд

18 слайд
• Кальций сульфатын 2СаSO 4 ∙ Н 2 О (күйдірілгенгипс, алебастр) табиғи гипсты СаSO 4 ∙ 2 Н 2 О 150 о -180 о қыздыру арқылы алады. Оны суға малып араластырғанда, тез қатайып, қайтадан кристалды гипске айналады. Осы кезде кристалдар өсіп үлгерместен, бірімен бірі өрім өсіп, қалып пішімін қабылдайды. Осы негізде, онымен сынған жерге қорғаушы қатты зат, тіске құйма жасайды: • СаSO 4 Н ∙ 2 О **** СаSO 4 Н ∙ 2 О

18 слайд

19 слайд
• Барий сульфаты ВаSO 4 . Бұл тез рентген сәулесін өзіне күшті сіңіре алатындықтан, оны асқазан – ішек жолдарын зерттеген кезде барий ботқасы түрінде пайдаланады. Ол асқазан – ішектегі суда да, ондағы қышқылды сөлде де ерімейді және олармен әрекеттеспейді, міне осы қасиеті арқасында әзрше рентген зерттеуінде жұмсалуда.

19 слайд

20 слайд
• Кальций карбонаты. СаСО 3 суда да мүлдем ерімейді, ол ішке тек кальций препараты ретінде ғана қолданылып қоймастан, ол қышқылды нейтралдаушы және адсорбсиялаушы зат ретінде де керек. Мұның аса таза бөлігі тіс тазалайтын ұнтақ әзірлеуге жұмсалады.

20 слайд

21 слайд
• Калций хлориден CaCl 2 ашуды басу, кеңірдек тамырларының демікпесін, өкпе құрты ауруын (туберкулез) емдеуге жұмсалады. Ол қабынуға, аллергияға және ісікке қарсы емдік ретінде пайдаланады.Бұл оның жіңішке қан тамыршалар қабырғасының өткізгіш сіңіргіштігін төмендетуімен байланысты.

21 слайд

22 слайд
Қорытынды • Қорыта келгенде ағза үшін биогенді S элементтерінің маңызы зор. Олардың қалыпты күйде болуы ағзаның өсіп жетілу процестерін қамтамасыз етеді. Олар ағзада зат алмасу, тыныс алу, ас қорыту тотыту-тотықсыздану, қан айналу, бүйрек, бауыр, жүрек қызыметінің дұрыс жүруіне мидың қызметіне қатысады. Биогенді элементтер адам ағзасына физиалогиялық ықпал жүргізеді. Адам ағзасында өздерінің қажетті мөлшерінен төмен не жоғары болса олар ағзада потологиялық құбылыстарды туғызады.

22 слайд