Сарматтардың саяси тарихы. 5 сынып

1 слайд
Сабақтың тақырыбы: Сарматтардың саяси тарихы. Зерттеу сұрағы: Сарматтар қандай мемлекеттермен өзара қарым-қатынаста болды?

2 слайд
Сенің меңгеретінің сарматтардың саяси тарихымен танысасың; сарматтардың әскери өнерін сипаттайсың. Сенің білетінің сармат қоғамының ерекшелігінсараладың; «Сармат алтын адамы» туралы дерекпен таныстың.

3 слайд
Сарматтардың саяси және әскери іс-әрекеттері: Сарматтар батысқа қарай жылжып, Днепр мен Дон өзендері аралығындағы жерлерді басып алды.Рим империясының шегарасына жақын аймаққа  языгтар  мен  роксолондар  деп аталатын сармат тайпалары қоныстанды. Б.з. ІІ ғасырында  роксолондар  Рим империясынан алым- салық алып отыруға қол жеткізді. Сирактар  мен  аорстар  Боспор патшалығы тағынан үміткер мұрагерлер арасындағы қақтығыстарға да араласты. Аландар  болса Шығыс Еуропаның жетекші әскери-саяси күшіне айналды. Аландар  б.з. І ғасырының ортасында Рим шегарасына шапқыншылықтар жасады. Ал б.з. 72 жылы Кавказға қарсы жорыққа шықты. IV ғасырдағы Ұлы қоныс аудару кезінде аландар Франция, Испания жерлерін басып өтіп, Солтүстік Африкаға қарай көшті.

4 слайд

5 слайд
Дайлар ерте темір дәуірінде Маңғыстау түбегін мекендеген бүгінгі Кіші жүз құрамындағы адайлармен байланыстырылады . Біріншіден, дай және адай деген тайпа атауларының ұқсастығы. Екіншіден, екеуіде ежелден осы Маңғыстау түбегінде өмір сүрген. Дай атауы адай тайпасының атауымен жалғастық табуы әбден ықтимал.Б.з.б. 248 - 247 жылдары Арсақ қолбасшы дайлардың апарн тайпасынан шыққан Аршакидтер әулеті билігінің негізін салған. Арал-Каспий теңіздері аралығын б. з. б. 1 мыңжылдықта мекендеген тайпаларГирканияны, Парфияның үлкен бөлігін басып алады Сызба арқылы көрсету

6 слайд
Сарматтардың қоғамдық құрылымы Әскери демократия жетілдіАғашқы қауымдық құрылыс ыдырап,мүлік теңсіздігі шықты Сармат қоғамында әскери демократия әйелдерге де қатысты болды

7 слайд
1999 жылы З.Самашев басқарған Батыс Қазақстан археологиялық экспедициясы Атырау облысы, Жылыой ауданының солтүстік-шығысында орналасқан Аралтөбе қорғандар тобына жүргізілген қазба жұмыстары нәтижесінде алтын киімді адам мүрдесін тапты. Ғалымдардың болжауынша, бұл алтын киімді адам осыдан екі мыңдай жыл бұрын өмір сүрген, сарматтар тайпасының өкілі болып табылады. Қорғандар тобын бұдан он жыл бұрын 1989 жылы осы Батыс Қазақстан археологиялық экспедициясы анықтаған болатын. Екінші қорғаннан алтын киімде жерленген адамның қаңқасы мен алтын фрагменттері табылды. Әйел және ер адам мүрделерімен қоса, олардың аяқ жағында екі жылқы және қыран құс жерленген болып шықты. Ер адам киімі әшекейлі алтын бұйымдармен безендірілген, тіпті шашын түйген байламшасы, жанындағы қару-жарақтары, қорамсақ жиектері, асатаяғындағы самұрық бейнесіне шейін алтынмен апталып, әшекейленген. Қорғанның бұрынғы заманда тоналғанына қарамастан 300-ге жуық ромбы тәріздес, дөңгелек, төртбұрышты және ирек пішінді киімнің алтын жапсырмалары табылды. Мұның өзі бұл адамның тайпа көсемі, қолбасшы немесе абыздықты ұстанған дінбасы, сонымен бірге құс ұстап, саятшылық жасаған аңшы да болғанын дәлелдесе керек.

8 слайд
Мәтінді колдана отырып берілген ақпаратан ақиқат пен жалғанды ажыратындар Факт Ақиқат Жалған Сарматтар скиф патшасына жалданып,әскери қызмет етті. Сарматтар Қара теңіз жағалауындағы скифтер көрші орналасып,достық қарым-қатнаста болды Ал б.з. 72 жылы Кавказға қарсы жорыққа шықты. Шекарасының тыныштығы үшін Рим сарматтарға алым төлеп тұрған. Б,з ІІІ ғасырында сарматтарға солтүстік батыстан жылжыған готтар соққы жасады. Сарматтардың әскери өнерін антик авторлары жоғары бағалаған . Сарматтарда семсерді жерге қадап ,оған табыну дәстүрі болған. Теріден торсық,саба,көне ыдыстар жасау кең таралған. Сарматтарда әскери демократия үстемдік етті. Жауынгерлердін ролі төмен болды. Бесоба обасынан үш жауынгер табылды. Сармат көсемі-қазақстандағы алғашқы алтын адам. 1 оқу тапсырмасы:

9 слайд
д р о д г а р и е г о и п ф о а қ т р к и д с к с с а я о р с к а н т р а е р р м а2 оқу тапсырмасы: кестеден сарматтарға байланысты сөздерді табу