#1 слайд
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі Көкшетау гуманитарлы-техникалық колледжі Сөз мәдениеті Дайындаған: Ашимова Қ.Т

1 слайд

#2 слайд
Сөз мәдениеті Сөзден тәтті нәрсе жоқ Сөзден ащы нәрсе жоқ Сөзіңді тіліңе билетпе Ақылыңа билет. Сөзіңді ақылсызға қор етпе Ақылдыға айт Кімге қай кезде, қай жерде қалай сөйлейтініңді біл. Бөлтірік шешен

2 слайд

#3 слайд
Өнер Сөзді дұрыс қолдану Сөз шеберлігі шешендік Сөз байлығы мәдениетт ілік Сөз мәде ниеті

3 слайд

#4 слайд
Сөз мәдениеті Жазба тіл мәдениеті Ауызекі тіл мәдениеті

4 слайд

#5 слайд
Сөз мәдениетін дұрыс негіздеу үшін тек сөздерді байланыстыра білу жеткіліксіз. Сөз мағынасын толық түсіну қажет; Жеке ұғым қалыптастыру керек; Асыл сөздің қыры мен сырына үңілу керек

5 слайд

#6 слайд
1. Сөзді дұрыс қолдану (сөз дұрыстығы) 2. Сөзді бедерлі жұмсау (сөз шеберлігі) Сөз мәдениеті

6 слайд

#7 слайд
1. Ана тілімізді ардақтау 2. Тілді құрмет тұту 3. Тілді талғампаздықпен жұмсау 4. Үздіксіз үйреніп отыру 5. Тілдік амал-тәсілдерді қарым-қатынас мақсатына сай қолдана білу Сөз мәдениетіне қойылатын шарттар:

7 слайд

#8 слайд
Сыпайы , келісті сөз сөйлеушінің абыройын арттырады, тыңдаушының ықыласына бөлейді. Сөз сөйлеудегі орашолақтық, олақтық, сөзді жүйелей алмау адам ойының таяздығын білдіреді.

8 слайд

#9 слайд
Қазыбек би “Қазақ деген мал баққан елміз, ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жеріміздің шетін жау баспасын деп найзасына жылқының қылын таққан елміз. Дұшпан басынбаған елміз, басымыздан сөз асырмаған елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзын ақтай білген елміз. Бірақ асқақтаған хан болса – хан ордасын таптай білген елміз. Атадан ұл туса – құл боламын деп тумайды, анадан қыз туса – күң боламын деп тумайды, ұл мен қызын жатқа құл мен күң етіп отыра алмайтын елміз. Сен темір болсаң, біз көмірміз – еріткелі келгенбіз, қазақ-қалмақ баласын теліткелі келгенбіз. Танымайтын жат елге — танысқалы келгенбіз, танысуға көнбесең – шабысқалы келгенбіз. Сен қабылан болсаң, мен арыстан – алысқалы келгенбіз, тұтқыр сары желіммен жабысқалы келгенбіз. Бітім берсең – жөніңді айт, бермесең – тұрысатын жеріңді айт!” – депті.

9 слайд

#10 слайд
Төл е би Төле би жас кезінде талай жасы үлкен атақты абыз билердің алдынан өтіп батасын алады. Төле бала әуелі әкесіне барыпты. Жасы жүзге тақап отырған әкесі ынтымақ, ел бірлігі жөнінде әңгіме айтып отырады. Төле "Қалай еткенде бірлік болады, оның күші қандай болмақ" дегенді сұрайды. Сонда әкесі әуелі жауап айтпас бұрын бір бума солқылдақ шыбық алдырады: Балам, мынаны сындырып көрші. Төле буылған шыбықты олай-бұлай иіп сындыра алмайды. Енді сол шыбықты біртіндеп сындыршы? Төле ортасынан буылған шыбықты шешіп, біртіндеп пырт-пырт етіп оп-оңай сындыра береді. Әлібек би: Бұдан не түсіндің, балам? - дейді. Сонда, Төле бала: Түсіндім, әке бұл мысалыңыздың мәнісі: ынтымағы, бірлігі мықты елді жау да, дау да ала алмайды. "Саяқ жүрген таяқ жейді" демекші, бірлігі, ынтымағы жоқты жау да, дау да оп-оңай алады дегеніңіз ғой. Бәрекелде, балам, дұрыс таптың. Ел билеу үшін алдымен елді ауызбірлікке, ынтымаққа шақыра біл. "Бақ қайда барасың дегенде, ынтымаққа барамын" дегенінің мәнісі осы, - депті.

10 слайд

#11 слайд
Сөз сөйлеу үлгісі – адамның мәдениеті, білімі, тәрбие дәрежесінің жиынтығы . Жыланның уы тісінде, Адамның уы тілінде

11 слайд

#12 слайд
Таяқ еттен өтеді, сөз сүйектен өтеді Ойнап сөйлесең де, ойлап сөйле Ас –тұзбен дәмді, су-мұзбен дәмді, Ал адам-салиқалы, сапалы сөзімен дәмді Тіл тас жарады, тас жармаса , бас жарады. Бір елі ауызға-екі елі қақпақ Қазақтың ақылы – көзінде, қасиеті сөзінде Тіл туралы мақалдар:

12 слайд

#13 слайд
Жиренше шешен бір күні қарсы кездескен баладан: -Дүниеде не тәтті? -Бал тәтті? -Жұмсақта не жұмсақ? -Мамық жұмсақ -Қаттыда не қатты? -Тас қатты? Бұл баланың жауабын естіп тұрған екінші бала: «Бұл сұрақтарыңызға мен жауап берейін»-депті -Ал , айта ғой, балам, не тәтті? -Ананың сүті тәтті – деп жауап беріпті -Не жұмсақ? Ананың қолы -Ал, енді не қатты? –деп сұрағанда. --Атаның жүрегі –деген екен Не тәтті?

13 слайд

#14 слайд
 Баяғыда дәстүрлі ибамен Қамысбай, Өзенбай, Қойшыбай, Қасқырбай, Бәкібай, Қайрақбай деген қайнағаларының атын атауға именген жас келіншек тің қамыстың арғы жағындағы өзеннен су алып қайтқан бетте қасқыр тартқан қойды бәкімен бауыздап келгенін айта алмай, амалсыз қамысты –сылдырама, өзенді – сарқырама, қойды – маңырама, қасқырды – ұлыма, бәкіні – жаныма, қайрақты – білеме деп өзгертіп, енесіне: «Сылдыраманың ар жағында, сарқыраманың бер жағында маңыраманы ұлыма жеп жатыр екен, жаныманы білемеге білеп жіберіп, бауыздап келдім»-депті

14 слайд

#15 слайд
Қой аузынан шөп алмайды- Жүрек жалғап алу- Төбе шашы тік тұру – Қырғи қабақ – Тонның ішкі бауындай – Бармағын тістеу – Аузына құм құйылу. – Қыздың жиған жүгіндей.- Бетінен оты шықты.- Ит терісін басына қаптады.- Жер соғып қалды.- Қолды болды.- Мен бастайын:

15 слайд

#16 слайд
Әз Жәнібектің алпыс биі болыпты.Бірде ол билеріне: «Дүниеде не өлмейді?» – депті. Билері бірден: Ағын су өлмейді, Асқар тау өлмейді. Аспанда ай мен күн өлмейді, Әлемде қара жер өлмейді. Сонда Жиренше шешен: Ағын судың өлгені- алты ай қыста қатқаны, Асқар таудың өлгені-басын бұлттың жапқаны. Ай мен күннің өлгені – еңкейіп барып батқаны. Қара жердің өлгені –қар астында жатқаны. Ажал деген атқан оқ, бір алланың қақпаны, Дүниеде не өлмейді? Жақсының аты өлмейді, Ғалымның хаты өлмейді, - деген екен. Дүниеде не өлмейді?

16 слайд

#17 слайд
 1. Өнер алды а) өз қадірін білмейді  2.Тіл тас жарады ә) тіл көтереді  3.Таяқ еттен, б) қызыл тіл 4. Оқ жарасы бітер в)жаман шайқап сөйлер 5. Піл көтермегенді г)тас жармаса, бас жарады 6. Жақсы байқап сөйлер ғ)сөз сүйектен өтеді 7. сөз қадірін білмеген д)сөз жарасы бітпес Сәйкестендіріңіз

17 слайд

#18 слайд
Тарихтың тал бесігі тербеледі, Жылдар жылжып, ғасырлар дөңгеледі. Көз жүгіртіп қарасам ертеңдерге, Қасиетті ана тілім дем береді. Қайырмасы: Қазақ тілім, қазақ тілім, ана тілім, Көркейе бер, көктей бер, дана тілім. Түркі тілдес тілдердің тәңірісің, Қазақ тілі-қазағымның арымысың. Гүлденерсің, әлі де түрленерсің, Сен мәңгісің осыны бәрі білсін. Қайырмасы: Қазақ тілім, қазақ тілім, ана тілім, Көркейе бер, көктей бер, дана тілім. Қазақ тілім

18 слайд