Сүт өнімдері құрамындағы кальцийдің адам ағзасына әсері

1 слайд
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі Алматы қаласы, Бостандық ауданы, Әл –Фараби атындағы № 145 жалпы білім беретін мектеп КММ Айтжанова Амина 9- сынып оқушысы Тақырыбы: « C үт өнімдер i н i ң құр a мынд a ғы к a льцийд i ң a д a м a ғз ac ын a ә c ер i» Ғылыми бағыты: Секция: Химия Ғылыми кеңесші: Биология ғылымдарының кандидаты,ветеринария ғылымдарының докторы, профессор Заманбеков Нұртілеу Акжолтаевич Ғылыми жетекшісі: Химия пәнінің мұғалімі Балапан Бекзада Серікболқызы Алматы, 2021

2 слайд
" Cүт өнімдерiнiң құрaмындaғы кaльцийдiң aдaм aғзacынa әcер "

3 слайд
Күнделікті қолданыста пайдаланылатын сүт өнімдерінің түрлерімен танысып, оның құрамындағы адам ағзасына аса қажетті және маңызы өте зор кальций макроэлементінің мөлшерін анықтап зерттеу. Кальций макроэлементінің адам ағзасында атқаратын қызметін және пайдасын толық зерттеп білу. Жобаның мақсаты:

4 слайд
Жобаның міндеттері:  Тақырып бойынша әдеби шолу жүргізу  Зерттеу жүргізетін сүт өнімдерін анықтау.  Сүт өнімдерінің құрамындағы кальций макроэлементтерінің мөлшеріне талдау жүргізу.  Алған зерттеу нәтижелерін талдау, қорытынды жасау. Осы міндеттерге сүйене отырып, біз әртүрлі сүт өнімдерін құрамына зерттеу жүргізуді міндеттедік. Оның бойында кездесетін кальций элементтерінің мөлшерін зерттеу. Себебі, күнделікті қолданылатын осы тағамның сапасы біздің денсаулығымызға әсерін тигізбей қоймайды. Сондықтан да реті келсе күнде c апалы, сүт өнімдерін пайдаланып отырғанымызға көз жеткізу.

5 слайд
Қазіргі кезде сауда жүйелерінде, мемлекеттік сүт зaуыттарында, жекеменшік фирмаларда қолдың сүті және сүт өнімдері көптеп кездеседі. Осы өнімдердің ішінен сапалы және адам денсаулығына пaйдасы мол құрамында кальций элементі жеткілікті мөлшерде болатын cүт өнімдерін іздестіру біздің зерттеу  жұмысымыздың негізгі мақсаты  бoлып тaбылaды. Осы мақсатта біз әртүрлі сүт өнімдеріне түрлерін мысалы, йогурт, айран және сүзбеге талдау жүргізy. Жұмыс мақсаттары:

6 слайд
Жоспар: Кіріспе:  Сүт және сүт өнімдерінің пайдасы  Кальцийдің адам ағзасындағы маңызы Негізгі бөлім:  Құрамында ең көп кальцийі бар тағамдар  Кальций элементінің жетіспеуінен адам ағзасының бұзылуы  Қызылорда аймағында қолданылыста пайдаланылатын сүт өнімдерінің құрамындағы кальций макроэлементінің мөлшеріне талдау жүргізудің нәтижесі Қорытынды:

7 слайд
Зерттеу жұмысының өзектілігі . Cүт – aдaмзaттың eжeлдeн кeлe жатқан тағамы. Тарихи деректерге қарағанда адам әуелі етпен, содан кейін сүтпен қоректенгенді үйренген секілді. Келе – келе біздің ата – бабаларымыз сүтті рәсуа етпей сақтау жағын да ойластырған, сондай – ақ құрамында майлы, ақуызы, дәрумендері жеткілікті сүт саууға тырысқан. Осы жағдайға байланысты сүт тағамдары дүниеге келсе керек. Халқымызда сүт ақтықты, тазалықты білдіреді. Сондықтан да «Сүттен ақ, судан таза» дейді. Cүттің құндылығын, қадір - қасиетін ата - бабамыз бұрыннан білген. Cүт өнімдерінің тарихы ежелгі заманнан бастау алады. Ерте кезінде көшпенділер мәдениетінде қымыз өнімі белгілі болды. «Ақ – дертке дауа, жанға шипа» демекші, бүгiн сүт және сүт өнімдерінің пайдасына тоқталамын. Сүттің өзі адам денсаулығына пaйдасы зор. Қазақ халқының бұл қасиетті сусыны төрт түлік малдан өндіріледі.Кіріспе:

8 слайд
Сүт – басқа ешқандай азық- түлік тең келмейтін аса бағалы тағамдық өнім. Өйткені организмге оның құрамды бөлігінің 95-98 пайызы сіңеді. Сонда-ақ сүт амин қышқылдарының, макро және микроэлементтердің, витаминдерінің таптырмайтын көзі. Сүт және оның өнімдерінің құрамында жеңіл сіңетін құраушылар бар . Сүттің тағы бір қасиеті – түрлі азық- түлікпен керемет үндесіп, адам тағамының биологиялық құндылығын көтереді. Өйткені сүт организмге түсетін қоректік заттардың көлемін арттырып қана қоймайды, сонымен бірге май, белок, көмірсу, минералды тұздар, тағы басқалармен бірлесе, үндесе отырып, осы коректік заттардың организмге сіңімділігін жақсартады. Cүт – мал баққан қазақ жанұясының негізгі тағамы. Cүттен қымыз, шұбат, айран, қатық, сары май, ірімшік, құрт, сүзбе, қаймақ сияқты ішетін, жейтін, сусындайтын алуан түрлі тағам әзірлейді. CҮТ ЖӘНЕ CҮТ ӨНІМДЕРІНІҢ ПАЙДАСЫ

9 слайд
Кальцийдің адам ағзасындағы маңызы Ең бірінші, кальций ас қорыту жұмы¬сына, жүйкеге, адамның қорға-ныс қабілетінің жетілуіне қаты¬сады. Екіншіден, кальций қанды тазалау және жүректің бірқалып¬тыжұмыс істеуіндегі басты құрам болып табылады. Адам салма¬ғының 9 пайызын қан құрайды, ал жүрек – қанды ай¬дай¬тын «на¬сос». Кальцийдің үшінші міндеті – жүйке жүйесі арқылы белгі беру. Оны ми басқарып отырады. Кальций, төртіншіден, бұл¬шық еттердің ширығуы мен босаңсуына жауап береді.Егер кальций жетіспесе, ада쬬ның сезу, көру, сөйлеу, тағы басқа мүмкіндіктері бұзыла бастайды. Егер кальций аз болса, ми безі ағза мүшесінің белгілі бір бөлігіне бұйрық береді де, ол басқа бір мүшенің есебінен толықтырылады. Мысалы, сүйек-тегі қанды алып, оны қан құрамының өзегіне қо¬сады. Мысалы, жас сәбилерде кальций жетіспеуінен болатын ауру мешел (рахит) деп аталады. Мешел ауруына шалдыққан балалардың қаңқасы дұрыс қалыптаспайды, сүйек баяу дамиды, ұйқысы қашады. Ал ересек адамдарға кальций жетіспесе, есте сақтау қабілеті нашарлап, беймаза күй кешеді. Қаңқалары морт сынғыш келеді. Кальций жетіспеушілігі адам¬ды іштен «кеміріп», түрлі сырқат¬тарға соқтырады екен. Мұндай қателікке жол бермеу үшін дәрі¬гермен кеңесіп, ағзадағы каль¬ций мөлшерін қалыпты сақтауға әре¬кет жасаған жөн. Сондықтан да кальций дәрумені жетіспеуінен сақтанайық.

10 слайд
Сүт тағамдары: ірімшік, құрт, айран, сүт, қатық, саумал, қымыран, сондай-ақ құс жұмыртқалары. Құрамында ең көп кальций – күнжітте.Айран құрамында кальций, протеин, көмірсу, В витамині, мырыш және фосфор бар. Қаражидек – денені ең жақсы азықтандыратын тағамдардың бірі. Құрамында калий, С витамині, көмірсу және антиоксиданттар бар. Құрамында ең көп кальцийі бар тағамдар

11 слайд
Ағзада кальций тұздарының жетіспеушілігі сүйек ұлпасының дұрыс емес дамуына, тістер (кариес) ауруына, кейбір ферменттердің белсенділігі төмендеуіне, орталық жүйке жүйесінің қызметінің бұзылуына әкеп соқтырады.Кальций-ағзада 1,4% болады. Тіс ұлпасында, жүрек, бауыр, бүйрек, сүйек ұлпаларында кездеседі. Орта есеппен ересек адамға күніне 1г кальций қажет. Тамақ құрамынан келген кальций ішек жолдарында гормондардың түзілуіне әсер етеді.Сүйекте, тісте кальций ерітілмеген кристалдар түрінде, лимфа қан тамырларында иондалған түрінде болады. Қанның ұю механизмі, бұлшық еттің жиырылуы, жүрек қан тамырларының жиырылуы, жүйке жүйесінің жұмысы да иондалған кальцийге байланысты. Кальций элементінің жетіспеуінен адам ағзасының бұзылуы

12 слайд
• Осы мақсатта біз әртүрлі сүт өнімдерінің түрлерін мысалы, уй жағдайында дайындалған сүт өнімдерін, зауыттарда дайындалған сүт өнімдерінің құрамындағы кальций мөлшері анықталды.Алматы қаласы аймағында қолданылыста пайдаланылатын сүт өнімдерінің құрамындағы кальций макроэлементінің мөлшеріне талдау жүргізілді  Сүт өнімінің атауы Сүт өнімінің түрі Кальцийдің мөлшері Йогурт 1,5% «Данон » өндіруші фирмасы Рессей мемлекеті 112 мг Йогурт 3 ,3% «Данон » өндіруші фирмасы Рессей мемлекеті 122 мг Йогурт 4 % «Данон » өндіруші фирмасы Рессей мемлекеті 110 мг Творог 0,2 % «Президент» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 120 мг Творог 5% «Президент» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 164 мг Творог 9 % «Президент» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 164 мг Творог 15% «Президент» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 150 мг «Laktel 1,5» «Лакталис » өндіруші фирмасы Украина мемлекеті 155 мг «Laktel 2,5 » «Лакталис » өндіруші фирмасы Украина мемлекеті 155 мг «Laktel 3,2 » «Лакталис » өндіруші фирмасы Украина мемлекеті 155 мг «Био -C» «Фудмастерт» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 120 мг «Био -C» «Фудмастерт» өндіруші фирмасы Қазақстан мемлекеті 120 мг

13 слайд
Cүт және сүт өнімдері табиғаттың ең құнды өнімі. Адам ағзасы оның құрамындағы қоректік заттардың 98-99% пайдаланады. Сүт және сүт өнімдерінің жоғарғы қоректік қасиеттерін келесі деректерге қарап білуге болады: 1литр сүттің құрамындағы белок мөлшері 15 грамм сиыр еті немесе тауықтың 5 жұмыртқасы немесе 1 кг нан құрамындағы ақуызға тең. Сүт және сүт өнімдерінің жарты литрі адамның амин қышқылдарына деген тəуліктік қажеттілігін қанағаттандырады, ал сүттің 1 литрі адамның май, кальций, фосфор, рибофлавинге қажеттілігін толық, белокқа қажеттілігін жартылай, ал аскорбин қышқылы, ретинол, тиаминге қажеттілігінің 1/3 бөлігін қамтамасыз етеді. Біз осы сүт өнімдерін зерттей отырып, келесі жетістіктерге жетіп мынадай нəтижеге көз жеткіздік. Біріншіден, сүт өнімдерін күнделікті тұрмыс тіршілікте ғана қолданып қолданумен шектелмей, халық медицинасында кеңінен қолдана аламыз. Кейбір ауруларға, мыңда бір септігін тигізетін өнім деп айтсақ артықшылығы жоқ. Қорытынды: