#1 слайд
Ұйымдастыру кезеңі: -Амандасу - Оқушыларды түгендеу Психологиялық ахуал қалыптастыру Оқушылар шеңбер құрып, "Жүректен- жүрекке" әдісі арқылы бір-біріне жылы тілек айтып амандасады

1 слайд

#2 слайд
Ворд волл қосымшасында сәйкестік тесті https://wordwall.net/resource/83103660

2 слайд

#3 слайд
Ұжымдық жұмыс Оқушыларға адам ағзасында да электрлік үдеріс жүретінін айтып өтіп қасындағы сыныптасымен электр үдерісімен бөлісуін сұранамын. Шарты: Екі алақанын бірі біріне үйкеп электр үдерісімен (энергиямен) қасында отырған сыныптасымен бөліседі . Электр үдерісі адам ағзасында тек арнайы құралдармен байқауға болатынын олар сыныптасымен сол энергиямен бөліскенін айтып жеткіземін. Біз электрлік энергияны да қолданамыз Жасушалардың ішінде "натрий" мен "калий" иондарының қозғалысы электр зарядының пайда болуына ықпал етеді. Осы үдерістер арқылы ми, бұлшықеттер, жүрек – бәрі жұмыс істейді.

3 слайд

#4 слайд
Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер - бұл табиғаттың ең қызықты және күрделі құбылыстарының бірі. Бұл үдерістер жануарлардың сезім мүшелерінен бастап, олардың қорғаныс және шабуыл механизмдеріне дейін маңызды рөл атқарады. Электрорецепторлар мен электрлі мүшелер - бұл эволюция барысында дамыған керемет бейімделулер, олар кейбір жануарларға судағы немесе құрлықтағы өмір сүру ортасында бағдарлануға, қоректенуге және қауіпсіздікті қамтамасыз етуге көмектеседі. Бұл таңғажайып биологиялық құбылыстарды зерттеу арқылы біз табиғаттың күрделілігі мен әртүрлілігін жақсырақ түсінеміз.

4 слайд

#5 слайд
Электрорецепторлардың құрылымы мен қызметі Құрылымы Электрорецепторлар - бұл арнайы сезімтал жүйке жасушалары. Олар көбінесе балықтардың, амфибиялардың және кейбір сүтқоректілердің терісінде орналасқан. Бұл жасушалар электр өрістеріндегі өзгерістерді анықтауға мамандандырылған. Олардың мембранасында арнайы ион каналдары бар, олар электр сигналдарына жауап ретінде ашылады немесе жабылады. Қызметі Электрорецепторлардың негізгі қызметі - қоршаған ортадағы әлсіз электр өрістерін анықтау. Бұл жануарларға судағы басқа тірі ағзаларды табуға, олардың қозғалысын бақылауға және тіпті олардың эмоционалдық күйін анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, электрорецепторлар навигация үшін де қолданылады, жануарларға Жердің магнит өрісін сезінуге көмектеседі. Маңыздылығы Электрорецепторлар көптеген су жануарлары үшін өте маңызды. Олар мұхиттар мен өзендердің лайлы суларында, көру мүмкін болмайтын жерлерде бағдарлануға көмектеседі. Бұл мүшелер жыртқыш балықтарға олжасын табуға, ал кейбір түрлерге жыртқыштардан қашуға көмектеседі. Электрорецепторлардың болуы эволюциялық артықшылық болып табылады.

5 слайд

#6 слайд
Электрлі мүшелердің түрлері мен қызметі 1 Электрлі жасушалар Электрлі мүшелердің негізгі құрылымдық бірлігі - электрлі жасушалар немесе электроциттер. Бұл жасушалар әдеттегі бұлшықет жасушаларынан эволюция барысында дамыған. Олар электр зарядын жинақтауға және оны бір мезгілде шығаруға бейімделген. 2 Электрлі мүшелердің түрлері Электрлі мүшелер екі негізгі түрге бөлінеді: әлсіз электрлі мүшелер және күшті электрлі мүшелер. Әлсіз электрлі мүшелер көбінесе навигация және байланыс үшін қолданылады, ал күшті электрлі мүшелер олжаны есеңгірету немесе жыртқыштардан қорғану үшін қолданылады. 3 Электрлі мүшелердің қызметі Электрлі мүшелердің негізгі қызметтері: қоршаған ортаны зондтау, түрішілік байланыс, жыртқыштардан қорғану және олжаны аулау. Мысалы, электрлі жыланбалық өзінің электрлі мүшелерін қолданып, олжасын есеңгіретіп, оңай аулай алады.

6 слайд

#7 слайд
Электрлік үдерістердің биологиялық маңызы 1Жүйке жүйесіндегі сигнал беру Электрлік үдерістер жүйке жүйесінің жұмысында маңызды рөл атқарады. Нейрондар арасындағы ақпарат алмасу электрлік импульстар арқылы жүзеге асады. Бұл жылдам және тиімді байланысты қамтамасыз етеді, ағзаның сыртқы тітіркендіргіштерге жедел жауап беруіне мүмкіндік береді. 2Бұлшықет жиырылуы Бұлшықет жасушаларының жиырылуы да электрлік сигналдармен басқарылады. Нейрондардан келетін электрлік импульстар бұлшықет талшықтарының жиырылуын тудырады, бұл қозғалысты, жүрек соғуын және басқа да маңызды физиологиялық процестерді қамтамасыз етеді. 3Ағзалар арасындағы байланыс Кейбір жануарлар электрлік сигналдарды байланыс құралы ретінде пайдаланады. Мысалы, электрлі балықтар өз түрлестерімен байланысу, жұп табу немесе аумағын қорғау үшін әлсіз электрлік разрядтар шығарады. Бұл су астында дыбыстық немесе визуалды сигналдар тиімсіз болатын жағдайларда өте пайдалы.

7 слайд

#8 слайд
Электрорецепторлары бар жануарлар Акулалар Акулалардың терісінде Лоренцини ампулалары деп аталатын арнайы электрорецепторлар бар. Бұл мүшелер оларға судағы әлсіз электр өрістерін анықтауға көмектеседі, бұл олжаны табуда және навигацияда маңызды рөл атқарады. Үйректұмсық Үйректұмсық - электрорецепторлары бар сирек кездесетін сүтқоректі. Оның тұмсығында мыңдаған электрорецепторлар бар, олар лайлы суда олжасын табуға көмектеседі. Электрлі жыланбалық Электрлі жыланбалықтар күшті электрлі мүшелерге ие. Олар бұл мүшелерді олжаны есеңгірету және аулау үшін қолданады, сонымен қатар қорғаныс механизмі ретінде пайдаланады. Пілдер Жақында жүргізілген зерттеулер пілдердің де электрорецепция қабілетіне ие болуы мүмкін екенін көрсетті. Олар мұны найзағай дауылдарын болжау және судың орналасқан жерін анықтау үшін қолдануы мүмкін.

8 слайд

#9 слайд
Электрлік үдерістерді зерттеудің болашағы Биомедициналық қолдану Электрорецепторлар мен электрлі мүшелерді зерттеу жаңа медициналық технологияларды дамытуға көмектеседі. Мысалы, жасанды электрорецепторлар жасау арқылы есту немесе көру қабілетінен айырылған адамдарға көмектесу мүмкіндігі бар. Экологиялық мониторинг Электрорецепторлардың жұмыс принциптерін түсіну арқылы ғалымдар су экожүйелерінің жай-күйін бақылауға арналған жаңа құрылғылар жасай алады. Бұл ластануды анықтауға және су асты тіршілігін зерттеуге көмектеседі. Робототехника Жануарлардың электрлік үдерістерін зерттеу робототехника саласында жаңа идеяларға шабыт береді. Электрорецепторлардың принциптерін қолданатын роботтар су астында немесе күрделі ортада жақсы бағдарлана алады. Нейротехнология Электрлік үдерістерді зерттеу нейроинтерфейстер мен мидың жұмысын түсінуде маңызды рөл атқарады. Бұл болашақта адам миы мен компьютерлердің тікелей байланысын жасауға мүмкіндік беруі мүмкін.

9 слайд

#10 слайд
(Топтық жұмыс) 1.Тірі ағзалардағы электрлік үдерістер. 2.Электрлік мүшелер 3.Электрорецепторлар Дескриптор: -Тірі ағзалардағы электрлік үдерістерді сипаттайды 2б Электрлік мүшелерді түсіндіреді 2б Электрорецепторларды сипаттайды 2б Бағалау «Бағалау парағы»

10 слайд

#11 слайд
(Жұптық жұмыс) Тапсырма 2 – «Сәйкестендіру». Электрлік мүшелердің қозғыштығының тіршілік ортасына байланысын кестеден белгілеңіз. Дескриптор: - құрлықта тіршілік ететін жануарлардың сол ортаға сай электрлік мүшелердің қозғыштығын белгілейді - суда тіршілік ететін жануарлардың сол ортаға сай электрлік мүшелердің қозғыштығын белгілейді; - топырақта тіршілік ететін жануарлардың сол ортаға сай электрлік мүшелердің қозғыштығын белгілейді Бағалау «Бағалау парағы» https://learningapps.org/watch?v=pghx2gxy324  

11 слайд

#12 слайд
(Жеке жұмыс) Тапсырма 3 – Мысықпен емдеу терапиясы (Фелинотерапия) және электрлік үдерістер Мәтін: Мысықтар адамдарды емдеу терапиясында жиі қолданылады. Ғалымдар мысықтардың ырғағы 25-150 Гц аралығында болатын "пырылдау" (урчание) дыбысы адамның жүйке жүйесіне, бұлшықеттеріне және сүйек тіндеріне оң әсер ететінін анықтады. Бұл дыбыс электрлік және механикалық импульстардың таралуын ынталандырады. Мысықтың пырылдауы кезінде адамның миында электрлік белсенділік жоғарылап, "гормон бақыт" деп аталатын серотонин бөлінеді. Сонымен қатар, бұл терапия жүрек соғу жиілігін тұрақтандырып, қан қысымын төмендетеді. Мысықтың жанында болу адам денесінде биоэлектрлік үдерістердің реттелуіне көмектеседі.

12 слайд

#13 слайд
Тапсырмалар: 1. Сәйкестікті табыңыз Мысықтың пырылдауы кезінде электрлік үдерістердің адам ағзасына әсерін сипаттаңыз: A. Серотониннің бөлінуін ынталандыру. B. Қан қысымын жоғарылату. C. Электрлік импульстардың тұрақтануы. D. Жүйке жүйесінің тежелуі. Сұрақ: Қай жауаптар мысық терапиясының оң әсерін көрсетеді? A → B → C → D →

13 слайд

#14 слайд
2. Эссе сұрағы (қолдану деңгейі) Мысықпен емдеу терапиясының электрлік үдерістер арқылы адам ағзасына оң әсерін қалай түсіндіресіз? Өз жауабыңызды мәтінге сүйене отырып, 2-3 сөйлеммен жазыңыз. 3. Ғылыми есептеуді орындаңыз Мысықтың пырылдау жиілігі 25-150 Гц аралығында. Бұл жиілік адамның жүйке жасушаларында акциондық потенциал тудыруы мүмкін. Егер орташа жиілік 100 Гц болса, бұл пырыл 10 секунд ішінде қанша электрлік импульс туғызады? Жауап нұсқалары: A. 100 импульс B. 1000 импульс C. 1500 импульс D. 250 импульс

14 слайд

#15 слайд
4. Сұрақ (рефлексия деңгейі) Мысықпен терапияны жүрек-қан тамырлары аурулары бар адамдар үшін ұсынар ма едіңіз? Неліктен? Өз жауабыңызды мәтіннен дәлел келтіріп негіздеңіз.

15 слайд

#16 слайд
Рефлексия «3/2/1 әдісі»: 1. Мен білетін үш нәрсе ... 2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ... 3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе....

16 слайд