ТОПЫРАҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ презентация 7 сынып

1 слайд
ТОПЫРАҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРАМЫ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ

2 слайд
Бүгінгі сабақта: топырақ құрамын, түрлерін анықтап, құрылымын графикалық түрде ұсынуды үйренесіздер

3 слайд
Топырақтың заттық құрамы Топырақ – заттық құрамы өте күрделі, ерекше табиғи түзіліс. Шартты түрде топырақтың негізін қалыптастыратын: қаттысулы( ылғалд ы ) газ тәрізді заттар тірі заттар

4 слайд
Топырақтың қатты бөлігі Топырақтың қатты бөлігі – тау жыныстарының және шіріндінің ұсақ бөлшектері. Топырақтың қатты бөлігінің химиялық құрамы топырақты түзетін жыныстардың құрамымен анықталады.Бөлшектер тозаңға ұқсас өте ұсақ болуы мүмкін, ірілері құм, ал өте ірілері тас сияқты.

5 слайд
Топырақтың газтәрізді бөлігі Бұл топырақтың құрамындағы ауа. Ол суы жоқ бөлшектердің арасындағы қуыстарды толтырып, топырақ « атмосферасын » тудырады. Топырақ атмосферасының ауадағы атмосферадан айырмашылығы – әрдайым атмосфералық ауамен арада газ алмасу процесі жүреді. Топырақтың тығыздығы және ондағы су мөлшерінің көп болуы, ылғалдық газ алмасу процесіне кедергі келтіреді.

6 слайд
Топырақтың сулы бөлігі Топырақтың сулы бөлігі – топырақтың ылғалы. Топырақта негізгі химиялық және биологиялық үдерістер тек ылғал болған кезде ғана жүреді. Топырақтың суы – топырақ түзілу үдерісі кезіндегі химиялық элементтердің орын ауыстыру және бөліну ортасы болып табылады. Топыра қ ерітінді сі Топырақ құрамындағы су. Топырақ ерітіндісі қатты затпен, топырақ құрамындағы ауамен әрдайым қарым- қатынаста болады. Топырақтың аса айналымы және белсенді бөлігі болып келеді.

7 слайд
Топырақ кескіні Топырақ кескіні (профилі) дегеніміз не? Топырақтың қазылғандағы тік қабаттары топырақ кескіні деп аталады. Топырақты 1,5–2 метр тереңдікке қазғанда топырақ қабаттарын көруге болады.

8 слайд
Топырақ қабаттары Топырақ қабаттары – топырақ түзілу барысында түсі, құрылымы, тығыздығы әртүрлі болып қалыптасатын қабаттар. Қабаттар арасында айқын шек жоқ. Әрқайсысы біртіндеп бір-біріне ұласып жатады және олар А, В, С латын әріптерімен белгіленеді. Бұл қабаттар тағы қосалқы қабаттарға бөлінуі мүмкін.

9 слайд
Топырақтың ең жоғарғы қабаты A 0 – орман төсемі немесе шым қабат. Бұл қабат өсімдіктердің қураған бөліктерінен, түскен жапырақтардан пайда болады. Қабаттың қалыңдығы 3 см-ден 12 см-ге дейін болады. Осы қабатта микроорганизмдер мен топырақ жануарлары қураған өсімдік қалдықтарын ыдыратып, топырақтың келесі A 1  – қарашірік қабатын құрайды.Топырақ қабаттары

10 слайд
Бұл – түсі жағынан ең күңгірт қара қабат. Топырақтың түзілу жағдайы қолайлы болған сайын қабат қалыңдай түседі. Бұл – түсі жағынан ең күңгірт қара қабат. Топырақтың түзілу жағдайы қолайлы болған сайын қабат қалыңдай түседі. Кейбір топырақ қабатының қалыңдығы 1 метрге жетіп, тіпті одан асып жатады. Жауын-шашын қарашірік қабаты арқылы өте отырып, топырақ құрамындағы заттарды ерітіп, оларды A 2  шайылу қабатына өткізеді.Топырақ қабаттары

11 слайд
Бұл қабаттың түсі күлдің түсіндей болады. Келесісі В – шайылу қабаты. Оған А қабатынан шайылған барлық қосындылар келіп түседі. Төменде аналық тау жынысы ретінде берілген С қабаты орналасқан. Оған топырақ түзілуінің әсері аз немесе мүлде әсер етпейді.Топырақ қабаттары

12 слайд
Топырақ қабаттарын механикалық құрамы жағынан қалай ажыратады? Топырақтың ұсақ бөлшектерден бастап ірі бөлшектерге дейінгі қатты бөлігі әртүрлі болады. Олардың өзара байланысын топырақтың механикалық құрамы сипаттайды.  Топырақтың ұсақ бөлшектерден бастап ірі бөлшектерге дейінгі қатты бөлігі әртүрлі болады. Олардың өзара байланысын топырақтың механикалық құрамы сипаттайды. 

13 слайд
Құмайт Құмды Құрамында құмға қарағанда ірі бөлшектер аз келетін құмайт топырақтар да болады. Құмды және құмайт топырақты өңдеу оңай. Олар суды жақсы өткізеді. Су терең бойлап тез сіңеді немесе буланып кетеді. Топырақ бөлшектері өзара ыдырайды немесе бірігеді. Топырақтың осы қасиеті құрылымдылық деп аталады.

14 слайд
Сазды Саздақ Егер құрамында құм бөлшектері көп болса, топырақ құмды, ал егер ұсақ балшық көп болса, сазды болып есептеледі. Саздақ жерлерде ұсақ бөлшектер көп және топырақ балшықты топыраққа жақын. Топырақтың мұндай түрлерін өңдеу қиынға соғатындықтан ауыр топыраққа жатқызылады. Олардың құрамында топырақтың ұсақ бөлшектерін біріктіретін кальций көп болады. Сазды және саздақ топырақ ауаны нашар өткізеді және суды жақсы сіңіріп, оны топырақтың беткі қабаттарында ұзақ ұстайды.

15 слайд
Құрылымды және құрылымсыз топырақ Топырақ құрылымды және құрылымы жоқ болуы мүмкін. Құрылымы жоқ топыраққа құмды, ал құрылымдыға құрылымы кесек топырақ жатады.  Құрылымы жоқ топырақта қарашірік пен кальций аз.Түйіршіктері ұсақ болатындықтан онша бірікпейді, құнарлылығы төмен болады. Түйіршікті кесек топырақта ұсақ кеуек қуыстар көп. Олар арқылы топыраққа су мен ауа өтеді. Су бос тесіктерді толтырып, топырақта жинақталады.

16 слайд
Т апсырма Құрылымды топырақ пен құрылымсыз топырақтың айырмашылығы неде?

17 слайд
Жауабы: Құрылымы жоқ топырақта қарашірік пен кальций аз.Түйіршіктері ұсақ болатындықтан онша бірікпейді, құнарлылығы төмен болады. Ал құрылымды топырақ біршама минералдарға бай келеді.

18 слайд
Т апсырма Графикалық сурет бойынша топырақ қабаттарын анықтаңыз.

19 слайд
Жауабы:

20 слайд
Қорытынды Топырақ құрамын, түрлерін анықтап, құрылымын графикалық түрде ұсынуды үйрендіңіздер.