Туынды сөздер слайд
02 Қазан 2024
146
0 рет жүктелгенДипломдар мен сертификаттарды алып үлгеріңіз!
сертификат алыңыз!
1 слайд
Туынды сөз - сөзжасамның
негізгі нысаны
1 слайд
Туынды сөз - сөзжасамның негізгі нысаны
2 слайд
Жоспар:
Сөзжасамның зерттеу нысаны
Туынды сөз – сөзжасамның негізгі
нысаны
Жаңа сөз жасаудың негізгі себептері
2 слайд
Жоспар: Сөзжасамның зерттеу нысаны Туынды сөз – сөзжасамның негізгі нысаны Жаңа сөз жасаудың негізгі себептері
3 слайд
Сөзжасамның зерттеу нысаны
Сөзжасам – тіл білімінінің, соның ішінде қазақ тіл білімінің дербес саласы
ретінде өзінің жеке зерттеу нысаны бар грамматикалық категория саласына
енеді.
Сөзжасамның зерттеу нысанына, ең алдымен, сөз жасаушы тәсілдер мен
сөз жасаушы тілдік нұсқалар, сөзжасамдық типтер мен тізбектер, сөздердің
жасалу үлгілері т.с.с. мәселелер жатады. Осыған байланысты “сөзжасам”
деген грамматикалық категория туынды сөздердің түрлері мен сөз
жасаудың ішкі заңдылықтарын, сондай-ақ сөз жасаудың сөз таптарына
қатысының қандай болатыны сияқты күрделі мәселелерді қамтиды.
Сөзжасамның жеке сала болып танылуы, әрине, оның тіл білімінің басқа
салаларымен байланысын жоққа шығармайды. Тілдің табиғатында бірімен-
бірі байланыспайтын ешбір тілдік құбылыс жоқ. Сондықтан да
сөзжасамның бірде лексикология, бірде морфология саласында қаралып
келуі де, түптеп келгенде, осыған байланысты.
3 слайд
Сөзжасамның зерттеу нысаны Сөзжасам – тіл білімінінің, соның ішінде қазақ тіл білімінің дербес саласы ретінде өзінің жеке зерттеу нысаны бар грамматикалық категория саласына енеді. Сөзжасамның зерттеу нысанына, ең алдымен, сөз жасаушы тәсілдер мен сөз жасаушы тілдік нұсқалар, сөзжасамдық типтер мен тізбектер, сөздердің жасалу үлгілері т.с.с. мәселелер жатады. Осыған байланысты “сөзжасам” деген грамматикалық категория туынды сөздердің түрлері мен сөз жасаудың ішкі заңдылықтарын, сондай-ақ сөз жасаудың сөз таптарына қатысының қандай болатыны сияқты күрделі мәселелерді қамтиды. Сөзжасамның жеке сала болып танылуы, әрине, оның тіл білімінің басқа салаларымен байланысын жоққа шығармайды. Тілдің табиғатында бірімен- бірі байланыспайтын ешбір тілдік құбылыс жоқ. Сондықтан да сөзжасамның бірде лексикология, бірде морфология саласында қаралып келуі де, түптеп келгенде, осыған байланысты.
4 слайд
Туынды сөз
Сөзжасам тұрғысынан қарағанда туынды сӛз жаңа
туындының өз құрылымындағы түп негізден күрделі
болады және оның мағынасы түп негіздің мағынасымен
тікелей байланысты болады, соған сүйену арқылы жүзеге
асады.
Зат немесе
құбылыс
туралы ұғым
Тілдік таңба
арқылы
таңбаланады
СӨЗДІК
БЕЙНЕ
Атаудың
жасалуы,
қалыптас
у процессі
Сөзжасамның
негізгі зерттеу
нысаны
4 слайд
Туынды сөз Сөзжасам тұрғысынан қарағанда туынды сӛз жаңа туындының өз құрылымындағы түп негізден күрделі болады және оның мағынасы түп негіздің мағынасымен тікелей байланысты болады, соған сүйену арқылы жүзеге асады. Зат немесе құбылыс туралы ұғым Тілдік таңба арқылы таңбаланады СӨЗДІК БЕЙНЕ Атаудың жасалуы, қалыптас у процессі Сөзжасамның негізгі зерттеу нысаны
5 слайд
Сөзжасам - атау
жасау процесі
Процесс
нәтижесі
ТУЫНДЫ СӨЗ
5 слайд
Сөзжасам - атау жасау процесі Процесс нәтижесі ТУЫНДЫ СӨЗ
6 слайд
•Туынды сөздер ең кемі екі морфемадан құралып,
сөзжасам әрекетінің нәтижесінде жасалған,
белгілі лексикалық мағынасы бар сөздер.
•Тілде сөзжасамдық тәсілдер түрлі болғандықтан,
олардың нәтижесінде жасалған туынды сөздер де
түрліше.
•Туынды сөздер сөзжасам үрдісінің нәтижесі.
•Туынды сөз сөзжасамға қатысты, сөзжасамның
мәселелерінің бірі.
• Туынды сөздер - тіліміздегі ең көп сөздер,
өйткені олар тілдің барлық кезеңіңде үздіксіз
жасалып, тілге қосылып, сөздік қорды үнемі
байытып отырған.
6 слайд
•Туынды сөздер ең кемі екі морфемадан құралып, сөзжасам әрекетінің нәтижесінде жасалған, белгілі лексикалық мағынасы бар сөздер. •Тілде сөзжасамдық тәсілдер түрлі болғандықтан, олардың нәтижесінде жасалған туынды сөздер де түрліше. •Туынды сөздер сөзжасам үрдісінің нәтижесі. •Туынды сөз сөзжасамға қатысты, сөзжасамның мәселелерінің бірі. • Туынды сөздер - тіліміздегі ең көп сөздер, өйткені олар тілдің барлық кезеңіңде үздіксіз жасалып, тілге қосылып, сөздік қорды үнемі байытып отырған.
7 слайд
Туынды сөз
құрамына
қарай:
Дара туынды
сөз
Күрделі туынды
сөз
7 слайд
Туынды сөз құрамына қарай: Дара туынды сөз Күрделі туынды сөз
8 слайд
8 слайд
9 слайд
•Дара туынды сөздер лексикалық мағына береді, бір ғана
сөзден тұрады.
• Дара туынды сөздерге негізінен туынды түбір сөздер
жатады. Мысалы: кәсіпкер, аялдама, оқырман,
көрермен, өзгер, басқар, сәлемдес, қосақта, сөйлесім,
жалақор, тілші, т.б.
• Дара туынды сөзге лексика-семантикалық тәсіл арқылы
жасалған туынды сөздердің дара түрі де жатады.
Мысалы: буын, тасымал, құн, нарық, қүқық, баға, т.б.
Бұл сөздердің күнделікті өмірде қолданылатын
бейтарап мағынасы бар, солардың негізінде кейін
жасалған термин мағынасы бар. Термин мағынасында
бұл сөздер туынды сөздерге жатады, бірақ мұндай
сөздер туынды түбірлерге қарағанда, әлдеқайда аз.
• Дара туынды сөздердің негізін туынды түбір сөздер
құрайды.
9 слайд
•Дара туынды сөздер лексикалық мағына береді, бір ғана сөзден тұрады. • Дара туынды сөздерге негізінен туынды түбір сөздер жатады. Мысалы: кәсіпкер, аялдама, оқырман, көрермен, өзгер, басқар, сәлемдес, қосақта, сөйлесім, жалақор, тілші, т.б. • Дара туынды сөзге лексика-семантикалық тәсіл арқылы жасалған туынды сөздердің дара түрі де жатады. Мысалы: буын, тасымал, құн, нарық, қүқық, баға, т.б. Бұл сөздердің күнделікті өмірде қолданылатын бейтарап мағынасы бар, солардың негізінде кейін жасалған термин мағынасы бар. Термин мағынасында бұл сөздер туынды сөздерге жатады, бірақ мұндай сөздер туынды түбірлерге қарағанда, әлдеқайда аз. • Дара туынды сөздердің негізін туынды түбір сөздер құрайды.
