Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындық сабағы: Тақырыбы: Сақтар

1 слайд
Жамбыл облысы Қордай ауданы Қайнар ауылындағы № 32 Владимир Маяковский атындағы орта мектебінің тарих пәні мұғалімі Абдыкасымова Жулдыз Алмырзаевна Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындық Сабақтың тақырыбы: Сақтар

2 слайд
 Сақтар-б.з.б. І мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан, Шығыс Түркістан аумағын мекен еткен ежелгі тайпа. Олар қуатты тайпалық одақтар: массагеттер, исседондар, аландар, қаспийлер, сарматтардан тұрған. Сақтар туралы жазба деректер сақтар туралы мәліметтердің екі тобы бар парсы және грек-рим авторларының шығармалары сақтар туралы мәлімет жазылған ирандықтардың қасиетті кітабы «Авеста» грек және латын тіліндегі деректер Геродот пен Страбон парсы жазбалары «құдіретті еркектер» иран жазбалары «жүйрік атты турлар» грек жазбалары «азиялық скифтер»

3 слайд
-Б.з.б. 484-425жж. өмір сүрген грек тарихшысы Геродот, сақтарды массагет деп атаған. -Грек деректерінде көшпелі тайпалардың тағы бір атауы - дайлар кездеседі. -Ежелгі грек тарихшысы және географы Страбонның айтуынша, барлық сақ тайпалары көшпенді болған. -Грек географы Страбонның айтуынша, сақтар жақсы шабандоздар болған. «Садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген». - Гректердің айтуынша, сақтар «дұшпанға-қатал, досқа-адал» болған. - Гректер сақтарды аса жоғары құрметтеп, әлемдегі ең әділ, ең шыншыл халық деп есептеді. -Грек авторы Ктесий: «сақ әйелдері ержүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмек көрсетіп, ұрысқа араласады» деп баяндайды. -Парсы сарайында тұрып, сақтардың тәрбиелілігін жазған тарихшылардың бірі Ксенофонт. Ол «парсы патшасының ұйымдастырған ат жарысында бірінші болып келген сақ жігітігінің атын айырбастайық деген ұсынысына, атын ержүрек адамның батасына беретінін мәлімдеді» деп жазды.

4 слайд
Сақ тайпаларының 3 тобы 1. Сақ-тиграхауда (шошақ бөріктілер)-Жетісу, Тянь Шань тауларында, Сырдария өзенінің орта ағысында тұрды. (Оңтүстік Қазақстан) 2. Сақ парадарайа (Теңіздің арғы жағындағы сақтар) Арал бойы мен Сырдарияның төменгі ағысын мекен етті 3.Сақ хаумаварга (Хаома сусынын дайындайтын сақтар) Парадарайа сақтардың оңтүстігінде,Мургаб аңғарында қоныстанды

5 слайд
Сақ қоғамы Жауынгерлер Абыздар Малшылар мен егіншілер Үнді иран тілінде «ратайштар»- «арбада тұрғандар» Танымал белгісі ретінде тостаған мен айрықша бас киім киді «сегізаяқты»- «соқаға жегетін екі өгізі барлар» деген мағына береді Қызыл мен сары –қызыл киім киді Ақ түсті киім киді Сары мен көк түсті киімдер киді

6 слайд
Сақтардың шаруашылығы мен тұрмысы Сақтардың шаруашылығы мен тұрмысы туралы дерек қалдырғандар Геродот пен Страбон. - Геродот сақтар туралы: «Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас . Олар егін екпейді, үй малдары мен өзеннен аулайтын балықтарды азық етеді. Сүт ішеді. Қыста ағаштан жасалған үйлерде тұрған»-деп жазды. - Страбон сақтар туралы: «Құдай деп олар күнді есептейді және оған жылқыны құрбандыққа шалады» деп жазған. -негізгі шаруашылығы- көшпелі мал шаруашылығы -аңшылыққа және соғысқа арнап жасаған- күймелер -сақтар негізгі өсірген малдары- жылқы мен қой -аз өсірген мал түрі- ірі қара мал -шөлді және шөлейтті жерде өсірген мал түрі- өркешті түйе -шаруашылықтың қосымша түрі- егіншілік

7 слайд
Сақтардың саяси тарихы «Сақ патшайымы Томирис пен парсы патшасы Кирдің күресі»  Б.з.б.530 жылы сақ жеріне Кир басып кірді, оның әскерлері Сырдарияға дейін жетіп, Томириске елші жіберді.  Сақ патшайымы Томиристің өмір сүрген мерзімі:  б.з.б 570-520жж.  Томирис пен Кир шайқасы туралы жазған Рим тарихшысы Помпей Трог: «Томирис әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ»  Парсылармен соғыста Томиристің баласы Спаргапис қайтыс болады.  Геродоттың сипаттауынша массагеттер жеңіп, Кир өлтіріледі.

8 слайд
«Парсы патшасы Дарий мен сақ көсемі Скунханың күресі» -б.з.б. 519 жылы Дарийдің басшылығымен парсылар сақтарға қайта жорық жасайды. -Дарийдің сөздері Бехистун жазбаларында айтылады: «Сақтарды Скунха есімді көсем басқарады. Скунха соғыста жеңіліп, парсылар Сырдариядан өтеді». -Грек тарихшысы Полиэн: Шырақ есімді сақ сарбазы өз денесін жаралап, сақ көсемдерінен жәбір көрдім деп, Дарий әскерлерін алдап шөл далаға апарып адастырады. Дарий көп әскерлерінен айырылып, Персияға қайтуға мәжбүр болады.

9 слайд
 «Сақтар мен грек-македондықтар арасындағы күрес»  Б.з.б.490 жылы (б.з.б. Ү ғ.) Марафон шайқасында парсы әскерлерінің құрамында сақтар гректерге қарсы соғысты.  Б.з.б. ІҮ ғ. грек әскерлерін басқарған Александр Македонский (Ескендір Зұлқарнайын) сақтарға қауіп төндірді.  Грек-македон басқыншыларына қарсы күресті Спитамен атты сақ басқарды.  Сақтардың Македонскийге қарсы соғыста қоршаған қаласы- Мараканда (Самарқанд)  Грек тарихшысы Аррианның айтуынша, сақтар ерлікпен соғысып, Македонскийдің Шығысқа қарай жүретін жолын бөгеп тастады.

10 слайд
Сабақты қорытындылау «Біліміңді тексер» кезеңі Ашық тест тапсырмалары: 1.Сақтардың өмір сүрген уақыты: 2. Сақ территориясы: 3.Сақтар туралы мәлімет жазылған ирандық қасиетті кітап: 4.Парсы жазбаларында сақтар: 5. Иран жазбаларында сақтар: 6. Грек жазбаларында сақтар: 7. Грек тарихшысы Геродот өмір сүрді: 8. Барлық сақ тайпалары көшпенді болған деген грек тарихшысы: 9. Сақтар «Садақпен, қылышпен және қола балталармен қаруланған, сауыт киген» деген грек географы: 10. «Сақ әйелдері ержүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмек көрсетіп, ұрысқа араласады» деп баяндаған: 11. Парсы сарайында тұрып, сақтардың тәрбиелілігін жазған тарихшылардың бірі: 12. Сақтар «дұшпанға-қатал, досқа-адал» болған деген:

11 слайд
Сәйкестендіру тесті 1. Сақ тиграхауда (Шошақ бөріктілер) А Парадарайа сақтардың оңтүстігінде,Мургаб аңғарында қоныстанды 2. Сақ парадарайа (Теңіздің арғы жағындағылар) В Жетісу, Тянь Шань тауларында, Сырдария өзенінің орта ағысында тұрды. (Оңтүстік Қазақстан) 3. Сақ хаумаварга (Хаома сусынын дайындайтындар) С Арал бойы мен Сырдарияның төменгі ағысын мекен етті

12 слайд
Сақ қоғамы: «Ширату» тапсырмалары Жауынгерлер Абыздар ? ? Танымал белгісі ретінде тостаған мен айрықша бас киім киді «сегізаяқты»- «соқаға жегетін екі өгізі барлар» деген мағына береді Қызыл мен сары –қызыл киім киді ? Сары мен көк түсті киімдер киді

13 слайд
Жабық тест тапсырмалары: 1.Сақтардың негізгі шаруашылығы: а) аң аулау в)көшпелі мал шаруашылығы с) егіншілік д)балық аулау 2.Сақтар аз өсірген мал түрі: А) қой в) түйе с) ірі қара д)жылқы 3. «Киімі мен өмір сүру дағдысы скифтерге ұқсас . Олар егін екпейді, үй малдары мен өзеннен аулайтын балықтарды азық етеді. Сүт ішеді. Қыста ағаштан жасалған үйлерде тұрған»-деп жазды А) Страбон в) Ктесий с) Геродот д) Ксенофонт 4.Сақ патшайымы Томирис пен парсы патшасы Кир арасындағы соғыс болған жыл: А) б.з.б.530ж в) б.з.б.506ж с)б.з.б. 519ж д) б.з.б. 518ж 5. Грек-македон басқыншыларына қарсы күресте сақтарды басқарды: А) Спитамен в) Скунха с) Шырақ д)Спаргапис

14 слайд
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!