Ұлы даланың жеті қырының бірі Қазақстан алманың отаны

1 слайд
Ұлы даланың жеті қырының бірі Қазақстан алманың - Отаны

1 слайд

2 слайд

2 слайд

3 слайд
Міндеті: Ұлы даланың жеті қырының бірі Қазақстан – алманың Отаны, шығу тарихы мен құрамындағы дәрумендердің адам ағзасына пайдасы, күнделікті тұрмыста қолдану, емдік ретінде пайдалану туралы зерттеп, мәліметтерді жинақтау;

3 слайд

4 слайд
Өзектілігі: Алманы жемісін білгенімізбен оның шығу тарихын, емдік қасиетін толық білмейміз

4 слайд

5 слайд
Болжам: Егер біз алманың шығу тарихымен емдік қасиеттерін зерттей отырып, күнделікті үй жағдайында қолдануға, табиғат байлығын қорғап, алмадан жасалатын тағам түрлерін дайындауды білсек, болашақта еңбекқор, дені сау ұрпақ болып қалыптасарымыз сөзсіз;

5 слайд

6 слайд
Күтілетін нәтиже: Қазақстан – алманың Отаны екендігін, шығу тарихын зерттей отырып, пайдасы мол табиғат байлығын қорғау, күтімге, қамқорлыққа алу, оның емдік қасиетін басқаларға дәріптеп, түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, болашақта алма бағын өсіріп, шаруашылығымызды жүргізіп, өз мамандығымызды таңдауға жол ашқан болар едік.

6 слайд

7 слайд
Ұлы даланың жеті қыры «Кеңістік – барлық нәрсенің, ал уа қыт – бүкіл оқиғаның өлшемі. Уа қыт пен кеңіс тіктің көкжиегі тоғысқан кез де ұлт тарихы басталады» Н.Ә.Назарбаев

7 слайд

8 слайд
І. Кіріспе Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» атты бағдарламалық мақаласын оқығаннан кейін, Ұлы дала төсі күллі түркі әлемінің атажұрты алма мен қызғалдақтың «Тарихи отаны» қазақ жері екенін, сонау сақтар мен ғұндар дәуіріндегі көне тарихымыздан бастау алғанын тым тереңнен тыңғылықты зерттеп, зерделегім келді. Ойлана келе Қазақстан алманың - Отаны туралы жоба жазуды қолға алдым.

8 слайд

9 слайд
Ұлы даланың жеті қырын атап айтсақ: 1. Атқа міну мәдениеті 2. Ұлы даладағы ежелгі металлургия 3. Аң стилі 4. Алтын адам 5. Түркі әлемінің бесігі 6. Жібек жолы 7. Қазақстан – алма мен қызғалдақтың Отаны

9 слайд

10 слайд
1. Атқа міну мәдениеті

10 слайд

11 слайд
2. Ұлы даладағы ежелгі металлургия

11 слайд

12 слайд
3. Аң стилі

12 слайд

13 слайд
4. Алтын адам

13 слайд

14 слайд
5. Түркі әлемінің бесігі 6. Ұлы жібек жолы

14 слайд

15 слайд
7. Қазақстан – алма мен қызғалдақтың Отаны

15 слайд

16 слайд
ІІ.Негізгі бөлім ІІ.1. Ұлы даланың жеті қырының бірі Қазақстан – алманың Отаны шығу тарихы туралы мәлімет Алма раушангүл тұқымдасына жататын ағаштардың жемісі. Табиғи алманың біздің жер шарымызда 36 түрі бар. Қазақстан әлемдегі алма атаулының арғы атасы – Сиверс алмасының отаны саналады. Осы Сиверс тұқым ең көп таралған жеміс. Ол Қазақстан аумағындағы Іле Алатауы баурайынан Ұлы Жібек жолының көне бағыты арқылы бастапқыда Жерорта  теңізіне, кейіннен бүкіл әлемге таралған. Осы танымал жемістің терең тарихының символы ретінде еліміздің оңтүстігіндегі ең әсем қалалардың бірі Алматы деп аталды.

16 слайд

17 слайд
Жабайы алманың 131 тұқымы бар. Қазақстан жерінде 1240 жылдан бастап, алманың өсетінін қытайлық ғалымдар жазған. 1913 жылы Мәскеуде Романовтар әулеті таққа отырғанына 300 жыл толып, әлемдік деңгейде атап өтті. Қазақтың үш жүзінен барған ақ сақалдар патша тойына Алматының апортын алып барған. Салмағы 1 кг200г – 1кг300г шыққан. Тойға жиналған қауым өлшеп көріп, Алматының алмасына таңқалысады. Өздерінің 300г «Антоновка» сияқты алмаларын ғана көріп жүрген жұрт риза болғаны соншалық: «Мұны біздің патшамыздың құрметіне «Александра» деп атайық!» деп содан бастап Алматы апорты Александра аталған.

17 слайд

18 слайд
ІІ.2. Алманың шығу тарихын шет мемлекеттерде қабылдауы АҚШ пен Қытай ғалымдары бірлесіп алманың 117 түрін зерттеген. Сиверс Қазақстанмен қатар Қытай дың солтүстік – батыс өңірінде де өседі. Ұзақ зерттеулерден соң ғалымдар тобы «Қазіргі қолданыстағы алманың арғы тегі Тянь-Шаньнің батысындағы Қазақстан жерінен бастау алады» деген қорытындыға келген. Сиверс алмасының Қазақстан жерінде 165 млн жыл бұрын пайда болғанын растаса, генетик Николай Вавилов Қазақстанды «әлем алмаларының генетикалық орталығы» деп 1929 жылы жариялаған. Одиссей үйін сағынып, бала күнгі алма бағына баруды армандайды; Норве гиялық аңыздардағы құдайлар өздерінің өлмейтін қасиеті үшін алмаға қарыздар; «Араб түндері» шығармасында адам бойын дағы кез келген дертті жазатын ғажа йып алма туралы әңгімеленеді; Шетелдік суретшілердің туындыларында да алма көрініс табады. XII ғасырда Еуропада алма «тыйым салынған жеміс» есебінде таныла бастады.

18 слайд

19 слайд
ІІІ.Жұмыстың зерттеу бөлімі ІІІ.1. Алманың өсіп жетілуі Алманың жаздық, қыстық, күздік деген сұрыптары бар. Алма ағашының өмір сүру ұзақтығы 20 – 100 жылға дейін. Алма ағашының биіктігі 4м – 10м болады. Алма ағашы 3 – 12 жылдарда жеміс береді. Әр гектардан шамамен 100 – 300 ц өнім жинап алынады. Алма жемісі тасымалдауға, сақтауға жарамды, тағамдық заттарға бай, дәмді, әрі жақсы өңделеді. Алма ағашының сұрыптарына қарай жаздық сұрыптары еккеннен кейін 3 – 4 жылдан соң жеміс бере бастайды. Толық жеміс беру мезгілі 15 – 20 жыл болады. 30 – 35 жыл өткен соң мұндай сұрыптардың жеміс беруі нашарлай бастайды. Жемістерді жинау мерзімінде, еккен кезде де жаздық, күздік, қыстық сұрыптарды іріктеу маңызды. Жемісті өңдеген, сақтаған кезде қиындықтар туындайды. Күздік алмаларды қыстық алмамен араластырса қыстық алманың ішіндегі күздік алмалар шіріп кетеді. Жаздық алмада солай. Бақшада недәуір қыстық алмаларға орын берген дұрыс.

19 слайд

20 слайд
ІІІ.2. Алманың құрамындағы заттар Алма дәрумендерге бай жеміс. Алманың құрамында 83% - 88% су, 6 7,5 – 16% қант, 0,2 – 0,8% қышқыл, 9,5 – 18,5% құрғақ қалдық, 0,28 – 1,0% заттар бар. А, В, В, В, С РР дәрумендері көптеген минералды сусын дайындалады. Жемісін емдік ретінде пайдаланады. Адам денсаулығын ауыр металл заттардан тазалауға, қан бұзылу мен жүрек ауруларын емдеуге қолданады. Алманың зиянкестері алма жегіші, алма биті мен шие бізтұмсығы, гүл жегіші болып табылады. Алма аурулары: алма қотыры, ақ ұнтақ, жеміс шірігі т.б аурулар. Алма құрамында су, қант, қышқыл, А, В 1 , В 2 , В 6 , С, РР, Е дәрумендері мен минералдық заттар бар.

20 слайд

21 слайд
Алманың түрлері Айдарет алма Черный приц Боровинка Молдаванка Аргентина қызыл алмасы, жасыл алмасы

21 слайд

22 слайд
ІІІ.3. Алманың емдік қасиеті. Алма шырыны адам организмін ауыр металдардан тазартуға, қанның бұзылуы, жүрек ауруларын емдеуде қолданады. Алма жемісінен шырын, тосап, компот, джем, қақ жасалады. Тамақ, кондитер және иіс су, өнеркәсібінде қолданады. Алманы күнделікті салат, тағамдарға қосып пайдаланады. Шырынынан шарап, сусын дайындалады. Жемісін емдік ретінде қолданады. Ежелден ем – дәмдік тағам ретінде, ас қорытудың бұзылуын реттегіш ретінде, дәрумендер жетіспегенде, безгек ауруына қарсы да жеген. Алма тәнге күш беріп, ағзаның әртүрлі аурулармен күресуіне көмектеседі. Сырқатқа шалдыққандарға да, сау адамдарға да ас мәзірінде алманы жиі жеу пайдалы. Алманың құрамындағы А дәрумені – ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұрады. Қараңғыда көздің көруін жақсартады. Сонымен қатар А – дәрумені шаштың, тырнақтың өсуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап, жарылып, түсі күңгірттенеді.

22 слайд

23 слайд
В 1 - дәрумені ағзада дұрыс зат алмасу үшін қажет. Бұл дәрумен жетіспегенде шаршағандық сезіліп, ас қорыту жүйесі бұзылады. Ағза В 1 - дәруменіне зәру болған жағдайда жүйке жүйесі ауруға шалдығуы мүмкін. В 2 - дәрумені – басқа да дәрумендер сияқты дененің бірқалыпты өсуіне пайдалы. Жарақаттардың тез жазылуына мүмкіндіктер береді. Көздің жақсы көруін жақсартады. В 2 - дәрумені жетіспеген жағдайда ерін құрғап, ұшықтар шығады. Денеге түскен жарақат баяу жазылады. С дәрумені – ағзаның жұқпалы ауруларға қарсы тұру иммунитетін арттырады. Сүйекке және және тіске беріктік қасиет береді. С дәрумені жетіспегенде ағза тез шаршайды, қызылиек қанталайды, сілемейлі қабықшалар қабынады. Р дәрумені – жіңішке қан тамырларының беріктігін арттырып, қан тамырларының қызметін қалыпқа келтіреді. Е дәрумені – бұлшық еттердің қызметін жақсартады. Сондай ақ алмада маргенец, калий, кальций, фосфор, натрий, молибден, мырыш бар. Бұлар ағзада жеткілікті болса ауырмаймыз. Ойлау қабілеті жақсы дамиды.

23 слайд

24 слайд
Есте сақтау қабілетінің жақсаруы. Мидың жаңа құрылымдарды құрып, өзгеруіне көмектеседі, есте сақтау қабілетінің жақсартады. Инфаркт, инсульт қаупін азайтады. Инсульт, инфаркт, атеросклероз ауруларында алма холестерин санын азайтады. Мұндай ауруларға төтеп бере алады. Ісік ауруларының алдын алады. Гавай аралдарында жүргізілген зерттеу жұмыс нәтижелері бойынша, ең көп алма жеген топта қатерлі ісік ауруының пайда болу қаупі 40 – 50% - ға дейін төмендеген. Алманың құрамындағы антиоксиданттар адам ағзасындағы өкпе ісігінің пайда болуына әсер ететін (вирустарға) үдерістерге бөгет болады.

24 слайд

25 слайд
Алманың құрамында темірдің мөлшері көп. Темір қан айналымы жүйесіне аса қажет. Жүрек, бауыр, бүйрек, асқазан, ішек жолдарының жұмыстарын жақсартады. Бактерия мен әртүрлі вирустардан сақтану үшін күніне бір алма жеу қажет. Тәжірибе жұмысымда алманың құрамында темірдің көп екенін көрсеткім келеді. Тәжірибемде төрт сұрыпты алма алдым. Олар: № 1 Лимонка №2 Брызги шампанского №3 Апорт №4 Голден Алманы нөмерлеп тарелкаға салдым. Әр номердегі алманы ұсақтап турадым.

25 слайд

26 слайд
30 минуттан соң алмалардың түстері қоңырланып, әр номердегі алмалардың түсі әр түрлі өзгере бастады. Әсіресе №3, №4 алмалардың түсі қоңырланып, қою қоңыр түске дейін тез өзгерді. Мұғалімім алманың құрамындағы темір ауамен алмасып, темірдің бір күйінен екінші күйіне ауысатынын айтты. Алма түсінің өзгергеруі, құрамындағы темірдің көп болатыны анық көрініп тұрды. Алма туралы айтқанымызда, тіл ұшында оңтүстік астанамыздағы Ботаника бағы тұрады. Өйткені, алманың әрбір жаңа сорттарының дүниеге келуіне осы ғылыми – тәжірибелік орынның ерекше қатысы бар. Жалпы, Ботаника бағында өсімдіктің 7 мың түрі өсіріледі. Оның 450-і дәрі-дәрмек жасайтын, ал 400-дейі құрып бара жатқан өсімдіктер.

26 слайд

27 слайд
ІІІ.4.Алмадан жасалатын тағам түрлері Алмадан тосап, джем, шырындарды қолдан жасап, үй жағдайында сапалы өнімдерді тұтынса, адам денсаулығына құнарлы тағамның пайдасы зор.

27 слайд

28 слайд
Алмадан повидло жасау Анаммен бірге үйде алмадан повидло жасадым. Алманы еттартқыштан өткізіп, ботқаны кастрюлге салып, қант қосып араластырып, жайлап қайнатады. Қоюланған соң суытып, банкаға сақтайды. Алмадан мармелад жасау 1 кг алмаға 650 грамм қант қосып жасайды. Алманы турап, духовкаға пісіреді, қант қосып араластырып, пеште қойылғанша қайнатады. Суытып банкаға сап, аузын пергамент қағазымен жабады. Құрғақ, салқын жерде сақтайды. Алмадан сусын дайындау Алманы жуып, ұсақтап турап, ортасындағы дәнегін алып тастайды. Банкаға толтырып салып, бал құяды. Аузын тығындап, неғұрлым төмен температурада сақтайды. Банка ішіндегі алма сусыны қатпау керек. Тіпті бір жылдан кейін ашсаң, тамаша сусын болады. Оны сүзіп алып, ішуге болады.

28 слайд

29 слайд
Алманы ашытып сусын немесе спирт алу Тазартылған алманы еттартқыштанөткізіп, аузы тар шыны ыдысқа салып, қант қосады. 1 кг ұсақталған алмаға 100-150грамм қант алынады. Аузын дәкемен байлап, жылы жерге қояды. 2 – 4 күннен соң ашып, шырыны үстіне, алмасы астына тұнады. Шырынды сүзіп алып, қант қосып, резина түтігі бар тығынмен аузын жауып, бір ұшын суға батырып қояды. 15 – 25 күн қозғамау керек. Сусынды сүзіп алып қолданады. Алманы кептіру. Жуылған жемісті жұқалап турап, көлеңкеде кептіреді. Кепкен алмадан квас жасау үшін, суық сумен жуып, құрғағаннан кейін үстіне қайнаған су құяды.Бір күнннен кейін сүзіп алып, квас ретінде қолданады. Үстіне тағы қайнаған су құйып бір күн қояды. Квас ішуге дайын. Жастарды табиғатты аялауға, оны көздің қарашығындай қорғауға және қоршаған ортаның байлығын сақтауға үндейтін шаралар өткізіп мол мағлұмат жүргізу керек. Сыныптастарымнан алма туралы не білетіні жайлы сауалнама алдым. 1. Алманың шығу тарихын білесің бе? 2. Алманың құрамында қандай дәрумендер бар? 3. Алма қандай ауруларға ем. 4. Алмадан жасалатын қандай тағам түрлерін және сусындарын білесің?

29 слайд

30 слайд
Қорытынды Асқақ Алатаудың баурайы алма мен қызғалдақтың «тарихи отаны». Осы танымал жемістің терең тарихының символы ретінде Алматы қаласына «алманың атасы» деген атау берілгені анық. Ендеше ас үйде тұратын азықтың бірі алма. Алма көптеген ертегілер мен хикаяттарда сұлулық, денсаулықтың символы болып бейнеленеді. Бұл адамдардың ертеден – ақ қасиетін біліп, бағаланғанын білдіреді.

30 слайд

31 слайд
Адам өмірін ұзартады. 2011 жылы Америкадағы химиялық қоғамның өткізген зерттеу нәтижесі бойынша алманың көмегімен өмірді 10 пайызға ұзартуға болатыны туралы анықталды. Болашақта алма бағын өсіріп, шаруашылығымызды жүргізіп, өз мамандығымызды таңдауға жол ашамын деген үмітім бар. Алма түрлі ауруларға ем, адам денсаулығына пайдасы зор екендігін анықтадық. Денсаулығымызды нығайтуды ойласақ, күнде кешкісін, бір алма жеуді ұмытпаңыздар. С...

31 слайд