Ұлы Жібек жолы

1 слайд

2 слайд
Бір көпестің сауда сапарын ортағасырлық Шығыс ақыны Фирдауси былай деп суреттейді: Таңдаулы мыңға жуық түйе тізген, Жүк артқан келе жатыр бай керуен. Жүз жирен түйесіне дирхем артқан, Тағы да қырық түйе динар артқан. Мускус пен таңдаулы алой теңдері бар, Қызықтырып сәндікпен жібектер сал. Осыларды Шын мен Мысыр, Иран сатып, Керуенге ерген отыз түйе алған артып. Ия, керуен жолдары, базар алаңдарындағы сауда мен ақша айналысы бізге тек ақындар мен жазушылардың шығармалары арқылы ғана емес, өмірден түйген ойлары халық даналығы - мақал-мәтелдер түрінде де жеткен. Әлем айнасы – Шығыс базарларында түрлі халықтардың өкілдері бір- бірімен түсінісу үшін тілмаштарың көмегіне жүгінген. “Жеті жұрттың тілінбіл, жеті түрлі білім біл” деген мақал осы кезеңнен туындаған болса керек. Олай болса, жол, базар, сауда, ақша жайлы мақал-мәтелдерді қаншалықты білетіндігімізді сынап көрелік.

3 слайд
Зерттеушілер қала топонимінің этимологиясына байланысты соғды тілінен алынған “Ақ су” деген мағынаны ұсынады. Кейінірек, М.Қашғари былай дейді: “әл-Мәдине әл Байда”. Бз-дың І-ХІХғ аралығында өмір сүрген бұл қала тарихи- археологиялық нысанның бірі ретіде “Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасына енді. Ірі қалалық орталық болған бұл қала алғаш 629 жылы Сюань Цзянның сапарнамасында “Ақ өзен бойындағы қала” ретінде аталады. Бз-дың І-ХІХғ аралығында өмір сүрген бұл қала тарихи- археологиялық нысанның бірі ретіде “Мәдени мұра” мемлекеттік бағдарламасына енді. Ірі қалалық орталық болған бұл қала алғаш 629 жылы Сюань Цзянның сапарнамасында “Ақ өзен бойындағы қала” ретінде аталады.

4 слайд
Ұлы жібек жолында қызықты жайлар көп, бастысы базарлар еді. Шығыста базар басты тіршілік орталығы болып табылды. Тіпті көшелер де базарларға келіп тірелетін. Базадан небір тауардың түрін кезіктіруге болатын: шыны, жібек, айна, ыдыстар, әр түрлі асыл тастар, кілемдер, алтын-күміс әшекейлер, жасмин суы ... Бұлардың бәрін санап, атау мүмкін емес еді. Таңның атысымен көпестер өз тауарларын жайғастырып, осыншама заттарын тұтынушыға жеткізу үшін мақтай жөнелетін. Сіздерге мынадай тапсырма, кез келген тауарды таңдап алып, оны сатып алатындай етіп мақтауларың қажет.

5 слайд
Бұл қала жазба деректерде V І ғ бастап белгілі. V ІІғ өзінде-ақ қала Ұлы Жібек жолының торабындағы орталық ретінде маңызды роль атқарған. 568 ж түрік қағаны Дизабул Иштемидің қол астындағы осы қалаға Византия императоры ІІ Юстинианның Земарх Киликийский басшылық еткен елшілігі келген. Қала алдымен Түргеш, кейін Қарлұқ қағанатының орталығы болған.

6 слайд
Көпестердің тауарларының ішінде экзотикалық хош иісті заттар – жасмин суы, амбра иіс майы, кардамон астатымы, мускат жаңғақтары, сонымен қатар женьшень, дәрі дәрмек, киім-кешек, бояулар, бағалы асыл тастар, қару- жарақтар тб заттар болған. Шығыс қалалары Батыс пен Солтүстікте кездесе бермейтін дәмдеуіштерімен атақты еді. Сондықтан да сіздер жұмулы көзбен иіскеу арқылы дәмдеуіштердің қай түрі екенін анықтауларың қажет.

7 слайд
Керуен жолдарының түйіскен жерінде орналасқан бұл қаланы V ІІІ ғ араб географы Якут “Тарбанд, Тұрар, Тұрарбанд” дет атаған.

8 слайд
Мұндай Отырарлық тәрізді өркениет із түзсіз кетпейді. Мамандардың есептеуі бойынша мұнда ширек миллион халық тұрған. Базар алаңдарында жиналған әр түрлі халықтың киімдерінде өзіндік ерекшеліктер де болған. Сіздер осы базар алаңдарында келіп сауда жасайтын ұлттардың біріне тоқталып, олардың киім үлгілерін көрсетулерің қажет.

9 слайд
Қаланың аты алғаш рет салжұқ уәзірі Низам әл-Мулуктің дерегінде аталады. Х ғ аяғында Әл-Макдисидің дерегі бойынша “игі жақсылығы көп үлкен елді-мекен”. 1218 ж бұл қаланы моңғолдар соғыссыз басып акіріп, ол “Гобалық” – “жақсы қала” деген атау алады. Қаланың аты алғаш рет салжұқ уәзірі Низам әл-Мулуктің дерегінде аталады. Х ғ аяғында Әл-Макдисидің дерегі бойынша “игі жақсылығы көп үлкен елді-мекен”. 1218 ж бұл қаланы моңғолдар соғыссыз басып акіріп, ол “Гобалық” – “жақсы қала” деген атау алады.

10 слайд
Ортағасырлық қолөнер бұйымдары – құмыра, сырсандық, майшамдар, зергерлік бұйымдар, киімдер, ат-әбзелдері тб заттар әлем қалаларына тарап жатты. Бұйымның қай елдікі екенін шебер өнімдерінің сапасынан ғана емес, тек сол еле тән ою-өрнектері арқылы білуге болатын. Сіздер қазір ұлттық оюды өрнектеп, оның мағынасын түсіндірулерің қажет.

11 слайд
Парсы саяхатшысы Рузбихан дерегі бойынша “қалаға тауарлар мен қымбат бағалы бұйымдар әкелінетін, сол жерде саудаласты және ол қала көпестердің жүктерін жан-жаққа таратып, саяхатшылар тобын алыс елдерге аттандыратын орын болған” Х V І-Х V ІІІ ғ қазақ хандарының резиденциясы болған. Бұл қалада сопылық жолмен жүрген, белгілі ақын, дін уағыздаушысына ХІ V ғ оның мүрдесінің үстіне Әмір Темір бұйрығымен ұлағатты кесене салынды.

12 слайд
Біз тағы да қаланың жұмыс орталығы базар алаңына келіп жеттік. Базарларда тек сауда жасалып қана қоймай, жылдамдықты, ептілікті шыңдайтын сайыстар өткізіліп отырды. 1 2 3Жамбы ату Көкпар Ханталапай

13 слайд