Вокалдық жаттығулар

1 слайд
Түркістан облысы Созақ ауданы “ Б.Батырбекова атындағы шағын жинақты жалпы орта мектебі” коммуналдық мемлекеттік мекемесі Шығармашылық тақырыбы: “ Музыка сабағы арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие беру ” Дайындаған: Дәулетов Асхат Әмірбекұлы музыка пәні мұғалімі

2 слайд
Музыка сабағы арқылы оқушыларға экологиялық тәрбие беру Адамзаттың материалдық және рухани қалыптасуының ерте кезеңінде адам мен табиғаттың бірлігі туралы көзқарас басым болса, шаруашылық әрекеттердің қарқындауы табиғи құбылыстарды тәңір ретінде қабылдап, табынуды тоқтатуға себеп болды. Әлемнің құрылымын, табиғи құбылыстардың негізін адаммен байланыстырып қарауға тырысатын көзқарастардың орнына, табиғаттың құндылығын адам қажеттілігіне жарату тұрғысынан бағалайтын тұтынушылық көзқарастар пайда бола бастады. Бертін келе түрлі діни ағымдардың пайда болуы табиғатты тәңірі деп табынудың орнына, табиғатқа үстемдік етуді қалыптастырды. Адамның табиғат туындысы екендігін, табиғат туындылары бip-бipiмeн тығыз байланыста бip-бipiнe тәуелді болып жаралғандығын, табиғаттың даму ырғағы бip-бipiмен үйлесімді түрде жүзеге асқанда ғана табиғаттың заны бұзылмайтындығын ұсынған ойшылдар ерте заманнан бастап табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынасты нақты әрi терең түсінуге ұмтылған. Қоршаған ортаның құпиясын ғылыми тұрғыдан ceзiнiп бiлу мақсатымен толассыз ізденген зерделілердің айтқан ой-түйіндері бұл күнде өмip шындығымен расталып отыр.

3 слайд
Міне, сондықтан да экологиялық мәселелерді шешуге арналған ic- шаралардың еліміздің ертең жасайтын жас жеткіншектерге мектепте музыка сабағын оқыту арқылы экологиялық тәрбие беру жұмыстары маңызды орын алуы тиіс. Жалпы білім беретін орта мектеп пәндерінің ішінде оқушыларды табиғаттың жанашыр азаматы етіп қалыптастыруда музыка сабағының алатын орны үлкен. Музыка сабағын оқыту барысында экологиялық тәрбие беру жұмысының жүйесін құру, оқу жоспарының, бағдарламасының жүйесін бұзбай экологиялық тәрбие беру бағыттағы ic-шараларды жасанды түрде қиыстырмай отырып жүзеге асыруды қамтамасыз eтyi қажет. Музыка сабағын оқыту барысында эко логиялық т ә рбие берумен ұ штастыра отырып ж ү р гіз ген ж ұ мыстарды ң н ә тижелері болуы үшін осы процесті ұ йымдастырушы педагогты ң басшылыққа алатын қа ғ идалары ec керілуі мүмкін. Біріншіден, музыка сабағы арқылы оқушыларға экологияльқ тәрбие беру жұмысының нәтижелері болуы, мүғалімнің тәрбие жұмысының мақсаты мен міндеттерін нақты да терең ұғыну қажет.Сонымен қатар экологиялық тәрбие берудің мазмұны, оқыту тәсілдері тандалып,сабақта ұйымдастырылатын ic-шаралардың түpi айқындалуы керек. Екіншіден музыка сабағын оқыту процесінде экологиялық тәрбие беру жұмыстарының жүзеге асуы үшін мұғалімнің бұл пәнді оқытуды

4 слайд
экологиялық тәрбие берумен ұштастырудағы ұсынған нақты теориялық- педагогикалық бағыты болуы тиіс. Әpбip тақырыптың мазмұнын ашып көрсетуге дайындала отырып, осы тақырыпқа байланысты экологиялық тәрбие беру жұмысымен жан-жақты дамыған жеке басты қалыптастырудың жалпы міндеттерін шешуді оқытудың мазмұны, түрлері және әдіс-тәсілдерімен байланыстыру міндетті түрде ecкерілуі қажет. Музыка - табиғат сұлулығын, адамның жан тeбipeнiciн, сыртқы сұлулық пен ішкі жарасымдылықты асқақ сезіммен суреттеп бере алатын күрделі өнер. Музықа дегеніміздің өзі өмірдің бір бөлігі. Оны өмірден алып тастай алмаймыз. Күнделікті өмip балаға музыка тілімен жетеді. Музыка өнер құрал ретінде эстетикалық тәрбие берудің маңызды жолдарының бipi болып табылады. Ол көркем бейне арқылы оқушыларды қоршаған ортада болып жатқан түрлі құбылыстардың шын бейнесін ашуда жаңа ой-өpiciн байытып, өмірлік тәжірибесін кеңейтеді. Музыканы тыңдау және орындау барысында оған шығармашылықпен қарауға тәрбиелеу, қызығушылығы мен қиялын дамыту, табиғат пен музыканың өзара тығыз байланысын тудыру арқылы оқушылардың экологиялық сауаттылығын ашуға үлкен үлес қосады. Оқушылардың музыкалық дамуына музыканы тыңдатудын да улкен маңызы бар.

5 слайд
Балалардың қаншалықты музыканы қабылдай алу дәрежесі мұғалімнің шеберлігіне және сабақта әдістемелерді дұрыс қолдана білуіне байланысты. Сабақта танысатын музыкалық шығармаларда көркемдік құндылығы мен сезімге әсер ететін айқын бейнелілігі ecкepілyi тиіс. Оқушылар музыканы қоршаған табиғи ортамен адамның сезімін бейнелейтін құралы ретінде түсіндірілуі қажет. Адамзаттың әлемнің өзi тұратын бөлігінде табиғат эволюциясыньң саналы түрде әрекет ететін қуатты факторларыньң бipiнe айналуы, оған өте үлкен жауапкеріліктерді жүктейді. Адамзат дамуыньң барлық кезеңінде қоғамдағы білім берудің негізгі қызметі оньң мәдениетін одан әpi дамыту мақсатымен өскелең ұрпаққа білім мен тәрбие беру болып келеді. Сондықтан да мектепте музыка сабағы арқылы білім мен тәрбие берудің мазмұны әлеуметтік тәжірибенің элементтерінен тұруы тиіс. Бұл міндеттерді шешпей ешқандай қоғамның дамуы немесе сақталып қалуы мүмкін eмecтігін тарихымыз бірнеше рет дәлелдеп берді. Осы тұрғыдан алғанда, бүгінгі таңда қиын экологиялық жағдайға тап болып отырған біздің еліміз үшін ата-бабаларымыздан бізге дейін жеткен әлеуметтік тәжірибенің барлық жақтарын музыка сабағында мазмұны және экологиялық ic-шаралар ұйымдастыру арқылы жас жеткіншектердің зердесіне тоқыту бүгініміз бен келешегіміз үшін өте маңызды.

6 слайд
Қазақтың ұлттық музыкасын тыңдау және орындау арқылы қоршаған ортадағы сулулықты, табиғаттағы әсемдік пен адамдар арасындағы қарым -қатынасты ceзінiп, түсінуге тәрбиелеу музыка сабағының үлесi маңызды болып келеді. Табиғат құбылыстарының даму заңдылықтарын ұғыну, табиғат байлығын адамзаттың игілігіне жарату сияқты ұлы күйші Тәттімбет күйлерінің тақырыбы сан алуан. Соның ішінде туған жерін ата мекенінің сұлу табиғатын бейнелейтін туындылары бар. Оның «Саржайлау» күйінен жаз думанның рахатты шақтарына деген ынтызарлық, құмарлық сарыны білінедi. Әсем табиғаттың сұлу көpiнicтepi музыка тілінің күміс сыңғырымен, тіл байлар әсем иірімдерімен беріліп, жан дененің нәзік мұңға, сазды сағынышқа толтырады. Мұнда адам өмірінің «Саржайлауы», «Сары күзі» сыр шертеді. C үг ip к ү йлер ін де өз i ұ стаз т ұ т қ ан Ы қ ылас қ обызыны ң сарыны ай қ ын а ңғ арылып отырады . C үг ip к ү йлер ін де қ айталанбас сарын , өзін д і к қ олта ң ба « А ққ у » к үйі сазгер дің қ ос шекпен ғ ажайып сурет жаса ғ ан тамаша туындыларыны ң б ipi болып саналады . Кейде ә семд ік ә лем і к ө л ep к eci а ққ у ғ а ғ ана т ә н с ұ лулы қ пен серп іл е суреттелед і. Сазгер а ққ у мен таби ғ ат бейнес ін б і рт ұ тасты ққ а бейнелейд і. А ққ уды ң ә сем дауысы к өсіл е т өгіл ген к ү й тас қ ыны арасынан ж иі -ж иі бой к ө рсеткендей болып, ө з ть ң даушысын ә семд ік ә лем ін е б і рден жетелеп ә кетед і.

7 слайд
Мұнда пәктік пен адал достык символы көл epкeci аққудың қанат сьңғыры, қос аққудың айдын бетінде күміс моншақ шашысып су сабалай шомылуы, олардың табиғат ана құшағында жауыздық атаулыдан алаңсыз, бейқам тіршілігі күй тілімен беріледі. Сөйтіп адам мен табиғат арасындағы мәңгі жалғастық сұлулық атаулыға іңкәр жүрек лүпілімен ұласады. Қазақ даласының шексіз кеңдігін, тіл жеткізе алмас сұлулығын жарқын бояумен суреттеген “Сарыарқа” - Құрманғазының творчестволық шыңы. Дала бейнесін кескіндеу үшін күйші бай әуен, ұшқыр ырғақ, қанаттанған сезім. жүйрік динамика мен нәзік сезімталдық астастыра пайдаланып, қағыс пен дыбыс үндестігін ғажап шеберлікпен ұштастырған. Мейірбан күн, жазира дала халықты жарқын өмірдің таусылмас қызығына ынтықтыра шақырып тұрғандай. «Сарыарқаның алай-дүлей атшабыс, жорықты суреттейтін ырғағы мен екінші - шың мәнісінде жалпы халықтың ат қойған жорығы, еркіндік үшін аттанысы». Қазақ музыка мәдениеті тарихында қобыз өнepi ерекше орын алады. Халқымыздың атадан балаға тараған шежіресі бойынша қазақ топырағында музыка өнерінің тууы Қорқыт eciмiмeн тығыз байланыста. Халқымыз ежелден Қорқыт бабаны қобызға алғаш тіл бiтipiп, жаратылыс атаулының үнін күй етіп сөйлеткен өнер иeci, күй атасы деп біледі.

8 слайд
Қорқыт күйлерінің формасы өте қарапайым болуымен бipгe оның, сарынынан табиғи дыбыстарға еліктеу және бақсылар зікірінің желісі байқалады. Бұл - Қорқыт күйлерінің көнелігінің бірден-бір белгісі «Аққу» күйiнде Қорқыт қобызды тынымсыз тартып, қобыз үннен су ағысын тоқтатып, жел тынып, жан- жануар анталап келіп ұйып тыңдайды. Бірде әдеттегідей күй сазын сарнатып отырса, көкте ұшып бара жатқан бip топ аққу ecтiп, айнала ұшып, ақыры қанат бүгіпті дейді.Аққулар мұңлы күйдің дауысына елтіп, қара қобызға үн қоса бipгe сыңқылдасып, Қорқытпен бipгe мұңайған екен. «Туғанда дүние eciгін ашады өлең, өлеңмен жер қойнына кipep денең» - деп ұлы Абай айтқандай-ақ, халық әндері мен күйлерінің асыл үлгілepi әpбip жас ұрпақ үшін тәлім-тәрбиенің қайнар көзі емес пе. Сонымен, қазақтың ұлы күйлерінің, шығармалары арқылы музыка сабағында экологиялық тәрбие беру жұмыстары оқушының, табиғатқа деген қамқорлығының бала кезден қалыптасуына мүмкіндік екендігін сөзсіз десек артық болмас. Экологиялық тәрбие берудің мақсаты оқушыларға өзі мекен еткен табиғи ортаның, әсемдігін, мөлдірлігін көре, сезіне сүйе білуге үйрету, тұнық ауасын бұзбауға, қоршаған ортаға қамқорлықпен, жанашырлықпен қатынас жасауға тәрбиелеу.

9 слайд
Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Тәрбие хрестоматиясы. С.Қалиев, Ш.Майғаранова, Г.Нысанбаева. Алматы, 2001 ж.331 - бет. 2.Құрманғазы С. Жинақ. “Ұлы күйшінің өмірі мен шығармашылығы туралы зерттеулер, естеліктер, жаңа деректер, мақалалар”. Ә.Нысанбаев. Алматы, Қазақ энциклопедиясы. 1998 ж. 544-бет. 3. “Қорқыт Ата” энциклопедиялық жинақ. Ә.Нысанбаев. Алматы. Қазақ энциклопедиясы. 1999 ж. 4.Музыка сабағына арналған хрестоматия. Құрастырғандар: Ш.Құлманова, Б.Сүлейменова, М.Оразалиева. Алматы. 1997 ж Ән – күй бағдарлмасы мен әдістемелік нұсқаулары.Құрастырғандар: Ш.Құлманова, Б.Сүлейменова, М.Оразалиева. Алматы. 1996 ж