XI - XIII ғасырдағы Қыпшақ хандығы

1 слайд
Тақырыбы: §§ 13 Қыпшақ хандығы13 Қыпшақ хандығы (( XI-XIIIXI-XIII ғасырдың басы) ғасырдың басы)Тақырыбы: §§ 13 Қыпшақ хандығы13 Қыпшақ хандығы (( XI-XIIIXI-XIII ғасырдың басы) ғасырдың басы)

1 слайд

2 слайд
Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға Қыпшақтардың қоныстанған жері, этникалық құрамы, қоғамдық құрылысы, саяси жағдайы, шаруашылығы туралы мағлұматтар беру Дамытушылық: Сабақтың мазмұнын ашатын сұрақтар мен тапсырмалар беру арқылы оқушылардың ойын дамыту. Тәрбиелік: Оқушыларды елжандылыққа, өз елінің тарихын құрметтей білуге тәрбиелеу.

2 слайд

3 слайд
1 топ: • Қарақытайларды қандай тайпалармен байланыстырады? • Қарақытайлардың Жетісуға қоныстану себептері? 2 топ: • Қарақытайдың қоғамдық – саяси құрылысы қандай болды? • Қидандардың Ляо мемлекеті қашан құлады? 3топ: • Елюй Даши өз үстемдігін қалай нығайтты? • Қарақытай мемлекеті Қарахан әскеріне қашан соққы берді, нәтижесі? 4 топ • Қарақытай мемлекетінің құлау себебі? Қарақытайлар наймандардан қашан жеңіліске ұшырады ?

3 слайд

4 слайд
2 кезең: «Сөздік диктант» (Жаппай орындайды)( нақты жауап берген оқушы бир қиықша, толық жауап бермеген оқушы жарты қиықша алады) 2 минут 2 кезең: «Сөздік диктант» (Жаппай орындайды)( нақты жауап берген оқушы бир қиықша, толық жауап бермеген оқушы жарты қиықша алады) 2 минут 2 кезең: «Сөздік диктант» (Жаппай орындайды)( нақты жауап берген оқушы бир қиықша, толық жауап бермеген оқушы жарты қиықша алады) 2 минут 2 кезең: «Сөздік диктант» (Жаппай орындайды)( нақты жауап берген оқушы бир қиықша, толық жауап бермеген оқушы жарты қиықша алады) 2 минут 2 кезең: «Сөздік диктант» 1 топ 2 топ 3 топ 4 топ Руна Вақф Қара бұдұндар Беклер бек Инал Қаңқаш Сюбашы Харадж Жабғу Иқта Теле Гурхан Сәйкес сандарды орнына қой 1. Оғыз мемлекетінің билеушісі 1 . Дінбасыларға берілетін жер 1 . Әскербасы 1 . Қарақытай билеушісі 2. Әскер басшысы 2 . Оғыз мемлекеті билеушісінің мұрагері 2 . Қарапайым халық 2 . Ханның әскери қызметкері 3 . Түркілердің көне жазуы 3 . Кеңес 3 . Хан кеңсшісі 3 . Тайпа атауы 4 . Оғыз мемлекеті билеушісінің мұрагері 4 . Жер иелену 4 . Түрік тілдес тайпалар атауы 4 . Жер салығы

4 слайд

5 слайд
Дұрыс жауабы: 1 топ 2 топ 3 топ 4 топ Руна - 3 Вақф - 1 Қара бұдұндар - 2 Беклер бек - 2 Инал - 4 Қаңқаш - 2 Сюбашы - 1 Харадж - 4 Жабғу - 1 Иқта - 4 Теле - 4 Гурхан - 1

5 слайд

6 слайд
1. Біз қандай ерте орта ғасырлық мемлекеттерді қарастырдық? 2. Осы мемлекеттердің құлау себептері неде? 3. Қимақ қағанатын не себепті қыпшақтармен байланыстырамыз? 4. Қимақ қағанаты не себепті құлады?

6 слайд

7 слайд
- Қыпшақ хандығы XI ғ құрылды . - Алтайдан Еділге дейінгі аралықты “Қыпшақтар даласы ” (Дешт і Қыпшақ ) деп атаған. - Жалпы қыпшақтардың этникалық құрамы екі бөліктен тұрады

7 слайд

8 слайд
Батыс бірлестігі 11 тайпадан тұрады: елбөрілі, тоқсоба, йетиоба, дурут Шығыс бірлестік 16 тайпадан тұрады: 8 негізгі , 8 ұсақ тайпалық бөлімшелер. Ең беделдісі “бөрілер” болған. Қыпшақ хандары осы тайпадан шығып отырған.

8 слайд

9 слайд
Қимақ Оғыз Құман Ежелгі башқұрт XII ғ бастап Арал маңындағы: Қаңлылар Қарлұқтар Жіліктер қосылған. Еуропа саяхатшысы Плано Карпинидің “қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен” дегені толық дәлелдейді.

9 слайд

10 слайд
Қытай тарихшысы Жүзжани бөрілерді хан әулиетінің тайпасы деп атаған. Хандық биліктің орталығын “орда” деп атаған. Әскери басқару жүйесі бойынша оң және сол қанат болып бөлінді.

10 слайд

11 слайд
Оң қанаттың күші және беделі басым, орталығы Жайық өзені бойындағы Сарайшық қаласы Сол қанаттың орталығы Сырдария өзені бойындағы Сығанақ қаласы Екі қанатқа бөлу билікті мызғытпай ұстап отыру үшін жасалған еді.

11 слайд

12 слайд
Шығыс Қыпшақ бірлестігі 16 тайпа Батыс Қыпшақ бірлестігі 11 тайпа

12 слайд

13 слайд
Шығармашылық жұмыс

13 слайд

14 слайд
1 топ: «Тарихи болжам» Қыпшақтар туралы айта отырып, біз қимақ тайпаларын еске аламыз. Өйткені бұл тайпалардың тарихы бірі – бірімен тығыз байланысты. Сыртқы жауларының соққысынан құлаған Қимақ қағанатының жері ХІ ғасырда жаңа құрылған Қыпшақ хандығының қолына толығымен көшеді. Ол жерлер шығыста Алтай мен Ертістен басталып, батысында Еділ мен Оңтүстік Оралға дейінгі, солтүстігінде Құланды даласынан оңтүстігінде Балқаш көлі мен Жоңғар Алатауына дейінгі кең – байтақ аймақты алып жатты. Қимақ мемлекеті өз қуатын сақтап, өмір сүруін жалғастыра берді деп ойла,сенің ойыңша қыпшақтар қалай тарихи сахнаға шығып көтерілер еді. Өз ойыңды дәлелде.

14 слайд

15 слайд
2 топ: «Тарихи қақпан» (даталармен жұмыс) ХІІІ ғасырдан бастап қыпшақтар Арал маңына билік жүргізген кезде олардың құрамында қаңлылар, қарлұқтар мен жікілдер болған. Қыпшақтардың этникалық құрамы ХІ – ХІІІ ғасырларда құрыла бастаған. ХІІ ғасырдан бастап Қазақстанның Жетісудан басқа жерлерінің барлығына қыпшақтар ие болды. Кейбір жазба деректерде Қыпшақтар 1195 жылы хорезмшахының мұрагері Атсыздан жеңіліп қалған дейді. Хорезм билеушісі Текеш 1133 жылы Сығанақты басқарып отырған Қадыр – Буке ханға қарсы жорыққа аттанады

15 слайд

16 слайд
3 топ: «Қыпшақ еліне саяхат» ХІ – ХІІІ ғ.өмір сүрген Қыпшақ хандығына саяхаттап бардым деп ойла. Қыпшақтар жерінен көргендеріңді суретте, баянда (мысалы, шаруашылығы, кәсібі)

16 слайд

17 слайд
4 топ: «Тарихи жарнама» «Жарнама» - латын тілінен аударғанда «қатты айқайлау» деген мағына береді. Жарнама қандай да бір оқиғаға, заттарға назар аударту. Қысқаша қыпшақтардың басқа мемлекеттермен соғысы туралы фактілерді келтіре отырып, қыпшақтардың жеңілсе де, жойылмағанын келтіре отырып, оқушыда елжандылық сезім тудырып, қыпшақтар арасында болғысы келетіндей жұмыс жаса.

17 слайд

18 слайд
Жаңа сабақты бекіту кезеңі: 4 кезең: «Тұлғалар мен қоныстанған жерлері» тарихи тұлғаны және қоныстанған жерлерін табуға арналаған сұрақтар 1 топ • 1133 ж. Қыпшақтарды басып алған Хорезм шахы ... • Қыпшақ хандығы күшейе бастаған кезінде оңтүстік жағындағы шекарасын кеңейтіп, Сырдарияның орта және төменгі бөлігін, Арал мен Каспий өңірі далаларын өздеріне қаратқан 2 топ • 1195 ж. Сығанақты басқарған қыпшақ ханы ... • Қыпшақтар Есіл, Тобыл, Нұра, Жайық өзендерінің аңғарларын жайлаған. 3топ • XIII ғ. Сығанақты басып алуды көздеген Хорезм билеушілері ... • Қыпшақтар жаз айларында Жем, Сағыз, Ойыл өзендерінің аңғарларын жайлаған 4 топ • Қыпшақ хандығы үшін билікке таласқан Буке ханның жиені ... • Қыпшақтар Маңғыстау мен Үстіртте қыстаған

18 слайд

19 слайд
5кезең: деректерге сүйенсек... төмендегі деректерді кім айтты? 1. «Қыпшақтар тары мен күрішті көп өсірген» 2. «Қыпшақтардың арба үстіне тігілген үйлерін 10 немесе 22 өгіз тартатындығын өз көздерімен көргендігін жазған» 3. «Қыпшақтардың жер жағдайы мал өсіруге өте қолайлы, мал жейтін шөптің жұғымдылығы сондай олар малға арпа сияқты жем бермейді, ал малдың көптігі соншалық, ондай мал ешбір елде жоқ шығар 4. “ Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен”

19 слайд

20 слайд
Жаңа сөздердің мағынасын ашу Орда – Бөрілер – Жатақтар – «Половшылар» - Яланкуг -

20 слайд

21 слайд
Бағалау: Әр берілген тапсырма бойынша топ басшысы өз тобындағы оқушыларды бағалайды

21 слайд

22 слайд
Үйге тапсырма: §14. Жаңа сөздермен жұмыс ВЕНН диаграммасын толтыру Қарақытайлар мен Қыпшақтардың ерекшеліктері мен ұқсастығын тауып дәптерге жазу Қарақытай Ұқсастығы Қыпшақ

22 слайд