1 слайд
2 слайд
3 слайд
Қазақстан темір кені қоры жөнінен ТМД бойынша Ресей мен
Украинадан кейін үшінші орын алады (16,6 млрд т). Темір кен
орындары көбінесе Солтүстік Қазақстанда, мұнда барлық темір кені
қорының 85%-ы шоғырланған. Әсіресе, Қашар, Соколов-Сарыбай
кен орындарының маңызы зор. Сарыбай темір кен орнын 1948
жылы үшқыш М.Сургутанов ашты. Ұшақ кен үстінен ұшқанда,
темір аномалиясының әсерінен тұсбағар тілінің кенет ауытқығаны
ұшқыштың көңілін аударды. Көп ұзамай, өте сирек кездесетін темір
кені ашылды. Мұндағы кен жоғарғы сапалы және оның
құрамындағы темірдің мөлшері 50-60%-ды құрайды. Шөгінді
жыныстардан пайда болған рудалар Қостанай облысындағы Әйет
жәнө Лисаков кен орындарында кездеседі. Руда 30 м тереңдіктен
ашық әдіспен ондіріледі. Кеннің құрамында таза темір 37-42%.
Темір кенінің шағын кен орны Қарағанды (Кентөбе, Қаратас),
Солтүстік Қазақстан (Атансор) облыстарында бар.
4 слайд
ТЕМІРДІ ӨНДІРУ!
Теміртау қаласында өндіреді.
Балқаш, Қарағанды,
Өскемен, Шымкент,
Павлодарда түсті
металлургия
зауыттары бар.
Қара металлургия –
Қазақстанның маңызды
экспорттық саласы. Темір
кенін 50%,
ферроқорытпаның ¾,
прокаттың 90% шет елдерге
жіберіледі. Негізгі сатып
алушылар – Ресей, Қытай,
Еуропа елдері.
5 слайд
МЕТАЛДАРДЫҢ ЖЕР ҚЫРТЫСЫНДА
ТАРАЛУЫ0,00%
1,00%
2,00%
3,00%
4,00%
5,00%
6,00%
7,00%
8,00%
9,00%
Al Fe Ca Na K Mg Ti Mn Ba
6 слайд
ТАБИҒАТТА КЕЗДЕСУІ :
Ғарыштан түсетін
метеориттер
темірден тұрады.
Сондықтан оны
“ аспан” немесе
“ жұлдыз” тасы деп атаған
Темір металын Қазақстан жерінде
ертеде б.з дейінгі VII ғасыр мен 204
жылға дейін өмір сүрген сақтар мен б.з
дейінгі 204 жылдан б.з.216 жылға дейін
өмір сүрген ғұндар пайдаланған.Олар
найза, қылыш,семсер және тұрмыстық
бұйымдар жасаған
7 слайд
1749-жылы Енисейдің сібір ұстасы сом
темір кесегін тапқан. Ол дүние жүзіне
әйгілі болып, тұнғыш метеорит деп
аталған. Метеориттегі темірлер бұйым
жасауға жарамайды.
Темірдің рудалы минералдарыТемірдің рудалы минералдары
::
Гематит – Fe
2 O
3 (70% Fe);
Магнетит (Магнитті темір) – Fe
3 O
4 (72,4% дейін,
Fe);
Гетит – FeOOH
Гидрогетит – FeOOH*nH2O (лимонит) –
(шамамен 62% Fe);
Сидерит – FeCO
3 (шамамен 48,2% Fe);
Пирит – FeS
2
8 слайд
ТЕМІРДІ ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛУ
Темірді оның оксидтерінен сутекпен,
алюмини й мен немесе көміртек (ІІ)
оксидімен тотықсыздандырып алады
Fe
2 O
3 + 3CO = 2Fe + 3CO
2
темір рудасынан болатты алу
Құрылыста кеңінен
қолданылады. Оның
иілгіштігі және оның
оңай магниттенетін
қасиеті техникада
кеңінен қолданылады
9 слайд
Қару – жарақ
жасауда кеңінен
қолданылады
Темір және оның
қоспалары
зергерлік және
кәсіптік бұйым
ретінде
қолданылады
10 слайд
FeO суда ерімейді.Негіздік қасиет көрсетеді.
FeO + H
2 SO
4 = FeSO
4 + H
2 O
Жоғары температурада темір (ІІІ) оксиді
екідайлы қасиет көрсетеді
FeO + Fe
2 O
3 = Fe(FeO
2 )
2 немесе Fe
3 O
4
Темір ферриті
Темірдің суда ерімейтін гидроксидтерін
олардың сәйкес тұздарына сілтімен әсер
ету арқылы алуға болады.
FeSO
4 + 2KOH = Fe(OH)
2 ↓ + K
2 SO
4
Темір (ІІІ) гидроксиді аздаған екідайлық қасиет
көрсетіп, қыздырғанда қышқылдарда және
концентрлі сілтілерде ериді:
Fe(OH)
3 + 3HNO
3 = Fe(NO
3 )
3 + 3H
2 O
Темір гидроксидтері қыздырғанда ыдырайды .
Fe(OH)
2 = FeO + H
2 O
11 слайд
1. Темір ... периодта орналасқан
2. Темір атомының ядросындағы протондар саны
3. Темір (III) оксидінің формуласы
4. Темірдің қағының формуласы :
5. Fe+2НCI= FeCl
2 + H
2 ↑ реакция теңдеуіндегі тотықсыздандырғыштың алдына қойылатын коэффициент
6. Темір хлормен әрекеттескенде қандай қасиетті көрсетеді
7. Fe 3+
- ионының электрондық конфигурациясы
8. Fe (NO
3 )
3 → Fe (OH)
3 → Fe
2 O
3 → Fe → Fe Cl
2
9. Fe→ FeSO
4 → Fe(OH)
2 → Fe(OH)
3 → F eCl
3
10. 2 моль темірдің зат мөлшеріндегі атом саны
11. 112 гр темірдің атом саны
12. 325 г мырыш тұз қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін сутектің зат мөлшері:
13. 112 г. темір сұйытылған күкірт қышқылында еріген кезде (қ.ж.) қанша көлем сутегі алуға болады, егер
сутегінің шығымының көлемдік үлесі 98% болса ?
14. 32 г. мыс (ІІ) сульфаты бар ерітіндіге 28 г. темір жаңғағын қосты. Мұнда қанша масса мыс бөлінді?
15. 80% FeCO
3 құрамында бар, 50 г. сидерит минералы тұз қышқылымен әрекеттескен кезде бөлінген
көміртегі( ІV) оксидінің көлемін табыңдар
16. 4. 7г темірді 18г хлормен әсер етті. Темір (III) хлоридінің қандай массасы түзілді?
17. 0,4% қоспасы бар, 50 т. алюминий оксидін электролиздеген кезде алюминийдің қанша массасын алуға
болады?
18. 4.20% қоспасы бар, 500г. әктасты күйдірген кезде қанша масса кальций оксидін алуға болады?
19. Кальций хлориді→кальций карбонаты→кальций гидрокарбонаты→кальций карбонаты→кальций
нитраты→кальций карбонаты.
20. 5% қоспасы бар, 80г натрий карбонаты әк суымен әрекеттескен кезде қанша масса кальций карбонаты
алынады?
Сіз үшін 400 000 ұстаздардың еңбегі мен тәжірибесін біріктіріп, ең үлкен материалдар базасын жасадық. Төменде пәніңізді белгілеп, керек материалды алып сабағыңызға қолдана аласыз