10-сынып

Қазақ тілі

(қоғамдық-гуманитарлық бағыт)

Жиынтық бағалау тапсырмаларының жинағы

МАЗМҰНЫ

1-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі І нұсқа...............................................4

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі ІІ нұсқа..............................................6

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі, І нұсқа..........10

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі, ІІ нұсқа.........14

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма»

бөлімі, І нұсқа.......................................................................................................19

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма»

бөлімі, ІІ нұсқа....................................................................................................22

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі,І нұсқа..........................................................................................25

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі, ІІ нұсқа......................................................................................30

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

«Білім.Ғылым.Инновация.Тілдік жүйе және норма» бөлімі, І нұсқа....................35

«Білім.Ғылым.Инновация.Тілдік жүйе және норма» бөлімі, ІІ нұсқа....................39

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлімі, І нұсқа......43

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлім,ІІ нұсқа......47

4-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер мәселелер.Пунктуация» бөлімі, І нұсқа....................................................................................................52

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер мәселелер.Пунктуация» бөлімі ІІ нұсқа..................................................................................................................56

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі, І нұсқа.....................60

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі, ІІ нұсқа.......................64

1-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар..............................68

2-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар............................89

3-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар...........................105

4-тоқсан бойынша жиынтық бағалауға арналған тапсырмалар..........................120

Қорытынды ................................................................................................................. 135

Пайдаланылған әдебиеттер ....................................................................................... 136

1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.1.1 Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; 10.3.4.1 Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ( «келісу, келіспеу» эссесі).
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тақырыпты жалғастырады; Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма Мәтін үзіндісін екі рет тыңдап, сұхбаттың не туралы өрбуі мүмкіндігі туралы болжам жасаңыз Тілсізді – айуан дейді. Тілі кедей елді – мәдениетсіз, анайы, надан халық деп санайды. Тіл – адам баласының негізгі қасиеті болғандықтан, тіл байлығы – елдің елдігін, жұртшылығын, ғылыми әдебиетін, өнеркәсібін, мәдениетін, қоғам құрылыстары мен салт-санасының, жауынгерлік дәстүрінің – мұрасының қай дәрежеде екенін көрсететін сөзсіз дәлелді мөлшері (мерило). Тілдің көмегімен өнер-білімге, мәдениет, ғылымға жетіп, өткен-кеткенмен әлемді танып, өзімізді жұртқа – әлемге танытамыз, сөйлейміз, оқимыз, жазамыз, өз басымызды, үй-ішімізді, қоғам-халықты, ел-жұртты, мемлекетті меңгереміз, сондықтан «өнер алды – қызыл тіл» дегендейін, адам баласының байлығында тілден артық не бар?! ( 92 сөз) (оқушы болжам жасау үшін кідіріс жасалады, сұрақ қою арқылы жауап күтіледі) Мәтінде ары қарай не айтылуы мүмкін? Қандай мәселе көтерілуі мүмкін? Мәтін жалғасын тыңдаңыз. Қазақ тілі еш уақытта өзімен көршілес халықтың тілдерінен сорлы болып, қатардан қалып өмір сүрмегендігі, өз сыбағасын ешкімге жегізбегендігі мыңдаған жыл тарихында айқындалған емес пе еді?! Барлық өткен заманның, халық тәжірибе, қасиеттерін, ғылыми-мәдениетін, өнеркәсібін бойымызға тарата сіңіріп, жағдайды толық түсіндіріп, ұғындыра, ел қатарына қосып, бізді бұл дәрежеге жеткізіп отырған алдымен тіл емес пе?! Тіл байлығы, тіл тазалығы – ұл қасиетінің, салт-санасының негізгі өнеге, нағыз белгісі емес пе?! (65 сөз) Өз жаубыңызбен салыстырыңыз. Шын мәнінде мәтінде қандай мәселе көтерілді? Батыр не үшін қыңжылады? Мәтін жалғасын тыңдаңыз. Мен әскери адаммын – тіл мәселесі туралы араласарлық жөнім жоқ сияқты, бірақ та, айтылған мәселелер халқымыздың жауынгерлік мінез-құлқын тәрбиелеу, салт-сана, ел намысы, ер намысына, адамгершілік арына, жауынгерлік мұра-дәстүріне ерекше байланысты болғандықтан, көріп, біліп, сезіп тұра айтпағанымды өзіме үлкен ар, кешпес күнә деп түсінгендігімнен жазып отырмын. Б.Момышұлының «тіл мәселесі туралы араласарлық жөнім жоқ сияқты» деген сөзінен нені аңғаруға болады? Сіз батырдың ойымен келісесіз бе? ( 62 сөз) https://massaget.kz/arnayyi_jobalar/9_mamyir_2015/28307/ Қазақ тілінің мәртебесін асқақтата түсу үшін қандай жұмыстар атқару керек? Тапсырма. Б.Момышұлының ойын жалғастырып, «келісу, келіспеу» эссесін жазыңыз. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ Бағалау критерийі № тапсырма Дескриптор Балл Білім алушы Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тақырыпты жалғастырады 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; 1 мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды; 1 жауапты болжаммен салыстырады; 1 тақырыпты жалғастырады. 1 Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады 2 қажетті лексикалық құрылымдарды қолданады; көтерілген мәселені талдайды; ойына дәлелдер келтіреді; мәселенің тиімді/тиімсіз жақтарын көрсетеді. 1 1 1 1 Барлығы 8

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты

ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні ____________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды	М әтін үзінділері бойынша болжам жасауда және сұрақтарға жауап беруде қиналады	М әтін үзінділері бойынша болжайды, сұрақтарға жауап беруде ой алшақтығы байқалады	М әтін үзінділері бойынша болжайды, сұрақтарға жауапты нақты береді
Қажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолдануда, ойын жинақы жеткізуде қиналады	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданады, бірақ ойын шашыраңқы жеткізеді	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданады, ойын жүйелі жеткізеді

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.1.1 Мәтін үзінділері бойынша болжам жасау, өз біліміне сүйеніп тақырыпты жалғастыру; 10.3.4.1 Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ( «келісу, келіспеу» эссесі).
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды, тақырыпты жалғастырады; Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма 1.Мәтін үзіндісін оқып, сұхбаттың не туралы өрбуі мүмкіндігі туралы болжам жасаңыз Адамзат баласының ғасырлар бойы қалыптасқан өзіндік төл мәдениетімен ұштасып, ұлт болмысының тікелей көрінісі болп табылатын қымбат дүниесі – оның тілі. Қазақ тілі туралы айтқанда, істі алдымен өзімізден бастауымыз керектігі ұмыт алады. Ұлттық мүддеге қызмет ету үшін әркім өзгені емес, алдымен өзін қамшылауы тиіс. Тіл – халықтың сан ғасырлар бойы қалыптасқан асыл қазынасы. Тіл – ынтымақтастықтың негізгі көзі, еліміздегі бірлік пен ынтыматастықтың тірегі. «Қазақ тілі - біздің рухани негізіміз, біздің міндетіміз – оны барлық салада белсенді пайдала отырып дамыту. Ұлттық мүддеге қызмет ету үшін әркім өзгені емес, алдымен өзін қамышалуы тиіс. Тілге деген көзқарас, шындап келгенде, елге деген көзқарас екені даусыз. Сондықтан тілге ешқашан бей-жай қарамайық. Болашаққа деген сенім болмаса, толыққанды мемлекет құруға болмайды. Демек, тіл мен мәдениет – ұлтымыздың бет бейнесі, рухани болмысы, ақыл-ойы мен парасаты екендігін естен шығармайық, достар. Тіл мәдениетіне тәрбиелеуде қойылатын басты мақсат – ана тілінің мәні, тарихы мен бүгінгі, шешендік өнердің алуан түрлі сипаттары туралы мағлұматтар бере отырып, адамдардың сөз мәдениетін жетілдіру, тілді әлеуметтік қызметіне сай орынды жұмсай білуге үйрету, интеллектуалдық қабілеттерін арттыру. Біз қазақпыз, өз тіліміз бен мәдениетімізді аялайық, құрметтейік, келешек ұрпаққа. Біз қазақпыз, өз тіліміз бен мәдениетімізді аялайық, құрметтейік, келешек ұрпаққа бағалы етіп жеткізейік. (184 сөз) https://massaget.kz/blogs/14033 1-тапсырма.Мәтіннен 3 негізгі ақпаратты іріктеп, оған комментарий жазыңыз. Іріктелген ақпарат Комментарий 1. 2 3. 2-тапсырма. Оқылым мәтініндегі мәселенің маңыздылығын ғаламдық мәселемен байланыстырып, «келісу, келіспеу» эссесін жазыңыз м__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Оқылым мәтініндегі үзінділер бойынша болжам жасап, мәселенің маңыздылығын ғаламдық мәселемен байланыстырып талдау жасайды.	1	Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды;	1
		мәтіннен 3 маңызды ақпаратты анықтайды;	1 1 1
Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады	2	қажетті лексикалық құрылымдарды қолданады; көтерілген мәселені талдайды; ойына дәлелдер келтіреді; мәселенің тиімді/тиімсіз жақтарын көрсетеді.	1 1 1 1
Барлығы			8

«Тіл және алаш идеясы. Тіл мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты

ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні _________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтін үзінділері бойынша болжам жасайды	Мәтін үзінділері бойынша болжам жасауда және сұрақтарға жауап беруде қиналады	М әтін үзінділері бойынша болжайды, сұрақтарға жауап беруде ой алшақтығы байқалады	М әтін үзінділері бойынша болжайды, сұрақтарға жауапты нақты береді
Қажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолдануда, ойын жинақы жеткізуде қиналады	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданады, бірақ ойын шашыраңқы жеткізеді	Қ ажетті клишерлер мен лексикалық құрылымдарды қолданады, ойын жүйелі жеткізеді

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.3.3 Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ( дискуссивті эссе); 10.4.1.1 Мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды; қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады; тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут

Тапсырма. Мәтінді екі рет тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз

Біржан сал ел аралап, жолаушылап келе жатып шөлдеген соң, бір кедейдің қараша үйіне ат басын бұрыпты. Үй сыртына жақындап келіп, «Кім бар-ау?» - деп дыбыс берген екен, іштен жұпынылау киінген бойжеткен қыз шығады. Біржан сал шөлдегенін айтса: «Үйге кіріңіздер», - деп ықылас білдіріпті.

Жасауы жұтаңдау қараша үйдің төріне шығып, Біржан сал тізе бүгеді. Қыз босағада тұрған күбі піспегін бірер толғап қана, кетік тостағанға ашыған көже құйып ұсынады. Біржан сал тостағанды қолына алып қараса, быжылдап тұрған қатықсыз қара көже екен, мұны менсінбей, ерінін де тигізбестен аяқты қайта ұсыныпты. Қыз болса тостағанды алудың орнына:

• Жақсының жейтін асы жая мен жал,

Шығады нақ қырсықтан осындай сал.

Дәмнен үлкен дүниеде ешнәрсе жоқ,

Көжеге кекіреймей ерніңді мал, − депті.

Сонда, өз қылығынан ұялып қалған Біржан сал:

• Жетеді тоқсан жасқа ердің ері,

Атандық ақындықпен «Біржан сері».

Қарындас айтқан сөзің өтіп кеттті,

Көжеңді баса құйып, әкел бері! − деп, толтыра құйғызған тостағандағы көжені дем алмастан басына бір-ақ көтерген екен. ( 154 сөз)

https://adebiportal.kz/kz/authors/view/2293

1. Мәтіндегі ең маңызды 3 мәселені анықтаңыз 1. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. Мәселенің маңыздылығын ғаламдық мәселемен байланыстырып талдау жасаңыз Мәтіннің астарлы ойын анықтаңыз. Ғаламдық мәселемен байланысы Астарлы ойы 3. «Күнделікті өмірде біз ақпаратты ғаламтордан, баспасөз беттерінен, телеарналардан естиміз. Ол ақпараттар бізге әр түрлі әсер етеді. Айналадағы қоғамға көңілің толмайды, өмірдегі қатыгез адамдар мен аяусыз шешімдерге қобалжисың. Кейде өмірдегі сәтті адамдардың жеңісінен үлгі аласың. Еліңнің жетістіктеріне қуанып, кеудеңді мақтаныш сезімі билейді. «Қобалжу, қуану - қазіргі психологиялық зерттеулердің негізгі бағыттарының бірі, организмнің қандай да бір жаңалыққа жауабы», - дейді психолог Ганс Селье. Тапсырма Күнделікті еститін жаңалықтарыңыз сізге қандай көңіл күй сыйлайды? Өз өміріңізден бір мысалмен бөлісіп, аргументативті эссе жазыңыз. Эссе жазу барысында тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазыңыз. (150 – 200 сөз) ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды.	1-2	Мәтіннен 3 маңызды мәселені анықтайды; мәселелерді ғаламдық мәселемен байланыстырады; мәтіннің астарлы ойын анықтайды;	3 1 1
Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жасады	3	қажетті лексикалық құрылымдарды қолданады; көтерілген мәселені талдайды; дәлелдер келтіреді;	1 1 1
Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады		мәтінге сай тілдік бірліктерді қолданады; тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.	1 1
Барлығы			10

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың

нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні ______________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды	Негізгі мәселені анықтауда, мәселені ғаламдық мәселемен байланыстырып талдауда және мәтіннің астарлы ойын анықтауда қиналады	М әтінде көтерілгені мәселені анықтайды, мәселені ғаламдық мәселемен байланыстырып талдауда ой алшақтығы байқалады, астарлы ойды анықтайды	Мәтінде көтерілген мәселені анықтап, ғаламдық мәселемен байланыстырып талдайды, астарлы ойды анықтайды
Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады	Т ақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолдануда қиналады, оларды орфографиялық нормаға сай жазуда қателіктер жібереді.	Т ақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолданады, оларды орфографиялық нормаға сай жазуда кейде қателіктер жібереді.	Т ақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолданады,олардыорфографиялық нормаға сай жазады.

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.3.3 Тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу ( дискуссивті эссе); 10.4.1.1мәнмәтін бойынша тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды; қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жазады; тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут

Тапсырма

1. Мәтінді екі рет тыңдап, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз

Қазақтың ұлы ақыны Абай атамыз өз ғұмырын тек өлең жазуға, орыс және басқа да тілдерден аудармалар жасауға арнамаған. Сонымен қатар, публицистикалық шығармаларын, яғни "қара сөздерін" жазып қалдырғаны белгілі. Ал енді қара сөздерінің біршамасы не жайлы жазылғандығын және өзім нендей нәрсені түйгенімді жазайын!   Ең алғашқы қара сөзінде алдағы өмірінде нені кәсіп қылып, қайтіп өткізетіні жайлы талқылап жазған. Ел бағу, мал бағу, ғылым бағу, софылық қылып дін бағу, балаларды бағу - қажып, жер ортасы жасқа келгенде бұлардың ешбірін кәсіп қылғысы келмеді. Осы уақытқа дейін қылып жүрген істерінің байлаусызын, баянсызын, барлығының қоршылық екенін бірінші қара сөзінде атап көрсетеді.Қорытындысында ойына келген нәрселерді қағазға жазып, ақ қағаз бен қара сияны ермек қылуды жөн көреді: "Кімде-кім ішінен керекті сөз тапса, жазып алсын, я оқысын, керегі жоқ десе, өз сөзім өзімдікі дедім де, ақыры осыған байладым, енді мұнан басқа ешбір жұмысым жоқ",- деп ойын түйіндейді.   Жоғарыда айтылғандай, ол өз өмірінде, жалпы қазақ елінің өміріндегі кемшіл тұстарды айқындап жазып, тіпті, қазақтардың бойындағы жаман қасиеттерді жіпке тізіп осыдан жиреніңдер деп өсиет етеді.  Бір сөзінде мақтаншақтық жайлы сөз қозғаса, енді бірінде иман жайында жазады, ал енді бірінде қазақтарда кең қолданысқа ие болған, алайда еш мағынасы жоқ, мағлұм болған мақалдарды сынай отырып, оқырманға оның дұрыс-бұрыстығын нұсқап көрсетеді.

Қара сөздерінің қайсысы болмасын қазақты жақсылыққа, игі істерге шақырады, жамандық пен жалқаулықтан жирендіру үшін түрлі әдіспен сөздерден маржан түзіп, әсерлі етуге барын салғандығы маған ерекше ұнады.   Қара сөздің барлығын публицистикалық шығарма деп тануға әбден болады. Себебі қайсыбірін оқысаңыз да, санаңызға қозғау салып, ойыңызды шымырлата түспегі анық. Тіпті, білім-ғылым жайында жазылған қара сөздерден ерекше қуат алып, мотивация алатын жандар да баршылық.

Әрбір қазақ азаматы осы қара сөздерді оқып шығуға міндетті деп санаймын. Әлбетте ол ұлтының нағыз жанашырын тәрбиелеп шығаратыны анық. 45 қара сөздің барлығын да жаттап алған жастардың саны бүгінгі күні аз болса да, алдағы уақытта көбейетініне сенемін. Бірлікке, тірлікке, ізгілік пен адамгершілікке шақыратын публицистикалық шығарманы неге жаттап алмасқа?! Ақыл, жүрек, қайрат - үшеуін бірге ұстап, Абай атамыздың нұсқауымен жүрсек, келешегіміз жарқын болшағымыз баянды болары сөзсіз! (320 сөз)

https://adebiportal.kz/kz/authors/view/2293

Мәтіндегі ең маңызды 3 мәселені анықтаңыз. Мәселенің маңыздылығын ғаламдық мәселемен байланыстырып талдау жасаңыз. Мәтіннің астарлы ойын анықтаңыз. Ғаламдық мәселемен байланысы Астарлы ойы «Кітаптар бүгін ұрпаққа өсиет болса, ертеңгі ұрпаққа мәдени-жәдігер болады» деген пікірмен келісетін не келіспейтініңіздің себептерін көрсетіп, эссенің жүйелі құрылымын сақтай отырып жазыңыз. Эссе жазу барысында тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазыңыз.(150 - 200 сөз). Бағалау критерийі № тапсырма Дескриптор Балл Білім алушы Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды. 1-2 Мәтіннен 3 маңызды мәселені анықтайды; мәселелерді ғаламдық мәселемен байланыстырады; мәтіннің астарлы ойын анықтайды. 3 1 1 Қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, эссе жасады 3 қажетті лексикалық құрылымдарды қолданады; көтерілген мәселені талдайды; дәлелдер келтіреді. 1 1 1 Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады мәтінге сай тілдік бірліктерді қолданады; тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады. 1 1 Барлығы 10

«Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың

нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні______________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстырады, астарлы ойды анықтайды	Негізгі мәселені анықтауда, мәселені ғаламдық мәселемен байланыстырып талдауда ж әне мәтіннің астарлы ойын анықтауда қиналады	М әтінде көтерілгені мәселені анықтайды, мәселені ғаламдық мәселемен байланыстырып талдауда ой алшақтығы байқалады, астарлы ойды анықтайды	Мәтінде көтерілген мәселені анықтап, ғаламдық мәселемен байланыстырып талдайды, астарлы ойды анықтайды
Тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады	Тақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолдануда қиналады, оларды орфографиялық нормаға с ай жазуда қателіктер жібереді.	Тақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолданады, оларды орфографиялық нормаға сай жазуда кейде қ ателіктер жібереді.	Тақырыпқа сай тілдік бірліктерді қолданады, оларды орфографиялық нормаға с ай жазады.

2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.3.6.1 Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар ( өлең, хат, әңгіме,шығарма) ұсына білу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Шығармашылық жұмыс (хат) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

«Теңіз тамшыдан құралады» дейді дана халқымыз. Сондай-ақ , қоғам да жеке тұлғалардан түзіледі. Оның біртұтас, мықты қоғам болуы әр адамның қосқан тамшыдай болсын, үлесіне тәуелді... Аспанмен астасып жатқан зәулім үйлерге көз тіккен Арманның санасында көптен бері жаңғырып, қайта-қайта жанданып тұратын осы бір ойы бүгін де қайтып оралды...»

Тапсырма

Берілген үзіндіні жалғастырып, «Қоғамда құндылықты қалыптастыру үшін әрбір адам өзінің рухани өсуіне мән беруі керек» деген идеяда көркемдегіш құралдарды пайдалана отырып, өзіңіздің досыңызға хат жазыңыз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Шығармашылық жұмыс (хат) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады	1	үзіндіні жалғастырады;	1
		мәтін аудиториясын анықтайды;	1
		мәтіннің қолдану аясына түсінік береді;	1
		қолданысына түсінік береді;	1
		құндылықтарды біледі;	1
		рухани өсу идеясын ұстанады;	1
		көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады;	1
		хат құрылымын сақтайды	1
Барлығы			8

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні_________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Шығармашылық жұмыс (хат) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады	Ү зіндіні жалғастыруда, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтауда, көркемдегіш құралдарды пайдалануда қиналады	Ү зіндіні жалғастырады, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтайды, көркемдегіш құралдарды пайдалануда қателіктер жібереді	Ү зіндіні жалғастырады, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтайды, көркемдегіш құралдарды пайдаланады

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.3.6.1 Әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар ( өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу
Бағалау критерийі	Білім алушы Шығармашылық жұмыс (хат) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Тапсырма

«Ерінбей еңбек етуге таудай үміт, табанды қайрат, шамдай мұрат, жалынды жүрек, терең білім керек» ,- деп жазды Жүсіпбек Аймауытов. Жазушы ойын жалғастыра отырып, көркемдегіш құралдарды пайдаланып, әңгіме жазыңыз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Шығармашылық жұмыс (әңгіме) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады	1	Үзіндіні жалғастырады;	1
		мәтін аудиториясын анықтайды;	1
		мәтіннің қолдану аясына түсінік береді;	1
		қолданысына түсінік береді;	1
		құндылықтарды біледі;	1
		рухани өсу идеясын ұстанады;	1
		көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады;	1
		әңгіме жазады.	1
Барлығы			8

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні____________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Шығармашылық жұмыс (хат) жазуда тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады	Үзіндіні жалғастыруда, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтауда, көркемдегіш құралдарды пайдалануда қиналады	Ү зіндіні жалғастырады, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтайды, көркемдегіш құралдарды пайдалануда қателіктер жібереді	Ү зіндіні жалғастырады, құндылықтар мен рухани өсу идеясын анықтайды, көркемдегіш құралдарды пайдаланады

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойыншажиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.3.1 Көпшілікке арналған интервьюдің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; 10.4.3.1 белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түр,,лендіріп, талғаммен қолдана білу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды; ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, интервью, нұсқаулық жазады; тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолданады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма

1.Алдыңғы сабақта алған білімдеріңізді қолдана отырып, «Экономикалық интеграцияның Қазақстан үшін әсері» тақырыбында «Фишбоун» әдісі бойынша талдаңыз.

2.«Экономикалық интеграция » тақырыбындағы мәтінімен зерттеп танысыңыздар. Кестені толтырыңыздар

Экономикалық интеграция (экономикалық бірігу) –

• түрлі елдердің ұлттық шаруашылықтары арасындағы ынтымақтастық және олардың толық (немесе ішінара) бірегейлендірілуі;

• осы елдер арасындағы саудада кедергілерді жою;

• бір үлкен (ортақ) нарық құру мақсатымен жекелеген елдердің әрқайсысының нарықтарын жақындату, экономикалық объектілердің жуықтасуы, өзара астасуы (бірлесуге дейін).

Экономикалық бірігу үдерісі түрлі деңгейлерде жүргізіледі. Деңгейлес (компания бәсекелестің компаниясын өзінің бақылауына алады немесе өндірістік үдерістің бірдей сатысындағы бірдей салада істейтін компанияларды қосып алады) және сатылaс экономикалық бірігу (компанияның қызметі ақырғы өнімді өндірудің технологиялық тізбегіндегі екі не одан көп буынды қамтиды; ол өнімді өндіру мен өткізудің барлық сатысын: шикізатты өндіруден көтерме немесе бөлшек саудаға дейін қамтуы мүмкін) түрлеріне бөлінеді. Экономикалық бірігу халықаралық сипатта болады және ұлттық шаруашылықтарды бірыңғай халық шаруашылығына бірігуге дейін жақындастыруды көздейді. Экономикалық бірігу – шаруашылық өмірдің интернационалдануының жоғары нысаны. Оның негізін капитал мен өндірістің интернационалдануы құрайды, ол әуелі микродеңгейде (фирмалар мен банкілер деңгейінде) болады, сонан соң макродеңгейге (мемлекеттер деңгейіне) шығады. Сонда экономикалық бірігу халықаралық келісімдермен және шарттармен ресімделеді. Экономикалық бірігу өзінің жогары көрінісінде институттық сипат алады, яғни тұрақты әрекет ететін халықаралық органдар нысанында болады. Халықаралық интеграциялық бірлестіктердің басты нысандары: еркін сауда аймағы, кеден одағы, ортақ нарық, экономикалық және валюталық одақтар - экономикалық бірігудің жоғары нысаны. Қазіргі кезде әлемде экономикалық бірігудің жоғары сатысында Еуропа одағы (ЕО) тұр, ол ортақ нарық сатысынан өтті. Еркін сауда аймағына НАФТА (Солтүстік-американ еркін сауда қауымдастығы) үлгі бола алады. Ресей, Белоруссия, Қазақстан, Қырғызстан арасындағы Кеден одағы туралы келісім жасасылды. (226сөз)

https://kk.wikipedia.org/wiki

Автор ойы	Мәтіннің идеясы	Идеяны жеткізуде автор қолданған тәсілдер

3. .«Қазіргі кезде Қазақстан беделді ұйымдардың бірі – Еуразиялық экономикалық одақтың мүшесіне айналды. Дегенмен, қоғамда осы істің қауіпті тұстарын атап өтіп, күдік тудырушылар да жоқ емес. Экономикалық интеграцияның ел жағдайын жақсарту мен мемлекетті дамытудағы маңызы қандай болмақ? Берілген мәнмәтінді жалғастырып, сұхбат жазыңыз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды	1	Мәселені анықтайды;	1
		артықшылықтарын көрсетеді;	1
		кемшіліктерін атайды;	1
		қорытынды шығарады;	1
		автордың ойы мен негізгі идеяны анықтайды;	2
		автор қолданған тәсілдерді талдайды.	1
Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала,интервью,нұсқаулық жазады; Тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолданады	2-3	сұхбат жанрында жазады;	1
		тақырыпты ашады,сұхбат элементтерін пайдаланады;	1
		тірек сөздерді қолданады.	1
Барлығы			10

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма»

бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні_______________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігінің деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды;	К елтірілген деректер негізінде артықшылықтар мен кемшіліктерді, қауіп-қатерлер мен мүмкіндіктерді көрсетуде, жанрлық ерекшелігіне талдауда қиналады.	К елтірілген деректер негізінде артықшылықтар мен кемшіліктерді, қауіп-қатерлер мен мүмкіндіктерді көрсетеді, бірақ жанрлық ерекшеліктеріне талдауда қателіктер жібереді.	К елтірілген деректер негізінде артықшылықтар мен кемшіліктерді, қауіп-қатерлер мен мүмкіндіктерді көрсетеді, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды.

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.3.1 Көпшілікке арналған интервьюдің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, интервью жазу; 10.4.3.1белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу.
юБағалау критерийі	Білім алушы Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды; ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала, интервью,\нұсқаулық жазады; тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолданады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма

1. Мақаланы мұқият оқып, кестені толтырыңыз.

Еуразияның геосаяси маңыздылығын түсіну үшін батыстықтардың аймақ туралы кең танылған теориясын қарастырайық. Еуразия құрлығы туралы сөз болғанда, геосаясат теоретиктерінің бірі, ағылшын Халфорд Ж.Макиндердің «heartland», яғни «жердің жүрегі» («Жерұйық») теориясына назар аудару қажет. Ол теория бойынша, кез келген географиялық кеңістіктің немесе мемлекеттің ең стратегиялық маңызды аймағы оның ортасы, орталығы болып табылады. Макиндердің пікірінше, дүниежүзінде ықпал жүргізу үшін Еуразия құрлығында, ал Еуразияда ықпалды болу үшін сол құрлықтың ортасында, яғни ішкі аймағында басымдыққа ие болу шарт. Расында, бұл теория Ресейге де, біздің аймағымызға да қатысты. Орталық Азия жоғарыда аталған «neartland», яғни кіндік аймаққа кіретін географиялық кеңістікте орналасқандықтан, тек теория ғана емес, сондай-ақ, геосаясаттың нысанасына айналып отыр. Бұл атлантистік теорияның мәні Батыстың Еуразияға қалай қарайтындығын білдіріп қана қоймай, оның аймағымызға қатысты геостратегиялық ниетінен де жақсы хабар береді.

Елбасымыздың саяси ойларының дамуында еуразияшылдықтың орны өте үлкен. Елбасы кеңестік экономиканың құрылымын, мүмкіндіктерін, басқару тетіктері мен нақты жағдайын жақсы білгендіктен, 90 жылдардың басынан-ақ шашыраған посткеңестік экономикаларды қайтадан біріктірудің амалдарын ойластырды. Өйткені, Қазақстанның экономикалық шаруашылығы, өндірісі мен өнеркәсібі Ресей мен өзге кеңестік елдермен ажыра­мас­тай тығыз байланыста, бір-біріне тәуелді әрі өзара кіріккен еді. Республи­калар арасындағы өндірістік және іскерлік байланыстардың бірден үзіліп қалуы үлкен экономикалық, саяси, әлеуметтік және ұлтаралық дағдарыстарға алып келді. ( 191 сөз)

Baq.kz сайты

Құрылымы	Ресімделуі	Жанрлық ерекшелігі	Саласы

2. Ғылыми- көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, «Экономикалық интеграция дегенді қалай түсінемін?» деген тақырыпта мақала жазыңыз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3 . «Қазақ тілін интеграция арқылы оқыту» дегенді қалай түсінесіздер? Ойларыңызды дәлеледеңіздер

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды;	1	Құрылымын ажыратады;	1
		ресімделуін анықтайды;	1
		жанрлық ерекшелігін талдайды;	1
		сала түрін табады;	1
Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала,интервью,нұсқаулық жазады; Тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолданады	2-3 3333 3	мақала жанрында жазады;	1
		тілдік құралдарды орынды қолданады;	1
		тақырыпты ашады;	1
		тірек сөздерді қолданады.	1
Барлығы			8

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма»

бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні__________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мақаланың құрылымы мен рәсімделуін сақтап, жанрлық ерекшеліктеріне талдайды	Мәтіннің құрылымы мен рәсімделуін сақтауда, жанрлық ерекшелігі мен саласына талдауда қиналады.	Мәтіннің құрылымы мен рәсімделуін сақтайды, бірақ жанрлық ерекшелігі мен саласына талдауда қателіктер жібереді.	Мәтіннің құрылымы мен рәсімделуін сақтайды, жанрлық ерекшелігі мен саласына талдайды
Ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшелігіне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала,интервью, нұсқаулық жазады; тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолданады	Мақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қиналады.	Мақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қателіктер жібереді.	Мақала жанрында жазады, тақырыпты ашады және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолданады.

3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

«Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.5.1. Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; 10.4.3.1 белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Көтерілген мәселеге автор мен оқырманның көзқарасын ескеру арқылы сұрақтар құрастырып, баға бере алады; көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыс ұсынады; мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп,түрлендіріп қолдана алады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Тапсырма

Қанат Әбілқайырдың «Телефон және кітап» әңгімесінен үзінді

Біздің үйде үй телефоны бар. Өзі – аппақ, өзі – сүп-сүйкімді, өзі – моп-момақан. Кейде жазу көрсе, оқымай тынбайтын ескі әдетіммен қою сұр әріптермен жазылған «Panasonic» деген жазуын ежіктеп қоятыным бар. Әйтпесе, ол телефонның менде, менің онда жұмысым жоқ. Ойыншық көрсе, сындырмай қоймайтын балаларым да бір мәрте қызығып, қолдарына ұстап көрген емес. Бұраңдаған ұзын бауы мен бетіндегі сұсты тетіктерінен жүрексінетін болса керек, әйтеуір телефонға жоламайды. Есесіне менің айфоным оларға ермек.

Қош! Әңгіме айфон жайлы емес, телефоным туралы ғой. Сол телефон айына бір рет қана безек қағатын. Ол шыр ете түссе, тағы бір айдың шолтаң етіп түгесілгенін, дереу интернеттің ақшасын төлемесем болмайтынын біле қоямын. Сөйтем де, телефонның тұтқасын көтеріп әуре болмай-ақ  (арғы жақта әдемі дауысты бір қыздың интернеттің ақшасын айдың 25-нен кешіктірмей төлеу керектігін, төлемесем, қарызымның өсетінін ескертерін білемін) интернет арқылы «Қазақтелекомға» бес мыңды аудара саламын. Сосын аппақ телефоным тағы бір айға демалуға кетеді. Оның енді мені мазалауға хақы жоқ.

Біз осы дағдыға үйренгелі міне, үш жыл. Үш жылдан бері телефон екеуміздің арамыздағы осы салт, осы дәстүр бұзылмап еді.

Өткен айда. Иә, өткен айда өзі – аппақ, өзі – сүп-сүйкімді, өзі – моп-момақан телефоным шырылдап қоя бергені. Мезгілсіз шырылдан шошынып, жүрегім тоқтап қала жаздады.  «Бір апта бұрын ғана интернеттің ақшасын төлеп едім ғой» дедім өз-өзіме күбірлеп. «Енді мынаған не керек?»...

Безек қаққан телефонның тұтқасын көтеруге батылым жетер емес. Мені іздеген адам қалта телефоным арқылы әп-сәтте тауып ала қояды. Туыстардан бұл нөмірді білетін адам жоқ. Туысты қойып, үйімізде үй телефон бар екенін әйелім ұмытып қалғалы қашан?.

Жүрегім атқақтап барады. Арғы жақта кім тұр? Қоңырау шалған адам ба, жоқ әлде...

Қолым дір-дір етеді.Тұтқаны көтеремін бе, көтермеймін бе?

Көтерсем, арғы жақтан бір сұмдық дауыс естілердей қорқып тұрмын. Айына бір рет қана шырылдайтын, ол шырылдың нені қалайтынын көтермей-ақ сезе қоятын мен бейбақ мына мезгілсіз қоңырауды неге жорырымды білмей рас састым. ( 289 сөз)

1-тапсырма. Мәтіндегі мәселеге байланысты бірін автор, бірін оқырман ретінде

2 сұрақ құрастырыңыздар. Сұрақтарыңды жұпта алмастырып, жауап беріп, көтерілген мәселені бағалаңыздар. Кестені толтырыңыздар.

Автордың сұрағы	Оқырманның сұрағы	Мәселені бағалау/пікір

2-тапсырма. Мәтін бойынша тақырыпқа байланысты тірек сөздерді (елең ету, шыр-шыр, безек қағу, дір ету, сүп-сүйкімді т.с.с) қолданып, тілдік оралымдарды түрлендіріп, үй телефонының атынан үй иесіне хат жазыңыздар

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Көтерілген мәселеге автор мен оқырманның көзқарасын ескеру арқылы сұрақтар құрастырып, баға бере алады	1	Көтерілген мәселеге қатысты автор мен оқырман көзқарасын анықтайды;	1
		автор көзқарасын ескере отырып, сұрақ құрастырады;	1
		оқырманның көзқарасын ескере отырып, сұрақ құрастырады;	1
		мәтінге байланысты сұрақтарға сүйеніп, өзіндік баға береді;	1
Көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыс ұсынады	2	Көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады; құрылымын сақтап, хат жазады.	1 1
Мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп, түрлендіріп, қолдана алады		Тақырыпқа байланысты тірек сөздерді қолданады;	1
		тілдік оралымдарды түрлендіріп қолданады;	1
Барлығы			8

«Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні___________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып, сұрақтар құрастырып,бағалай алады	Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып,сұрақтар құрастыруда,бағалауда қиналады	Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын түсініп сұрақтар құрастырады,бағалауда қателеседі .	Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып, сұрақтар құрастырып,бағалай алады
Мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп,түрлендіріп қолдана алады	Мәтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктеуде, тілдік оралымдарды түрлендіруде қиналады	Мәтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктейді,бірақ тілдік оралымдарды түрлендіруде қателеседі	Мәтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктеп,тілдік оралымдарды түрлендіріп қолдана алады

«Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.5.1. Мәтінде көтерілген мәселеге автор оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; 10.4.3.1 белгілі бір тақырып аясында сөздерді іріктеп, түрлендіріп, талғаммен қолдана білу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Көтерілген мәселеге автор мен оқырманның көзқарасын ескеру арқылы сұрақтар құрастырып, баға бере алады; көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыс ұсынады; мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолдана алады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

Тапсырма

Адами капиталдың көрсеткіші – білімде

Адами капитал деген не? Әдетте, капитал десе, ойымызға қаржы, байлық, ақша, құн, мұнай, газ, алтын мағынасында түсінік келеді. Ал бүгінгі күні адам капиталы дегеніміз – адамның бойындағы білімі, қабілеті, тәжірибесі, даналығы, іскерлігі, бәсекелестік замандағы оның адамдық, кәсіби құндылығы. «Адам капиталы» терминінің өзі алғаш рет Нобель сыйлығының иегерлері, америкалық макроэкономистер Теодор Шульц пен Гарри Беккердің ХХ ғасырдың

80 жылдарындағы еңбектерінде пайда болды. Т.Шульц нашар дамыған елдердің қиын жағдайын зерттей келе, кедей адамдардың әл-ауқатын жақсарту жерге, техника немесе олардың күш-жігер жұмсауына емес, бәрінен де білімге байланысты деген қорытындыға келді. Ол экономиканың мұндай сапалық қырын адам капиталы деп атады. Г.Беккерге келетін болсақ, ол адам капиталының теориялық моделін жасап және осы мәселе бойынша «Адам капиталы» кітабын жарыққа шығарды. Адам капиталының теорияшылары экономикалық өсу үшін оған салым салуға назар аударады. Бұл жерде жұмыспен ұтымды қамту, еңбек нарығының оңтайлы қызмет етуі ерекше маңызға ие. Білім беру мен денсаулық сақтауды, еңбек өнімділігі мен табыс деңгейлерінің байланысын, кәсіпкерлік қызметті уәждеуді экономикалық қамтамасыз етуге дәлелі жетік көзқарас қажет. Адам капиталы – мемлекет­тің, сондай-ақ, экономикасы мен оның еңбекке жарамды азамат­та­рының бәсекеге қабілеттігін арт­тырудың қажетті ресурсы. Қазақстанда 2050 жылға қарай дүниежүзінің неғұрлым дамыған 30 елінің қатарына кіруге бағытталған курс өзіндік адам капиталын дамытуға орасан мол инвестициялар салуды талап етеді. Өйткені тек біліктілігі жоғары қызметкерлер ғана постиндустриялық қоғам, яғни «Білім мен жалпыға бірдей еңбек қоғамы» жағдайында қызметтің барлық түрлерінде жоғары тиім­ді­лікке қол жеткізуге қабілетті. Осыған байланысты білім, енді, экономикалық категорияға айналды. Ақшалы адам емес, білімді адамның мәртебесі жоғары болады. Қазір «Білім экономикасы», «Парасатты экономика», «Ақылды экономика» деген тіркестер пайда болды. Адам капиталы – еңбек ресурсын жақсарту үшін жасалған инвестиция. Қазақстанның ең басты байлығы – адам капиталы. Бүгінде халқымыздың 100 пайызы білімді деп айта аламыз. Сол себептен де осы 26 жыл ішінде Қазақстан елеулі табыстарға қол жеткізді. Адам капиталы туралы ой қозғағанда әуелі білім ойға ора­лады. 1991-2015 жылдар ара­лы­ғын­да елімізде 1579 орта білім беру мекемесі жаңадан салынды. 2005 жылмен салыстырғанда, мек­тептердегі мультимедиялық каби­неттiң саны 789-дан 2861-ға өсті. Сонымен қатар, елімізде 20 Назарбаев зияткерлік мектебі ашылды. Одан басқа, ұстаздардың сапалық құрамы да өзгерді. Мектептерде ІТ технологиялар қарқынды дамуда. Егер 2001 жылы 62 оқушыға 1 компьютерден келсе, қазіргі таңда бұл көрсеткіш 1,8 құрайды. Сондай-ақ, оларды интернет желісіне қосу да оң жолын тапқан. Ал 1991 жылы жоғары білімі бар ұстаздардың саны республика бойынша 66 пайыз болса, қазіргі кезде олардың саны 91 пайызға жетті. Мұның бәрі білім сапасына, оның ішінде адами капиталын дамытуға қосқан үлес деп айтуға болады. (386 сөз)

https://turkystan.kz/article/46465-adami-kapitaldy-k-rsetkishi-bilimde

1-тапсырма. Мәтіндегі мәселеге байланысты төменде берілген кестені жұбыңызбен толтырыңыз.

Мәтіндегі мәселеге байланысты 3 сұрақ 1-сұрақ________________________________________________________________ 2-сұрақ________________________________________________________________ 3-сұрақ ______________________________________________________________

Мәтіндегі мәселе жөнінде құрастырылған сұрақтарыңызды жұбыңызбен алмасып, бір-біріңізді бағалаңыздар. ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма. Көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, «Менің өмірімді өзгерткен ғылым мен инновация» тақырыбында досыңызға хат жазыңыз.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Көтерілген мәселеге автор мен оқырманның көзқарасын ескеру арқылы сұрақтар құрастырып, баға бере алады	1	автор көзқарасын ескере 3 сұрақ құрастырады; 1-сұрақ 2-сұрақ 3-сұрақ	1 1 1
		мәтінге байланысты сұрақтарға сүйеніп, өзіндік баға береді;	1
Көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыс ұсынады	2	Көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданады; құрылымын сақтап, хат жазады	1 1
Мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп, түрлендіріп қолдана алады	2	Тақырыпқа байланысты тірек сөздерді қолданады;	1
		тілдік оралымдарды түрлендіріп қолданады;	1
Барлығы			8

«Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма» бөлімі бойынша жиынтық

бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып, сұрақтар құрастырып, бағалай алады	Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып,сұрақтар құрастыруда,бағалауда қиналады	Мәтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын түсініп сұрақтар құрастырады,бағалауда қателеседі .	М әтінде көтерілген мәселеге автор ойы мен оқырманның көзқарасын ескере отырып, сұрақтар құрастырып,бағалай алады
Мәтіндегі тақырыпқа қатысты сөздерді іріктеп,түрлендіріп қолдана алады	Мәтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктеуде, тілдік оралымдарды түрлендіруде қиналады	М әтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктейді,бірақ тілдік оралымдарды түрлендіруде қателеседі	М әтіндегі тақырыпқа қатысты термин сөздер мен ұғымдарды іріктеп,тілдік оралымдарды түрлендіріп қолдана алады

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.4.1 Әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау.
Бағалау критерийі	Білім алушы Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма

• Суреттерге мұқият зер салып қараңыздар.

• Нені байқадыңыздар?

1-тапсырма «Әлеуметтік теңсіздік - бұл...» тақырыбында өз ойыңызды 3 сөйлеммен жазыңыз

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2-тапсырма. «Кедейлік психологиясынан арылмай, қазақ қалай байысын?!» А мәтінін және «Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік-құрылымдық өзгерістер» Ә мәтінін оқыңыз. Ұсынылған кестеге сүйеніп, салыстыра талдау жасаңыз

А мәтіні

Кедейліктің психолгиясынан арылмай, қазақ қалай байысын

«Арамтамақ! Қиянатшыл! Қалтасы бар, түбі жоқ! Қанаушы!»- сұмдық-ай, қазақ неге бай десе, бірден осылай тітіркенеді де қалады? Әйтеуір, әл-ауқаттыларымыз жайлы жақсы сөзге сараңбыз, есесіне еңселі үйі мен оған кіріп-шыққан көліктерін көрген сайын көзімізге бәле көрінгендей, «осылар не істеп байыды екен?!.» - деп жыбыр ете қалатындарымыз аз емес. Сонда деймін-ау, кедейдің кедей болғанына бай жазықты ма? Яғни, байығанның бәрі жемқор ма? Санамызға бай жайлы, байлық жайлы осынша өшпенділік отын кім жақты екен?

Сананы тұрмыс емес, дұрысы – тұрмысты санаға билету.
Бүгінде біздерді осындай халықтың ұрпағы деп кім айтады? Бай көрсек, бәле көргендей жиырылып шығуымыз - сол ке­ңес­тік саясаттан.  Байды қырып, «шолақ белсенді» етіп, кедей деген әлеуметтік топтың әлеуетін күшейту арқылы қазақтың психологиясына төңкеріс жасады. Содан не керек, «Ауруын жасырған өледі» демекші, ашығын айтуымыз керек, бүгін біз тәуелсіз ел болсақ та, әлі сол кедейлік психологиясынан арыла алмай отырмыз.  Бізге бәрін біреу беру керектей:  мәселен, жұмыс беруші жалақысын жоғарылатуы керек, мемлекет үй беруге тиіс, бағалар төмен болуы шарт, сондай-ақ көптеген қызмет тегін болуы тиіс! Ең арзан киім, арзан тамақ, әйтеуір, арзан атаулыны іздеп, кейде әлдебір затты сәл арзандау алу үшін сағаттап кезек күтуге бармыз. Таныс психо­логия ма? Көбіміздің осылай ойлайты­ны­мыз өтірік емес қой? Аталған қасиеттердің барлығы кедейлік психологиясына тән белгілер екен. Ал одан гөрі ақша табудың қосымша жолын қарастырып, әлгіндей кезекке кеткен уақытын одан да сол екінші жұмысқа кетірсе қайтер еді? Солай ете алса ғой, шіркін, «кедейлік психология­сынан» құлан-таза айығып кетер еді-ау!.. Қазақтың бай-қуатты болуына ең бірінші кедергі болып отырған – осы мәселе. (237 сөз)

Мариям Әбсәттәр «Алаш айнасы» газеті

http://www.elarna.net/koru_kk.php?tur=20&id=48526

Ә мәтіні

Әлеуметтік теңсіздік және әлеуметтік-құрылымдық өзгерістер
Қазіргі таңда Қазақстандағы теңсіздіктің ресми көрсеткіштеріне халықаралық, адамзат дамуының индексі және елдің өз көрсеткіштері жатқызылады. Ресми статистикалық деректер бойынша, Қазақстандағы теңсіздік жағдайы дағдарыстық емес және жыл сайын теңсіздік көрсеткіші төмендеп келеді. Осылайша, Джини индексі 2001-2015 жылдар аралығында 0,366 дан 0,278 – ге төмендеген.

Қазақстандағы теңсіздік бірнеше көрсеткіштер арқылы анықталады: аймақтық және елді мекендік тұрғыдағы ресми көрсеткіштер, жан басына шаққандағы ақшалай көрсеткіш, еңбекақы және жұмыссыздық көлемі, «кедейшілікте» өмір сүретін халық үлесі.

Қазақстандағы теңсіздік мәселесін шешу мақсатында аймақтар арасындағы дисбалансты теңдестіру, сонымен қатар, моноқалаларды дамыту, түрлі индустриалды жобаларды жасау сынды бірқатар шараларды жүзеге асыруға акцент қойылып отыр. Теңсіздік мәселесін шешу мақсатында жұмысбастылық пен еңбекақы көлемін арттыру мақсатында «Жұмыспен қамту жол картасы» бағдарламасы қолға алынды. Барлық аймақтағы жалақы көлемінің теңдей болуына қол жеткізу, сонымен қатар кедейшілікті түбімен жою мақсатында «Болашақ» бағдарламасымен мамандар оқытылуда. Яғни, Жапонияны мысалға алар болсақ, кедейшілікті төмендетудің ең тиімді шарасы – білім алу деңгейін жоғарылату екендігін түсінуге болады. 2014 жылы аз қамтылған қазақстандықтардың 10 мыңы осы бағдарлама арқылы білім алуға қол жеткізді. Осылайша, мемлекет теңсіздікті төмендету мақсатында бірқатар шараларды жүзеге асыруда. (169 сөз)

Спанқұлова Ләззат Сейтқазықызы Экономика ғылымдарының докторы, профессор

https://alashainasy.kz/economica/

Мәтіндер	А мәтіні	Ә мәтіні
Тақырыбы
Көзделген аудиториясы
Стилі, негізгі белгілері
Авторлар қолданған тілдік ерекшеліктер
фразеологизмдер
теңеу
метафора
эпитет
инверсия
риторикалық сұраулы сөйлемдер
көне сөздер

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады	1-2	әлеуметтік теңсіздік тақырыбы бойынша өз ойын 3 сөйлеммен жазады;	3
		негізгі тақырыбын анықтайды;	1
		көзделген аудиторияны табады;	1
		стилі мен негізгі белгілерін анықтайды; авторлар қолданған тілдік ерекшеліктерді табады; көркемдегіш құралдарды ажыратады.	1 4 1
Барлығы			11

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат рубрика)

Білім алушының аты-жөні__________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады	Әлеуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазуда,стилі мен негізгі белгілерін анықтауда, тілдік ерекшеліктерді табуда қиналады.	Ә леуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазады,стилі мен негізгі белгілерін анықтайды, бірақ тілдік ерекшеліктерді табуда қателеседі.	Ә леуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазады,стилі мен негізгі белгілерін анықтайды, тілдік ерекшеліктерді дұрыс табады.

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми ісқағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау.
Бағалау критерийі	Білім алушы Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын,қызметін,құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут
Тапсырма

1-тапсырма Төменде берілген мәтінді оқыңыз. Берілген суретпен байланысын түсіндіріп, ойыңызды 3-5 сөйлеммен жазыңыз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бірде ауқатты отбасының отағасы кішкентай ұлын ауылға, малшылардың ортасына ала барыпты. Адамдардың тұрмысының қаншалықты кедей екендігін өз көзімен көрсін деген ойы болған. Олар өте кедей тұратын отбасында бір күн және бір түн болыпты. Үйіне оралғасын әке баласына мынадай сұрақ қойыпты:

- Қалай, саған сапарымыз ұнады ма?

- Әке, бұл бір ғажап болды!

- Адамдардың қаншалықты кедей болатынын өз көзіңмен көрдің бе? — деп сұрапты әкесі.

- Иә, көрдім.

- Ал осыған қарап, не ұқтың?

Ұлының жауабы:

- Біздің үйде бір итіміз болса, олардың төрт төбеті бар екен. Бақтың ортасында біздің хауызымыз болса, олардың ол шеті мен бұл шетіне көз жетпейтін шексіз, шетсіз теңіз айлағы бар екен. Бақшамызда шам жағамыз, ал олар жарықты жұлдыздардан алады. Біздің ауланың сыртында патио бар, ал оларда — керілген көкжиек.

Ұлының жауабын естіген әкенің тілі байланып қалыпты. Ал ұлы сөзін былай жалғапты:

• Әке, көп рахмет, сен маған біздің қаншалықты кедей екендігімізді көрсеттің.

Бәрі де мына жарық дүниеге қандай қырынан қарауыңа байланысты болып отыр ғой. Шынайы сүйіспеншілігі, достары, отбасы, денсаулығы, жақсы көңіл күйі мен өмірге құштарлығы бар адамда - бәрі де болады!

Алайда , жоғарыда көрсетілгеннің ешқайсысын да ақшаға сатып ала алмайсың. Ойыңа келген материалдық игіліктердің кез келгенін сатып алуға болады, тіпті келешекке қор жасау мүмкіндігі де бар. Бірақ көңілің тоқ болмаса, жан-дүниең қаңыраған бос болса, бұның бәрі бекер, құр әурешілік, өзің де қуыс дөңбексің! Сенен не үміт, не қайыр?! (213 сөз)

https://bilim-all.kz/article/10892

2-тапсырма. «Теңсіздік – адами әрекеттердің нәтижесі» тақырыбында келісу/келіспеу ойыңызды білдіріп, публицистикалық стильде шағын мақала жазыңыз.( 80-100 сөз)

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады	1-2	Көтерілген мәселенің тақырыбын сурет пен мәтінді салыстыру арқылы анықтайды; Тақырып бойынша өз ойын жеткізеді; 1 сөйлем 1 сөйлем 1 сөйлем 1 сөйлем 1 сөйлем	1 1 1 1 1 1
		көтерілген мәселені талдайды;	1
		қорытынды пікір қалдырады;	1
		мақала құрылымын сақтайды;	1
		публицистикалық стильге сай тілдік бірліктерді қолданады;	1
		тілдік бірліктерді орфографиялық нормаға сай жазады.	1
Барлығы			11

«Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні___________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырып, маңызды тұстары мен үрдістерді талдап жазады	Әлеуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазуда,стилі мен негізгі белгілерін анықтауда, тілдік ерекшеліктерді табуда қиналады.	Әлеуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазады,стилі мен негізгі белгілерін анықтайды, бірақ тілдік ерекшеліктерді табуда қателеседі.	Әлеуметтік теңсіздік туралы өз ойын жазады,стилі мен негізгі белгілерін анықтайды, тілдік ерекшеліктерді дұрыс табады.

4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.5.1 Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу; 10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді; жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут Тапсырма

1. Берілген суреттерді пайдаланып, 3 сөйлем жазу арқылы

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер» тақырыбымен байланыстырыңыз

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Мәтінді мұқият оқыңыз, берілген кестені толтырыңыз

Көптеген жылдар бойы шешімін таппай келе жатқан  басты экологиялық проблемалардың

бірі - қатты тұрмыстық қалдықтармен жұмыс мәселесі. Қазіргі уақытта мұндай қалдықтардың

97 % алдын ала сұрыпталмай, санитарлық стандарттар талаптарына сай емес, бейімделмеген қоқыс алаңдарына шығарылады.

Еуропалық елдерде  қоқыстардың 80 % қайталама шикізат ретінде пайдаланылып, табыс көзіне айналғандығын атап өту керек.

Қалдықтар — қоршаған ортаны ластайтын көздердің бірі. Жер бетіндегі  зиянды заттардың  жинақталған массасы  топырақ жамылғысына, өсімдіктерге, жерүсті және жер асты суларына жағымсыз әсерін тигізеді. Қоқыстар жанған кезде атмосфераға өте көп улы заттар бөлініп,  тыныс жүйесі аурулары мен репродуктивті және  иммундық жүйелердің   ауытқуларына әкеліп соғуы мүмкін.

Аса қауіп төндіретін органикалық заттар — диоксиндер. Олардың әсері цианисті калийден, стрихниннен және курареден күшті абсолютті у болып есептеледі.

Үлкен қауіп тудыратын қатерлі зат — фильтрат, ол қоқыс алаңдары аумағынан  жерасты суларына түседі. Қалдықтарда дизентерия, холера, туберкулез және т.б. ауруларды тудыратын бактериялар ұзақ уақыт бойы сақталады. Фильтраттардың жерасты суларына өтуі, осы микроорганизмдердің кең  таралуына әкеліп соғуы мүмкін. ( 149 сөз

http://www.aktobegazeti.kz/?p=51458

Негізгі ой	Мәліметтер	Пікірлер	Менің ойым

3.«Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу» тақырыбында мақала жазыңыз (80-100 сөз)

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді	1-2 3	суреттердегі мәліметті тақырыппен байланыстырады;	1
		сөйлемдер жазады;	3
		мәтіннің негізгі ойын анықтайды;	1
		мәліметтер мен пікірлерді өңдейді;	2
		көтерілген мәселеге баға береді;	1
Жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады.		Мақаланың құрылымын сақтайды; жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданады; тақырыпты ашады.	1 2 1
Барлығы			12

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер» бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді	С уреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәтіннің негізгі ойын анықтайды, мәліметтер мен пікірлерді өңдеуде, эссе жазуда қиналады.	С уреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді, эссе жазуда аргументтер келтіруде қателеседі.	С уреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді, эссенің құрылымын сақтайды.
Жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады.	Мақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қиналады.	Мақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қателіктер жібереді.	Мақала жанрында жазады, тақырыпты ашады және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолданады.

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты	10.2.5.1 Мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу; 10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді; жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты	15-20 минут

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, негізгі ойды анықтаңыз. Тақырып пен суретті байланыстыра отырып, кестені толтырыңыз.

Әлемнің нығаюы мәселесі бүкіл жүйеде қазіргі заманғы жаһандық мәселелерді айқындаушы деп санауға барлық негіз бар.
​XVII ғасырда тек Еуропа аумағында ғана 3,3 млн адам, XVIII ғасырда – 5,4 млн, 1801-1914 жылдары – 5,7 млн адам қаза тапты. Бірінші дүниежүзілік соғыста 20 млн астам адам, ал екінші дүниежүзілік соғыста 70 млн адам қаза тапты (бұл жанама шығындарды санамағанда). Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін дүниежүзінде ғаламшардың әртүрлі аймақтарында 300-ден астам әскери қақтығыстар байқалды, ал Кубаға қатысты КСРО мен АҚШ арасындағы және Үндістан мен Пәкістан арасындағы қақтығыстар ядролық қақтығыстарға соқтыра жаздады.

БҰҰ қару-жарақты қысқарту мәселесін шешуге үлкен үлес қосады, оның қарарымен мына қаруларды қолдануға тыйым салынады:

- химиялық;
​-бактериологиялық;
​-ядролық;
​- адам ағзасына аса қауіп төндіретін оқ түрі.

Минаға тыйым салу бойынша халықаралық жұмыс жүргізілуде. Бірақ қарусыздану мәселесі әлі де өзекті екені түсінікті. Қару-жарақ шығындары әлі де үлкен. (134 сөз)

https://www.opiq.kz/kit/51/chapter/4180

Негізгі ой	Қосымша мәлімет	Менің көзқарасым
1. 2.

2.«Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы - тіл» деген ойды өрбіте отырып, тілдік құралдарды қолданып, мақала жазыңыз (80-100 сөз)

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді	1 2 2	мәтіннің негізгі ойын анықтайды;	1 1
		тақырып пен суретті байланыстырады;	1
		қосымша мәліметтер келтіреді;	1 1
		көтерілген мәселеге баға береді;	1 1
Жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады Мақала жаза		тілдік құралдарды орынды қолданады;	1
		жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданады;	2
		мақаланың құрылымын сақтайды;	1
		мақала ның тақырыбын ашады.	1
Барлығы			12

«Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер» бөлімі бойынша

жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мәтіндегі негізді ойды анықтайды, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді	Суреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәтіннің негізгі ойын анықтайды, мәліметтер мен пікірлерді өңдеуде, эссе жазуда қиналады.	С уреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді, эссе жазуда аргументтер келтіруде қателеседі.	С уреттегі мәліметті тақырыппен байланыстырады, мәселеге байланысты баға береді, мәліметтер мен пікірлерді өңдейді, эссенің құрылымын сақтайды.
Жанрлық және стильдік ерекшеліктерді қолданып, мақала жазады.	М ақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қиналады.	Мақала жанрында жазуда, тақырыпты ашуда және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолдануда қателіктер жібереді.	Мақала жанрында жазады, тақырыпты ашады және ұсынылған тірек сөздерді барынша түрлендіріп қолданады.

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

І нұсқа

Оқу мақсаты	10.1.2.1 Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу.
Бағалау критерийі	Білім алушы Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады.
Ойлау дағдыларының деңгейі	Қолдану
Орындау уақыты 15-20 минут Тапсырма Мәтінді мұқият оқыңыз, төмендегі кестені толтырыңыз Сөз мәдениетінің сөйлеу сапалары 1. Сөздің дәлдігі Сөздің дәлдігі немесе айқындығы дегеніміз – сөздің реальды шындықтағы заттар мен құбылыстардың  атауларына барынша дәлме-дәл келуі.  Сөздің  дәлдігі, бір қарағанда, сөздің дұрыстығына ұқсас көрінеді. Дегенмен, олардың арасындағы айырмашылықты білудің елеулі мәні бар. Айталық, бір адам екіншісінің қал-жағдайын сұрағанда, «жаман емес»  деген жауап алуы әбден мүмкін. Бұл жауап – сөз дұрыстығы тұрғысынан талапқа сай келеді, өйткені олар - әдеби тіл нормасынан сәйкес айтылып тұр және дағдыда оны айтуға үйреніп қалғанбыз. Демек, жауап берушінің халінің жағымды екеніне көзіміз жетеді. Ал, сөздің нақтылығы талабынан келетін болсақ, бұл жауап қанағаттандырмайды, өйткені сол «жаман емес» - тің мағынасы көп: оған «орташа», «жақсы», тіпті, «өте жақсы» деген ұғымдар да сыяды. Объективті  баға беру ыңғайында әлгі «жаман емес»-тің не орташа,  не жақсы, не өте жақсы екендіктерінің беруін дәлелдесек, сөйлеу мәдениетіндегі дәлдікті, айқындықты пайдаланғанымыз болып шығады. 2. Сөздің логикалығы Логикалық деп ойдың қайшылыққа ұрынбауын айтамыз.
3. Сөздің  тазалығы Сөздің тазалығы дегеніміз – сөйлеушінің әдеби тіл нормасын сақтаумен бірге, ана тілінің мүмкіндігін пайдалана білу. Тілдің тазалығын бұзатын, оған нұқсан келтіретін факторларға ана тіліндегі баламасы бола тұра, басқа тілдерлен енген сөздерді қалай болса солай жұмсау (варваризмдер), жергілікті мәні бар сөздерді (деалектизмдер) талғамсыз қолдану, мамандыққа байланысты шағын ортада кездесетін сөздер (профессионализмдер), сондай-ақ құрбы-құрдастардың,  әзіл-қалжыңы аралас адамдардың арасында сөзге кірістірілетін тілдік құралдар (жаргонизмдер) сияқты жайлар жатады. 4. Сөздің мәнерлігі Мәнерлілік сөздің эмоционалдық  және экспрессивтік қасиеттеріне, екінші сөзбен айтқанда, С cөздің стилистикалық бояуына тікелей байланысты. СCөздің мәнерлігі дегеніміз – сөйлеушінің немесе жазушының тыңдарманын немесе оқырманын )sҚызықтыра білуі, сөзін ұғындыра алу қабілеті. 5. Сөздің байлығы Сөздің байлығы дегеніміз - әркімнің өз ана тілінің бар мүмкіндіктерін еркін пайдалана білуі. 6. Сөздің қисындылығы Сөздің қисындылығы деп жеке сөздің, сөз тіркесінің грамматикалық тұлғалардың өз орнында қолданылуын айтады. Ауызекі сөйлеуде ресми стильдегі сияқты стандарт тілмен қарым-қатынас жасау күлкі туғызар еді. Сатиралық немесе юморлық мақсатта олай етудің де керектігі болар, бірақ тура мағынасындағы сөздің пайдаланылу табиғатына қарағанда, әр стильдің өзіне лайық синтаксистік құрылымының болғаны жөн. Сондай-ақ, іс қағаздарын толтыру кезінде көркем әдебиет тіліндегідей сөздің стилистикалық бояуын қолданудың еш қисыны болмайды.(318 сөз) http://www.rusnauka.com/29_NIOXXI_2012/Pedagogica/2_118517.doc.htm ( Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің доценті, п.ғ.к. Қабатай Бидана «Сөз мәдениетінің сөйлеу сапалары») Терминдер Негізгі ұғымдар Тақырыпқа қатысты тілдік оралымдар, эмоционалды-экспрессивті сөздер 2.Сөздің әуезділігін сақтау - көркем сөйлеудің сипаты» тақырыбында өз замандасыңызға хат жазыңыз ______________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________

Бағалау критерийі	№ тапсырма	Дескриптор	Балл
		Білім алушы
Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды;	1	Терминдерді анықтайды;	1
		негізгі ұғымдарды талдайды;	1
		тақырыпқа қатысты тілдік оралымдар,эмоционалды-экспрессивті сөздерді анықтайды	2
		тақырыпқа қатысты тілдік оралымдар, эмоционалды-экспрессивті сөздерді талдайды;	2
Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады	2	тақырыпты ашады;	1
		шығармашылық танытады;	1
		хаттың құрылымын сақтайды;	1
		көркемдегіш құралдарды қолданады;	1
		тыныс белгілерін дұрыс қойып жазады.	1
Барлығы			10

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық

бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні ________________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды	М әтіндегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдауда қиналады.	М әтіндегі терминдер мен ұғымдарды табады, бірақ тілдік оралымдарды талдауда қателеседі.	М әтіндегі терминдер мен ұғымдарды табады, тілдік оралымдарды салыстыра талдайды.
Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады	Т ақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, әңгіме жазуда қиналады	Т ақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып,әңгіме жазуда қателеседі	Т ақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, әңгіме жазады

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Оқу мақсаты		10.1.2.1 Мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс, интервью, пікірталас, мақала) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу.
Бағалау критерийі		Білім алушы Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады.
Ойлау дағдыларының деңгейі		Қолдану
Орындау уақыты	15-20 минут Тапсырма 1. Мәтінді мұқият оқыңыз, төмендегі кестені толтырыңыз Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас құралдарының ішіндегі өмірде кең қолданылатыны және аса маңыздысы – тіл. Сондықтан адамдар арасындағы қатынас мәдениеті туралы айта отырып, сөз мәдениетіне соқпай кету мүмкін емес. Сөз мәдениеті, біріншіден, ауызекі тіл мәдениеті және жазба тіл мәдениеті болып екіге бөлінеді. Ауызекі сөйлеу тілінің де, жазба тілінің де бастау негізі – белгілі бір ұлттың дәстүрімен сабақтасқан жалпы халықтың тілі. Ауызекі сөйлесу кезінде жеке адамдар өзінің мінез-құлқын көрсетеді. Сондықтан да сөйлеу, сөйлесе білу - өнер, мәдениеттіліктің белгісі. Тілдік норманың жүйесін толық сақтайтын - жазба тіл. Жазба әдеби тіл – жазу арқылы белгілі жүйеге түскен жазу дәстүрі мен әр түрлі жазба әдебиетінің негізінде қалыптасқан, тұрақты нормалары, стильдік-жанрлық тармақтары бар тілдің түрі. Екіншіден, сөз мәдениеті сөзді дұрыс қолдану (сөз дұрыстығы) және сөзді бедерлі жұмсау (сөз шеберлігі) деген екі сатыдан тұрады. Сөз дұрыстығы қазіргі әдеби тілдің жұртшылық таныған, үлгі тұтқан нормасын ұстану дегенді білдірсе, сөз шеберлігі тек нормаға тән дұрыстықты ғана білдірмейді, сонымен қатар алуан түрлі тілдік амал-тәсілдерінің ішінен мағына, стильдік жағынан аса дәл, ұтымды түрін талғау дегенге негізделеді. Бұл жерде сөзге дұрыс не бұрыс деген баға берілмейді. Сөз “дәлірек”, “айқынырақ” деп бағаланады. Тіл анық болмас, ой анық емес деген сөз. Тіл – ойдың айнасы. Тілдегі сауатсыздық – адамның жалпы сауатсыздығының, мәдениеті төмендігінің көрінісі, рухани байлығының әлсіздігі. (202 сөз) https://lektsii.org/
Терминдер Негізгі ұғымдар Тақырыпқа қатысты тілдік оралымдар, эмоционалды-экспрессивті сөздер 2. «Сөздің құдіреті» тақырыбында көркемдегіш құралдарды қолдана отырып, әңгіме жазыңыз -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Бағалау критерийі № тапсырма Дескриптор Балл Білім алушы Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды; 1 терминдерді анықтайды; 1 негізгі ұғымдарды талдайды; 1 тақырыпқа қатысты тілдік оралымдар, эмоционалды-экспрессивті сөздерді анықтайды, талдайды; 3 Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады 2 тақырыпты ашады; 1 шығармашылық танытады; 1 әңгіме құрылымын сақтайды; 1 көркемдегіш құралдарды қолданады; 1 тыныс белгілерін дұрыс қойып жазады. 1 Барлығы 10

«Сөз мәдениеті және шешендік өнер. Пунктуация» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне

қатысты ата-аналарға арналған ақпарат (рубрика)

Білім алушының аты-жөні______________________________________________________

Бағалау критерийі	Оқу жетістігі деңгейі
	Төмен	Орта	Жоғары
Мақсатты аудиторияға арналған мәтіндердегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдайды	Мәтіндегі терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдауда қиналады.	Мәтіндегі терминдер мен ұғымдарды табады, бірақ тілдік оралымдарды талдауда қателеседі.	Мәтіндегі терминдер мен ұғымдарды табады, тілдік оралымдарды салыстыра талдайды.
Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсынады	Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып әңгіме жазуда қиналады	Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып әңгіме жазуда қателеседі	Тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып әңгіме жазады

І тоқсан бойынша жиынтық бағалау спецификациясы

Жиынтық бағалауға шолу

Ұзақтығы: 40 минут Оқылым – 15 минут Жазылым – 25 минут

Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі.

Балл саны: 30

Тапсырмалар түрлері

Көп таңдауы бар сұрақтар

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар Толық жауапты қажет ететін сұрақтар

Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі тыңдалым – айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі – оқылым және әдеби тіл нормаларын, үшіншісі жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (1-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.4.1 мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1-6	10.2.2.1 ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері); 10.2.7.1 БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми- көпшілік деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; 10.2.3.1 көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.2.6.1 белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу.	Көп таңдауы бар, қысқа және толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны, құрылымы негізінде берілген сұрақтарға жауап береді және жанрлық ерекшеліктерін ажыратады. Берілген мәтіндердің тақырыбын, стиль түрлерін, құрылымын салыстырып талдайды.	15	10

1-4	10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу, келіспеу» эссесі); 10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе)	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Оқушылар ұсынылған төрт тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Жазылым жұмысында берілген тақырып бойынша эссе, мақала жазады. Оқушының жазылым барысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік құралдарды орынды қолдануы, берілген жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.	25	10
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

«Тіл және алаш идеясы», «Әлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті» бөлімдері бойынша

Тыңдалым мен айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтерілген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

Тіл туралы жазу, ол туралы айтудан қашпау да, жалықпау да керек. Себебі тіл - бүкіл бір халықтың жүрегі. Оның бойында ұлттық болмыс, ұлттық рух, дәстүр мен салт жатыр. Сондықтан әр халық өз тілінде мақтанып қана қоймай, оны дамытып, жұмыс жасауы керек.

Тіл – ең ұлы қару. Тіл – ең асыл құндылық. Тіл – ең керемет қатынас құралы. Әлемдегі ең көп таралған тіл – ағылшын тілі. Себебі оның таралу және қолдану аймағы кең. Ал ең сұлу тіл деп француз тілін атайды. Дегенмен осы қатарға өзіміздің қазақ тілін де қосуға болады. Неге?

Қазақ тілі – әлемдегі мағынасы көп, синонимдік тіркесі мол, сөйлеу стилі сұлу, ерекше тіл. Тек қолданатын халықтың саны аз демесеңіз, бұл тілдің құдіреті ерекше. Абайға дейін жыраулар, батырлар мен хандар, шешендер осы ана тіліміз арқылы дау шешіп, соғыстың бетін қайтарған.. Тіл өлсе, ұлттың да өмір сүруі мүмкін емес. Сондықтан сіз қай ұлттың өкілі болмаңыз, тіл үшін күресуге міндеттісіз. Сол тілде сөйлейтін соңғы адам болсаңыз да, тіліңіз жайында аманат қалдыруға, мұра қалдыруға тырысуыңыз керек. Себебі сіздің тілде жазылған құнды тарихи деректер, кейінгі ұрпақ үшін үлкен рөль ойнауы мүмкін. Мәселен, кезіндегі Орхон жазулары, руна жазулары бүгінгі көптеген түркі халықтарына тән тарихи деректердің көзін ашып беріп отыр.

Ендеше, сіздің де тіл өлмесе, ертеңгі ұрпақ үшін, жалпы адамзат үшін үлкен мәнге ие болары сөзсіз. ( 200 сөз)

https://sputniknews.kz/spravka/20190218/9346813/

Ә мәтіні

Қазақтың күйі қуанышта да, қайғыда да қазақпен бірге жасап, бостандықсүйгіш ұлық өнер бостан заманымызға халқымызбен бірге қадам басты. Өнер атаулының ішінде күйдің мерейі жоғары, күйдің рухы биік. Себебі, күй – біздің ең ардақты, ең әлеуетті, ең сәулетті ұлттық құндылығымыз, ұлттық кодымыз, ұлттық мәдениетіміздің төресі. Ал рухани жаңғыру бағдарында әділ айтылғандай, ұлттық код, ұлттық мәдениет сақталмаса, ешқандай жаңғыру да болмайды. Қазақ мемлекеттігінің дербес даму үлгісіне, әсіресе, күйден қосылар даралық сипаттар мол болмақ. Осы ретте ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі сақталып қалсын десек, ұрпаққа күй мен домбыраға деген махаббат дарытпағымыз ләзім. Қанымыздағы бабалардан мирас ізгі қасиеттерді қайта түлетуде күйден асқан катализатор да жоқ болар. Мәңгілік сақтауға тиісті, тарих тереңінен бастау алған рухани кодымыздың бірегейі де – күй. Ұлттық мәдениетіміздің озық үлгілері қатарындағы күйлеріміз мұхитқа құяр дариялардай айдынды. Ендеше, жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениеттің де көш басында жауһар күйлеріміз тұрары сөзсіз. Иә, күй – құдірет, күй – ұран. Күй – қазақтың жаны. Күй қазақтың елдігін, көңілінің кеңдігін білдіреді. Даланың дабылындай Құрманғазы, Тәттімбет көңіл назы, өмір жазы. Саймақтың сары өзені, Сары Тоқа, Ұшырған Нұрғисалар аққу қазы. Шүкірлік, үйім де аман, күйім де есен, Болмайды бұған бір сәт сүйінбесем. Қолыма қара домбыра алған кезде, Үйімде падишаның күйін кешем...». Алда да қазақтың күй өнерін осы Ілекеңдерше, Ахаңдарша, Мұхаңдарша қастерлесекші!. (196 сөз) https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/sayahatty-syemin/125

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқыла кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма

Берілген тапсырманы орындаңыз.

[10]

Мәтінді мұқият оқып, берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Тіл — адам жанының тілмәші. Тілсіз ұлт, тілінен айырылған ұлт болып жасай алмақ емес, ондай ұлт құрымақ. Ұлтының ұлт болуы үшін бірінші шарт — тілі болуы. Ұлттың тілі кеми бастауы ұлттың құри бастағанын көрсетеді. Ұлтқа тілінен қымбат нәрсе болмасқа тиісті. Бір ұлттың тілінде сол ұлттың жері, тарихы, тұрмыс, мінезі айнадай ашық көрініп тұрады. Қазақ тілінде қазақтың сары сайран даласы біресе желсіз түндей тымық, біресе құйындай екпінді тарихы, сары далада үдере көшкен тұрмысы, асықпайтын, саспайтын сабырлы мінезі — бәрі көрініп тұр. Қазақтың сары даласы кең. Тілі де бай.

Осы күнгі түрік тілдерінің ішінде қазақ тілінен бай, оралымды, терең тіл жоқ. Түрік тілімен сөйлейтін түрік балалары күндердің бір күні айналып қазақ тіліне келмекші. Қазақ тілін қолданбақшы. Осы күнде-ақ айналып келе жатыр. Татардың әдебиет тілі жыл-жыл сайын қазақ тіліне жақындап келеді. Күндердің бір күні түрік балаларының тілі біріксе, ол біріккен тілдің негізі қазақ тілі болса, сөз жоқ, түрік елінің келешек тарихында қазақ ұлты төрден орын алмақшы. Келешектің осылай болуына біздің иманымыз берік. (150 сөз)

М.Жұмабаев. «Тілдің адам өмірінде һәм ұлт өмірінде

алатын орны» мақаласынан

1. Мәтіндегі негізгі ойды анықтаңыз

[2]

2. Мәтін қандай жанрда жазылған?

[2]

3. Автордың ойын өз сөзіңізбен жазыңыз, бірақ айтылған әр тұжырымның соңында ойдың авторына сілтеме жасаңыз.

[2]

4.Бүгінгі замандағы өзектіліне баға беріп, төрт сөйлеммен пікір білдіріңіз

• Менің ойымша...--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- [1]

• Себебі, мен оны былай түсіндіремін...-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- [1]

• Оны мен мына фактілер, мысалдармен дәлелдей аламын...------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ [1]

• Осыған байланысты мен мынадай қорытындыға келдім...------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- [1]

Балл қою кестесі

Оқылым

№	Дескриптор	Балл
1	Тіл туралы, қазақ тілінің болашағы туралы	2
2	Жанры - мақала	2
3	Автор бұл мақаласында қазақ тілінің өркен жайып, ұлт тіліне айналатынын айтады. «Тілсіз ұлт, тілінен айырылған ұлт болып жасай алмақ емес, ондай ұлт құрымақ. Ұлтының ұлт болуы үшін бірінші шарт — тілі болуы. Күндердің бір күні түрік балаларының тілі біріксе, ол біріккен тілдің негізі қазақ тілі болса, сөз жоқ, түрік елінің келешек тарихында қазақ ұлты төрден орын алмақшы. Келешектің осылай болуына біздің иманымыз берік.» деп автор қазақ тілінің өркендеп дамитынына кәміл сенеді.	2
4	Тілдің өзектілігіне баға беріп, ойын 4 сөйлеммен тұжырымдайды ( оқушы жауабы ескеріледі).	4
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. [10]

1. бөлім. «Тіл және алаш идеясы. Сөз мәдениеті»

1.Алаш зиялыларының көздеген мақсаты бүгінде жүзеге аста ма? Сіздің пікіріңізді растайтын аргументтер мен дәлелдер келтіре отырып, эссе жазыңыз.

2.Латын графикасына көшу жолында қандай қиындықтар кездесуі мүмкін?

Мектеп газетіне осы мәселе төңірегінде мақала жазыңыз.

2. бөлім. «Əлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті»

3.Қазіргі жаһандану дәуірінде әлемнің түкпір-түкпірінде болып жатқан жаңалықтар дүниежүзі тұрғындарының назарына бірден ілінеді. Әлем жаңалығы тек өз елінің ғана емес, өзге елдердің пікіріне, тұрмыс-тіршілігіне, тіпті, дамуына да өз ықпалын тигізуі мүмкін.

Жаһандану кезіндегі ғаламтор қолданушыларының артуы мен тәуелсіз блогерлердің көбеюінің қандай артықшылықтары мен кемшіліктері бар?

Пікіріңізді дәлелдеп, эссе жазыңыз.

4. Қазақ өнерін және мәдениетін насихаттап, жергілікті газет бетіне жастарға арнап, «Мен сүйетін өнер» деген тақырыпта мақала жазыңыз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Балл қою кестесі

Жазылым

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауыбар.Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (1-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.4.1 мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (дәріс) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
5	10.2.2.1 ғылыми-көпшілік және публицистикалық стильді тілдік құралдар арқылы тану (терминдер, тілдік оралымдар, өзге стиль элементтері); 10.2.7.1 БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми- көпшілік деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу; 10.2.3.1 көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.2.6.1 белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу.	Көп таңдауы бар, қысқа және толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны, құрылымы негізінде берілген сұрақтарға жауап береді және жанрлық ерекшеліктерін ажыратады. Берілген мәтіндердің тақырыбын, стиль түрлерін, құрылымын салыстырып талдайды.	15	10

6	10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу, келіспеу» эссесі); 10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз ойын дәлелдеп эссе жазу (дискуссивті эссе)	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Оқушылар ұсынылған төрт тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Жазылым жұмысында берілген тақырып бойынша эссе, мақала жазады. Оқушының жазылым барысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік құралдарды орынды қолдануы, берілген жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.	25	10
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1.Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз

2.Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтерілген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

«Егер менің тілім ертең өлсе, мен бүгін өлуге дайынмын». Дағыстан ақыны Расул Ғамзатовтың бұл сөзі ғасырлар өтсе де, өзіндік мәнін жоймақ емес. Расында, тілі жоқ халықтың тауқыметін адамның басына бермесін. Өлі тілдерді оқу және зерттеу орталығының директоры Майкл Краусс әлемде 600 ғана тілдің қалатынын айтады. Басқаны былай қойғанда, бұрынғы Кеңес Одағының аумағында құрдымға кеткен тілдер өте көп. Аты ғана мемлекет. Халқы орысша сөйлейді, өйткені бір тілдің басымдығы екіншісін жоқ етеді. КСРО тұсында Мәскеудің қызыл саясаты арқылы «Бір тіл - бір ұлт» идеологиясы жүргізілді. Соның салдарынан Кеңес Одағында тұратын халықтың барлығы да орыс тілінде сөйледі. Осы орайда, америкалық тілші-ғалым Майкл Краустың жойылу қаупі төнген тілдерді жіктеуіне тоқталайық: Біріншісі – қауіп төне бастаған тілдер. Олар әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан қажетсіз деп табылған, үлкен тілдердің қыспағына түскен тілдер. Басты белгісі – алдымен бұл тілдерде сөйлейтін жастар азая бастайды. Екіншісі – қауіп-қатер төнген тілдер. Бұл халықтың жас ұрпағы өз тілінде сөйлегісі келмесе, онда оған қатер төнді деп есептей беріңіз. Үшіншісі – аса қауіп-қатер төнген тілдер. Бұл тілде жақсы сөйлейтіндердің – жасы елуден асқандар. Төртіншісі – өле бастаған тілдер. Бұл тілде тек қартайған адамдар ғана сөйлейді. Бесіншісі – жойылған тілдер. Бұл сол тілде сөйлейтін бірде-бір адам қалмаған тіл. Бұдан шығатын қорытынды не? Ортасы жоқ тіл – өлі тіл. (195 сөз)

https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/sayahatty-syemin/125

Ә мәтіні

Театр – шын мәнінде өмір айнасы. Ол алдымен, адамның өз-өзін реттеуіне, күнделікті мән бермей жүрген нәрселерін айнаға қарағандай өзінен табуға жәрдемдеседі. Қай жаста болмасын театрға келуі арқылы әр адам өзін басқа бір қырынан тануға, өмірден оқшау еместігін, оның біртұтастығын түсінуге, қоғамның бір бөлшегі екенін ұғынуға мүмкіндік алады. Қойылымдағы бір адамның өмір жолынан өзінің өмірін көруі, біреулердің айтқан сөздерінен өзінің дауысын, үнін естуі әбден мүмкін. «Театр - өнер мешіті» деген теңеу бар. Десе дегендей, театр – мәдениеттілікке, имандылыққа бастайтын баспалдақ, алтын көпір екені даусыз. Өркениеттілікке, дамыған елдердің қатарына ұмтылған еліміз үшін – халықтың ең алдымен рухы биік, мәдениетті болуы, соған қатысты мәселеде, әсіресе өнер арқылы рухани серпіліс тудыратын театр туралы сауатты болғаны аса қажет. 
Адамдар театрға не үшін барады? Театрды рухани өнердің қара шаңырағы деп бекер атамаған. Адамдарға күнделікті ас бөлмеге басын сұғып үш мезгіл тамақтану, асхана, кафелерге барып тәтті тағамдардан аухаттану қаншалықты қажет болатын болса, театрға барып рухани жан-дүниесін байытып тұруы да соншалықты қажеттілік болып табылады. Тамақ – адамның тәнінің өсуіне керекті нәрсе болса, екіншісі – адамның ішкі рухани-жанын өнер құралдары (актерлік шеберлік-көркемсөз, көркем қимыл, сахна сценографиясы – көркем бейне, көркем ой, әсер) арқылы дамытуға, өсіруге бағытталған дүние. (181 сөз)

https://qamshy.kz/article/22494-alemninh-dganha-dgeti-keremeti

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма

Мәтінді оқып, тапсырмаларды орындаңыз.

Міржақып Дулатұлы – Алаштың көрнекті қайраткері. 1885 жылы 21 қарашада Торғайдың Қызбел жерінде дүниеге келген. Екі жасында анасынан, он екі жасында әкесінен айырылып, Асқар ағасының қолында өседі. 1897 жылы Торғайдағы екі сыныптық орыс-қазақ мектебіне қабылданып, онда бес жыл оқиды. Мектепті жақсы бітірген соң, мұғалімдер дайындайтын курста оқиды. Содан ауыл мектептерінде мұғалімдік қызмет атқарады. Өз бетінше білімін жетілдіріп, орыс жазушыларының шығармаларын оқиды, саяси әдебиетпен танысады.

1911 жылы Семейге келген сапарында тұтқындалып, бір жарым жыл абақтыға жабылады. 1912 жылы Орынборға келіп, саяси күреске белсене араласады. 1913–1918 жылдары «Қазақ» газетін шығарысуға атсалысады. 1917–1918 жылдары Міржақып Алаш қозғалысын жандандырып,ел тәуелсіздігіне қатысты мәселемен шұғылданды. Кеңес өкіметі орнаған соң, біраз уақыт Орынбордағы газет-журналдарда қызмет жасады.

1922–1926 жылдары халыққа білім беру институтында ұстаздық етеді. Осыған қосымша Қазақстан мемлекеттік баспасында, «Еңбекші қазақта» қызмет атқарады. Кеңестік тоталитарлық жүйе оны 1928 жылы тұтқындады. 1930 жылы Ақ теңіз-Балтық каналының жұмысына жер аударылды. Қайраткер 1935 жылы 5 қазанда Сосновец жерінде дүние салды. ( 155 сөз)

1. Мәтіннің стилін анықтап жазыңыз. Дәлелдеңіз. Анықтаған стильге тән тілдік құралдарды теріп жазыңыз

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

2. Мәтін қай жанрда жазылған?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [2]

3. Мәтіннің құрылымын анықтаңыз

Кіріспе ______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Негізгі бөлім

______________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[3]

4. Мәтін қандай мақсатта жазылған?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

№	Дескриптор	Балл
1	Публицистикалық стиль	2
2	Жанры - мақала	2
3	Мәтіннің құрылымы толық сақталмаған. Тек кіріспе және негізгі бөлімдерден тұрады. Кіріспе бөлім: ақынның туылған жері, өскен ортасы туралы Негізгі бөлім: шығармашылық жолы	2
4	Мәтін оқырманға таныстыру мақсатында жазылған, мәтіннің аудиториясы жаппай көпшілік. ( оқушы жауабы ескеріледі)	4
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.

[10]

1-бөлім. «Тіл және алаш идеясы. Сөз мәдениеті»

1.«Тілім менің мәңгілікпен үндескен» деген пікрге келісесіз бе? Пікіріңізді растайтын аргументтер мен дәлелдер келтіре отырып, эссе жазыңыз.

2. «Оян, қазақ!» деп жар салған ұлтжанды азамат, қоғам қайраткері туралы мақала жазыңыз.

2-бөлім. «Əлем жаңалықтары: өнер және мәдениет. Сөз мәдениеті»

3. А.Барбюстің «жазушы - қоғам қайраткері, егер қателессе, жұртты теріс жолға сілтейді» деген пікірімен келісетіндеріңді, не келіспейтіндеріңізді білдіріп, эссе жазыңыз.

4.Қазақ өнерін және мәдениетін насихаттап, жергілікті газет бетіне жастарға арнап, «Қазақ киносының деңгейі» деген тақырыпта мақала жазыңыз.

Балл қою кестесі

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауыбар.Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (2-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.5.1 Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады. Оқушының сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдануы бағаланады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1-2	10.2.3.1 көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.2.6.1 белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу;	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Бірге есептегенде көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Жанры, көзделген аудиториясы, мақсаты, мазмұны, стилі, тіліне салыстырмалы талдау жасай отырып, екі мәтіннің ұқсастығы және айырмашылығы анықтайды.	15	10

7	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің	Жазбаша	Оқушылар ұсынылған төрт тақырыптың бірін	25	10
	жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне	толық	таңдап, жазба жұмысын орындайды.
	сай тілдік құралдарды орынды қолданып,	жауапты	Жазылым жұмысында берілген тақырып
	интервью жазу;	қажет ететін	бойынша интервью, әңгіме, көпшілік алдында
	10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша	сұрақтар	сөйлейтін сөзді жазып, пікір білдіреді.
	көркемдегіш құралдарды ұтымды		Оқушының жазылым барысында жанрлық,
	қолданып, шығармашылық жұмыстар		стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік
	(өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу;		құралдарды орынды қолдануы, берілген
	10.3.3.1 мәтін құрылымын сақтай отырып,		жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.
	әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді
	салыстырып, маңызды тұстары мен
	үрдістерді талдап жазу;
	10.4.4.1 сөзжасамдық және синтаксистік
	нормаларды сақтай білу.
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтірлген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

АЛТЫН АДАМ

Біздің түп-тамырымызға жаңаша көзқараспен қарауға жол ашып, əлемдік ғылым үшін сенсация саналған жаңалық – 1969 жылы Қазақстанның Есік қорғанынан табылған, өнертанушы ғалымдар арасында «қазақстандық Тутанхамон» деген атқа ие болған «Алтын адам». Бұл жауынгер талай тылсым құпияның бетін ашты. Біздің бабаларымыз əлі күнге дейін өзінің асқан көркемдігімен тамсандыратын аса жоғары деңгейдегі көркем дүниелер жасаған. Жауынгердің алтынмен апталған киімдері ежелгі шеберлердің алтын өңдеу техникасын жақсы меңгергенін аңғартады. Сонымен бірге бұл жаңалық Дала өркениетінің зор қуаты мен эстетикасын əйгілейтін бай мифологияны паш етті. Дала халқы өз көсемдерін осылайша ұлықтап, оның мəртебесін күн секілді құдірет деңгейіне көтеріп асқақтатқан. Қорымдағы сəн-салтанатты жасау-жабдықтар ежелгі бабаларымыздың зияткерлік дəстүрлерінен де мол хабар береді. Жауынгердің жанынан табылған күміс кеселердің бірінде ойып жазылған таңбалар бар. Бұл – Орталық Азия аумағынан бұрын-соңды табылған жазу атаулының ішіндегі ең көнесі.

ТҮРКІ ӘЛЕМІНІҢ БЕСІГІ

Қазақтардың жəне Еуразияның басқа да халықтарының тарихында Алтайдың алар орны ерекше. Осынау асқар таулар ғасырлар бойы Қазақстан жерінің тəжі ғана емес, күллі түркі əлемінің бесігі саналды. Дəл осы өңірде біздің дəуіріміздің І мыңжылдығының орта шенінде Түркі дүниесі пайда болып, Ұлы дала төсінде жаңа кезең басталды. Тарих пен география түркі мемлекеттері мен ұлы көшпенділер империялары сабақ тастығының айрықша моделін қалыптастырды. Бұл мемлекеттер ұзақ уақыт бойы бірін-бірі алмастырып, орта ғасырдағы Қазақстанның экономикалық, саяси жəне мəдени өмірінде өзінің өшпес ізін қалдырды. Орасан зор кеңістікті игере білген түркілер ұланғайыр далада көшпелі жəне отырықшы өркениеттің өзіндік өрнегін қалыптастырып, өнер мен ғылымның жəне əлемдік сауданың орталығына айналған ортағасырлық қалалардың гүлденуіне жол ашты. Мəселен, орта ғасырдағы Отырар қаласы əлемдік өркениеттің ұлы ойшылдарының бірі – Əбу Насыр Əл-Фарабиді дүниеге əкелсе, түркі халықтарының рухани көшбасшыларының бірі Қожа Ахмет Ясауи Түркістан қаласында өмір сүріп, ілім таратқан. ( 254 сөз)

Н.Назарбаев «Ұлы даланың жеті қыры» мақаласы

Ә мәтіні.

Еуразиялық экономикалық одақтың күретамыры экономика десек, сол экономиканы өркен­детудің бір тармағы - интеграция. Жалпы, интеграция дегеніміз - кеңей­тілген экономикалық кеңіс­тік құру мақсатында егеменді мемле­кеттерді біріктіру үдерісі. Онда тауар, инвестиция және жұмыс күші еркін айналымда болады. Әлемдік тәжірибеде интеграциялық бірлес­тіктердің еркін сауда айналым аймағы, Кеден одағы, ортақ нарық, эко­­номикалық одақ, бірыңғай эко­­­номикалық кеңістік сияқты ұйым­­­­дастырушылық-құқықтық ны­­сандары бар. Бүгінгі таңда рес­­пуб­л­икамыз еніп отырған Кеден одағы тауар айналымының кеңіс­тігін қалыптастырып, бәсекеге қабілетті өнім өндіруге ықпал етуде. Үстіміздегі жылды еуразиялық интеграция үдерісі үшін маңызды жыл деп атауға болады. Сөз реті келгенде айтып өтсек, Елбасының Еуразиялық экономикалық одақ құру идеясы жиырма жылды артқа тастап, қиын жолдан өтті. Тұтастай алғанда, интеграция – жеке элементтерді біртұтас бүтін дүниеге біріктіру деген сөз. Ар­тық­шылығы еш саясатсыз таза эко­номикалық тұрғыда жұмыс істеу деп те түсінген дұрыс. Бұл орайда, біздің ауданымыз­дағы рес­публика жұртшылығына кеңінен танымал «Райымбек Агро» («Айналайын» сүт өнімдері), «Филип Моррис Қазақстан», «Джей Ти Ай Қазақстан» (темекі өндірісі), «Амкор Табако Қазақстан» (темекі қорабын шығаратын өндіріс), «Берикап Қазақстан» (қақпақтар өндірісі), «Дархан МНМ» (арнайы әскери аяқ киім өндірісі), «Danon Berkut» (сүт өнімдері), «Sonik» (профильді трубалар өндірісі), «Медиатекс Н» (бас киім өнімдері), «Даму» индустриялық орталығы сынды кәсіпорындарды ерекше атай отырып, осы өндіріс орындарынан түсетін пайда еселенер деген үміт бар. Өйткені, үзіліссіз жұмыс істеп тұрған өн­д­іріс орнының құрылғылары ескіргенде, қандай да бір бөлшегі жарамсыз болып ауыстыруға тура келгенде сол қажеттілікті сырттан әкелуге тура келмей ме? Міне, сонда Еуразиялық экономикалық одақтың пайдасын зауыттар мен фабрикалар көретіні анық. Ал ауданға келетін пайда өндіріс орны қажеттілігін қолжетімді бағаға сатып әкеліп орнатса, шығаратын өнімінің өзіндік құны арзандығын сақтамай ма? Ол дегеніміз, шикі­затқа сұраныс артып, тіпті, қосым­ша жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік тудыру болып табылады. Сондықтан, Еуразиялық эконо­микалық одақтан күтеріміз көп. (260 сөз)

https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/teatr/382

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма

Мәтінді мұқият оқып, берілген сұрақтарға жауап беріңіз. [10]

Біз әлем елдерінің сенімі мен құрметіне бөленіп, брендке айналған тәуелсіз Қазақстанды құрдық. 2017 жылы біздің ел БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болды.

2018 жылдың қаңтар айынан оған төрағалық етудеміз. Біз дүниежүзілік ЭКСПО мамандандырылған көрмесін өткізу үшін әлемдік қоғамдастық таңдап алған ТМД және Шығыс Еуропа елдері арасындағы бірінші мемлекет болдық. Қазақстанда табысты жұмыс істеп келе жатқан нарықтық экономика моделі қалыптасты.

2017 жылы еліміз әлемдік дағдарыстың қолайсыз салдарын еңсеріп, сенімді өсу жолына қайта түсті. Жыл қорытындысы бойынша ішкі жалпы өнімнің өсуі

4 пайыз болып, ал өнеркәсіптік өнімнің өсуі 7 пайыздан асты. Бұл орайда, өнеркәсіптің жалпы көлемінде өңдеуші сектордың үлесі 40 пайыздан асып түсті. Қазақстанның қолайлы дамуы орта таптың қалыптасуына мүмкіндік берді. Кедейшілік 13 есе қысқарып, жұмыссыздық деңгейі 4,9 пайызға дейін төмендеді.

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық табыстарының негізі – біздің басты құндылықтарымыз ретінде қала беретін азаматтық бейбітшілік, ұлтаралық және конфессияаралық келісім. Дегенмен, Қазақстанның жетістіктері сенімді тірек саналады, бірақ ол ертеңгі табыстарымыздың кепілі емес екенін жақсы сезінуіміз керек.

«Көл-көсір мұнайдың» дәуірі аяқталып келеді. Елімізге дамудың жаңа сапасы қажет. Жаһандық трендтер көрсетіп отырғандай, ол, бірінші кезекте, Төртінші өнеркәсіптік революция элементтерін кеңінен енгізуге негізделуі тиіс. Мұның өзіндік сын-қатерлері де, мүмкіндіктері де бар. Жаңа әлем көшбасшыларының қатарына қосылу үшін Қазақстанда қажетті нәрсенің бәрі бар екеніне сенімдімін.

( 200 сөз)

https://sputniknews.kz/spravka/20190218/9346813/

1.Мәтін қандай жанрда жазылған? Мәтіннің жанрлық ерекшелігін талдаңыз

[2]

2.Көпшілікке арналған мәтіннің құрылымы мен рәсімделуін анықтаңыз

[2]

3. Қазақстанның дамуына тірек болатын 4 негізгі жетістікті тауып жазыңыз

[2]

4. Мәтіннің негізгі идеясын білдіретін тірек сөздерді сызба түрінде құрылымдап көрсетіңіз.

[2]

5. Мәтінде көтерілген мәселеге қатысты өз пікіріңізді білдіріңіз. Мәтіннен деректерді қолданып, авторына сілтеме жасаңыз.

[2]

Балл қою кестесі

Оқылым

Оқылымға арналған балл қою кестесі

№	Жауап	Балл
1	Мәтіннің жанрын анықтап, ерекшелігін талдайды.	2
2	Интервьюдің құрылымы мен рәсімделуін біледі.	2
3	Мәтіннен Қазақстанның дауына негіз болатын 4 негізгі жетістікті табады.	2
4	Мәтіннің негізгі идеясын білдіретін тірек сөздерді сызба түрінде құрылымдап көрсетеді.	2
5	Мәтінде көтерілген мәселеге қатысты өз пікіріңізді білдіреді, мәтіннен деректерді қолданып, авторына сілтеме жасау жолдарын біледі.	2
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.

[10]

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі

1. "Мәдениет пен өркениет – қазіргі қоғам құндылықтарының негізі» тақырыбында интервью құрастырыңыз

2. «Қандай құндылықтарды жете меңгергенімізде біртұтас қоғам қалыптастырамыз?» тақырыбында аргументативті эссе жазыңыз

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі

1. «Экономикалық интеграция мемлекетті нығайтады»тақырыбында мақала жазыңыз

2. Сіз «Еуразиялық экономикалық одақ» тақырыбында жоба жасап жүрсіз. Төмендегі графиктік мәтіндегі ақпараттарды талдап, маңызды тұстарын анықтап жазыңыз.

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (2-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.5.1 Мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады. Оқушының сөйлеу ағымындағы интонацияның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, тембр, қарқын, кідірісті сөйлеу мәнеріне сай қолдануы бағаланады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1-2	10.2.3.1 көпшілікке арналған дәрістің құрылымы мен рәсімделуін білу, жанрлық ерекшеліктерін талдау; 10.2.6.1 белгілі бір мақсат үшін оқылым стратегияларын жүйелі қолдана білу;	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Бірге есептегенде көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Жанры, көзделген аудиториясы, мақсаты, мазмұны, стилі, тіліне салыстырмалы талдау жасай отырып, екі мәтіннің ұқсастығы және айырмашылығы анықтайды.	15	10

7	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің	Жазбаша	Оқушылар ұсынылған төрт тақырыптың бірін	25	10
	жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне	толық	таңдап, жазба жұмысын орындайды.
	сай тілдік құралдарды орынды қолданып,	жауапты	Жазылым жұмысында берілген тақырып
	интервью жазу;	қажет ететін	бойынша интервью, әңгіме, көпшілік алдында
	10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша	сұрақтар	сөйлейтін сөзді жазып, пікір білдіреді.
	көркемдегіш құралдарды ұтымды		Оқушының жазылым барысында жанрлық,
	қолданып, шығармашылық жұмыстар		стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік
	(өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу;		құралдарды орынды қолдануы, берілген
	10.3.3.1 мәтін құрылымын сақтай отырып,		жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.
	әртүрлі графиктік мәтіндегі деректерді
	салыстырып, маңызды тұстары мен
	үрдістерді талдап жазу;
	10.4.4.1 сөзжасамдық және синтаксистік
	нормаларды сақтай білу.
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтірлген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

Халық ауыз әдебиеті

Фольклор – қазіргі тілмен айтқанда «әмбебап», яғни синкретикалық өнер түрі. Онда өнердің әр түрі – сөз, музыка, хореография және театр өнері шоғырланған. Ауыз әдебиеті – талай ғасырлар жемісі. Халық жыраулары, жыршылары, ертекшілері осы сонау ықылым заманнан рухани асыл қазына ретінде сақтап, ұрпақтан-ұрпаққа мұра етіп, бүгінгі біздің дәуірімізге жеткізген.

Адамзат өзінің сонау балаң кезінде, табиғаттың жұмбақ, тұңғиық сырына ойы жете алмаған кезінде сол табиғаттың сиқырлы алуан жұмбағын шешсем, оны өз игілігіме жаратсам, бағындырсам деген арманын өзінің ауыз әдебиетімен бейнелеген. Адамның табиғаттың дүлей, мылқау күшімен арпалысы да сол ауыз әдебиетінде өрнектелген. Қоғамдық, әлеуметтік, экономикалық өмірдің ілгерілеуіне, адамның ой-санасының өсуіне, өзін қоршаған табиғаттың сырына терең балауына байланысты ауыз әдебиеті де мазмұны, формасы жағынан байып, дамып отырған.

Қазақ халқының ауыз әдебиетінің сонау көне дәуірден келе жатқан рухани мұра екені «Құламерген», «Ер Төстік» ертегілерінен айқын танылады. Әлеуметтік жікке бөлінген қоғамдық өмірдегі қайшылықтар, байлар мен соған тәуелділер, кедей-кепшіктер арасындағы күрес, тартыс ауыз әдебиетінің мұнан былайғы даму өрісінде кең қамтылған. Халық ауыз әдебиетінің өлең-жыр, ертегі, мақал- мәтелдері, лиро-эпостық жырларында қарапайым адамдардың, еңбек адамдарының жасампаз күшіне, ақыл-парасатпен сенген, соларды мадақтаған. Сондықтан, ауыз әдебиетіндегі бұқара өкілдері тек жақсы жағынан ғана суреттеледі, олар тамаша қасиеттері арқылы оқушыны өзіне еліктіре біледі. (201 сөз)

https://adebiportal.kz/kz/authors/view/1093

Ә мәтіні.

Жаһандану үрдісі кең етек алған XXI ғасырда әлем елдерінің алдында туындаған жалпы ортақтық сипаттағы мәселелер адамзат баласын алаңдатпай қоймайды. Мұндай мәселелердің шешілуі барлық мемлекеттердің бірлескен әрекеттері мен ортақ шараларын қажет етеді. Ал әрекеттер мен шаралар тиімді әрі нәтижелі болу үшін үйлесімділік қажет. Мемлекеттер арасындағы әрекеттерді үйлестіруге апаратын бірден-бір жол интеграция болып табылады.

Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «Бүгінде интеграциясыз алға қадам басу мүмкін емес. Себебі, қандай да бір мемлекет өзге елдермен өзара ықпалдастық орнатпайынша, бірлесе іс-қимыл жасамайынша, алға жылжи алмайды, - деген болатын. Шыңдығында да қазіргі заман - экономикалық интеграцияның заманы. Экономикалық тұрғыдан жасалып отырған тиімді бастама Қазақстанның әлеуетіне оң ықпал етеді. Үш ел тауарларының еркін қозғалысы, алыс-берісті арттырып қана қоймай, бірлескен кәсіпорындар құруға да бірегей мүмкіндік бермек. Үш ел арасында қызмет жасап жатқан Кедендік одақ та кең өріс алмақ. Еуразиялық интеграция аясында Қазақстан, Ресей, Беларусь елдерінің экономикасы бұрынғысынан да қарқынды дамитын болады. Өйткені Қазақстанда жалпы нарыққа, бизнеске арналған жобаларды жүзеге асыруға барынша қолайлы жағдай жасалған. Біздің елімізде теміржол құрамдары, жүк көліктері мен электротехника салалары қарқынды дамып келе жатыр. Сонымен қатар, одақ аясында әр кәсіпорын өз қызметін емін-еркін жүргізетін болады. Ол үшін қосымша лицензия немесе тағы басқа келісім-шарт әзірлеудің қажеттілігі туындамайды. Жаңа нарық әр кәсіпорын мен әр азамат үшін ұтымды болады. ( 199 сөз)

http://akikat.kazgazeta.kz/?p=300

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма)

Мәтінді мұқият оқып, берілген сұрақтарға жауап беріңіз. [10]

ХХ ғасырдың 80-90 жылдарындағы əлемдік дамуда орын алған түбегейлі өзгерістер ғылыми зерттеушілер үшін де, сондай-ақ саясаткерлер алдына да халықаралық қатынастардың сипаттары мен заңдылықтары бойынша мəселелерді барлық қырынан қойды десе болады. Жаңа саяси даму қарқыны жаңа тəуелсіз мемлекеттердің құрылуымен қоса, ғаламдық өзаратəуелділіктің ұлғая түсу төңірегінде ұлтараздық қақтығыстар мен керағар ағымның күшеюін де, халықаралық лаңкестіктің қатерлі шегіне шығуын да, ең соңында бұрыннан қалыптасқан халықаралық қауіпсіздік құрылымында да жаңа қатерлер орын алды. Халықаралық қатынастардың қалыптасып қалған жүйесінің, сонымен  бірге соған негізделген əлемдік тəртіптің де ыдырай бастауы ғалымдарға, сарапшылар мен мемлекет қайраткерлеріне көптеген күрделі мəселелерді туғызды.

Бір-бірімен өзара тығыз байланысқан жəне өзара тəуелді дүние халықаралық қатынастардағы субъектілердің саяси, əлеуметтік-экономикалық жүйесінің даму деңгейіне қарамастан, бірінші  кезекте мемлекетаралық келісушілік пен өзара қарым-қатынас, ынтымақтастық мəселесін шешу қажеттігін ұсынуда. Өзара тəуелді дүниеде саяси, əлеуметтік-экономикалық, мəдени қатынастар тек осы саладағы үрдіс негізінде ғана маңызды емес, сондай-ақ оның бейбітшілік пен қауіпсіздік ісінде де мəні аса зор. Өйткені адамзаттың тұйықталған жəне оқшауланған саяси-экономикалық жəне мəдени күйден біртұтас адамзат қауымдастығына қарай бет бұруы тарихи дамудың жан-жақты қажетті үрдісі болып табылады.

Демек, қоғам ішінде кең етек алған саяси-экономикадағы, техникадағы, қарым-қатынас құралдарындағы, ғылым мен білім берудегі интеграциялық үрдістер оны тұтас бір үйлесімге айналдырып, нығайта түсуде. Өркениеттің өрлеуі, ғылыми-техникалық саланың дамуы адамзаттың тіршілік ету мүмкіндігін жеңілдете түсті. Ғасырлар бойы үстемдік етіп келген тіршілік үшін күрес пен табиғи сұрыпталу үрдісінде адамзатқа деген ізгілікті қамқорлық басым мəнге ие болып, əлем  өзаралық жүйелі интеграция үрдісі шеңберінде дамуда. Əлемнің əр аймағында саяси, əскери, экономикалық саладағы интеграциялық бірлестіктерінің құрылуы да бүгінгі күннің заңды құбылысына айналды. ( 245 сөз)

articlekz.com

1.Мәтін қандай жанрда жазылған? Мәтіннің жанрлық ерекшелігін талдаңыз

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

2.Көпшілікке арналған мәтіннің құрылымы мен рәсімделуін анықтаңыз

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

3. Қазақстанның дамуына тірек болатын 4 негізгі жетістікті тауып жазыңыз

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Мәтіннің негізгі идеясын білдіретін тірек сөздерді сызба түрінде құрылымдап көрсетіңіз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

5. Мәтінде көтерілген мәселеге қатысты өз пікіріңізді білдіріңіз. Мәтіннен деректерді қолданып, авторына сілтеме жасаңыз.

____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

Балл қою кестесі

Оқылым

Оқылымға арналған балл қою кестесі

№	Жауап	Балл
1	Мәтіннің жанрын анықтап, ерекшелігін талдайды;	2
2	Интервьюдің құрылымы мен рәсімделуін біледі;	2
3	Мәтіннен Қазақстанның дауына негіз болатын 4 негізгі жетістікті табады;	2
4	Мәтіннің негізгі идеясын білдіретін тірек сөздерді сызба түрінде құрылымдап көрсетеді;	2
5	Мәтінде көтерілген мәселеге қатысты өз пікіріңізді білдіреді,мәтіннен деректерді қолданып, авторына сілтеме жасау жолдарын біледі.	2
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. [10]

«Қазіргі қоғам құндылықтары: мәдениет және өркениет. Тілдік жүйе және норма» бөлімі

1."Мәдениеті өскен ел — өркениеті көшкен ел» тақырыбында интервью құрастырыңыз

2.« Адам құны мен құқығы кеміген, арзандаған, аяқасты болған қоғамда адам ешқашан бақытты болмайды.Адам құны мен құқығы жоғары болғанда ғана өзін толық бақытты сезінеді?» деген пікірді жалғастырып, шығарма жазыңыз

«Экономикалық интеграция – бүгінгі күннің даму үрдісі. Тілдік жүйе және норма» бөлімі

3.« Жаһандық бәсекеге қабілеттілік - өркениеттің дамуы» тақырыбында интервью жазыңыз

4.Графиктік мәтіндегі ақпараттарды талдап, маңызды тұстарын анықтай отырып «Еуразиялық экономикалық одаққа қосылудың маңызы» тақырыбында ой толғап, елбасыға хат ретінде жолдаңыз.

Балл қою кестесі

Жазылым

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (3-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-6	10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.1.5.1 мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау. 10.1.4.1 мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1-7	10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;	Көп таңдауы бар, қысқа және толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны, құрылымы негізінде берілген сұрақтарға жауап береді және сөздік қолданысына талдау жасайды.	15	10

1-3	10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш	Жазбаша	Оқушылар ұсынылған 3	25	10
	құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық	толық	тақырыптың бірін таңдап, жазба
	жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу;	жауапты	жұмысын орындайды.
	10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық	қажет	Жазылым жұмысында берілген
	құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз	ететін	тақырып бойынша эссе, екіжақты
	ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу, келіспеу» эссесі);	сұрақтар	пікір, баяндама тезисін жазады.
			Оқушының жазылым барысында
	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және		жанрлық,стильдік
	стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды		ерекшеліктерді ұстануы, тілдік
	қолданып, нұсқаулық жазу;		құралдарды орынды қолдануы,
	10.4.5.1 сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін		берілген жанрды талапқа сай
	қолдана білу.		жазуы бағаланады.
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтерілген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

А мәтіні

«Жасыл экономика» – бұл табиғи қорларды тиімді пайдалану есебінен қоғамның әл-ауқатын сақтауға бағытталған, сондай-ақ пайдаланылған өнім­дерін өндірістік циклге қай­таруды қамтамасыз ететін экономика. «Жасыл экономика» бірін­ші кезекте, қазіргі уақытта сар­қы­луға ұшыраған ресурстар­ды (мұнай мен газ секілді пайдалы қазбаларды) үнемді тұтынуға және күн мен жел қуаты секілді сар­қыл­майтын ресурстарды тиім­ді пайдалануға қызмет етеді» деп жазылған бұл жайында Элек­трон­ды мемлекеттік қыз­ме­ттер мен Жасыл коалиция сайттарында.

Сонымен, «жасыл экономика» таза өнімдер шығару­ға негізделген «жасыл» тех­но­логияларға арқа тірейді. Қазақ­стандық мамандардың пікірінше, «жасыл экономиканы» дамыту, көптеген индустриялық дамыған елдер бастан кешкен экологиялық дағдарысты біздің елде бол­дырмауға мүмкіндік береді.

Біз әлем халықтары тұтына­тын қуаттың 85 пайызы мұнай мен газ және көмір арқылы алы­натындығын білеміз. Сондықтан Жер шарында олардың аса зор өндірістері қалыптасқан. Бұл өндірістер оларды үдемелі түрде өндіруге қол жеткізе алды. Де­ген­мен, сарапшылардың мәлім­деуінше, адамзаттың ендігі жү­ретін жолы бұл емес. Өйткені егер біз осы жолмен жүре берсек, олар­дың негізгі қорлары 40-100 жылдың арасында таусы­ла­тын­дығы белгілі болып отыр. Мәсе­лен, мұнай қорлары 40-50 жыл­да, газ қорлары 80 жылда, уран қорлары 80-100 жылда, кө­мір 400-500 жылда таусылуы мүм­кін. Ал Қазақстан өзінде бар көм­ір­сутегі қорларын тек бір өзі пай­даланатын болса, олар­дың ғұмыры бұдан да ұзақ мер­зімге жетпек. Бірақ біз оларды тұты­нып отырған кезде әлем елдері басқа қуат көздеріне толықтай көшіп үлгіретін болады. (200 сөз)

С.Әліпбай «Егемен Қазақстан»

Ә мәтіні

Айша Бибі - тарихтан белгілі Қараханның әйелі. Күмбезді сол Қарахан (Әулие ата) салдырған. Бірақ кесенені салған сәулетші туралы нақты дерек жоқ. Пішіні шаршыланып біткен, ауданы 7,6 х 7,6 метр, бұрыштары бағана тіреулер арқылы көтерілген. Кесене ортасында құлпытас (3 х 1,4 м) орнатылған. Батыс жақ қабырға мен бағаналар оюлы ұсақ плиткалармен қапталған. Қабырғаның ортасында сүйір аркалы текше жасалған. Текше беттерінің қабырғаға ұласар тұсы шағын бағаналармен сәнделген. Бұл бағаналардың жоғары жағы көгеріс өрнекпен әшекейленген мығым блок болып келеді. Бұрыштағы бағаналар көгеріс өрнекті жұқа кірпішпен өрілген белдеу арқылы әсемделген. Айша бибі кесенесінің іргетасынан бастап есептегенде 3,4 биіктікте бағаналарға араб әрпінде жазуы бар белдеу жүргізілген. Солардың бірінде «күз, бұлттар, дөңгеленген дүние...» деген сөздер жазылған. Кесене қабырғалары (қалыңдығы 80 см) үш бөліктен: күйдірілген кірпіштен қаланған ішкі жағынан, оймыш әшекейлі плиталармен қапталған сыртқы жағынан, сонымен бірге саз балшықпен және жарамсыз плиткалардың сынықтарымен толтырылған қабырға ортасындағы кеңістіктен тұрады. Қабырғалар мен бағаналар беріктігін арттыру үшін қабырғаның ішкі жағына арша ағашынан арқалық қойылған. Кесене қабырғаларының сыртқы беті артқы жағындағы сыналарымен бекітілген оймыш ұсақ плиталар арқылы безендірілген. Ұсақ плиталардың шырмауық өрнегіне 60 түрлі әшекей қолданылған. Қашаумен үңгіп жасалған бұл оюлар бір-бірімен қиюласып, кесененің мақсатына лайық сәулеттік сипат, композициялық шешім тапқан. Кесене құрылысынан Темір дәуіріндегі сәулет өнерінде үлкен орын алған порталды-тақталы дәстүр айқын аңғарылады. ( 203 сөз)

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен,түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма

Мәтіндерді түсініп оқыңыз. Екі мәтіннің ұқсастығы мен айырмашылығын анықтап, салыстырмалы талдау жасаңыз. [10]

А мәтіні

«Мәңгілік Ел» идеясының филосо­фия­­­лық мәдени астарын талдауда ерекше назар аударатын мәселе - ұлттық тәрбие. Тәрбие тал бесіктен басталады десек, ұлттық тәрбие отбасынан бастау алуы керек. Отбасылық тәрбие мәдениетті тұлғаларды қалыптастыруды басты мақсат ретінде ұстануы керек. «Мәңгілік Ел» идеясын жүзеге асыратын және оны одан әрі дамытатын бүгінгі жастар екені белгілі. Жастар осы ұлттық идеяны жүзеге асыру үшін өз Отанын сүйетін ұлтжанды, патриот болулары керек.

Бір сөзбен айтқанда, «Мәңгілік Ел» идеясын ұлттық идея ретінде қабылдау бүгінгі Қазақстан дамуының ішкі қажеттігінен, мемлекеттің тұтастығын сақтау идеясынан туындап отырғаны сөзсіз. Бұл идея тәуелсіз мемлекет алдында тұрған басты сұраққа жауап беріп, ұлттың болашақтағы дамуына жағымды әсер етуі тиіс. Сонымен бірге, ұлттық идея алдыңғы қатарлы және адамзаттың даму бағыты мен үрдісіне сай келетін болуы керек. Міне, осы тұрғыдан келгенде, «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы Қазақстан халқын біріктіретін, елдің басты мақсатынан шығатын және соған толық жауап беретін идея десек, артық айтқандық емес. (145 сөз)

Ә мәтіні

Әлемде алғаш рет диаметрі 22 метрлік, салмағы 300 тоннадан тұратын, күннің түсуіне қарай түсін өзгертетін «хамелеон» әйнегінен жасалынған шар биіктігі жағынан рекордқа ие болды. Біздің бас қаламызда бой көтерген бұл «Бәйтерек» монументі Астананың басты көрікті орны ғана емес, тәуелсіз Қазақстанның сәулеттік символына айналды. Монумент құру идеясының авторы – Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев. Елорданың бас жоспары аясында салынған нысанның сызба-жобасын әлемдік сәулет өнерінің шеберлері жасап, Ресей академиясының сәулетшілері, белгілі жапон сәулетшісі Кисе Курокава және «Ақорда» қазақстандық жобалау-құрылыс компаниясы орнатты.
Өзінің тарихи тамырын сақтап, берік негізін нығыздайтын, болашаққа бағдар жасайтын, мемлекетті түсіндіріп беретін монументтің мағынасы терең. Эпикалық түсіндірмесі бар. Халқымыздың дүниетанымынан хабар беретін, ұлттық ерекшеліктеріне сай құрылған ғажайып ғимаратқа бүгінде Астанаға келген әрбір адам ат басын тірейді. Заманауи тілмен өрсек, «Бәйтерек» Астананың «визит картасына» айналды. ( 140 сөз)

Мәтіндер	А мәтіні	Ә мәтіні
Мәтіндердің тақырыбы
Көзделген аудиториясы
Стилі, негізгі белгілері
Мәтіндердің құрылымы
Авторлар қолданған тілдік ерекшеліктер

Балл қою кестесі

Оқылым

Балл	Сипаттама
9-10	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін өте жақсы түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегідей етіп көрсетеді. Өте ауқымды сөздік қор және көркем тіл құралдарын орынды және сенімді қолданады.
7-8	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін жақсы түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегідей етіп көрсетеді. Ауқымды сөздік қорды және көркем тіл құралдарын орынды қолданады.
5-6	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін қанағаттанарлық деңгейде түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі кейбір жауап нұсқаларын қамтиды. Қанағаттанарлық сөздік қорды және көркем тіл құралдарын жалпы орынды қолданады
3-4	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін шектеулі түсінеді, талдауға талпыныс жасайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі шектеулі жауап нұсқаларын қамтиды. Шектеулі сөздік қорды және көркем тіл құралдарын орынсыз қолданады.
1-2	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін өте шектеулі деңгейде түсінеді; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі өте шектеулі жауап нұсқаларын қамтиды. Өте шектеулі сөздік қорды қолданады.
0	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін түсінбейді; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі жауап нұсқаларын қамтымайды. Өте нашар сөздік қорды қолданады.

Жазылым

Үш бөлім бойынша берілген тақырыптардың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. [10]

5. бөлім. «Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма»

Сізге уақыт машинасына мініп, роботтар заманына сапар шегу мүмкіндігі туды делік. Роботтардың сізді қатты таңғалдырған іс-әркеттері туралы көркемдегіш құралдарды қолдана отырып әңгіме жазыңыз.

5. бөлім. «Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль»

«Белгілі бір мемлекеттерде әлеуметтік теңсіздік мәселесі түпкілікті жойылады» деген пікірді тақырып етіп алып, көтерілген мәселе бойынша өз ойыңызды дәлелдеп «келісу, келіспеу» эссесін жазыңыз.Эссе жазу барысында қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтауды ескеріңіздер.

5. бөлім. «Сәулет өнері. Стильдік ерекшеліктер»

«Сіз болашақта табысы мол, ойы мен есебі сай архитектор болуды армандап жүрсіз. Осы кездің өзінде сіздің сызған жобаларыңызды белгілі бір компаниялар пайдалана бастады. Демек, сіздің болашақта сұранысқа ие архитектор болуға мүмкіндігіңіз бар. Осы жолы сізге еліміздегі бір ірі компания сәулетті ғимараттардың жобасын сызуды ұсынды. Егер көңілдерінен шықса, қомақты табысқа кенелуіңіз әбден мүмкін. Сіз ойлана келе жобасын жасап шықтыңыз. Енді сол жобаңызды қалай салу керектігін түсіндіріп, құрылысшыға арнап нұсқаулық жазыңыз. Олай болса, іске сәт!»

Балл қою кестесі

Жазылым

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (3-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-6	10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.1.5.1 мәтінде көтерілген мәселеге автор мен оқырманның қарым-қатынасын ескере отырып, сұрақтар құрастыру және бағалау; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау. 10.1.4.1 мәтінде көтерілген мәселені (қоғамдық-саяси) талдай отырып, негізгі ойды анықтау және ғаламдық мәселелермен байланыстыру; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, Көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1-7	10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;	Көп таңдауы бар, қысқа және толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Көлемі 150-200 сөзге жуық мәтін беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны, құрылымы негізінде берілген сұрақтарға жауап береді және сөздік қолданысына талдау жасайды.	15	10

1-3	10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш	Жазбаша	Оқушылар ұсынылған 3	25	10
	құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық	толық	тақырыптың бірін таңдап, жазба
	жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу;	жауапты	жұмысын орындайды.
	10.3.4.1 қажетті клишелер мен лексикалық	қажет	Жазылым жұмысында берілген
	құрылымдарды қолданып, көтерілген мәселе бойынша өз	ететін	тақырып бойынша эссе, екіжақты
	ойын дәлелдеп эссе жазу («келісу, келіспеу» эссесі);	сұрақтар	пікір, баяндама тезисін жазады.
			Оқушының жазылым барысында
	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және		жанрлық,стильдік
	стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды		ерекшеліктерді ұстануы, тілдік
	қолданып, нұсқаулық жазу;		құралдарды орынды қолдануы,
	10.4.5.1 сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін		берілген жанрды талапқа сай
	қолдана білу.		жазуы бағаланады.
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтерілген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

Нанотехнология – бұл адамның көзіне көрінбейтін майда бөлшектерді белгілі бір ретке келтіре отырып, оның ерекшеліктерін алдын-ала белгілеп беру арқылы әлдебір құрылымды қарастыруға қажетті жекелеген атомдарды ыңғайлап орналастыру. Нанометр дегеніміз - бір метрді миллиардқа бөлгендегі ұсақ бөлігі (1 нанометр=10-9 метр). Нанотехнология – осындай кішігірім өлшемдермен айналысатын ғылым. 1986 жылы сол кездегі студент Эрик Дрексел «Жасампаз машина» атты футуристік эссесінде алғаш рет «молекулярлы технология» деген сөз тіркесін қолданған болатын. Эрик Дрессел фантаст-жазушы Станислав Лемнің тұжырымдамаларына өз ойындағы қиялдарды үстей отырып, «Саналы тіршілік ортасының» негізгі бейне-кескінін ойлап шығарған. Осы болжамға сәйкес, XXI ғасырда нанороботтар мен технологиялар әрбір ағзаның, заттың құрамына енгізіледі де, адамзат өзін қоршаған әлеммен бірге тұтастай саналы суперкомпьютерге айналады. «Нанотехнология» деген сөзді өзіміздің қазақ тілінде түсіндіретін болсақ, «кішкентай өлшемді технология» дегенді білдіреді. Бұл жерде «нано» сөзі «миллиардтың бір бөлшегі» деген мағынаны береді. Қысқасы, кез келген заттың миллиардтан бір бөлшегі бастапқы тегінен ерекшеленді де, басқа физикалық қасиеттерге ие болады. Міне, осы заңдылық арқылы, яғни, материяның белгілі бір күйден екіншісіне өту кезіндегі өзгерістер арқылы өмірге, бұрын ешкімге белгісіз жаңа технология еніп жатыр. Қазіргі заманауи «сандық» технологиялармен үйлесімді жұмыс істейтін электронды құрылғылар – осы нанотехнологияның жемісі десек, қателесіп отырған жоқпыз. Бұған мысал ретінде байланыс саласындағы талшықты-оптикалық жүйелерді жатқызуға болады. Яғни, ешқандай сым-баусыз ақпараттарды бір нүктеден екінші нүктеге ауа ағынындағы талшықтарды өз еркіміз бойынша басқару арқылы оп-оңай жеткізе аламыз. Менделеев кестесіндегі көптеген химиялық элементтер нанотехнологияның әсерінен өзгерістерге ұшырап, басқа да бір қасиетке ие болып жатқаны осылайша анықталған болатын. Қысқасы, на­нотехнология адамзат өмі­рін­дегі ең төңкерісті жаңалықтардың бірі болды десек, артық айтқандық емес. Ал оның бүгінгісінен бола­ша­ғы әлдеқайда «жемісті». (230 сөз)
https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/321/

Ә мәтіні.

“Байлықты, кедейшілікті жаратқан — құдай, бай қылған, кедей қылған құдай емес”. Дәстүрлі қазақ қоғамында материалдық байлықтан рухани игілікті жоғары қоятын “Малым — жанымның садағасы, жаным — арымның садағасы” деген моральдық ұстаным қалыптасқан. Осы рухани принцип қазақ қоғамындағы әлеуметтік құндылықтар мен құқықтық нормалардың имандылыққа, әділеттілікке негізделуіне себепші болды. Соған қарамастан, қазақ халқы байлықты адам мұратының, әлеуметтік құндылықтардың бірі ретінде бағалаған. “Түстік өмірің болса, күндік мал жи” деген  нақыл  соның айғағы. Мал — дала өркениетіндегі байлықтың басты өлшемі болды. Мыңғырған мал өсірген байлар дәстүрлі қазақ қоғамындағы экономика және әлеуметтік жүйенің негізін құрады. Олар ауылдастарына, руластарына көмектесіп, мешіт-медреселер ұстап, алғашқы газет-журналдарға демеушілік жасап, талантты жастарды шет елдерде оқытып, қоғамдағы рухани Байлықтың сарқылмауына, өсіп-өркендеуіне ықпал етті. Кеңес заманында материалдық байлық ортақтастырылып, жалпыхалықтық меншік ұранымен бірте-бірте адамдарды байлықтан жатсындыру саясаты жүргізілді. Мұның өзі әміршілдік-әкімшілдік жүйе құрсауының орнығуына, бұл құрсау әлсіреген кезеңде ортақ байлықты талан-таражға ұшыратуға, нәтижесінде адамдардың байлықты молайтуға деген ынтасының әлсіреп, қоғам дамуының әлем өркениеті көшінен кенжелеп қалуына соқтырды. КСРО ыдыраған соң, дербес мемлекеттігін қайта қалпына келтірген Қазақстанда қоғамды демократияландыру, экономиканы ырықсыздандыру процесі жүзеге асты, әлем өркениетінің үлгісімен байлықты меншіктену нысандарының барлық түрін қорғауға мемлекет кепілдік береді. (180 сөз)

kk.wikipedia.org

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды.Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма

Берілген тапсырманы орындаңыз.

[10]

Мәтіндерді түсініп оқыңыз. Екі мәтіннің ұқсастығы мен айырмашылығын анықтап, салыстырмалы талдау жасаңыз.

А мәтіні

Сәулет өнері - адамдардың әдемі және ыңғайлы тұрмыс құруына арналған өнер. Сәулет ғимараттары әр түрлі құрылыс материалдарынан: кірпіш, тас, бетон, пластик, әйнек, т.б. салынады. Қалалар өскен сайын сәулет өнері де өркендей түсті. Бірте-бірте қалалардың келбеті де өзгерді. Қарапайым үйлер мен зәулім сарайлардың орнына көп қабатты ғимараттар пайда болды. Мына суретте АҚШ елінің Даллас қаласындағы аспанмен таласқан үйлер бейнеленген. Алғашқы көп қабатты үйлер Римде, Аравияда салынған. Олар 4-5қабаттан биік болған жоқ. Аспанмен таласқан алғашқы биік үйлер 19 ғасырдың аяғында АҚШ-та салынған. Қазіргі кездегі ең биік құрылыс Гонконгтегі Нина мұнарасы. Оның биіктігі 520 метр. Ал Дубайда биіктігі 800 метрден асатын мұнараның құрылысы қарқынмен жүргізіліп жатыр. Сәулетші де суретші сияқты шығармашылық ой иесі болуы тиіс. Суретшінің қиялынсыз ол әдемі ғимараттар мен құрылыстар туғыза алмайды. Мына Сидней қаласындағы опера театрының ғимараты ақ желкендерден аумайды емес пе? Ал Торонтодағы телемұнара аспанға атылған ракета тәрізді. Әсем қала Алматы да өзінің қазіргі заманға сай ғимараттарымен мақтана алады. Алматыдағы піскен бидай масағына ұқсайтын «Қазақстан» қонақ үйі - қалағакөрік беруші құрылыстардың бірі. (163 сөз)

ashi-saba-azastandai-sulet-neri…

Ә мәтіні

Астананың көрнекті орындарының бірі – бейбітшілік пен келісім сарайы. Архитектуралық құрылыс кешені, сәулет өнерінің бірегей туындысы. Ол Астана қаласының қолдан жасалған жота үстінде орналасқан.

Пирамида іспетті етіп тұрғызылған сарай 2006 жылы 2 қыркүйекте салтанатты түрде ашылды. Оның табан қабырғасының ұзындығы 62 м, ауданы 25,5 мың м². Ғимарат ағылшын архитекторы Н.Фостердің жобасымен салынған. Болат пен тастан тұрғызылған сарай өзара рухани түсінушіліктің жаһандық орталығына айналды. Ғимарат экстерьері пирамида түрінде болса, сарайдың орталық күмбезді залы Нью-Йорк қаласындағы БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің холлы тәрізді етіп салынған.

Бейбітшілік пен келісім сарайында Қазақстан халықтары ассамблеясы, ұлтаралық және дінаралық келісім орталығы, мұражай, университет, 1,5 мың орынды опера залы, кең орталық атриум мен қысқы бақ орналасқан. Сарай ғимаратының құрылысы құбылмалы ауа райын ескере отырып салынған, оның кіре берісі жер астында орналасқан. Бейбітшілік пен келісім сарайы әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездерінің өткізілетін орны ретінде әлемге әйгілі архитектор Норман Фостердың жобасымен «Сембол Иншаат» Турциялық құрылыс компаниясы салды. Осы кешеннің ең басты ерекшелігі ғимарат Фибоначчидің алтын қима принципіне сәйкес салынған. 

Мәтіндер	А мәтіні	Ә мәтіні
Мәтіндердің тақырыбы
Көзделген аудиториясы
Стилі, негізгі белгілері
Мәтіндердің құрылымы
Авторлар қолданған тілдік ерекшеліктер

Балл қою кестесі

Оқылым

Балл	Сипаттама
9-10	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін өте жақсы түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегідей етіп көрсетеді. Өте ауқымды сөздік қор және көркем тіл құралдарын орынды және сенімді қолданады.
7-8	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін жақсы түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегідей етіп көрсетеді. Ауқымды сөздік қорды және көркем тіл құралдарын орынды қолданады.
5-6	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін қанағаттанарлық деңгейде түсініп талдайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі кейбір жауап нұсқаларын қамтиды. Қанағаттанарлық сөздік қорды және көркем тіл құралдарын жалпы орынды қолданады
3-4	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін шектеулі түсінеді, талдауға талпыныс жасайды; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі шектеулі жауап нұсқаларын қамтиды. Шектеулі сөздік қорды және көркем тіл құралдарын орынсыз қолданады.
1-2	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін өте шектеулі деңгейде түсінеді; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі өте шектеулі жауап нұсқаларын қамтиды. Өте шектеулі сөздік қорды қолданады.
0	Мәтін түрлерін, тұтас аудиторияны, формасын, жанрын, мақсаты мен мазмұнын, стилі мен тілінің сипаттық ерекшеліктерін түсінбейді; нақты тапсырмаларға қойылатын балл қою кестесіндегі жауап нұсқаларын қамтымайды. Өте нашар сөздік қорды қолданады.

Жазылым

Үш бөлім бойынша берілген тақырыптардың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз.

5-бөлім. «Білім. Ғылым. Инновация. Тілдік жүйе және норма»

«Өмірімізді өзгерткен технологиялар» тақырыбында көркемдегіш құралдарды ұтымды қолдана отырып, әңгіме жазыңыз.

6-бөлім. «Қазіргі қоғам: әлеуметтік теңсіздік. Тілдік жүйе және стиль»

« Әкеден мал қалғанша , тал қалсын» деген тақырыпта ойыңызды дәлелдеп «келісу, келіспеу» эссесін жазыңыз. Эссе жазу барысында қажетті клишелер мен лексикалық құрылымдарды қолданып, сөзжасамдық және синтаксистік нормаларды сақтауды ескеріңіздер.

7-бөлім. «Сәулет өнері. Стильдік ерекшеліктер»

«Киіз үй іспеттес мейрамхананы қалай салу керектігі туралы түсіндіріп, құрылысшыға арнап нұсқаулық жазыңыз.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Балл қою кестесі

Жазылым

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (4-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1	10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; 10.2.5.1 мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу; 10.2.7.1 БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми- көпшілік деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Екі сурет ұсынылады. Берілген суреттердің бірін таңдап, ондағы көтерілген мәселеге қатысты ойын білдіреді. Өз ойын суретпен байланыстыра жазады. Сөйлем ішіндегі даралаушы, ерекшелеуші, ойдың аражігін ажырататын тыныс белгілерді қолдануы, сөйлемдер стильдік жағынан дұрыс құрылуы және көркемдегіш құралдарды орынды қолдануы бағаланады.	15	10

1-4	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазу; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; 10.4.5.1 сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Оқушылар ұсынылған 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Жазылым жұмысында берілген тақырып бойынша мақала немесе берілген жағдаят бойынша баяндама тезисін немесе газетке хат, көпшілік алдында сөйлейтін сөзін жазады. Оқушының жазылым барысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік құралдарды орынды қолдануы, берілген жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.	25	10
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтірлген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.

[10]

А мәтіні

Қазақстанның тұңғыш Президенті осы уақытқа дейін көптеген халықаралық бастамалар жасады. Осы негізде елде ірі халықаралық форумдар, ТМД, ШОС, ЕуроАзЭО ұйымдардың саммиттері өткізілді. Қазір бұл халықаралық құрылымдар өте танымал және сапалы жұмыс істеуде. Енді осы аталған халықаралық құрылымдардың барлығы дерлік Назарбаевтың бастамасымен, не оның қолдауы бойынша құрылып, жұмыс істеп тұрғаны жасырын емес.

Қазақстанның 2010 жылы ЕЫҚҰ-ға, 2011 жылы Ислам ұйымы конференциясына төрағалық етуі де Қазақстанды халықаралық қауымдастықтың мойындағанын танытса керек.

Ал ең бастысы, Нұрсұлтан Назарбаев қазақстандық Ұлт көшбасшысы ретінде, тәуелсіздік тарихының бүкіл барысында Қазақстан қоғамын біріктіруші тұлға болғаны даусыз.

Өзгелерге қызықты болатын тағы бір жай – адамзат тарихындағы ұлы көшбасшылар тарихын қарастыра салыстырар болса, Назарбаевтың Ұлт көшбасшысы ретінде өзіндік ерекшелігі де көзге түсер еді. Айталық, ХХ ғасырдың саяси көшбасшылары өз мемлекеті мен ұлтына қатысты аса маңызды стратегиялық мәселелер шешкені және осы арқылы танымал болғаны белгілі. Рузвельт АҚШ-ты аса үлкен дағдарыс пен күйзелістен шығарды; Ататүрік Түркияны жаңаша даму жолына бұрды; Ли Куан Сингапурдың өзгелерден қара үзіп, дара шығуы үшін модернизациялауды жедел түрде енгізді.

Енді Қазақстан дамуы мен Назарбаевтың қызметін салыстыра қарастырғанда, саяси-экономикалық, әлеуметтік, мәдени-тарихи кешенді стратегиялық тапсырмалар жүзеге асып жатқанын көреміз. (201 сөз)

А.Ескендіров «Жаһан таныған жеті тұлға» кітабынан

https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/teatr/382

Ә мәтіні

Шешендік сөздер белгілі бір ұйқаспен, ырғақпен айтылып, өз тыңдаушысы досына айтар нақты пікірді дұшпанына қатал зілділігімен көңілі күпті жанға медеу берсе, қас батырға ұран болатындай шапқанын қиып түсіретін алмас қылышай өткір болып келеді. Шешендік сөз жиын топтың алдында ауызша сөйлеп, белгілі бір істің шешімін табу болып табылады. Қасындағы адамдарға әсер етіп, құлақ құрышын қандыруды айтамыз. Өмір көші үдере алға тартып келе жатқан заманда халық ауыз әдебиетіміздегі ең бай мұрамыз шешендік өнер сөз басында айтып кеткенімдей Майқы би, Аяз би (XII-XIIIғғ.) одан кейіңгі Жиренше шешен Асан Қайғы (XIV-XVғғ.) мұраларымен дамып, толыға түсті. Жиреншенің айтқан нақыл сөзі:

Әкесі өлген – асқар тауы құлағанмен бірдей,

Шешесі өлген -  ағар бұлағы суалғанмен бірдей...

Шешендік өнердің дамуын жыраулар шығармашылығынан бөліп қарастыра алмаймыз. Өйткені Шалкиз, Доспанбет, Бұқар жыраулар да өз үлестері қосқан.

Шешендік өнер тарихында алты алашты аузына қаратқан, үш жүздің сөз жүйіріктері - ұлы жүзде Төле би, орта жүзде Қазыбек би, кіші жүзде Әйтеке би - ердің құнын екі ауыз сөзбен шешкен сөз зергерлері, ұлы тұлғалар десек артық айтпағанымыз. Осындай тапқыр ой, ұшқыр қиялға құрылған шешендік сөздеріміз ауыздан-ауызға тарап түп нұсқасынан өзгеріс тапса да бүгінгі күнге дейін жетіп отыр. Жалпы шешендік сөздің ең биігінде айтыс өнері тұрады. Қос ақынның айтқан жырлары жыраулардың толғауына ұқсас болып келеді. Қазіргі заманғы шешендік сөздеріміз былай ажыратылады: әлеуметтік-саяси тақырыптағы шешендік сөздер, академиялық шешендік сөздер, сот ісіндегі шешендік сөздер, әлеуметтік тұрмыста жұмсалатын шешендік сөздер.(222 сөз)

https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/teatr/382

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Тыңдалым және айтылым бойынша балл қою кестесі

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма. Мәтінді мұқият оқыңыз. [10]

«Шешендік – адамға туа бітетін, қанмен келетін қасиет. Қазақтың сөз саптаған шешен, топ бастаған көсем болған қасиетті арғы атадан немесе нағашыдан іздеп жататыны да содан шығар. Иә, рас, елді өзіне ұйытып әкетуге адамның тумысынан бейімдігі болуы тиіс екен. Ең бастысы, ол көпшілік ортада сөйлегенді жақсы көруі қажет, тіпті мұндай кезде ерекше шабыты оянып, өзінің сөйлеген сөзінен өзі де ләззаттануы керек.

Көпшіліктің алдына шыққан кезде адам бірінші кезекте, қыстырма, жаттанды сөздерден аулақ болғаны жөн. Газет журналистері мақалаға тақырып қоюға баса мән береді. «Жақсы тақырып – жарты мақала» деген сөз қалыптасқан. Ал шешендік өнерде алғашқы сөйлем маңызды рөл ойнайды. Ұтымды басталған сөз бүкіл айтылған сөздің жартысы саналады. Шешен сөйлеу үшін адам алдымен, актерлік өнерді меңгеруі тиіс. Көпшіліктің алдында өзіңді еркін, денеңді тік ұстау, сөздің салмағын, мән-мағынасын қимылмен білдіріп отыру, бәрі-бәрі актерлік шеберлікпен ғана келеді. Бірақ, есіңізде болсын, осындай ақыл-кеңестерді мүлтіксіз орындаймын деп, жасандылыққа барудың қажеті жоқ - бәрі де табиғи болуы шарт.

Ағылшынның темір ханшайымы Маргарет Тэтчердің даусы құлаққа жағымсыз естілетін болған. Жұрттың алдына шыққан кезде ол назарын қайда аударарын білмей, қатты қысылатын әдеті болыпты. «Темір ханшайым» шешендік өнерден арнайы сабақ алмаса болмайтынын түсінеді. Бірінші кезекте ол тәжірибелі театр қызметкерлерінен көмек сұраған, уақыт өте келе жақсы нәтижелерге қол жеткізген. Актерлік шеберлік пен шешендік өнердің арасында жақындықтың барын осыдан-ақ байқауға болады.» (205 сөз)

1. Мәтінге ат қойыңыз. Мәтіннің негізгі ойын анықтаңыз.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

2. Берілген кестені толтырыңыз

Мәліметтер	Пікірлер	Көтерілген мәселе

[2]

3. «Шешендік туа біткен қасиет пе, әлде үйренуге болатын өнер ме?» Өз пікіріңізді білдіріңіз

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________[2]

4. Жоғарыдағы мәтін ақпараттарына сілтеме жасай отырып, төрт сөйлем құрастырыңыз.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ [4]

Балл қою кестесі

Оқылым

Оқылымға арналған балл қою кестесі

№	Жауап	Балл
1	Шешендік – тамырын тереңге жіберген тіл өнері. Шешендік өнер – баба мұрасы, ұрпаққа ұлағат, кейінгіге аманат, келер күнмен бірге жасайтын рухани асыл қазына.	2
2	Қазақ тілінің тазалығы мен табиғилығын дұрыс аңғарып, қазақтардың сөзге тапқырлығы мен шешендігі өзіне ерекше әсер еткенін жазған. Қазақтың шешендік сөз үлгілерін жинақтап, халықтың осы бір ерекше қасиетін байқаған, бағалаған, ойын басқа түркі тілдес халықтармен салыстыра отырып қорытқан.	2
3	Шешендікті туа біткен қасиет, сонымен қатар үйренуге болатын өнер деуге болады. Туа біткен қасиет дейтініміз қазақтың би-шешендері тіл мен жақтың арқасында тұтастай бір ұлттың өмірін сақтап қалатын үлкен даулы мәселелерді тоқтатқан, ал үйренуге болатын өнер деуіміз адам егер шын талаптанып сөз өнеріне ден қойса, оған да үйренуге болады. Бүгінде түрлі шешендік курстарының ашылуы – соның бір мысалы.	2
4	1-сөйлем 2-сөйлем 3-сөйлем 4-сөйлем	4
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген тақырыптардың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз [10]

11-бөлім. «Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер»

1. «Тіл ұлт болып қалудың соңғы қамалы екені баршаға аян. Сол қамалды сақтап қалу - әрбір қазақтың қасиетті борышы» деген ойдың астарын қалай түсінесіз? Осы тақырып аясында мақадла жазыңыз.

2. «Жөргегінде тұншыққандай күйдегі біздің тіліміз – біздің мәдени құндылықтарымыздың ажырамас бір бөлігі» деген пікір жастарға қандай міндет артып отыр? Осы тақырыпта досыңызға хат жазыңыз.

12-бөлім. « Сөз мәдениеті және шешендік өнер»

1. «Шешендік - қазақтың атадан балаға мұра болып келе жатқан қасиеті. Неге?» деген сұраққа өз пікіріңізді дәлелдеп, аргументативтік эссе жазыңыз

2. «Еңбектеген баладан еңкейген кәріге дейін сөз қадірін бағалаған» тақырыбында Сізден сыныптастарыңыздың алдында қазақ жастарының сөйлеу мәдениетін қалай жақсартуға болатыны жөніндегі ұсынысыңызбен сөз сөйлеуді сұрады. Сөйлейтін сөзіңіздің мәтінін жазыңыз.

Балл қою кестесі

Жазылым

Жазылымға арналған балл қою кестесі

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы (4-тоқсан)

*Тапсыр ма	Қамтылатын мақсаттар	Тапсырма лар түрлері	*Тапсырмалар сипаттамасы	*Орындау уақыты, мин	Балл
1-4	10.1.3.3 тыңдалған мәтіндегі ақпаратты ғаламдық мәселелермен байланыстыра білу, астарлы ойды анықтау; 10.1.2.1 мамандандырылған тар аядағы арнайы мәтіндердегі (пікірталас) мақсатты аудиторияға арналған терминдер мен ұғымдарды, тілдік оралымдарды талдау; 10.1.6.1 коммуникативтік жағдаятқа сай көпшілік алдында тиісті сөйлеу әдебін сақтай отырып, дұрыс сөйлеу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға 200-250 сөзден тұратын тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды. Оқушылар мәтінді оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсінеді. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны. Онда көтерілген мәселелер бойынша 2 сұрақтан қояды, көтерілген мәселені талдайды, негізгі ойды анықтайды. Екінші оқушы да осы тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке-жеке қойылады.	Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі (әр білім алушыға 3-5 минут беріледі).	10
1	10.2.4.1 әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс-қағаздар, публицистикалық, ауызекі сөйлеу, көркем әдебиет стилі) мәтіндердің тақырыбын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; 10.2.5.1 мәтіндегі негізгі ойды анықтау, көтерілген мәселеге баға беріп, мәліметтер мен пікірлерді өңдей білу; 10.2.7.1 БАҚ, энциклопедиялық, ғылыми- көпшілік деректерді ала білу, сілтеме жасау жолдарын білу.	Толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Екі сурет ұсынылады. Берілген суреттердің бірін таңдап, ондағы көтерілген мәселеге қатысты ойын білдіреді. Өз ойын суретпен байланыстыра жазады. Сөйлем ішіндегі даралаушы, ерекшелеуші, ойдың аражігін ажырататын тыныс белгілерді қолдануы, сөйлемдер стильдік жағынан дұрыс құрылуы және көркемдегіш құралдарды орынды қолдануы бағаланады.	15	10

1-4	10.3.2.1 ғылыми-көпшілік стильдің жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, мақала жазу; 10.3.6.1 әртүрлі тақырып бойынша көркемдегіш құралдарды ұтымды қолданып, шығармашылық жұмыстар (өлең, хат, әңгіме, шығарма) ұсына білу; 10.4.5.1 сөйлем және мәтін деңгейінде тыныс белгілерін қолдана білу.	Жазбаша толық жауапты қажет ететін сұрақтар	Оқушылар ұсынылған 4 тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды. Жазылым жұмысында берілген тақырып бойынша мақала немесе берілген жағдаят бойынша баяндама тезисін немесе газетке хат, көпшілік алдында сөйлейтін сөзін жазады. Оқушының жазылым барысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді ұстануы, тілдік құралдарды орынды қолдануы, берілген жанрды талапқа сай жазуы бағаланады.	25	10
Барлығы				40 минут	30

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

ІІ нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1.Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпаратты қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.

2.Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні, онда көтірлген мәселе бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз. [10]

А мәтіні

Әлемдік саясат халықаралық экономикалық, саяси, мәдени-ақпараттық, технологиялық байланыстардың жаңа деңгейге трансформациялануының нәтижесінен туды. Жаһандық мәселелер ұлттық мемлекеттік шекара көлемінде мүлдем шешілмейді. Көптеген күрделі мәселелер барлық мемлекеттерге ортақ жаһандық жүйеге айналып, жалпы әлемдік сипат алуда. Әлемдік мәселелерді шешу үшін әлемдік саясат мемлекеттердің шаруашылықтарының даму динамикасына, интеграциялық үдерістерді нығайтуға ықпал етуге тырысады. Осы арқылы әлемдік шаруашылық пен әлемдік нарықта мемлекеттердің өзара тәуелді байланысы күшейді. Бұл жағдай саяси қатынастардың бейбітшілік жолымен дамуына экономикалық тірек болады. Әлемдік саясат, жеке мемлекеттердің саясатының жәй ғана жиынтығы емес. Ол жекелеген халықаралық қатынастар субъектісінің де саясатына сыймайды. Сонымен қатар, әлемдік саясат халықтар мен мемлекеттердің ортақ, жалпы мақсат-мүдделерін тоқайластырып, түйістіріп халықаралық қатынастардың барлық элементтеріне өзінше жеке әсер етеді. Жаһандық саясаттың барлық элементтері бірімен-бірі байланысты, өзара тәуелді бола отыра біртұтас құбылыстың жеке бөлшектері ретінде қызмет істейді. Әлемдік саясаттың тиімділігі оны жасайтын мемлекеттердің ортақ қауіптерді түсіну дәрежесіне, жағдайды түзетуге бағытталған белсенді саясат ұстануына байланысты. Мемлекеттің сытқы саясаты әлемдегі болып жатқан өзгерістерге жауап бере алуының маңызы зор. Әлемдік шындықтарға нақты, әділетті бағасын беру арқылы мемлекеттер өздерінің қызметтерін үйлестіруге мүмкіндік алады. Жаһандық қауіптер мен қайшылықтарды бағалауда ортақ мәселеге келу арқылы мемлекеттер олардың бетін қайтарудың біріккен шараларын жасау саясатын күн тәртібіне қояды. ( 190 сөз)

Сайын Борбасов

Ә мәтіні

Сөйлеу – адам санасының басты белгісі. Тіл, сөйлеу ежелден бері жеке адамның, қоғамның ой-санасын дамытып, жетілдіруде аса маңызды рөл атқарады. Сөз ойлы да мәнерлі болуы тиіс. Әйтпесе, ол көздеген мақсатына жете алмайды. Халқымыз мәнді сөйлейтіндерді «сөзі мірдің оғындай екен» деп дәріптейді.

Ал Ж. Баласағұн  «ақыл-ойдың көркі – тіл, тілдің көркі – сөз» деп тауып айтқан

… Көне замандағы мәдениет ошақтарының бірі – шумерлердің тас табақтарына былай деп жазылған екен: «…аузыңа абай бол, көкейдегі ойды айтуға асықпа, ойланбай сөйлесең, опық жейсің…», ал мексика халықтарында «сөйлегенде сабыр сақтаған жөн, асығып-аптықпа, қызбаланба, дауысыңды көтерме, сөзің орынды да ұрымтал болсын» десе, үнді заңында «қандай бір қиын жағдайда да балағат сөзге тыйым салынады, көкейге қонымды, көңілге ұнамды сөздер ғана айтылсын» делінген. Бұл адамның сөйлеу тілінің адам өміріндегі маңызын, жөнімен сөйлей білудің қажет екенін, сөздің құдіретін мойындаудан туған жауапкершілік.

Адамның мәдени тұлға ретіндегі табиғатын зерттеуші ғалымдар, адамның мәдениеттілігі мен адамның қасиетін түсіндіру үшін сол адамның өскен, өнген, тәрбиеленген ортасында алған тәлім-тәрбиесі негіз болатындығын айтады. Адам – қоғам өкілі, белгілі бір ортаның саналы тұлғасы. Қоғамдық қарым-қатынастың ішінде адамның түрлі субъекті не объектімен қарым-қатынасында тілдің орны әрдайым басты рөлде болады. ( 177 сөз)

http://oqu-zaman.kz/?lang=kk

Балл қою кестесі

Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Бал л	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын жетік жеткізе алады.
4	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аяларын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын жақсы жеткізе алады, бірақ кей уақытта сырттау қолдауды қажет етеді.
3	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсініспеушілік тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын-ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Диалог кезінде грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аяларын өте аз түсінеді. Түсініспеушілік тудыратын қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға қиналып қалады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға аз қатысады.

Оқылым

Тапсырма. Мәтіндерді мұқият оқыңыз

А мәтіні

Байдалы көп жасап қартайып, көз жанары кеміп жүруден қалған кезінде Қарқаралыға билік айтып жүрген Мерке деген адам болады. Көпті көрген, атағы шыққан, ескі адам деп естіп Байдалы сәлем айтып, бір кісі жібереді. Сәлемінде: «Аты аталған адамды білерлік адам деп естимін. Мен төрт түрлі дертке ұшырап қалдым, бұған ем тауып берері бар ма екен, айтып келші»,— депті. Жіберген адам барса, Мерке алқа-қотан жиналған топтың ортасында отыр екен, Тапсырған жұмысын айтқаннан кейін, Мерке отырып «Есіл, Байдекем-ай! Өлшеуден асқан жасы құрғырдың керегі жоқ екен-ау, бұл кісі де мұндай күйге ұшырап қалған екен!»—деп ренжиді. Отырған көп: «Бұл қалай, Байдекең төрт ауыз жұмбақ айтқан сияқты, біз түсінгеніміз жоқ. Өзіңіз түсініп ренжіген боларсыз. Көпшіліктің естуі лайық емес пе!» — депті. Сонда Мерке отырып:
— Байдекеңнің айтып отырғаны аса қиын сөз емес, өзінің басындағы халі екен. Айтып жіберген сөздері мынау: «Асусыз тауға кез болдым, өткелсіз суға кез болдым, жоқты жаяу көп қарай беретін болдым, аяусыз жаудың қолына кез болдым»,— дейді. Мұның үшеуі — асусыз тауға кез болғаны — тізесі сарбуын болып, аяғы жүруге келмейді екен. Өткелсіз суға кез болғаны көзін жас болдым дегені — тәрбиелеп, қасында отыратын бәйбішесі жоқ, шақшасын қарбалақтап көп іздеп, зорға тауып алып отырады екен. Аяусыз жаудың қолына кез болдым дегені — келін баланың қолында отыр екен.— Мен дертінің біреуіне ғана дауа айтам. Басқасын өлшеуден асқан жасынан көрсін. Қалта істетіп алса, жоқты жаяу қарай беруден құтылады,— депті. (218 сөз)

Ә мәтіні

Шешендік сөздің талаптарының бірі – элокуция деп аталады, латын тілінен аударғанда «көркем айту, тілмен безендіру» деген мағынаны білдіреді. Тілдің дұрыстығы, айтатын сөздің айқындығы, орындалу реттілігі, жүйелілігі, сөзді, сөз тіркесін таңдап қолдану, тілдік көркемдік амал-тәсілдерін пайдалану мүмкіндігі – шешендік стильдің негізгі тілдік бірліктері. Мысалы: «мойнына отырып алған, мойнына мініп алу, арамтамаққа, асыраушысынан айырылған, қамқоршысы болу, ниеті қара, ақ ниетпен, аққа құдай жақ, алаяқ, арам, сұм, залым, таза, ниеті де таза, жаны да таза». Сонымен қатар, шешендік сөзде дайын сөз формалары қолданылады. Басқаша айтқанда стандартты (штамп) сөздер мен эмоционалды сөздер тізбегі қатар пайдаланылып, эмоцияға әсер беретін негізгі фактіні көрсететін тілдік бірліктер қатысады, олар стилистикалық категориялар мен стилистикалық ауыс мағыналардың негізінен тұрады. Яғни, шешеннің дәлелдемелерді пайдаланудағы оралымдылығы, икемділігі, дәлелдемелерді сөйлеген сөзінде орнымен орналастыра білуі оның стиль жатықтығынан, стиль шеберлігінен туындайды. ( 150 сөз)

https://www.zharar.com/kz/3319-sheshen.html

1. Мәтіннің негізгі ойын анықтаңыз.

1.

2

[2]

2.Берілген кестені толтырыңыз

Мәтін	Тақырыбы	Мақсатты аудиториясы	Қызметі	Құрылымы	Тілдік ерекшелігі
А мәтіні
Ә мәтііні

[4]

1. «Шаршы топта сөз бастау қиын» деген тақырыпта өз пікіріңізді білдіріңіз

[2]

4.Жоғарыдағы мәтін ақпараттарына сілтеме жасай отырып, екі сөйлем құрастырыңыз.

[2]

Балл қою кестесі

Оқылым

№	Жауап	Балл
1	Адам басындағы халі туралы жазған. Шешендік сөз туралы	2
2	1-мәтін Асусыз тауға кез болдым 2-мәтін Шешендік сөздің талаптары Оқушы жауаптары ескеріледі	4
3	Шаршы топ алдында сөз сөйлеуге даярланушы әрбір адамның алдынан міндетті түрде бір шоғыр мәселе бас көтереді. Алғашқы кезекте сөз сөйлеудің мақсатына орай «Кімдерге сөйлеймін?», «Оларға не айтамын?», «Оларға бұны не үшін айтамын?» секілді сауалдар туындайды. Сондай-ақ сөйленер сөздің сыртқы «техникалық» жағын айқындайтын «Қалай дұрыс айту керек?», «Қалай түсінікті айту керек?» деген ой болады....	2
4	1-сөйлем 2-сөйлем 3-сөйлем 4-сөйлем	2
Барлығы		10

Жазылым

Екі бөлім бойынша берілген тақырыптардың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. [10]

8-бөлім. « Қазіргі әлемдегі саясат және жаһандық мәселелер»

1. «Ертегі тыңдаған, әдет – ғұрып, жөн-жосық үлгілерін көріп өскен, уызына жарыған ұрпақ төл тілдің қадірі мен қасиетін сезініп өседі.» деген ойдың астарын қалай түсінесіз? Осы тақырып аясында мақала жазыңыз.

2. «Егер мен саясаткер болсам...» деген тақырыбында досыңызға хат жазыңыз.

9-бөлім. «Сөз мәдениеті және шешендік өнер»

3. « Би-шешендердің сөздері - тәлім-тәрбие құралы» деген тақырыпта аргументативтік эссе жазыңыз

Балл қою кестесі

Жазылым

Балл	Сипаттама
9-10	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені өте жақсы қолданады, аудиторияны толық тарта біледі, мәтіннің сәйкес формасын дәлелді қолданған. Құрылымы сәйкес және қатаң сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету мақсатында көркем тіл құралдарын өте жақсы қолданған. Еркін, мәнерлі ойластырылған мазмұндауы бар, күрделі әсерлерге қол жеткізеді. Сауаттылықтың деңгейі жоғары.
7-8	Тапсырмада шығармашылық тәсілдемені орынды қолданады, аудиторияны тарта біледі, мәтін формасының қолданысы жүйелі. Құрылымы сәйкес және сақталған. Оқырманға ерекше әсер ету үшін тілдің шығармашылық қолданысы нақты, анық. Қажетті әсерге жетуге ықпал ететін анық және үзіліссіз мазмұндауы бар. Мағынаны жеткізуде кездейсоқ қателер қиындық тудырмайды.
5-6	Сәйкестендірілген құрылымы мен шығармашылық қабілеті анық, аудиторияны сезеді, өз ойын жобалап жеткізеді. Қолданылған құрылымы дұрыс, бірақ кейбір жағдайда жүйеленбеген, құрылымнан ауытқу кездеседі немесе біртексіз құрылымдар бар. Тіл қолдануға деген талпынысы, суреттеу мен баяндау жазбалары қажетті деңгейде. Нақты, бірақ біртекті сөз құрылымдарын қолданады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы қажетті әсер алуды төмендетеді.
3-4	Қажетті ұстаным мен мазмұн бар, аудиторияны сезу қабілеті байқалады. Құрылымында ауытқушылық кездеседі, (дәл анық емес), нақты суреттеу мен карама-қайшылықтарды баяндау қабілеті бар, бірақ солғын. Өз ойын жобалап жеткізеді. Тілдік амал құралдарын қолдану әрекеті бар, суреттеу, сипаттау элементтері қанағаттанарлық деңгейде. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады. Шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы жиі кездеседі.
1-2	Мағына мен мәселеге тоқталғанмен, шығармашылық тәсілдемеге сай емес, формасы нақтыланбаған, мысалы, суреттеу сұрағына баяндау арқылы жауап береді, өз ойын білдіруде шектеуліктер байқалады. Құрылым әлсіз, ұйымдастырылмаған, ауытқулар жиі байқалады. Тек кейбір жағдайда ғана тілдің жиі қолданылатын әдістері баяндау мен суреттеу жазбаларына сәйкес. Шақтардың қолданылуы анық емес, құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
0	Жұмыс қойылған мақсатқа сай емес, түсініксіз, құрылым мен мазмұны сай емес. Төменгі деңгейдегі құрылымдық қателер (шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) оқушының жалпы әсер ету қабілетін көрсетуге кедергі келтіреді.

ҚОРЫТЫНДЫ

«Жиынтық бағалау тапсырмаларының жинағы» атты нұсқаулық білім беру мазмұнын жаңарту аясында білім алушылардың білімдерін арттырып, Алаш қайраткерлерінің ұлтжандылық идеяларымен, қоғамдағы құндылықтар, әлемдік мәдениет пен өркениет, экономикалық интеграция, білім мен ғылым саласындағы озық идеялар, сәулет өнері, сөз мәденитеі мен шешендік өнердің сырларымен танысып, білімдерін шыңдай түсуге, функционалдық сауаттылығын арттыру мақсатына бағытталған.

Білім алушылардың ізденіс пен шығармашылық қабілеттерін жан-жақты ұштауға, ұлттық құндылықтар тұнығынан сусындауға жол ашады. Тапсырмаларда барлық оқу дағдылары қамтылған. Тапсырмалардың құрылымы, көлемі, берілуі баланың жас ерекшелігіне, білім деңгейіне сай. Тапсырмалар барысында әрбір мәтін,диалог, сөйлем, сөз өмірдегі нақты тілдік қажеттіліктеріне қызмет етіп, тақырыптар бойынша сөйлей білуді меңгерулеріне көмектеседі. Білім алушылардың орындаушылық және шығармашылық дағдылары қалыптасады. Сонымен қатар білім алушы әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі және егжей- тегжейлі ақпаратты(мәтіндік, сандық, графикалық) түсініп,мәтіннің астарлы мағынасын зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп оқуды , арнайы ақпарат алу үшін оқуды, белгілі бір мақсатпен оқуды қоса алғанда, оқу стратегияларын пайдаланады, әртүрлі дереккөздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды талдайды және жинақтайды, қарым- қатынастың әлеуметтік – тұрмыстық, әлеуметтік- мәдени және оқу- танымдық аяларына қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады, дәлелдер мен фактілерді ажырата отырып, ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалауға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1.Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 6 маусымдағы
№ 265 бұйрығына қосымша

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы
№ 125 бұйрығымен бекітілген бұйрық

3.Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша нұсқаулық. Оқу-әдістемелік құрал. Астана, 2017

4. Жалпы орта білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған «Қазақ тілі» оқулығы, Алматы, «Атамұра», 2019

5.Суреттер, мәтіндер, бейне және аудио материалдар, т.б. қолжетімді ресми интернет-

сайттардан алынды (https://massaget.kz/, http://oqu-zaman.kz/ , turkystan.kz/article/

6. /www.zharar.com/kz/, adebiportal.kz )

7. https://massaget.kz/layfstayl/sport/makala/95

8. https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/2855

9. jasqazaq.kz

10. massaget.kz22 Маусым 2018

11. alashainasy.kz/.../kanday-hobbi-densaulyikka-pay...

12. https://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/sayahatty-syemin/125