Мұғалімнің аты-жөні:

Пән/Сынып:

Биология, 10 сынып, жаратылыстану-математикалық бағыт

Тарау немесе бөлім атауы:

1-тарау. Молекулалық биология және биохимия

Сабақтың тақырыбы:

Рибонуклеин қышқылы молекуласының құрылысы

Оқу мақсаты:

10.4.1.10 - Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату

Бағалау критериі:

Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажыратады

Саралап оқыту тапсырмалары

Ұжымдық жұмыс

Бірлескен жұмыс (1,2 тапсырма)

Жеке жұмыс

Уақыты

Кезеңдері

Тапсырма

Тапсырманың мақсаты

Мұғалімнің бақылауы мен зерттеуі не?

Бағалау

Ресурстар

1 минут

1 мин

Ұйымдастыру

Сәлеметсіздер ме, оқушылар?

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылысы

Бүгінгі сабақ тақырыбы: Рибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылысынан

Сіздің білетініңіз: Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату;

Сіздің меңгеретініңіз:
Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажыратады.

Презентация Слайд 1

Слайд 2

7-8 минут

1 мин

5 мин

02:30 –

03:00

03:00-04:30

04:00-

05:00

Жаңа сабақ

РНҚ рибонуклеин қышқылы- нуклеин қышқылының бірі.
РНҚ көптеген органоидтардан (ядро ядрошы-ғынан, хроматиннен, цитоплазмадан, пластидтерден, митохондирия мен рибосомалардан) табылады.
Рибонуклеин қышқылы (РНҚ) — жоғары молекулалық байланыс; нуклеин қышқылдарының типі. Табиғатта кеңінен таралған. РНҚ-ның көмірсу бөлігінде рибоза қанты, ал азотты негіздері ретінде аденин, гуанин, цитозин және урацил болады

РНҚ молекуласының құрылысы
РНҚ полинуклеотид тізбегі, полярлы болып келеді, яғни оның 5¹ және 3¹ ұштары болады.

РНҚ молекуласының ДНҚ молекуласынан айырмашылықтары:

1) ең негізгі айырмашылығы РНҚ молекуласы қосширатпалы емес бір ширатпалы. Оның 3 себебі бар.

а) біріншіден, РНҚ молекуласындағы пентоза (қант) дезоксирибоза емес, қосымша гидрокси тобы бар, рибоза болып табылады. Ал, қосымша гидрокси тобы қос ширатпалы құрылымның түзілуін тежейді.

б) екіншіден, РНҚ молекуласында негізіне   азоттық негіздерден тиминнің  орнына урацил кездеседі (А, Г, Ц, У). Урацил тиминнен 5 метил тобының болмауымен ерекшеленеді. Осыған байланысты А-У арасында гиброфобтық әрекеттесу күші А-Т-ға қарағанда әжептәуір әлсіз болады. Ал бұл тұрақты қосширатпалық құралымның түзілу мүмкіндігін төмендетеді.

в) РНҚ молекуласында (әсіресе т РНҚ-да) өзгерген, модификацияланған минорлық негіздердің және нуклеозидтердің мөлшері өте көп. Олардың ішінде –дигидроуридин (урацилде 1 сутектік байланыс болмайды, яғни 3 сутектік байланыстың орнына 2 болады); псевдоуридин (урацил рибозамен ерекше байланысқан); диметил-аденин және диметилгуанин (азоттық негіздерде екі қосымша метил топтары болады). Бұл негіздер комплементарлы әрекеттесуге қабілетсіз. Осының бәрі қос ширатпалы құрылымның пайда болуына кедергі келтіреді.

Құрылысы, қызметтері жағынан түрліше болып келетін 3 түрлі РНҚ белгілі: а-РНҚ, т-РНҚ, р-РНҚ
а-РНҚ- ақпараттық;
т-РНҚ- тасымалдаушы;
р-РНҚ-рибосомалық.

Жаңа тақырыпты меңгеру

Презентация

Слайд 3

Слайд 4

Слайд 5

Слайд 5

8 минут

03:00-03:30

03:30-03:40

03:30-03:40

03:40-04:40

Тәжірибе

Тапсырма №1. Кестені толықтыру

Тапсырма №2. Проблеманы анықтау, себептерін тауып қорытындылау

Сұрақ: РНҚ неге бір тізбекті ?
Дәлелдері:
1.Қанты
2.Азотты негізі
Себептері:
1.
2.
Қорытынды:

Жаңа тақырыпты тәжірибе арқылы меңгеру

Дескриптор:

1. РНҚ-ның ерек-шелігін ажыра-тып, жазады.

Дескриптор:

1.РНҚ типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажыратады

Слайд 6

Слайд 8

3 минут

04:50-05:00

05:00-05:10

05:10-05:20

Бекіту

Тапсырма №3 Биологиялық диктант

1.РНҚ-да азоттық негіздерден тиминнің  орнына ............ кездеседі .
2.Рибозаның қосымша ...........тобы қос ширатпалы құрылымның түзілуін тежейді
3.РНҚ-ның .... түрі бар.
4. Урацил тиминнен 5 ........... тобының болмауымен ерекшеленеді.

Тақырыпты меңгергенін анықтау

Дескрипторлар:

1.РНҚ типтерінің құрылысы мен қызметтерін салыстырып, ажыратады.

Презентация

Слайд 10

05:50-06:00

Сабақты қорытындылау + - таңбаларын қолданып өз өзіңізді бағалаңыз

Бүгінгі сабақта:

Тапсырмалар жауаптары:

Тапсырма №1

Жауабы:
1.Аденин, гуанин, цитозин және урацил
2.Рибоза
3.Біртізбекті
4. а-РНҚ, т-РНҚ, р-РНҚ
Тапсырма №2

Жауабы:
Дәлелдері:
1.Қанты рибоза
2.Азотты негізі: аденин, гуанин, цитозин және урацил
Себептері:
1. Қосымша гидрокси тобы бар, рибоза болып табылады. Ал, қосымша гидрокси тобы қосширатпалы құрылымның түзілуін тежейді
2. Азоттық негіздерден тиминнің  орнына урацил кездеседі. Урацилда 5 метил тобы болмайды. Осыған байланысты А-У арасында гиброфобтық әрекеттесу күші әлсіз болады. Ал бұл тұрақты қосширатпалық құралымның түзілу мүмкіндігін төмендетеді.

Қорытынды:РНҚ молекулалық құрылымына байланысты бір тізбекті, ол қызметіне әсерін тигізеді.

Тапсырма №3
Жауабы:
1. урацил
2. гидрокси
3.үш
4. метил

Слайд 12