§15.Флоэма бойынша зат тасымалына сыртқа факторлардың әсері.

9 сынып №16

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Сыртқы факторлардың флоэмада зат тасымалына әсері: температура, ылғалдылық, жарық. §15.Флоэма бойынша зат тасымалына сыртқа факторлардың әсері.

(Сабақ тақырыбы)

Сабақтың барысы:

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

Мәтінмен жұмыс

Сыртқы факторлардың флоэмада зат тасымалына әсері

Флоэма, өсімдіктің тамыр жүйесінің маңызды бөлігі, өсімдік бойымен қажетті заттарды тасымалдаудан жауапты. Дегенмен, бұл процесске әртүрлі сыртқы факторлар айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Бұл ақпараттық мәтінде біз температура, ылғалдылық және жарықтың флоэмадағы заттарды тасымалдауға қалай әсер ететінін зерттейміз.

Температура
Температура флоэманың жұмыс істеуінде маңызды рөл атқарады. Тым жоғары немесе тым төмен температуралар флоэмадағы тасымалдау үшін қажетті нәзік тепе-теңдікті бұзуы мүмкін. Жоғары температуралар флоэма шырынының тұтқырлығын арттыруы мүмкін, бұл өсімдіктің қажетті қоректік заттар мен қосылыстарды жылжытуын қиындатады. Керісінше, төмен температуралар шырынның тұтқырлығының артуына және флоэма функциясы үшін жауапты метаболикалық процестердің бұзылуына байланысты флоэмадағы тасымалдау қарқынын баяулатуы мүмкін.

Ылғалдылық
Қоршаған орта ылғалдылық деңгейі де флоэмадағы тасымалға әсер етуі мүмкін. Ылғалдылықтың артуы транспирация жылдамдығының төмендеуіне, яғни өсімдіктердің жапырақтары арқылы су жоғалтуына әкелуі мүмкін. Транспирацияның бұл төмендеуі ксилемдегі су қозғалысының төмендеуіне әкелуі мүмкін, ал ксилем флоэмалық тасымалдың қозғаушы күші болғандықтан, ксилем ағынының төмендеуі флоэмалық тасымалдың тиімділігіне әсер етуі мүмкін.

Жарық
Жарықтың қолжетімділігі мен сапасы да флоэмалық тасымалға әсер етуі мүмкін. Жарық фотосинтез процесінде маңызды фактор, ол флоэма арқылы тасымалданатын көмірсутектерді өндіреді. Жарық қарқындылығы немесе ұзақтығындағы өзгерістер фотосинтез қарқындылығына әсер етуі, осылайша флоэмалық тасымал үшін қажетті қосылыстардың қолжетімділігін өзгертуі мүмкін. Сонымен қатар, жарық толқын ұзындығы өсімдіктің физиологиялық реакцияларына әсер етуі, ал бұл флоэмалық тасымалдың жалпы тиімділігіне әсер етуі мүмкін.

Қорытындылай келе, өсімдік бойымен қажетті заттарды тасымалдаудағы флоэманың қабілеті температура, ылғалдылық және жарық сияқты сыртқы факторларға айтарлықтай әсер етеді. Бұл арақатынасты түсіну ауыл шаруашылығы және бақша практикасы үшін өсімдіктердің денсаулығы мен өнімділігін сақтау стратегияларын әзірлеу үшін маңызды.

Кесте: Сыртқы факторлардың флоэма тасымалына әсері

Контекстік ескерту: Бұл кесте температура, ылғалдылық және жарықтың флоэмадағы қоректік заттар мен қосылыстарды тасымалдауға қалай әсер ететінін қорытындылайды, бұл өсімдік денсаулығы мен өнімділігі үшін маңызды. Бұл қатынастарды түсіну ауыл шаруашылығы мен бақша практикасы үшін стратегияларды әзірлеу үшін маңызды.

Флоэмадағы тасымалға сыртқы факторлардың әсері туралы мәтінге байланысты сұрақтар:

1. Экологиялық сұрақ: Жоғары және төмен температуралар өсімдіктердің флоэмасының жұмысына қалай әсер етеді?

2. Логикалық сұрақ: Қоршаған орта ылғалдылығының деңгейіндегі өзгерістердің өсімдіктердің флоэмалық тасымалының тиімділігіне қалай әсер ететінін түсіндіріңіз.

3. Салыстыру тапсырмасы: Өсімдіктердің флоэмалық тасымалына жарық қарқындылығы мен жарық толқын ұзындығының әсерін салыстырып, қарсы қойыңыз.

4. Сәйкестендіру тапсырмасы: Сыртқы факторды оның флоэмалық тасымалға әсеріне сәйкестендіріңіз:

   • Температура - Флоэма шырынының тұтқырлығы мен метаболикалық процестерге әсер етеді

   • Ылғалдылық - Ксилемдегі су қозғалысына әсер етіп, флоэмалық тасымалды жетелейді

   • Жарық - Фотосинтезге және өсімдік физиологиялық реакцияларына әсер етеді

5. Шындық немесе жалған тапсырмасы: Төмен температуралар әрқашан өсімдіктердің флоэмалық тасымалының қарқындылығын төмендетеді.

6. Дұрыс реттілікті анықтау тапсырмасы: Жарық қолжетімділігіндегі өзгерістердің флоэмалық тасымалға қалай әсер ететінін түсіндіретін келесі қадамдарды дұрыс ретпен орналастырыңыз:

1. Жарық фотосинтез қарқындылығына әсер етеді

2. Фотосинтез флоэмада тасымалданатын қосылыстарды өндіреді

3. Жарық қолжетімділігіндегі өзгерістер фотосинтезді өзгертеді

4. Фотосинтездің өзгеруі флоэмалық тасымал үшін қажетті қосылыстардың қолжетімділігін өзгертеді

1. Бір дұрыс жауабы бар тапсырмасы: Келесі сыртқы факторлардың қайсысының өсімдіктердің флоэмалық тасымалына ең аз тікелей әсері бар?
   A. Температура
   B. Ылғалдылық
   C. Топырақтағы қоректік заттар
   D. Жарық

Жауап кілті:

1. Жоғары немесе төмен температуралар тиімді флоэмалық тасымал үшін қажетті нәзік тепе-теңдікті бұзуы мүмкін.

2. Ылғалдылықтың артуы транспирация жылдамдығының төмендеуіне, ал ксилем флоэмалық тасымалдың қозғаушы күші болғандықтан, ксилем ағынының төмендеуі флоэмалық тасымалдың тиімділігіне әсер етуі мүмкін.

3. Жарық қарқындылығы фотосинтез қарқындылығына, ал жарық толқын ұзындығы өсімдік физиологиялық реакцияларына әсер етіп, флоэмалық тасымалдың тиімділігіне ықпал етуі мүмкін.

4. Температура - Флоэма шырынының тұтқырлығы мен метаболикалық процестерге әсер етеді
   Ылғалдылық - Ксилемдегі су қозғалысына әсер етіп, флоэмалық тасымалды жетелейді
   Жарық - Фотосинтезге және өсімдік физиологиялық реакцияларына әсер етеді

5. Жалған. Төмен температуралар флоэма шырынының тұтқырлығын арттырып, тиімді флоэмалық тасымал үшін қажетті метаболикалық процестерді бұзуы мүмкін.

6. 3, 1, 2, 4

7. C. Топырақтағы қоректік заттардың флоэмалық тасымалға тікелей әсері температура, ылғалдылық және жарыққа қарағанда аз.

Жеке жұмыс парағы

Оқушының аты-жөні:_________________________________________________________ сыныбы:___

Сыртқы факторлардың флоэмада зат тасымалына әсері

Флоэма - өсімдіктердегі маңызды тасымалдау жүйесі. Ол қоректік заттарды жапырақтардан өсімдіктің басқа бөліктеріне тасымалдайды. Алайда, бұл процеске сыртқы факторлар әсер етеді. Температура, ылғалдылық және жарық сияқты факторлар флоэма арқылы зат тасымалдауды айтарлықтай өзгерте алады. Бұл факторлардың әсерін түсіну өсімдіктердің өсуі мен дамуын жақсы басқаруға көмектеседі.

Бос орындарды толтырыңыз: Дұрыс сөздермен бос орындарды толтырыңыз.

1. Флоэма қоректік заттарды жапырақтардан өсімдіктің __ бөліктеріне тасымалдайды.

2. Зат тасымалына әсер ететін негізгі сыртқы факторлар: __, ылғалдылық және жарық.

3. Жоғары температура флоэма арқылы зат __ жылдамдығын арттырады.

4. Төмен __ флоэма арқылы зат тасымалын баяулатуы мүмкін.

5. Жарық фотосинтез процесіне әсер етіп, флоэмада __ өндірісін арттырады.

Сөздер банкі: басқа, температура, тасымалдау, ылғалдылық, қант

Көп таңдаулы сұрақтар: Әр сұраққа берілген нұсқалардан дұрыс жауапты таңдаңыз.

1. Флоэма арқылы зат тасымалдауға қай фактор әсер етпейді?
   a) Температура
   b) Ылғалдылық
   c) Жарық
   d) Гравитация

2. Жоғары температура флоэма арқылы зат тасымалдауға қалай әсер етеді?
   a) Тасымалдауды жылдамдатады
   b) Тасымалдауды баяулатады
   c) Тасымалдауды тоқтатады
   d) Әсер етпейді

3. Ылғалдылықтың төмендеуі қандай әсер етуі мүмкін?
   a) Флоэма ағынын арттырады
   b) Флоэма ағынын баяулатады
   c) Флоэма ағынына әсер етпейді
   d) Флоэма ағынын тоқтатады

4. Жарық флоэма арқылы зат тасымалдауға қалай әсер етеді?
   a) Тікелей әсер етпейді
   b) Фотосинтез арқылы қант өндірісін арттырады
   c) Флоэма түтіктерін кеңейтеді
   d) Су қозғалысын баяулатады

5. Қай фактор флоэма арқылы зат тасымалдауды жылдамдатады?
   a) Төмен температура
   b) Жоғары ылғалдылық
   c) Қараңғылық
   d) Төмен ылғалдылық

Ашық сұрақтар: Келесі сұрақтарға толық сөйлемдермен жауап беріңіз:

1. Температураның флоэма арқылы зат тасымалдауға әсерін түсіндіріңіз.

2. Ылғалдылық флоэма арқылы зат тасымалдауға қалай әсер етеді?

3. Жарықтың флоэма арқылы зат тасымалдауға тікелей және жанама әсерлерін сипаттаңыз.

Жауаптар кілті:

Бос орындарды толтырыңыз:

1. басқа

2. температура

3. тасымалдау

4. ылғалдылық

5. қант

Көп таңдаулы сұрақтар:

1. d) Гравитация

2. a) Тасымалдауды жылдамдатады

3. b) Флоэма ағынын баяулатады

4. b) Фотосинтез арқылы қант өндірісін арттырады

5. b) Жоғары ылғалдылық

Ашық сұрақтар:

1. Температураның флоэма арқылы зат тасымалдауға әсері:
   Жоғары температура флоэма арқылы зат тасымалдау жылдамдығын арттырады. Бұл өсімдік жасушаларының метаболизмін жылдамдатып, флоэма сөлінің тұтқырлығын азайтады. Алайда, өте жоғары температура өсімдікке зиян келтіріп, зат тасымалдауды баяулатуы мүмкін.

2. Ылғалдылықтың флоэма арқылы зат тасымалдауға әсері:
   Жоғары ылғалдылық флоэма арқылы зат тасымалдауды жеңілдетеді. Ол өсімдіктің су балансын сақтауға көмектеседі, бұл флоэма сөлінің қозғалысын жақсартады. Төмен ылғалдылық өсімдіктің су жоғалтуына әкеліп, флоэма ағынын баяулатуы мүмкін.

3. Жарықтың флоэма арқылы зат тасымалдауға әсері:
   Жарықтың тікелей әсері аз, бірақ жанама әсері маңызды. Жарық фотосинтез процесін күшейтеді, бұл қант өндірісін арттырады. Көбірек қант өндірілгенде, флоэма арқылы тасымалданатын заттардың мөлшері артады. Сонымен қатар, жарық өсімдіктің жалпы метаболизмін арттырып, зат тасымалдауды жылдамдатады.

Дескриптор:

• Бос орындарға тиісті кілт сөздерді жазады – 3 балл;

• Тест тапсырмасын орындайды – 3 балл;

• Сұрақтарға жауап береді – 3 балл;