§20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.

Тақырып бойынша 11 материал табылды

§20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.

Материал туралы қысқаша түсінік

ӨЗІМНІҢ ҚМЖ; 11.1.7.3 - өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін зерттеу;

Материалдың қысқаша нұсқасы

11 сынып ҚГБ №27

ДӘІЖО___________

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
«» КММ
(білім беру ұйымының атауы)
Қысқа мерзімді (сабақ) жоспары
Зертханалық жұмыс "Ауксиннің тамырдың өсуіне ықпал етуі".

§20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.

(Сабақ тақырыбы)

Бөлім:	Координация және реттелу
Педагогтің аты-жөні:
Күні:
Сыныбы: 11 «а» ҚГБ	Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы:	Зертханалық жұмыс "Ауксиннің тамырдың өсуіне ықпал етуі". §20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты	11.1.7.3 - өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін зерттеу;
Сабақтың мақсаты:	өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін зерттейді;

Сабақтың барысы:

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

«Бір қадам алға..» әдісі арқылы өткен материалды және үй жұмысын пысықтау мақсатында тапсырма беру.

«Ауксин»

«Гиббериллин»

«Цитокинин»

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

-әр кілт сөздердің мазмұнын дұрыс сипаттағаны үшін -1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Биология 11-сынып, Автор: А.Ф.Ковшарь, Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева, Б.Т.Ибраимова, С.А.Куприй, Алматы «Атамұра» баспасы 2020 ж

Оқушылардың назарын аудару

Бөлім бойынша

Дәйек сөз немесе цитата:

"Жүйелілік – ұлы жетістіктердің негізі, ал үйлесімділік – оның жалғасы."

— Авторы белгісіз

«Ой қозғау» әдісі

Өсу заттары және өсу факторлары дегеніміз не?

Ауксин мен гиббереллин арасында қандай байланыс бар?

Өсу заттарын зерттеу және қолдану не үшін керек?

Ауксин мен гиббереллин өсімдікке қалай әсер етеді?

Ауксин мен гиббереллиннің бірлескен әсерін ескерсеңдер сызба өзгереді ме?

Неліктен өсімдіктерде өсу заттары жеке емес бірге өндіріледі және не әсер етеді?

«Қызықты деректер»

- Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді.

Ауксиндер: өсімдік ұшындағы "дирижер"

Ауксиндер өсімдік ұшында (апексінде) түзіледі және олардың басты рөлі – жасушалардың ұзаруын реттеу. Мысалы, күнбағыс күнге қарай бұрылғанда, бұл процесс ауксиндердің жарықтан алыс бетінде жиналуына байланысты жүзеге асады.

Гиббереллиндер: алып өсуді ынталандыру

Гиббереллиндер өсімдіктің бойының биіктігіне әсер етеді. Олар жасушалардың бөлінуі мен ұзаруын күшейтіп, дәндердің өнуін және жеміс дамуын тездетеді. Бұл фитогормон күріштің "қалыптан тыс" өсуі кезінде алғаш ашылды.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

-сұрақтың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

https://www.youtube.com/watch?v=HR9KHW-e0pY

https://www.youtube.com/watch?v=__VCVLcNxGg

Сабақтың мақсатын таныстыру

11.1.7.3 - өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін зерттеу;

Оқу мақсаты бойынша

Дәйек сөз немесе цитата:

"Өсімдіктің өсуі – бұл табиғаттың үнсіз кереметі, ал оның артында үйлесімді химиялық биологиялық процестер жатыр."

— Авторы белгісіз

Кілт сөздер (жұп/топ бөлу үшін):

Пеларгония

Циперус

Ауксин негізінде дайын өсу стимуляторы

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін сипаттайды; Практикалық дағдылар: өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін зерттейді; Функционалдық сауаттылық: өсімдіктердің өсуіне стимуляторлардың (өсіргіш заттар) әсер етуін түсіндіреді;

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Оқушылар жаңа сабақ бойынша дайын кестені дәптерге түртіп жазады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

«Проблемалық оқыту әдісі»

Мақсаты: Оқушылардың нақты өмірлік жағдайларды шешуге қабілетін арттыру.

Тапсырма - 1:

Сұрақ:

Өсімдік тұқымдары бірдей топырақта отырғызылды. Бір топқа ауксиндер қосылған ерітіндімен суарылды, ал екінші топ тек сумен суарылды. 2 аптадан кейінгі нәтижелерде ауксиндер қосылған топтың өсімдіктері ұзындау әрі жасылдау екені анықталды. Бірақ өсімдіктердің бір бөлігінің жапырақтары шамадан тыс үлкен және әлсіз болып көрінді. Бұл құбылыстың себебі неде деп ойлайсыз?

«Деректермен жұмыс әдісі»

Мақсаты: Графиктерді, диаграммаларды, карталарды, және басқа визуализация құралдарын талдау қабілетін дамыту.

Тапсырма - 2:

Сізге өсімдіктердің өсуін ауксиндер концентрациясына байланысты зерттеу бойынша деректер ұсынылды. Әр түрлі концентрацияларда ауксиндер қолданылып, өсімдіктердің биіктігі 2 апта ішінде өлшенген. Берілген мәліметтер төмендегідей:

Ауксин концентрациясы (мг/л)	Өсімдік биіктігі (см)
0 (бақылау тобы)	10
0.5	14
1.0	18
2.0	22
4.0	20
6.0	16

Сұрақтар:

1.Қай концентрация ең тиімді болып табылады?

2.Өсу динамикасын түсіндіретін график сызыңыз.

3.Неліктен 4.0 мг/л-ден жоғары концентрацияда өсімдік биіктігі төмендей бастады?

Жауабы:

1. Негізгі мәселені анықтау:

Ауксиндер өсу процесін ынталандырады, бірақ олардың мөлшері артық болса, жасушалардың шамадан тыс ұзаруына және әлсіреуіне әкелуі мүмкін.

Бұл жағдайда өсімдіктердің жапырақтары шамадан тыс өскен, бірақ механикалық тұрақтылықты сақтай алмаған.

2. Ғылыми түсініктеме:

Ауксиндердің шамадан тыс мөлшері жасушалардың созылуын ретсіз түрде күшейтеді, бұл өсімдіктің қалыпты құрылымының бұзылуына әкеледі.

Нәтижесінде өсімдік ұзағырақ, бірақ әлсіз болады, өйткені жасушалардың қабырғалары жеткілікті мықты болмайды.

3. Шешу жолы:

Ауксиндерді қолдану кезінде олардың мөлшерін қатаң бақылау қажет. Өсімдікке қажет дозаны эксперименттік түрде анықтау маңызды.

Өсу стимуляторларының әсерін зерттеу үшін әртүрлі концентрацияларды салыстыру керек.

Жауабы:

1. Қай концентрация ең тиімді болып табылады?

Ең тиімді концентрация – 2.0 мг/л, себебі бұл деңгейде өсімдіктердің ең жоғары биіктігі (22 см) байқалады.

2. Өсу динамикасын түсіндіретін график:
Өсу динамикасын көрсету үшін ауксин концентрациясы мен өсімдік биіктігінің арасындағы тәуелділікті көрсететін график.

График:

Ауксин концентрациясының өсімдік биіктігіне әсері

3. Неліктен 4.0 мг/л-ден жоғары концентрацияда өсімдік биіктігі төмендей бастады?

Ауксиннің жоғары концентрациясы өсімдіктің өсуін тежеуі мүмкін, себебі шамадан тыс гормон жасушалардың бөлінуін және ұзаруын ретсіз түрде арттырып, құрылымдық әлсіздікке немесе өсу қарқынының баяулауына әкеледі. Бұл өсімдіктің биіктігін төмендетуі мүмкін.

Дескриптор:

-тапсырманың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Практикалық тапсырмалар беру.

«Биология эксперименттері» әдісі

Мақсаты: Теориялық білімді тәжірибеде қолдану.

Мысалы: Оқушылар топпен/жұппен жұмыс жасай отырып, қарапайым тәжірибе жасап, нәтижелерді талдайды.

Тапсырма-3.

№5 зертханалық жұмыс. «Ауксиннің тамырдың өсуіне әсері».

Мақсаты: өсімдіктердің өсуі (тамыр түзуі) әсер ететін заттардың (ауксин) әрекетін зерттеу.

Зертханалық жұмыстың тақырыбы мен мақсатын жазады.

Ауксин (немесе гормондар қоспасы) әсеріне ұшыраған және бақылау өсімдігінің вегетативті мүшелерінің жағдайын бағалайды.

Ұзындығын өлшеп, тәжірибе кезінде түзілген өркендер мен тамырларды санайды.

Мәліметтерді берілген кестелердің біріне жазады.

Қандай стимуляторлар немесе олардың қандай концентрациясында едәуір дамыған вегетативті мүшелер түзілгенін көрсетеді.

Фитогормондардың әсерінің тиімділігі туралы қорытынды жасайды.

Дескриптор:

- зертханалық жұмыстың тақырыбы мен мақсатын жазады – 1 балл;

- ауксин (немесе гормондар қоспасы) әсеріне ұшыраған және бақылау өсімдігінің вегетативті мүшелерінің жағдайын бағалайды – 2 балл;

- Ұзындығын өлшеп, тәжірибе кезінде түзілген өркендер мен тамырларды санайды – 1 балл;

- мәліметтерді берілген кестелердің біріне жазады – 2 балл;

- қандай стимуляторлар немесе олардың қандай концентрациясында едәуір дамыған вегетативті мүшелер түзілгенін көрсетеді – 2 балл;

- фитогормондардың әсерінің тиімділігі туралы қорытынды жасайды – 2 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Құрал-жабдықтар: жас бөлме өсімдіктері (пеларгония, циперус немесе кез келген басқа тез өсетін жас өсімдіктер; мүмкіндігінше біраналық өсімдіктен вегетативті жолмен көбейтілген; қалемшесін алу үшін шегіргүл жапырағы немесе циперустың жас өркені); ауксин негізінде дайын өсу стимуляторы, дистилденген су; таразы; сынауықтар қоятын тұрғы (штатив), сынауықтар, дозатор.

Бағалау

«Функционалдық сауаттылықты арттыруға арналған тапсырмалар»

Мақсаты: Оқушылардың ақпаратты талдау, салыстыру және қорытындылау дағдыларын дамыту.

Тапсырма-4:

Ситуация:

Сіз ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін мамансыз және жемістердің өнімділігін арттыру үшін өсімдіктерге ауксиндерді қолдану туралы ұсыныс жасауыңыз қажет. Бірақ ауксиндердің артық мөлшері өсімдіктерге зиян келтіруі мүмкін екенін ескере отырып, сізге төмендегі сұрақтарға жауап беріп, шешім қабылдау керек.

1.Ауксин концентрациясының қандай мөлшерін қолдану тиімді болады?

2.Егер фермер ауксиндерді қолданғаннан кейін өнім төмендесе, қандай шаралар қолдану керек?

3.Фермерлерге өсімдіктердің өсуін жақсарту үшін ауксиндерді қолдануда қандай кеңес берер едіңіз?

Жауабы:

1.Ғылыми деректерге сүйенсек, ауксиннің 2.0 мг/л концентрациясы өсімдіктің өсуі мен өнімділігі үшін ең тиімді. Бұл мөлшер жасушалардың бөлінуін және созылуын оңтайлы түрде ынталандырады, өсімдікке зиян тигізбейді.

2.Мәселені талдау қажет:

Қолданылған ауксиннің мөлшерін тексеру (шектен тыс қолданылса, дозаны азайту).

Ауксиннің қолданылған уақыты мен өсімдіктің өсу фазасына сәйкестігін қарастыру.

Басқа сыртқы факторларды (топырақ сапасы, суару деңгейі, климаттық жағдайлар) бағалау.

Егер концентрация шамадан тыс болғаны анықталса, өсімдікті қалпына келтіру үшін стимуляторларды пайдалануды тоқтатып, органикалық әдістермен күтім жасау ұсынылады.

3.Ауксиндерді қолданар алдында:

Өсімдік түріне және оның фазасына байланысты нақты доза анықтау.

Мөлшерді асырып қолданбау (артық концентрация өсімдікті әлсіретеді).

Ауксиндердің табиғи формаларын (мысалы, компост немесе органикалық тыңайтқыштар) да қарастыру.

Әрдайым бақылау тобы ретінде бірнеше өсімдікті таза сумен суарып, салыстыру жүргізу.

Дескриптор:

-тапсырманың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл;

Интерактивті панель

Презентация

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

1,2-«Бүгін сабақта зерттедім»

3- «Бүгінгі сабақта маған түсіну қиынға соқты»

4-«Менің жеңісім»

Білім алушылар өздері зерттеген, қиынға соқтырған және өз жеңісін жазады, кері байланыс береді.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс. Тірек сызба

§21.Гаметогенез. адам гаметогенезінің кезеңдері.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАРҒА ҚОСЫМША

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Тақырып бөлімі	Мазмұны
Өсімдіктердің өсу стимуляторлары	Өсімдіктің өсуін, дамуын және бейімделуін реттейтін табиғи немесе жасанды химиялық заттар. Негізгі топтары: ауксиндер, гиббереллиндер, цитокининдер, этилен.
Ауксиндер	- Өсу ұштарында (бүршіктерде, тамырларда) түзіледі.
	- Жасушалардың ұзаруын реттейді.
	- Өсімдіктің жарыққа қарай бағытталуына (фототропизм) және топыраққа қарай өсуіне (геотропизм) әсер етеді.
Гиббереллиндер	- Өсімдіктің ұзарып өсуін және жасушалардың бөлінуін ынталандырады.
	- Тұқымның өнуін тездетеді.
	- Кейбір жемістердің көлемін арттыру үшін қолданылады (мысалы, жүзім).
Цитокининдер	- Жасушалардың бөлінуін және өсуін реттейді.
	- Бүйірлік бүршіктердің дамуын ынталандырады (өсімдіктің бұтақтануы).
	- Өсімдіктің қартаюын (жапырақтардың сарғаюы) баяулатады.
Этилен	- Жемістердің пісуін тездетеді.
	- Жапырақтардың түсуін және өсімдіктердің гүлденуін реттейді.
Қолдану салалары	- Ауыл шаруашылығында өнімді арттыру үшін:
	- Өсімдіктердің жемісін ұлғайту;
	- Тұқымның тез өнуі;
	- Жемістердің бір уақытта пісуі.
Шектен тыс қолдану қауіптері	- Өсімдікке зиян келтіруі мүмкін (шектен тыс доза).
	- Өсу процесінің бұзылуы және өнімнің сапасының төмендеуі.
Қорытынды	Өсу стимуляторлары табиғи процестерді басқаруға мүмкіндік береді, бірақ оларды дұрыс қолдану үшін дозаны және шарттарды сақтау маңызды.

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС

Оқушының аты-жөні: _____________________________________________сыныбы___________

Дескриптор:

- зертханалық жұмыстың тақырыбы мен мақсатын жазады – 1 балл;

- ауксин (немесе гормондар қоспасы) әсеріне ұшыраған және бақылау өсімдігінің вегетативті мүшелерінің жағдайын бағалайды – 2 балл;

- Ұзындығын өлшеп, тәжірибе кезінде түзілген өркендер мен тамырларды санайды – 1 балл;

- мәліметтерді берілген кестелердің біріне жазады – 2 балл;

- қандай стимуляторлар немесе олардың қандай концентрациясында едәуір дамыған вегетативті мүшелер түзілгенін көрсетеді – 2 балл;

- фитогормондардың әсерінің тиімділігі туралы қорытынды жасайды – 2 балл;

№5 зертханалық жұмыс. «Ауксиннің тамырдың өсуіне әсері».

Мақсаты: өсімдіктердің өсуі (тамыр түзуі) әсер ететін заттардың (ауксин) әрекетін зерттеу.

Құрал-жабдықтар: жас бөлме өсімдіктері (пеларгония, циперус немесе кез келген басқа тез өсетін жас өсімдіктер; мүмкіндігінше біраналық өсімдіктен вегетативті жолмен көбейтілген; қалемшесін алу үшін шегіргүл жапырағы немесе циперустың жас өркені); ауксин негізінде дайын өсу стимуляторы, дистилденген су; таразы; сынауықтар қоятын тұрғы (штатив), сынауықтар, дозатор.

Ескерту. №5 зертханалық жұмыс мақсатын орындау үшін таңдалған нысанға байланысты тәжірибелер зертханалық жұмыстан 6–14 күн бұрын жасалуы тиіс.

Зертханалық жұмысты жүргізбей тұрып, бөлме өсімдіктерінің өсуін (өркен жаю) бақылау немесе тамыр түзу қарқындылығын (егер өсуді бақылау мүмкін болмаса) бақылау эксперименттерін жасау керек. Әртүрлі препараттармен (ауксиннің % мөлшері әртүрлі) тәжірибелер сериясын жасауға болады. Өсіретін зат концентрациясын өзгертіп, бір препаратпен де жасауға болады. Тәжірибе жасау кезінде жұмысты орындаудың бір қиындығы – бұл өсіру дәлдігін – қолданылатын препарат концентрациясын сақтау. Сол үшін дозатор мен дистилденген су қажет. Сонымен қатар «бақылау» данасы үшін дистилденген су емес, суқұбырының тұндырылған суын пайдалану керек.

Жұмыс барысы

1. Ауксин (немесе гормондар қоспасы) әсеріне ұшыраған және бақылау өсімдігінің вегетативті мүшелерінің жағдайын бағалаңдар.

2. Ұзындығын өлшеп, тәжірибе кезінде түзілген өркендер мен тамырларды санаңдар.

3. Мәліметтерді берілген кестелердің біріне жазыңдар.

4. Қандай стимуляторлар немесе олардың қандай концентрациясында едәуір дамыған вегетативті мүшелер түзілгенін көрсетіңдер.

Фитогормондардың әсерінің тиімділігі туралы қорытынды жасаңдар.

Оқушыға беретін мәтін

Субжасушалық құрылымнан бастап барлық тіршілік иелері биосферамен бірге өзін реттеуші жүйелер болып табылады. Қоршаған орта өзгерістеріне жақсы әсер көрсете алмаса және басқа нысандар әсер етпесе тіршілік иелері сақталмас еді. Сәйкесінше бүкіл эволюция кезінде тірі ағзалар үйлесімді тіршілік үдерістерін тиімді басқаруға қабілетті басқару жүйесін құрды және жетілдірді. «Кері байланыс» принципі тірі нысандар жүзеге асыратын оңтайлы басқару қағидасы болып табылады. Соның негізінде жеткен нәтижеге байланысты команда өзгереді және түзетіледі. Оңтайлы жұмыс істеу үшін кез келген басқару жүйесі міндетті үш құрамбөліктен тұруы тиіс:

1) басқарушы орталық – тікелей команда беретін және шешім қабылдайтын;

2) жауап реакциясы, команданың орындалу табыстылығының дәрежесі, қабылданған шешімдердің тиімділігі туралы деректерді жинайтын құрылымдар;

3) басқарушы орталықтан орындаушыға команданы өткізу механизмдері.

Тұқымқуалаушылық ақпараты сақталатын орын – хромосомасы бар ядро (эукариоттар үшін) немесе ДНҚ-ның сақиналы молекуласы (прокариоттар үшін) жасуша деңгейіндегі басқару жүйесі болып табылады. Көптеген көпжасушалы жануарларда басқару үшін жеке мүшелер жүйесі дамыды: жүйке және эндокриндік (гуморальдық). Дене температурасының тұрақтылығын, қандағы глюкоза, көмірқышқыл газы мен оттек деңгейін сақтау сияқты көптеген басқа күрделі тіршілік үдерістерін жүйкелік-гуморальды реттелу кері байланыс қағидасы бойынша басқарады. Яғни кез келген әсер эффектісі талданады және қажет болса өзгереді, түзетіледі.

Адам мен жануарлардың барлық гормондарын құрылысы мен әсер ету механизмі бойынша үш топқа бөлуге болады:

1) стероидты (липид) гормондар жасуша ішіне, оның ядросына енуге және тіршілік үдерістерін өзгертіп, генетикалық аппаратқа тікелей әсер етуге қабілетті. Мысалы, химиялық формулалары ұқсас жыныс гормондары – аталық тестостерон мен аналық эстрадиолды келтіруге болады;

2) аминқышқылдарының туындылары стероидты гормондарға биохимиялық тұрғыда ұқсас және жиі, бірақ әрдайым оған әсер ету механизмі бойынша ұқсас емес. Аминқышқылдарының нәруыздардың мономерлері екеніне қарамастан олардың туындылары болып табылатын гормондар стероидтар сияқты циклді құрылымды болуы мүмкін;

3) нәруызды гормондар сыртқы мембрананың фосфолипидтер қабатынан жасуша ішіне өтуге қабілетті емес. Олардың әсер ету механизмі «мембрана-рецепторлардың» арнайы молекулаларымен байланысуға негізделген. Бұл – мембранадан қоршаған ортаға шығып тұратын және «фермент-субстрат» кезіндегі «кілт-құлып» қағидасымен әрекеттесу кезіндегі сияқты биохимиялық тұрғыда гормонды «танитын» күрделі нәруызды кешендер. Екінші құрамбөлік мембранадан өтіп, шығып тұратын бөлікті ұстап, өзі де цитоплазмаға жартылай батып тұрады. Оған инсулин гормонының оның мембраналық рецепторымен өзара әрекеттесуі мысал болып табылады. Гормон мен рецептор байланысқан соң ретті оқиғалар тізбесі басталады: рецептор нәруызының өзінің химиялық өзгеруі, глюкоза үшін мембрана өткізгіштігі артады, глюкозаны жоятын ферменттер белсендіріледі (фосфорилденеді), жасуша метаболизмін глюкозаны қорға жинау бағытында өзгертетін ген активациясы мен нәруыз синтезі жүреді.

Өсімдіктерде фитогормондар – ауксин мен гиббереллин өсуге, созылуға және тармақталуға себеп болады. Бірақ тиімділігі мен механизмі әртүрлі. Ауксин жасуша қабырғасын едәуір созылғыш етеді. Ол алдымен суды қорға жинау есебінен жасуша көлемінің тез артуын стимулдайды, кейін органикалық заттар биосинтезі жүреді. Гиббереллин әсерінің механизмі пікірталас тудырады. Фитогормондардың жануарлар гормондарынан айырмашылығы үдерістердің үлкен тобына әсер етеді, сондықтан олар көбінесе әртүрлі концентрацияда, өсімдіктердің әртүрлі бөліктерінде бірге синтезделеді. Саңырауқұлақтар мен бактериялар жасушаларында өзгерістер туғызуға қабілетті.

Жүктеу

Бөлісу

ЖИ арқылы жасау

Файл форматы:

docx

Биология Сабақ жоспары 11 сынып

07.12.2024

158

Жүктеу

ЖИ арқылы жасау

Жариялаған:

Тезекбаева Карлыгаш Толешовна

Бұл материалды қолданушы жариялаған. Ustaz Tilegi ақпаратты жеткізуші ғана болып табылады. Жарияланған материалдың мазмұны мен авторлық құқық толықтай автордың жауапкершілігінде. Егер материал авторлық құқықты бұзады немесе сайттан алынуы тиіс деп есептесеңіз,
шағым қалдыра аласыз

§20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.

§20.Өсу заттары. Өсімдіктерге өсу заттарының әсер ету механизмі. Ауксин мен гиберелиннің әсері.

Химия пәні

Тарих пәні

Биология пәні

Ағылшын тілі пәні

География пәні

Информатика пәні

Мектепке дейінгі білім беру

«Қазақ тілі» жəне «Қазақ əдебиеті»

Дене шынықтыру

Білім алушылардың білім сапасын арттыру

Инклюзивті білім беру