XXI ғасыр мұғалімі: Цифрлық білім беру жағдайындағы педагогтың жаңа бейнесі

Кіріспе

Білім беру саласы — қоғамның дамуындағы негізгі стратегиялық бағыттардың бірі. XXI ғасыр — технологиялар ғасыры,
ақпарат ғасыры болғандықтан, білім беру жүйесіне де түбегейлі өзгерістер енгізілуде. Цифрлық трансформация,
инновациялық оқыту әдістері мен жаңа буын оқулықтары — мұның бәрі қазіргі педагогке жоғары талаптар қояды.
Бүгінгі мұғалім тек білім көзі емес, сонымен қатар бағыт беруші, шабыттандырушы, технологиялық құралдарды еркін
меңгеруші тұлғаға айналуы тиіс.

1.Цифрлық білім беру: ұғымы және маңыздылығы

Цифрлық білім беру — бұл оқыту процесінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) кеңінен қолдану.
Ол тек электронды құрылғылар арқылы білім беру емес, сонымен қатар жаңа педагогикалық әдістер мен білім беру
моделдерін енгізуді білдіреді. Мұғалім цифрлық құралдарды тиімді қолдана отырып, оқушылардың танымдық
белсенділігін арттыра алады. Цифрлық білім беру тек құрал емес, ол оқыту мәдениетін жаңартатын құбылыс. Бұл жүйе оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынасты жаңаша деңгейге көтереді. Қашықтықтан білім беру, онлайн курстар, электронды журналдар мен күнделіктер — осының бәрі цифрлық білімнің нәтижесі. Сандық ресурстар оқыту процесін интерактивті, қызықты әрі тиімді етеді. Қазіргі оқушы ақпаратты жылдам қабылдайды, сондықтан мұғалім де соған бейімделуі қажет.
Цифрлық сауаттылық — қазіргі білім берудің басты көрсеткіші. Мұндай өзгерістерге дайын болу — білім беру саласының болашағын айқындайды.

2. XXI ғасыр мұғаліміне қойылатын талаптар

Қазіргі мұғалім тек пәнді білетін маман емес, ол — көшбасшы, кеңесші, фасилитатор. Мұғалімнен шығармашылық,
жоғары цифрлық сауаттылық, эмоционалдық интеллект, командада жұмыс істей білу және үздіксіз кәсіби даму талап етіледі.Заманауи мұғалім бұрынғыдан әлдеқайда кең ауқымды білім мен дағдыны иеленуі керек. Оның бойында педагогикалық шеберлікпен қатар, цифрлық технологияны еркін меңгеру де болуы тиіс. Мұғалім оқушыларға тек пәнді үйретіп қана қоймай, оларды өмірге бейімдеуі керек. XXI ғасыр педагогы — жан-жақты, икемді, жаңаға ашық тұлға. Тіл табысу, эмоционалды қолдау көрсету сияқты жұмсақ дағдылар да маңызды. Сонымен қатар, креативтілік пен кәсіби даму үрдісіне үздіксіз қатысу қажет. Мұғалім — болашақты тәрбиелейтін тұлға.

3. Цифрлық технологияларды меңгеру: педагогтың құзыреттілігі
Заманауи мұғалімдер үшін Google Workspace, Zoom, Microsoft Teams, Kahoot, Canva сияқты платформаларды меңгеру міндетті.
Бұл құралдар оқу үдерісін қызықты, интерактивті әрі тиімді етуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар мұғалімдерге LMS жүйелері
(мысалы, Moodle, BilimLand) арқылы оқытуды басқару қабілеті де қажет.
Мұғалімнің цифрлық құзыреттілігі тек компьютерді білу емес, оны оқытуда тиімді қолдану біліктілігі. Мысалы, интерактивті тақтамен, Google Form арқылы тест жасап, оқушылармен кері байланыс орнату — үлкен артықшылық. Қазіргі таңда мұғалімдер түрлі онлайн платформалармен жұмыс істеуге үйреніп келеді. Цифрлық құралдарды дұрыс пайдалану оқушының белсенділігін арттырады. Бұл мұғалімге сабақты икемді түрде жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, технологияны терең түсіну педагогтың беделін арттырады. Цифрлық құзыреттілік — сапалы білім берудің негізі.

4. Қашықтықтан оқыту кезіндегі мұғалімнің рөлі

Пандемия білім беру жүйесіне елеулі өзгерістер енгізді. Қашықтықтан оқытуда мұғалім тек білім жеткізуші емес,
сонымен қатар оқушыны онлайн ортада ынталандырушы тұлғаға айналды. Бұл жаңа ортада мұғалімнің эмоционалды тұрақтылығы
мен техникалық қабілеті өте маңызды болды.

Қашықтықтан оқыту мұғалімдерге үлкен жауапкершілік жүктеді. Олар тек үйде отырып сабақ беріп қана қоймай, әр оқушының жағдайын ескеруге тырысты. Мұндай оқытуда мұғалімнің ұйымдастырушылық қабілеті ерекше қажет болды. Оқу материалына қолжетімділік пен қызығушылық тудыру — басты міндетке айналды. Онлайн сабақтарда оқушылардың назарын ұстау қиындай түсті, сондықтан креативтілік маңызды болды. Мұғалімнің эмоциялық қолдауы мен түсіністігі ерекше рөл атқарды. Бұл кезең мұғалімдердің кәсіби шеберлігін жаңа деңгейге көтерді.

5. Мектеп пен мұғалім: серіктестік моделі

Білім беруді басқарудың заманауи үлгілері мектеп пен мұғалім арасындағы серіктестік қатынастарды алға тартады.
Мұғалімнің идеясы мен шығармашылығына кең жол ашу, оны шешім қабылдауға қатыстыру — мұғалім мәртебесін арттырудың
маңызды факторы. Мектеп пен мұғалім арасындағы серіктестік — табысты білім берудің кепілі. Мұғалімдерге дербестік берілсе, олар жаңа идеяларды ұсына алады. Басшылық пен мұғалім арасында сенімді қарым-қатынас болғанда ғана шығармашылық дамиды. Педагогтардың пікірін ескеру – мотивацияны арттырады. Мұндай серіктестік білім беру сапасына тікелей әсер етеді. Әр мұғалім өзін мектептің бір бөлшегі ретінде сезінуі тиіс. Жақсы жұмыс атмосферасы оқушыларға да оң ықпал етеді.

6. Мұғалімдердің кәсіби дамуы және үздіксіз білім алу

Педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру — сапалы білім берудің кепілі. Бұл ретте онлайн курстар, вебинарлар,
тәжірибе алмасу платформалары, кәсіби қауымдастықтар үлкен рөл атқарады. Мұғалімдер үнемі жаңарып отыратын білім беру
технологияларын үйреніп отыруы қажет.
Мұғалім — үнемі ізденісте жүретін мамандық иесі. Үздіксіз даму заман талабы болып отыр. Онлайн курстар, тренингтер мен форумдар педагогтарға жаңа білім береді. Өз саласында білікті болу үшін мұғалімдер үнемі жаңалықтан хабардар болуы тиіс. Педагогикалық жаңартулармен танысу оқыту әдісін жақсартады. Бұл — мұғалімнің өзіне де, оқушыға да тиімді. Заманауи мұғалім — өмір бойы үйренетін тұлға.

7. Проблемалар мен шешу жолдары

Цифрлық білім берудің кең таралуына қарамастан, ауыл мектептеріндегі интернеттің әлсіздігі, мұғалімдердің кейбірінің
технологияға бейімделмеуі сияқты мәселелер кездеседі. Бұл қиындықтарды шешу үшін жүйелі дайындық, техникалық қолдау,
психологиялық тренингтер өткізу қажет.

Цифрлық білім берудегі басты проблема — техникалық жабдықталудың жеткіліксіздігі. Әсіресе шалғай аймақтарда интернеттің болмауы қиындық тудырады. Кейбір мұғалімдер технологияны меңгеруде қиындық көреді. Бұл жағдайларда арнайы курстар мен тренингтер ұйымдастыру қажет. Қоғам мұғалімге моральдық қолдау көрсетуі тиіс. Мемлекет тарапынан нақты жоспар мен қолдау шаралары керек. Сонда ғана цифрлық білім беру толық іске асады.

Қорытынды
Қорыта келе, XXI ғасырдың мұғалімі — бұл жан-жақты дамыған, цифрлық ортада еркін жұмыс істей алатын,
үздіксіз білім алуға ұмтылатын жаңа формацияның өкілі. Қазақстанның болашағы — сапалы білімде,
ал білімнің тірегі — білікті де заманауи педагог.
Қазіргі қоғамда мұғалімнің рөлі бұрынғыдан да маңызды бола түсті. Ол тек білім беруші емес, сонымен бірге тәрбиеші, бағыттаушы және қолдаушы тұлға. Цифрлық дәуірдің ерекшеліктері педагогтарға жаңа міндеттер мен жауапкершіліктер жүктейді. Мұғалімдер жаңа технологияларды меңгеріп, оларды тиімді пайдалануы керек. Оқыту үдерісінде оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін креативті және икемді тәсілдер қажет. Қоғам мұғалімді қолдап, олардың үздіксіз дамуына жағдай жасауы тиіс. Мұғалімнің кәсіби дамуы — елдің болашағына инвестиция. Білім беру сапасы — педагогтің сапасымен тікелей байланысты. Сондықтан, қазіргі заманғы мұғалімнің тұлғалық және кәсіби деңгейі басты назарда болуы керек. Білімді, заманауи мұғалім — ұлт болашағының кепілі.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. 1. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі. Цифрлық білім беру стратегиясы, 2023 ж.

2. 2. Ахметова А.Ц. Заманауи білім беру технологиялары. — Алматы: Білім, 2020.

3. 3. ЮНЕСКО. Digital Learning and Teaching. Paris: UNESCO Publishing, 2021.

4. 4. Мұғалімдерге арналған цифрлық құралдар. Bilimland.kz, 2022.

5. 5. OECD. Teachers and School Leaders as Lifelong Learners, 2019.