§31.Митоз, оның фазалары.

Бөлім:

«Жасушалық цикл»

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 9 «а,ә,б»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Митоз. Митоз фазалары. Зертханалық жұмыс№8 «Пияз тамыр ұшындағы жасушалардан митозды зерттеу» §31.Митоз, оның фазалары.

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

9.2.2.2 - митоздың кезеңдерін сипаттау;

Сабақтың мақсаты:

митоздың кезеңдерін сипаттайды;

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

«Шындық/Жалған» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың түсінігін тексеріп, берілген ақпараттың шындық немесе жалған екенін анықтау дағдыларын дамыту.

Нұсқау: Төмендегі тұжырымдарды оқып, олардың шын немесе жалған екенін белгілеңіз.

1.G1 кезеңінде жасуша бөлінуге дайындалады және өсу үшін барлық қажетті протеиндер мен органеллаларды синтездейді.

Шын / Жалған

2.S кезеңінде жасуша ДНҚ-ның толық репликациясын жүзеге асырады, яғни хромосомалардың саны екі еселенеді.

Шын / Жалған

3.G2 кезеңінде жасуша ДНҚ репликациясын аяқтап, бөліну үшін барлық молекулалық құрылымдарды реттейді.

Шын / Жалған

4.Интерфаза кезінде жасуша бөлінуіне дайындықты тек G1 кезеңі ғана жүзеге асырады.

Шын / Жалған

5.Интерфаза кезеңі жасуша циклінің ең қысқа бөлігін құрайды.

Шын / Жалған

6.G1 кезеңінде жасуша тек метаболизм мен өсу процестеріне қатысады, бірақ ДНҚ синтезі жүрмейді.

Шын / Жалған

7.Интерфаза кезеңі митоздан кейін жасушаның бөлінуіне дейін орын алады.

Шын / Жалған

8.G2 кезеңінде жасуша ДНҚ-ны репликациялайды, бірақ хромосомалар саны өзгермейді.

Шын / Жалған

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дұрыс жауабы:

1.Шын – G1 кезеңінде жасуша бөлінуге дайындалады, өсу үшін қажетті молекулалар синтезделеді.

2.Шын – S кезеңінде ДНҚ репликациясы жүзеге асырылады, хромосомалардың саны екі еселенеді.

3.Шын – G2 кезеңінде ДНҚ-ның дұрыс көшірілгені тексеріліп, жасуша бөлінуге дайын болады.

4.Жалған – Интерфазаның барлық кезеңдері жасуша бөлінуіне дайындық жасайды, тек G1 кезеңі емес.

5.Жалған – Интерфаза кезеңі митоздан ұзаққа созылады, себебі жасуша бөлінуі үшін толық дайындық қажет.

6.Шын – G1 кезеңінде ДНҚ синтезі жүрмейді, ол тек метаболизм мен органеллалар синтезіне қатысады.

7.Шын – Интерфаза кезеңі митоздан кейін және жасушаның бөлінуіне дейін орын алады.

8.Жалған – G2 кезеңінде ДНҚ репликациясы жүрмейді, бірақ тексеру процесі мен дайындық жүреді.

Дескриптор:

Интерфаза кезеңдеріндегі негізгі процестерді түсінеді – 1 балл

Тұжырымдардың шын немесе жалған екендігін дәл анықтайды – 1 балл

Тұжырымдар мен жауаптар нақты сәйкестендірілген – 1 балл

Тапсырманы толық әрі дұрыс орындап шықты – 1 балл

Интерактивті панель, презентация

Биология 9-сынып,Автор: Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибрагимова . «Атамұра» баспасы 2019ж

Оқушылардың назарын аудару

Ой қозғау» әдісі

«Сәйкестендіру» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың митоз фазаларын және олардың сипаттамаларын дұрыс сәйкестендіру дағдыларын дамыту.

Нұсқа: Төменде берілген митоздың фазаларын және олардың сипаттамаларын сәйкестендіріңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауаптар:

Профаза – D. Ядроның мембранасы қалпына келіп, хромосомалар қайта тарқатылады.

Метафаза – B. Хромосомалар клетканың экваторында бір қатарға жиналады, митотикалық өру құрылымы пайда болады.

Анафаза – A. Хромосомалар бір-бірінен ажырай бастайды, жасуша бөліну шнуры түзіледі.

Телофаза – C. Хромосомалар өздерінің екі жаңа жасушаларына таралады, клетка бөлінеді.

Дескриптор:

Митоз фазаларын дұрыс сәйкестендіреді – 1 балл

Фазалардың сипаттамасын дұрыс анықтайды – 1 балл

Барлық фазалар толық және дәл сәйкестендірілген – 1 балл

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың мақсатын таныстыру

9.2.2.2 - митоздың кезеңдерін сипаттау;

(Көрнекілік үшін)

Дәйек сөз немесе цитата:

"Митоз — бұл бір жасушаның екі генетикалық бірдей жасушаға бөліну процесі, ол организмнің өсуі, дамуы және жасуша ауыстыруы үшін маңызды."

«Қызықты деректер»

- Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді.

Митоз — жасуша бөлінуінің ең көп таралған түрі, ол дене жасушаларында орын алады.

Митоздың нәтижесінде екі генетикалық бірдей жасуша пайда болады.

Митоздың барлық фазаларының ішінде анафаза ең қысқа фаза болып табылады.

Митоз барысында хромосомалар көзге көрінетіндей тығыздалады.

Митоз кезінде жасуша ядросы екіге бөлініп, жаңа ядролар қалыптасады.

Митоз ағзаның өсуі, зақымдалған жасушалардың қалпына келуі мен дамуында маңызды рөл атқарады.

Жануарлар мен өсімдіктердің көпшілігінде митоз бірдей дәлдікпен өтеді.

Митоздың метафаза кезеңінде хромосомалар жасуша ортасында бір қатарға тұрады.

Кілт сөздер (жұп/топ бөлу үшін):

Митоз

Фаза

Хромосомалар

Анафаза

Телофаза

Профаза

Метафаза

Генетикалық бірдейлік

Ядро

Жасуша бөлінуі

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Биология 9-сынып,Автор: Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибрагимова . «Атамұра» баспасы 2019ж

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Митоздың фазаларын және олардың жасуша бөлінуіндегі рөлін білу.

Практикалық дағдылар: Пияз тамыр ұшындағы жасушалардан митозды зерттеу әдістерін меңгеру.

Функционалдық сауаттылық: Митоздың кезеңдерін сипаттап, оның жасуша бөлінуіндегі маңызын түсіну.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

"Жасушалық деңгейде түсіндіру" әдісі

Мақсаты:

Тақырыпты жасуша деңгейінде қарастыру арқылы оқушылардың биологиялық процестерді терең түсінуіне көмектесу.

Тапсырма:

Суретте митоз фазалары (профаза, метафаза, анафаза, телофаза) көрсетілген. Әр фазаның негізгі ерекшеліктерін сипаттап, олардың жасушаның бөлінуіне әсерін түсіндіріңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дұрыс жауап:

1. Профаза:

Қызметі:

Хромосомалар спиральданып, тығыздалады, ядро қабықшасы ыдырайды.

Жасушалық деңгейде:

Центриольдер жасуша полюстеріне жылжиды, ұршық жіпшелері түзіледі.

2. Метафаза:

Қызметі:

Хромосомалар жасуша экваторында тізіледі.

Жасушалық деңгейде:

Хромосомалар кинетохорлары арқылы ұршық жіпшелеріне бекітіледі.

3. Анафаза:

Қызметі:

Хромосомалар сестралық хроматидтерге ажырайды.

Жасушалық деңгейде:

Ұршық жіпшелері қысқарып, хроматидтер қарама-қарсы полюстерге тартылады.

4. Телофаза:

Қызметі:

Ядро қабықшасы қайта түзіледі, хромосомалар тарқатылады.

Жасушалық деңгейде:

Цитокинез (цитоплазманың бөлінуі) жүреді, екі жаңа жасуша пайда болады.

Дескриптор:

Митоз фазаларын дұрыс анықтайды – 2 балл

Әр фазаның негізгі ерекшеліктерін сипаттайды – 2 балл

Жасушалық деңгейдегі процестерді түсіндіреді – 2 балл

Интерактивті панель, презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

«Тұжырымдарды сәйкестендіру» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың митоз фазаларының сипаттамаларын дұрыс сәйкестендіру қабілетін арттыру.

Нұсқа: Төмендегі тұжырымдар мен олардың митоз фазаларына сәйкес келетін сипаттамаларын сәйкестендіріңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауаптар:

Анафаза – Хромосомалар екі жаңа жасуша арасында таралады.

Метафаза – Хромосомалар клетканың экваторында орналасып, митотикалық өру құрылымы пайда болады.

Телофаза – Ядроның мембранасы қалпына келіп, хромосомалар тарқатылып, жаңа ядролар пайда болады.

Профаза – Хромосомалар бір-бірінен ажырайды және бөліну шнуры пайда болады.

Дескриптор:

Митоз фазалары мен сипаттамаларын дұрыс сәйкестендіреді – 1 балл

Тұжырымдарды нақты және дәл сәйкестендіреді – 1 балл

Барлық тұжырымдар дұрыс сәйкестендірілген – 1 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Практикалық тапсырмалар беру.

"Тәжірибе арқылы зерттеу" әдісі

Мақсаты: Оқушылардың ғылыми ойлау қабілеттерін дамыту және биологиялық білімді тәжірибелік негізде тереңдету.

Зертханалық жұмыс№8 «Пияз тамыр ұшындағы жасушалардан митозды зерттеу»

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор ҚМЖ қосымшасында орналасқан

Интерактивті панель

Презентация

Бағалау

«Шындық/Жалған» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың митоз туралы білімін тексеру және олардың шындық пен жалған ақпаратты ажырату дағдыларын дамыту.

Нұсқа: Төмендегі тұжырымдарды оқып, олардың шын немесе жалған екенін белгілеңіз.

1.Митоз кезінде хромосомалар екі жасуша арасында тең бөлінеді.

Шын / Жалған

2.Профаза кезеңінде хромосомалар байқалмайды, олар жай ғана жасуша ядросында таралған күйде болады.

Шын / Жалған

3.Анафаза кезінде хромосомалар бір-бірінен ажырайды және бөліну шнуры пайда болады.

Шын / Жалған

4.Телофаза кезінде жасуша ядросының мембранасы қайта қалыптасып, хромосомалар тарқатылады.

Шын / Жалған

5.Метафаза кезінде хромосомалар клетканың экваторында бір қатарға орналасады.

Шын / Жалған

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауаптар:

1.Шын – Митоз кезінде хромосомалар екі жасуша арасында тең бөлінеді.

2.Жалған – Профаза кезінде хромосомалар көрінеді, олар ядроның ішінде конденсацияланады.

3.Шын – Анафаза кезінде хромосомалар бір-бірінен ажырайды және бөліну шнуры пайда болады.

4.Шын – Телофаза кезінде жасуша ядросының мембранасы қалыптасып, хромосомалар тарқатылады.

5.Шын – Метафаза кезінде хромосомалар клетканың экваторында бір қатарға орналасады.

Дескриптор:

Митоз фазалары туралы түсінігін тексереді – 1 балл

Шын немесе жалған деп дұрыс жауап береді – 1 балл

Тұжырымдарды нақты анықтайды – 1 балл

Интерактивті панель, презентация

Үлестірме парақтар

Жұмыс парағы

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

«Митоз фазаларының түсінігі шкаласы» әдісі

Мақсаты: Оқушылардың митоз фазаларын түсіну деңгейін бағалау.

Оқушылар митоз фазаларын (профаза, метафаза, анафаза, телофаза) 1-ден 3-ке дейінгі шкала бойынша бағалайды:

1 — Митоз фазаларын түсінбедім.

2 — Аздап түсіндім, бірақ толық емес.

3 — Толық түсіндім.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

§32.Мейоз, оның фазалары.Митоз және мейоз үдерістерін салыстыру.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Биология 9-сынып,Автор: Н.Г.Асанов, А.Р.Соловьева,Б.Т.Ибрагимова . «Атамұра» баспасы 2019ж

Оқиғалар

Профаза

Метафаза

Анафаза

Телофаза

Не болады

Хромосомадағы хроматида саны

Оқиғалар

Профаза

Метафаза

Анафаза

Телофаза

Не болады

Хромосомалар конденсацияланып, ядро қабықшасы жойылады.

Хромосомалар экватор бойынша тізіледі.

Центромералар үзіліп, хроматидтер полюстерге тартылады.

Хромосомалар деконденсацияланып, ядро қабықшасы түзіледі.

Хромосомадағы хроматида саны

2

2

1

1