Бөлім:

Тірі және өлі табиғаттағы үдерістер

Педагогтің аты-жөні:

Күні:

Сыныбы: 6 «А»

Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Тірі табиғаттағы үдерістер.

§34.Ағзалардың көбеюі және өсуі.

Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты

6.4.2.2 тірі ағзаларға тән үдерістерді түсіндіру;

Сабақтың мақсаты:

тірі ағзаларға тән үдерістерді түсіндіреді;

Сабақ кезеңі

Мұғалімнің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Бұрынғы білімін еске түсіру

Оқушылармен амандасу, түгендеу, сынып тәртібін қадағалау.

Әдіс атауы: "Жасуша компоненті: Қызықты сәйкестендіру"

Мақсат:

Оқушылардың жасуша органеллалары мен олардың қызметі туралы білімдерін тереңдету және логикалық ойлау қабілетін дамыту.

Тапсырма:

Жасуша органеллаларын сипаттайтын сөздер мен олардың атқаратын қызметтерін сәйкестендіріңіз. Әр органелла мен қызметті дұрыс байланыстырған сайын балл жинайсыз.

Сәйкестендіру тапсырмасы:

Жасуша органеллалары:

1. Ядро

2. Митохондрия

3. Рибосома

4. Лизосома

5. Эндоплазмалық тор

Қызметтер:

A. Энергия өндіру

B. Ақуыз синтезі

C. Қоқыс тазалау

D. Генетикалық ақпарат сақтау

E. Заттарды тасымалдау

Оқушылар амандасады, сынып тәртібін сақтайды.

Оқушылар үй жұмысы бойынша өткен білімдерін еске түсіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауабы:

1. Ядро – D. Генетикалық ақпарат сақтау

2. Митохондрия – A. Энергия өндіру

3. Рибосома – B. Ақуыз синтезі

4. Лизосома – C. Қоқыс тазалау

5. Эндоплазмалық тор – E. Заттарды тасымалдау

Дескриптор:

Әр органелла мен оның қызметі дұрыс сәйкестендірілді - 2 балл

Тапсырма толық және нақты орындаылды - 3 балл

Интерактивті панель, презентация

Оқушылардың назарын аудару

Әдіс: «Сұрақ-жауап»

Мақсат: Оқушыларды қызықтырып, жаңа тақырыпқа бағыттау.

Тапсырма:

«Тірі ағзаларға тән қандай үдерістерді білесіздер?» деген сұраққа жауап беріңіздер.

Мұғалім әрекеті:

Оқушылардың жауаптарын тыңдап, тірі ағзалардың өсуі, көбеюі, тыныс алуы, қоректенуі, экологиялық факторларға бейімделуі сияқты үдерістерді қысқаша түсіндіреді.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді.

Оқушылар өздерінің білетін үдерістерін атайды: көбею, өсу, тыныс алу, зат алмасу және т.б.

Дескриптор:

Сұраққа жауап береді — 3 балл

Қысқаша түсінік береді — 1 балл

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың мақсатын таныстыру

6.4.2.2 тірі ағзаларға тән үдерістерді түсіндіру;

(Көрнекілік үшін)

Дәйек сөз немесе цитата:

"Өмірдің мәні көбейіп, өркендеп өсуінде жатыр." — Жан-Поль Сартр

«Қызықты деректер»

- Тақырыпқа байланысты қызықты фактілер, оқиғалар немесе нақты өмірден алынған мысалдар оқушылардың назарын аударуға көмектеседі және олардың материалды жақсырақ есте сақтауына ықпал етеді.

Өсу мен көбеюдің айырмашылығы: Өсу — ағзаның көлемінің немесе массасының ұлғаюы, ал көбею — жаңа ұрпақтардың пайда болуы.

Генетика мен көбею: Адамның ДНҚ-сы 99,9% бірдей, бірақ сол 0,1% айырмашылық жаңа ұрпақтардың әр түрлі болуына себеп болады.

Көбеюдің түрлері: Ағзалар жыныстық және жыныссыз көбею арқылы көбейе алады. Жыныссыз көбею кезінде бір ағза бірнеше ұрпақ бере алады (мысалы, саңырауқұлақтар).

Қысқа мерзімді көбею: Бактериялар 20 минут сайын көбейіп отырады, яғни бір бактериядан бірнеше сағат ішінде миллиондаған бактериялар пайда болуы мүмкін.

Өсімдік әлемінде көбею: Кейбір өсімдіктер өздерінің тұқымдарын ауа арқылы жүздеген километрге дейін тарата алады.

Жасушаның көбеюі: Ағзадағы әрбір жасуша көбейе алады, бірақ әрбір орган мен мүше үшін көбеюдің ерекшеліктері бар.

Жасушалардың бөлінуі: Жасушаның бөлінуі арқылы ағзаның өсуі қамтамасыз етіледі. Мысалы, адамның денесінде әр күн сайын миллиардтаған жасуша бөлінеді.

Кілт сөздер (жұп/топ бөлу үшін):

Ағзалардың көбеюі Ағзалардың дамуы Ағзалардың өсуі

Жаңа сабақтың оқу мақсатын жазады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. Авторлары: Әбдіманапов Б., Нүркенова С., Әбілғазиев А., Әуезова Г.

Құндылық:

«жасампаздық және жаңашылдық»

Теориялық білім: Ағзалардың көбеюі, өсуі және тірі табиғаттағы үдерістер туралы білу.

Практикалық дағдылар: Ағзалардың көбею және өсу үдерістерін зерттеу әдістерін меңгеру.

Функционалдық сауаттылық: Тірі ағзаларға тән үдерістерді түсініп, олардың экологиялық және биологиялық маңызын бағалау.

Сабақтың оқу мақсатымен байланысты басты құндылықтармен танысады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Сабақтың ортасы

Жаңа тақырыпты таныстыру

«Бейнетүсіндіру» әдісі. мұғалім жаңа сабақты бейне сурет, кесте арқылы түсіндіру.

Оқушылар жаңа сабақ бойынша дайын кестені дәптерге түртіп жазады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель, презентация

Оқушыларға бағыт бағдар беру

Әдіс: «Үдерістерді сәйкестендіру»
Мақсат: Оқушылардың тірі ағзалардың негізгі үдерістері туралы түсініктерін тексеру және дамыту.

Тапсырма:
Тірі ағзаларға тән үдерістер мен олардың сипаттамаларын сәйкестендіріңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауап:

Өсу – ағзаның көлемінің ұлғаюы.

Көбею – жаңа ағзалардың пайда болуы.

Тыныс алу – ағзаның энергия алу үшін оттегін пайдалану.

Зат алмасу – қоректік заттарды өңдеу және энергия алу.

Қоректену – ағза қажетті заттарды қабылдап, оларды энергияға айналдыру.

Дескриптор:

Әр үдеріс пен сипаттама дұрыс сәйкестендірілді - 4 балл

Жауаптар нақты әрі толық жазылған - 3 балл

Интерактивті панель

Презентация

Практикалық тапсырмалар беру

Әдіс: «Жасушалық үдерістерді зерттеу»

Мақсат: Оқушыларды тірі ағзалардың негізгі үдерістерін зерттеу арқылы олардың байланысын түсінуге бағыттау.

Тапсырма:

Тірі ағзалардың өсуі мен көбеюі үдерістерін зерттеңіз.

Тірі ағзаларда болатын барлық негізгі үдерістерді сипаттап, олардың өзара байланысын түсіндіріңіз.

Тірі ағзаның кез келген түрін таңдап, оның көбею және өсу үдерісін зерттеп, осы үдерістердің ағза үшін маңыздылығын көрсетіңіз.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Жауап:

Өсу мен көбею ағза үшін өте маңызды, өйткені өсу ағзаның денесінің ұлғаюына алып келсе, көбею жаңа ағзалардың пайда болуына мүмкіндік береді.

Зат алмасу мен тыныс алу осы үдерістерді жүзеге асыру үшін қажетті энергияны өндіреді. Осылайша, өсу мен көбею үшін ағзаның энергиясы мен қоректік заттармен қамтамасыз етілуі керек.

Мысалы, бактериялар жыныссыз көбею арқылы көбейіп, тіршілігін сақтайды. Бұл үдеріс олардың қоршаған ортада бейімделуін қамтамасыз етеді.

Дескриптор:

Жаңалықты дұрыс түсініп, оның әсерін нақты түсіндірді — 3 балл

Жаңалықтың экология мен көбею процесіне әсерін толық сипаттады — 2 балл

Жеке пікірін беріп, қосымша ақпарат ұсынды — 1 балл

Интерактивті панель

Презентация

Жұмыс дәптерлері

Үлестірме парақтар

Бағалау

Әдіс атауы: "Ойнап, Өсіп, Бағалан!"

Мақсаты:

Оқушыларды ойын арқылы білім алуға ынталандырып, олардың өз деңгейін бағалап, нәтижеге жету жолында сенімін арттыру.

Оқушының логикалық ойлау қабілеті дамиды.

Өз ойын, ой-пікірлерін білдіреді. Берілген тапсырманы орындайды.

Дескриптор:

-тапсырманың әр дұрыс жауабы үшін -1 балл;

Интерактивті панель, презентация

АКТ

https://wordwall.net/ru/resource/85202473

Сабақтың соңы

Кері байланыс беру

Әдіс: Шкала бойынша кері байланыс

Мақсаты: Оқушылардың тақырып бойынша алған білімдерін бағалауды және оның деңгейін анықтауды қамтамасыз ету.

Оқушылар тақырыпты өткеннен кейін, шкала бойынша өздерінің түсініктерін бағалайды.

Әр оқушы өз білімін 1-ден 5-ке дейінгі шкала бойынша бағалайды:

5 — Барлық материалды толық түсіндім, барлық сұрақтарға жауап беруге дайынмын.

4 — Көп бөлігін түсіндім, бірақ кейбір сұрақтарда анықтық жоқ.

3 — Негізгі ұғымдар мен принциптерді түсіндім, бірақ нақты мысалдармен қиындықтар бар.

2 — Материалды толық түсінбедім, қосымша көмек керек.

1 — Материалды түсінбедім, толық түсінуге қиындықтар бар.

Оқушылар өз бағаларын түсіндіріп, қай бөлігі қиын болғанын немесе нені қосымша түсіну қажет екенін жазып береді.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Интерактивті панель

Презентация

Білімді игеруді жақсарту және оны тәжірибеге көшіру

Шығармашылық жұмыс.

§35.Агзалардың қоректенуі.

Білім алушылар келесі тақырыптың тақырыбымен және тірек сызба сызады. Ой қозғау жүзеге асады.

Кері байланыс:

«Бас бармақ» әдісі арқылы бағаланады.

«Керемет!» және т.б

Жұмыс дәптері

Жалпы білім беретін мектептің 6-сыныбына арналған оқулық. Авторлары: Әбдіманапов Б., Нүркенова С., Әбілғазиев А., Әуезова Г.

Ағза

Көбею түрі

Көбею жолы

Кезеңдер

Мысалдар

Саңырауқұлақтар

Жыныссыз көбею

Споралар арқылы көбею

Спораның түзілуі ➔ Споралардың таралуы ➔ Споралардың ұрықтануы

- Пенициллин
- Шампиньондар

Бүршіктену

Бүршіктің түзілуі ➔ Бүршіктің бөлінуі ➔ Жаңа ағзаның түзілуі

- Гидра
- Қызылжапырақты өсімдіктер

Өсімдіктер

Жыныссыз көбею

Вегетативті көбею

Жапырақтың немесе сабағының түзілуі ➔ Жаңа өсімдіктің қалыптасуы

- Кактус
- Құлпынай
- Роза

Бүршіктену

Бүршіктің қалыптасуы ➔ Бүршіктің жаңа ағзаға айналуы

- Қосжарнақты өсімдіктер
- Пион

Жынысты көбею

Тұқымдар арқылы көбею

Гүлдің түзілуі ➔ Ұрықтану ➔ Тұқымның қалыптасуы

- Гүлді өсімдіктер
- Тұқымдар

Бактериялар

Жыныссыз көбею

Бинарлық бөліну

Хромосоманың бөлінуі ➔ Жасуша қабығының бөлінуі ➔ Жаңа бактерияның пайда болуы

- E. coli
- Streptococcus

Жануарлар

Жыныссыз көбею

Партеногенез

Ұрықтану процессі жоқ ➔ Ұрпақтың дамуы

- Қоңыздар
- Гекондар

Регенерация (бөліну)

Жоғалған мүшенің қалпына келуі ➔ Жаңа ағза түзілуі

- Жұлдызқұрттар
- Гидра

Жынысты көбею

Жұптан көбею

Еркек және ұрғашы жыныс жасушаларының бірігуі ➔ Ұрықтың қалыптасуы ➔ Ұрпақтың туылуы

- Адамдар
- Құс
- Сүтқоректілер

Даму түрі

Даму типі

Даму жолдары

Мысалдар

Эмбриондық даму

Жыныстық даму

Ұрықтанудан кейінгі даму кезеңдері

- Адамдар
- Жануарлар (сүтқоректілер)
- Құстар

Зиготадан көпқабатты эмбрионға өту

Жасушалық даму

Жыныссыз даму

Жасушаның бөлінуі арқылы жаңа ағзалардың түзілуі

- Бактериялар (бинарлық бөліну)
- Гидра

Әрбір жасушаның бөліну жолдары арқылы өсуі

Жалпы даму

Негізгі және көмекші даму

Генетикалық ақпараттың таралуы мен әр түрлі кезеңдерде даму

- Өсімдіктер (тұқымнан өсу)
- Саңырауқұлақтар

Регенерация

Регенерация

Жоғалған бөліктердің қайта қалпына келуі

- Жұлдызқұрттар
- Гидра

Қалыптасу

Партеногенез

Ұрықтандырусыз көбею

- Гекондар
- Қоңыздар

Жүйелі даму

Клеткалық дифференциация

Ағзаның ішкі құрылымдарындағы қызметтерінің өзгеруі

- Адамдар (эмбриондық даму)
- Жануарлар

Трансформация

Өсімдік өсімдіктерінің трансформациясы

Жаңа ағзаның түрленуі

- Құлпынай
- Роза

Өсу түрі

Өсу типі

Өсу жолдары

Мысалдар

Ұзындық бойынша өсу

Гетеротрофты өсу

Өсімдіктердің сабағы мен тамырларының ұзындығының ұлғаюы

- Жемістер
- Сабақтар
- Тамырлар

Көлем бойынша өсу

Генетикалық өсу

Жасушалардың көлемі мен санының ұлғаюы

- Жануарлар
- Адамның дене салмағы

Жасуша деңгейіндегі өсу

Митоздық өсу

Жасушаның бөлінуі мен жаңа жасушалардың түзілуі

- Бактериялар (бинарлық бөліну)
- Гидра

Мүшелердің өсуі

Қалпына келтіру өсуі

Зақымдалған немесе жоғалған мүшелердің қайта қалпына келуі

- Жұлдызқұрттар
- Гидра

Қуатты жинақтау өсуі

Өсімдік өсуі

Тамырлар арқылы қоректік заттар мен судың жинақталуы

- Құлпынай
- Картоп (тамырсабақ)

Мұқтаждыққа байланысты өсу

Гормондық өсу

Өсімдіктер мен жануарларда өсу гормондарының әсері

- Тамырлардың өсуі
- Жануарлардағы гормондардың әсері