5-сынып Ежелгі Қытайдың ойшылдары нені үйретті?

5-сынып. Дүниежүзі тарихы. (Алматы. «Атамұра» баспасы, 2017 ж. Авторлары:

Т.Ә:Төлебаев, Л.Б.Момынтаева, Л.А.Төлбаева)

Ежелгі Қытайдың ойшылдары нені үйретті?

5.2.3.1 ежелгі философтардың көзқарастарына қарапайым түсіндірме беру

Тапсырма 1 Картамен жұмыс

1. Қытай елінің көршілес елдері

2. Өзендерін ата

3. Астанасы

Тапсырма 2 Мәтінмен жұмыс

Мемлекеттегі өзгерістер

Қажетті сөздер: Б.з.б. IV ғасырда, Шан Ян, салық жинау, өзгерістер, әскері, Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің, Ин Чжен

_______________шағын Цинь мемлекетінде бірнеше заң шығарылды. Оларды патшаның _____________атты қызметкері жүзеге асырды. Заң бойынша жерді сатуға жане сатып алуға рұқсат берілді. Сөйтіп, Цинь билеушілері жерді сату және одан ____________арқылы мол қаржы жинап алды. Әскерде де үлкен __________жасалды. Цинь патшасынын __________басқа шағын патшалықтардан әлдеқайда мықты болып шықты. _______________орта және төменгі ағысы бойындағы мемлекеттерді бағындырды. Елді біріктіру ісін жүзеге асырған ________________атты Цинь патшасы болды.

Тапсырма 3 Сурет бойынша жұмыс

Ұлы Қытай қорғанын сипатта

Тапсырма 4 Кестемен жұмыс

Жорықтар

Тапсырма 5 Тұлғаны таны

1. К онфуций кім
   2. Жинағы қандай?

Тапсырма 6 Топтастыру

Лао Цзы

Дұрыс жауаптары

Тапсырма 1 Картамен жұмыс

1. Қытай елінің көршілес елдері Қытай 14 мемлекетпен шектеседі: Ауғанстан, Бутан, Үндістан, Қазақстан, Солтүстік Корея, Қырғызстан, Лаос, Моңғолия, Мьянма (Бирма), Непал, Пәкістан, Ресей, Тәжікстан және Вьетнам. Сонымен қатар, ол Бруней, Индонезия, Жапония, Оңтүстік Корея, Малайзия, Филиппин және Тайваньмен теңіз шекарасын бөліседі.

2. Өзендерін ата—Хуанхэ, Янцзы

3. Астанасы - Пекин қаласы

Тапсырма 2 Мәтінмен жұмыс

Б.з.б. IV ғасырда шағын Цинь мемлеке тінде бірнеше заң шығарылды. Оларды патшаның Шан Ян ат ты қызметкері жүзеге асырды. Заң бойынша жерді сатуға жане сатып алуға рұқсат берілді. Сөйтіп, Цинь билеушілері жерді сату және одан салық жинау арқылы мол қаржы жинап алды. Әскерде де үлкен өзгерістер жасалды. Цинь патшасынын әскері басқа шағын патшалықтардан әлдеқайда мықты болып шықты. Хуанхэ мен Янцзы өзендерінің орта және төменгі ағы сы бойындағы мемлекеттерді бағындырды.

Тапсырма 3 Суретпен жұмыс (Қосымша материал)

Қытайдың Миң әулеті (1368—1644) тұсында салынған қорғаныстық ұзын құрылыс.

Қытай Қорғанының шығысы Ляудұңның Жолбарыс тауынан басталып, батысы Гансудағы Жяйүйгуанға дейін барады, жалпы ұзындығы 6700 км артық. VII ғ-дан ХVII ғ-ға дейінгі 1000 жылда, шамамен 10 патшалық әулеті құрылыс салып, осы қорғанды жасаған.

Қытай қорғаны Қытайдағы ежелгі қорғаныс құрылысы. Қытай қорғанының құрылысы Қытай тарихындағы Чуньцю («Көктем және күз» б.з.б. 770 – 476 жылы) және Чжаньго («Жауласқан патшалықтар» б.з.б. 475 – 221 жылы) заманында салына бастаған. Ол кезде Хуанхэ алқабында жеті шағын патшалық жеке-дара өмір сүрді. Олар өздерінің солтүстігіндегі ғұн және дунхулар сияқты көшпелі тайпалардан қорғану үшін өз шекараларына қорғаныс қамалдарын тұрғыза бастады.

Б.з.б. 221 жылы тұңғыш император Цинь Шихуанди өзге алты патшалықтың басын біріктіріп, біртұтас Қытай империясын құрды. Ол әр патшалық тұрғызған үзік-үзік қорғаныс қамалдарын бір-біріне жалғастырып салдырды. Оның ұзындығы 5000 километрге жетті.

Хань империясы заманында қорған-қамалдар шығыста Ляодун түбегінен батыста Линьтаоға (қазіргі Ганьсу провинциясының жерінде) дейін жеткізілді. Қорғаныс қамалдарының бұзылып, бүлінген жерлерін Қытайды билеген әрбір патшалық жөндеп, қалпына келтіріп отырды.

Әсіресе Мин әулеті солтүстігіндегі көршілері – шүршіттер (маньчжур) мен моңғолдардан қорғану үшін сол заманның ең озық техникасын пайдалана отырып, биік тау жоталары мен шатқалдарына және шөл далаға дейін қорғаныс қамалдары мен бекіністерін салдырып, қорғанды ұзарта түсті.

Тапсырма 4 Кестемен жұмыс

Жорықтар

Тапсырма 5 Тұлғаны таны

1.Конфуций кім? Ежелгі Қытай ойшылы, Қытайдың мемлекеттік діні — конфуцийшілдіктің негізін салушы. Ол біздің заманымыздан бұрынғы 551 ж. Лу патшалығындағы Цзоуда (қазіргі Қытайдың Шандунь провинциясындағы Цюйфу қаласы) кедейленген ақсүйектің отбасында дүниеге келіп, шамамен 479 ж. сонда дүние салған. Конфуций өмірінің көп бөлігін Лу патшалығында өткізген.
2. Жинағы қандай? Нақыл сөздер

Тапсырма 6 Топтастыру

Лао Цзы- данышпан, ежелгі қытай философы, Даосизмнің негізін қалаушы