УДК 371.214

ББК 74.202

И69

Рецензент: Д.Тәңірбергенова – «Өрле-Education» республикалық оқу-әдістемелік ортaлығының профессоры, п.ғ.д.

Пікір жазған:

«Өрле-Education» РОӘО сараптамалық кеңесі отырысында қарастырылды.

Хаттама № 9, 2024 ж.

Құрастырғандар: Сарыбаева Айкерим Нургалиевна – Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданы «А.Саттаров атындағы орта мектебінің» информатика пәні мұғалімі

«Информатика және АКТ» авторлық бағдарлама – Алматы: «Өрле-Education» РОӘО. . 2024. – 27 бет.

Ұсынылып отырған авторлық бағдарлама жалпы білім беретін мектептердің информатика пәнінің мұғалімдеріне пайдалану үшін арналған. Қазіргі әлем контекстінде бұл бағдарлама информатика мен АКТ-ны кәсіби түсінуге және күнделікті өмірде сәтті пайдалануға мүмкіндік беретін құрал болып табылады.

УДК 371.214

© А.Н. Сарыбаева

©«Өрле-Education» РОӘО баспасы, 2024

Түсінік хат

Бағдарламаның жалпы сипаты: Информатика – бұл әртүрлі сипаттағы жүйелердегі ақпараттық процестердің заңдылықтары, сондай-ақ оларды автоматтандыру әдістері мен құралдары туралы жаратылыстану пәні.

Информатика ұғымдық аппарат деңгейінде де, аспаптар деңгейінде де пәнаралық байланыстардың үлкен және өсіп келе жатқан санына ие. Информатика негізінде білім алушылар игерген көптеген пәндік білім мен қызмет әдістері (АКТ құралдарын пайдалануды қоса алғанда) басқа пәндік салаларды зерттеуде де, басқа өмірлік жағдайларда да білім беру процесінде қолданылады, жеке тұлғаның қасиеттерін қалыптастыру үшін маңызды болады, яғни. Мета-пәндік және жеке нәтижелерді қалыптастыруға бағытталған.

«Информатика және АКТ» атты бағдарлама оқу жоспарының вариативті бөлімінің оқу бағдарламалары және элективті курстарды әзірлеу және әдістемелік қамтамасыз ету барсынында барлық деңгейдегі мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті стандарттарды басшылыққа ала отырып, «Оқу жоспарының вариативті бөлігінің оқу бағдарламалары және элективті курстарды сараптамадан өткізу және оларды жаңартылған білім беру мазмұні аясында әдістемелік қамтамасыз ету» туралы ереже ҚР-ң 2007 жылға 27 шілдедегі №319-ІІІ «Білім туралы» Заңына (06.05.2020 жылы енгізілген толықтырулар мен өзгертулер негізінде) сәйкес әзірленді. Бағдарлама мазмұны аптасына 1 сағат, жылына 34 сағат жүктеме берілген. 5 сынып оқушыларына арнап құрастырылған.

Бағдарламаның мақсаты: Мемлекеттік білім беру стандарттарының әдіснамалық негізі жүйелі және белсенді тәсіл болып табылады, оның аясында мектепте оқудың барлық кезеңінде сабақтан тыс және мектептен тыс жұмыстарда барлық пәндерді оқу процесінде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды (АКТ) қолдануды көздейтін заманауи оқыту стратегиялары жүзеге асырылады.

Бағдарламаның міндеттері: оқушыларда ақпарат түсінігін және оларды өңдеу тәсілдерін қалыптастыру, оқушылардың компьютерлік мүмкіндіктері туралы түсініктерін қалыптастыру, күнделікті өмірде компьютерді пайдалану қызығушылықтарын арттыру, компьютерді құрал ретінде еркін пайдалану.

Бағдарламаның өзектілігі: Мектептегі информатика курсының бүкіл кезеңінде бұл пәнді оқыту мектептегі білім беруді ақпараттандырумен тығыз байланысты болды: дәл информатика курсы аясында оқушылар ақпараттық технологиялардың теориялық негіздерімен танысып, басқа мектеп пәндерін оқуда және күнделікті өмірде қолдануға болатын АКТ құралдарын қолданудың практикалық дағдыларын игерді.

Қазіргі ақпараттық білім беру ортасында оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру қазіргі заманғы оқушының ақпараттық мәдениетін қалыптастырудың, оларға ақпараттық және коммуникациялық технологияларды қолдану қажеттілігімен тікелей байланысты бірқатар білім беру нәтижелеріне қол жеткізудің қажетті шарты болып табылады.

Бағдарламаның жаңалығы:

Педагогикалық жаңалығы: Оқыту барысында жаңа технологиялық әдіс- тәсілдерді пайдалану білім алушылардың ойлау қабілетін дамытады, білім сапасын жақсартады, ой өрістерін кеңейтеді, есте сақтау қабілеттерін шыңдайды.

Психологиялық жаңалығы: Информатика пәнін оқыту, көрнекілік принципіне негізделген. Көрнекілікпен оқытудың маңыздылығы ойлау мен сөйлеуді дамытады, жекеден бүтінге біртіндеп өтуге мүмкіндік береді. Жалпы білім беретін орта мектеп информатика пәнін оқытуда компьютерлік принципті жүзеге асырудың дидактикалық негізі.

Күтілетін нәтижесі:

1. алынған ақпаратты талдаудың және сыни бағалаудың бастапқы дағдыларын меңгеру;

2. ақпараттың таралуының құқықтық және этикалық аспектілерін ескере отырып оған жауапкершілікпен қарау;

3. информатика мен АКТ құралдары мен әдістерін қолдана отырып, өзінің білім деңгейін арттыруға және оқуды жалғастыруға дайындық;

4. ақпараттық-логикалық дағдыларды меңгеру: ұғымдарды анықтау, жалпылау құру, ұқсастықтарды белгілеу, жіктеу, жіктеу үшін негіздер мен өлшемдерді өз бетінше таңдау, себеп-салдарлық байланыстар орнату, логикалық пайымдау, қорытынды жасау (индуктивті, дедуктивті және ұқсастық бойынша) және қорытынды жасау;

5. мақсаттарға жету жолдарын өз бетінше жоспарлау;

6. өз іс-әрекеттерін жоспарланған нәтижелермен байланыстыру, өз қызметін бақылауды жүзеге асыру, ұсынылған шарттар шеңберінде іс-қимыл тәсілдерін анықтау, өзгеретін жағдайға сәйкес өз іс-әрекеттерін түзету;

7. өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, шешім қабылдау және оқу және танымдық іс-әрекетте саналы таңдау негіздерін меңгеру.

Бағдарлама маңыздылығы: Информатика дамытатын көптеген ережелер қазіргі өркениеттің маңызды технологиялық жетістіктерінің бірі - ақпараттық және коммуникациялық технологияларды құру мен қолданудың негізі ретінде қарастырылады. Математика, физика, химия, биологиямен бірге информатика курсы жаратылыстану дүниетанымының негізін қалады.

Информатика ұғымдық аппарат деңгейінде де, аспаптар деңгейінде де пәнаралық байланыстардың үлкен және өсіп келе жатқан санына ие. Информатика негізінде білім алушылар игерген көптеген пәндік білім мен қызмет әдістері (АКТ құралдарын пайдалануды қоса алғанда) басқа пәндік салаларды зерттеуде де, басқа өмірлік жағдайларда да білім беру процесінде қолданылады, жеке тұлғаның қасиеттерін қалыптастыру үшін маңызды болады, яғни.Мета-пәндік және жеке нәтижелерді қалыптастыруға бағытталған.

Мектеп информатикасының қалыптасуының бүкіл кезеңінде онда қазіргі заманғы білім беру нәтижелері деп аталатын білім беру нәтижелерін қалыптастыру тәжірибесі жинақталды.

Біздің заманымыздың басты белгілерінің бірі-қоршаған әлемнің өзгергіштігінің артуы. Бұл жағдайда адамның кәсіби ұтқырлығын, оның жаңа технологияларды, соның ішінде ақпараттық технологияларды игеруге дайындығын қамтамасыз ететін іргелі білім берудің рөлі зор. Қоғамдағы тез өзгеретін өзгерістерге жеке тұлғаны дайындау қажеттілігі ойлаудың әртүрлі формаларын дамытуды, оқушылардың өздерінің оқу іс-әрекеттерін ұйымдастыру дағдыларын қалыптастыруды, олардың белсенді өмірлік ұстанымына бағдарлануын талап етеді.

Негізгі мектептің информатика курсының мазмұнында информатиканың іргелі негіздерін зерттеуге, ақпараттық мәдениетті қалыптастыруға, алгоритмдік ойлауды дамытуға, осы курстың жалпы білім беру әлеуетін толық іске асыруға баса назар аударған жөн.

Пәнаралық байланыс: Бағдарлама мазмұны жаратылыстану (математика, физика, геометрия, география) пәндерімен тығыз байланысты.

Бағыты: Гуманитарлык, жаратылыстану

Оқушылар білуі керек:

• курсқа қызығушылық ;

• саналы мәдениеттілік;

• берілген тапсырманы жауапкершілікпен орындау.

• Окушылар игеруі керек:

• АКТ-құзыреттілік;

• ақпараттың әртүрлі түрлерін жинау, сақтау, түрлендіру;

• ақпараттық және коммуникациялық технологиялар құралдарын пайдалану дағдыларының кең спектрі, жеке ақпараттық кеңістікті құру дағдылары.

Оқушының құзіреттілігіне тән талаптар:

• білімді игерудің негізгі әдісі ретінде ақпараттық модельдеуді меңгеру;

• объектіні сенсорлық формадан кеңістіктік-графикалық немесе символдық модельге айналдыра білу;

• объектілерді сипаттау үшін әр түрлі ақпараттық құрылымдар құра білу;

• кестелерді, графиктерді, диаграммаларды, схемаларды және т. б. «оқи» білу, ақпаратты бір таңбалы жүйеден екіншісіне өз бетінше қайта кодтау.

Оқытуды ұйымдастыруға әдістемелік нұсқаулар

Бағдарламада әрбір тарауды, тақырыпты оқып - үйрену үшін, бірнеше мазмұндық бөліктерге бөлінді.

Оқыту әдістері: сыни тұрғыдан ойлауға үйрету әдістері: «Миға шабуыл», «Сәйкестендіру» т.б стратегиялары, SMART – мақсаттар, Блум таксономиясы, жеке жұмыс, топтық жұмыс, жұптық жұмыс.

Оқушылардың білім, білік дағдыларын бағалау

Оқушылардың білімі, іскерлігі дағдылары, шығармашылық қабілеттері рейтингтік жүйеде бағаланады. Блум таксономиясымен құрылған сабақ жоспарлары алдын ала ұсынылған нақты критерийлермен анықталады.

Бағдарламада оқу қызметін және оқыту нәтижелерін сипаттау үшін әлемдік педагогикадағы Бенджамин Блумның «Оқу мақсаттарының таксономиясы» теориясын қолданылды. Қазіргі жаңартылған білім мазмұны бойынша оқушы танымның алты деңгейінің ішінде екеуін «біледі», «түсінеді» меңгеруге бағытталады. Бұдан соң жаңа стандартқа сай төрт деңгейге («қабылдайды», «талдайды», «жинақтайды», «бағалайды») қол жеткізуге болады.

Оқушылардың бағдарламаны игеру нәтижесінде танымдық, зерттеушілік іс-әрекеттерінің барысында оқушылар конспект, тезистер, эксперимент, тәжірибе, тарихи талдау, ғылыми мәселелерді өздігінен шешуі, компьютерлік бағдарлама және т.б. жазуға машықтанады.

Бірлескен жұмыс пен оқуға тәрбиеленген оқушының білімі мықты, маңызды әлеуметтік қабілеттері қалыптасып, білімдік дағдыларды игергенде, функционалдық және шығармашылық дағдысы дамиды. Сыни ойлауға, зерттеу жұмыстарын жүргізуге машықтанады. Ақпараттық- коммуникациялық технологияларды қолдана алады, тілдік дағдыларды, меңгеруде пайдаланады. Топта және жеке жұмыс істеу арқылы бәсекеге қабілетті тұлға қалыптасады.

Тұрақталу (Мазмұндық) бөлім

(аптасына 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

Бұл бағдарламада дәріс сабақтары мен тәжірибелік сабақтар араластырып берілген.

№	Тақырып	Сағат саны	Нәтиже
	Кіріспе. Қауіпсіздік техникасын сақтау мен тәртіп ережелері.	1	ЭЕМ кабинетінде сақталауы керек қауіпсіздік ережелерін игереді.
	Компьютер қалай жұмыс жасайды.	1	Оқушы компьютерлердің құрылу тарихы, олардың түрлері, негізгі сипаттамасы мен элементтерінің мақсатын біледі.
	Ақпарат. Ақпаратпен жұмыс жасау. Ақпаратты сақтау, тасымалдау.	2	Ақпараттың адам өміріндегі маңызын түсінеді. Ақпарат түрлерінің көпбейнелілігін ажырата алады.
	Ақпаратты компьютер жадына енгізу.	1	Пернетақта мен тінтуір дағдыларын үйренеді. Жылдам теру дағдыларын меңгереді.
	Компьютер құрылысы, оның қосымша компоненттері. Компьютер құрылғыларының қызметі және мүмкіндіктері	1	Оқушылар файлдарды іздеу, құру, атын өзгерту, жою және каталогтармен жұмыс істеу дағдыларын алады.
	Компьютер құрылғыларымен жете танысу. Программалық жабдықтамалар	1	Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелерін біледі
	Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелері	1	Компьютерді вирустан тазалаудың жолдарын үйренеді
	Стандартты бағдарламалармен танысу. Microsoft Word мәтіндік бағдарламасымен жұмыс жасаудың қыр-сыры	1	Мәтіндік құжатқа тізім, кесте және графикалық нысанды қою. Алдын ала көру. Құжатты басып шығаруды меңгереді
	Блокнот бағдарламасы, оны іске қосу. Калькулятор бағдарламасы. Калькулятормен жұмыс жасау	2	Блокнот бағдарламасы, оны іске қосуды үйренеді
	Microsoft Office құрамы: Word мәтіндік редакторымен жұмыс	1	Құжатты сақтау және ашу. Басып шығаруды меңгереді
	Microsoft Office Manager утилиті. Office нұсқалары	1	Бағдарламалармен жұмыс жасауды меңгереді
	Microsoft Office құрамы: Power Point графикалық презентация программалары	4	Жұмыс жасау түрлері және негізгі мүмкіндіктерін түсінеді
	Excelдің маңызы. Нұсқалары. Жұмыс кітабы	2	Бағдарламамен жұмыс жасауды үйренеді
	Графикалық редактор. Оның түрлері және негізгі мүмкіндіктері	1	Графикалық редактордың түрлері және негізгі мүмкіндіктерін біледі
	CorelDRAW бағдар ламасы	3	Бағдарламада керек құжаттарды дайындауды біледі
	Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздері	3	Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздерін біледі
	Python тілінің қолданылу аясы. Программа жазу құралдары	1	Python тілінің қолданылу аясын, программа жазу құралдарын меңгереді
	Тілдің жұмыс ортасы	1	IDLE интерактивті режимінде жаңа файл құру жолдарын біледі
	Python тілінде алғашқы қарапайым программа құру	2	Мәлімет шығару тәсілдерін мұғалім тарапынан ұсынылған мысалдар және түрлі дереккөздердегі ақпараттарды меңгере отырып, іс жүзінде орындай біледі
	Ғаламтордың мүмкіндіктері. Тиімділігі мен кері әсері	1	Ғаламтордың тиімділігі мен кері әсерін біледі
	Электронды поштамен жұмыс жасау негіздері	1	Электронды поштамен хат-хабар алмасу жолдарын меңгереді
	Вебсайттар және олардың қазіргі қоғам өміріндегі маңызы	1	Сайт материалдарын пайдалануды үйеренді
	Жыл бойы өткен тақырыптарды қайталау	1	Өз беттерінше тапсырмалар орындай алады
	БАРЛЫҒЫ	34

Нормативтік бөлім

(аптасына 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

№	Тақырып	Оқу мақсаты	Сағат саны			Білім өнімі
			Барлығы	Теория	Тәжірибе
	Кіріспе. Қауіпсіздік техникасын сақтау мен тәртіп ережелері.	Техникалық қауіпсіздіктің маңызын түсіндіру	1	1		ЭЕМ кабинетінде сақталауы керек қауіпсіздік ережелерін игереді.
	Компьютер қалай жұмыс жасайды.	ЭЕМ шығу тарихы мен адам өміріндегі маңыздылығын түсіндіру	1	1		Оқушы компьютерлердің құрылу тарихы, олардың түрлері, негізгі сипаттамасы мен элементтерінің мақсатын біледі.
	Ақпарат. Ақпаратпен жұмыс жасау. Ақпаратты сақтау, тасымалдау.	Ақпараттың адам өміріндегі маңызын таныту	2	1	1	Ақпараттың адам өміріндегі маңызын түсінеді. Ақпарат түрлерінің көпбейнелілігін ажырата алады.
	Ақпаратты компьютер жадына енгізу.	Ақпараттың адам өміріндегі маңызын таныту	1	1		Пернетақта мен тінтуір дағдыларын үйренеді. Жылдам теру дағдыларын меңгереді.
	Компьютер құрылысы, оның қосымша компоненттері. Компьютер құрылғыларының қызметі және мүмкіндіктері	Компьютер құрылысы, оның қосымша компоненттерімен егжей-тегжейлі таныстыру	1		1	Оқушылар файлдарды іздеу, құру, атын өзгерту, жою және каталогтармен жұмыс істеу дағдыларын алады.
	Компьютер құрылғыларымен жете танысу. Программалық жабдықтамалар	Компьютер жадысының түрлерімен таныстыру	1	1		Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелерін біледі
	Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелері	Вирустың түрлерімен толығырақ таныстыру	1	1		Компьютерді вирустан тазалаудың жолдарын үйренеді
	Стандартты бағдарламалармен танысу. Microsoft Word мәтіндік бағдарламасымен жұмыс жасаудың қыр-сыры	Стандартты бағдарламалармен таныстыру	1		1	Мәтіндік құжатқа тізім, кесте және графикалық нысанды қою. Алдын ала көру. Құжатты басып шығаруды меңгереді
	Блокнот бағдарламасы, оны іске қосу. Калькулятор бағдарламасы. Калькулятормен жұмыс жасау	Бағдарламалармен жұмыс жасауды үйрету	2	1	1	Блокнот бағдарламасы, оны іске қосуды үйренеді
	Microsoft Office құрамы: Word мәтіндік редакторымен жұмыс	Word-та құжат құруды үйрету	1		1	Құжатты сақтау және ашу. Басып шығаруды меңгереді
	Microsoft Office Manager утилиті. Office нұсқалары	Бағдарламалармен жұмыс жасауды үйрету	1	1		Бағдарламалармен жұмыс жасауды меңгереді
	Microsoft Office құрамы: Power Point графикалық презентация программалары	Графикалық редакторды үйрету	4	2	2	Жұмыс жасау түрлері және негізгі мүмкіндіктерін түсінеді
	Excelдің маңызы. Нұсқалары. Жұмыс кітабы	Excelдің маңызын меңгерту	2	1	1	Бағдарламамен жұмыс жасауды үйренеді
	Графикалық редактор. Оның түрлері және негізгі мүмкіндіктері	Графикалық редактормен таныстыру	1	1		Графикалық редактордың түрлері және негізгі мүмкіндіктерін біледі
	CorelDRAW бағдар ламасы	COREL DRAW бағдарламасы арқылы жасалатын жұмыстарды үйрету	3	1	2	Бағдарламада керек құжаттарды дайындауды біледі
	Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздері	Фотошоппен жасалатын жұмыс түрлерін үйрету	3	1	2	Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздерін біледі
	Python тілінің қолданылу аясы. Программа жазу құралдары	Python тілінің соңғы нұсқаларымен таныстыру	1	1		Python тілінің қолданылу аясын, программа жазу құралдарын меңгереді
	Тілдің жұмыс ортасы	Python бағдарламалау тіліндегі әзірлеу ортасы IDLE ортасын таныстыру	1	1		IDLE интерактивті режимінде жаңа файл құру жолдарын біледі
	Python тілінде алғашқы қарапайым программа құру	Python онлайн жұмыс жасауды бейнежазба арқылы көрсету	2	1	1	Мәлімет шығару тәсілдерін мұғалім тарапынан ұсынылған мысалдар және түрлі дереккөздердегі ақпараттарды меңгере отырып, іс жүзінде орындай біледі
	Ғаламтордың мүмкіндіктері. Тиімділігі мен кері әсері	Ғаламтордың қазіргі өмірдегі алатын орны. Оның басты мүмкіндіктері меңгерту	1	1		Ғаламтордың тиімділігі мен кері әсерін біледі
	Электронды поштамен жұмыс жасау негіздері	Электронды поштаны құруды үйрету	1	1		Электронды поштамен хат-хабар алмасу жолдарын меңгереді
	Вебсайттар және олардың қазіргі қоғам өміріндегі маңызы	Ғаламтор бетіндегі түрлі сайттар жайлы ақпарат беру.	1	1		Сайт материалдарын пайдалануды үйеренді
	Жыл бойы өткен тақырыптарды қайталау	Жыл бойы алған білімдерін бекіту	1		1	Өз беттерінше тапсырмалар орындай алады
БАРЛЫҒЫ			34

Ақпараттық-әдістемелік бөлім

(аптасына 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

• Авторлық бағдарлама аясында қамтылған тақырыптар білім беру стандартына сай игеруге тиісті мазмұнды қамтиды;

• Авторлық бағдарлама мазмұнындағы тақырыптарды игеруде оқу барысында қолданылатын жаңартылған білім берудің әдіс-тәсілдері тақырыпты толық меңгеруге ықпал етеді;

• Орындалатын әрбір тапсырма оқушылардың биология пәні бойынша білімдерін толықтырып, алған білімдерін өмірде қолдана білуге жәрдемдеседі;

• Оқушылардың тапсырмаларды орындауы қалыптастырушы бағалау арқылы бағаланады;

• Бағдарлама мазмұны толықтай алғанда оқушылардың экологиялық сауаттылықтарының артуына септігін тигізеді.

Бағалау түрлері:

1. Қалыптастырушы бағалау (Формативті бағалау). Оқушылардың оқу процесінде үздіксіз бағалануын қамтамасыз ету, оқытудағы кемшіліктерді анықтап, түзету.

- Жазбаша және ауызша кері байланыс.

- Күнделікті тапсырмалар мен жаттығуларды тексеру.

- Топтық және жеке жобаларды бағалау.

2. Қорытынды бағалау (Суммативті бағалау). Оқу кезеңінің соңында оқушылардың білімін, дағдыларын және қабілеттерін бағалау.

- Жиынтық бақылау жұмыстары.

- Емтихандар және тесттер.

- Курстық жұмыстар мен жобалар.

3. Диагностикалық бағалау. Оқу процесінің басында немесе аралықтарында оқушылардың бастапқы білім деңгейін анықтау.

- Алдын ала тестілеу.

- Білімді анықтау сауалнамалары.

- Деңгейлік тапсырмалар.

4. Өзін-өзі бағалау. Оқушылардың өз оқу жетістіктерін бағалау дағдыларын дамыту.

- Өзіндік талдау парақтары.

- Оқу күнделіктері.

- Рефлексиялық эссе.

5. Өзара бағалау. Оқушылардың бір-бірінің жұмысын бағалау арқылы өз дағдыларын дамыту.

- Топтық жобаларды бағалау.

- Сыныптастардың жұмыстарын тексеру.

- Пікірлер мен ұсыныстар беру.

6. Автоматтандырылған бағалау. Технологияларды пайдаланып, білім алушылардың жетістіктерін жылдам және дәл бағалау.

- Онлайн тестілеу жүйелері.

- Қашықтықтан оқыту платформалары.

- Автоматтандырылған бағалау бағдарламалары.

7. Практикалық бағалау. Оқушылардың практикалық дағдыларын бағалау.

- Лабораториялық жұмыстар.

- Практикалық тапсырмалар.

- Оқу жобалары мен эксперименттер.

8. Портфолио бағалау. Оқушылардың ұзақ мерзімді оқу жетістіктерін жинақтап, талдау.

- Жеке оқу портфолиолары.

- Жинақталған жұмыс папкалары.

- Жобалар мен эсселер жинағы.

Бағалау критерийлері:

- Түсініктілік: Бағалау критерийлері түсінікті және анық болуы керек.

- Объективтілік: Бағалау объективті және әділ болуы тиіс.

- Уақтылы: Бағалау уақытында және тұрақты жүргізілуі керек.

- Кері байланыс: Оқушыларға кері байланыс беру маңызды.

- Дамытушылық: Бағалау оқушылардың дамуына және жетілуіне бағытталуы керек.

Әдістемелік-нұсқаулық бөлім

Оқушы дәптері

(аптасына 1 сағат, барлығы – 34 сағат)

№1-тақырып. Кіріспе. Қауіпсіздік техникасын сақтау мен тәртіп ережелері.

Негізгі сұрақтар:

1. Жалпы қауіпсіздік ережелері;

2. Дербес компьютерде жұмыс жасау алдындағы ережелер;

3. Жұмыс жасау кезіндегі;

4. Апаттық жағдайдағы;

5. Жұмыс соңындағы талаптар мен ережелер.

Бағалау: Оқушылар шолуы

№2-тақырып. Компьютер қалай жұмыс жасайды.

Негізгі сұрақтар:

1. Есептеу техникасының даму тарихы

2. Компьютердің негізгі құрылғыларымен

3. Компьютерлік порттар

4. Компьютерді іске қосатын негізгі құрылғыларының бір-бірімен әрекеттесуі

Бағалау: оқушылардың өзін-өзі бағалауы.

№3-тақырып. Ақпарат. Ақпаратпен жұмыс жасау. Ақпаратты сақтау, тасымалдау.

Негізгі сұрақтар:

1. Ақпарат және оның түрлері. Ақпараттың адам өміріндегі маңызын таныту.

2. Қоршаған әлемдегі және табиғаттағы ақпарат.

3. Ақпарат түрлерінің көпбейнелілігі (суреттер, мәтіндер, дыбыстар).

Бағалау: Блок ортасында бағалау.

№4-тақырып. Ақпаратты компьютер жадына енгізу.

Негізгі сұрақтар:

1. Ақпаратты кодтау туралы толық түсінік беру.

2. Ақпарат алмасу жайлы ұғым-түсініктерін кеңейту.

3. Ақпарат көздері және оны қабылдаушы.

4. Ақпарат және оның қасиеттері: мағынасы, суреттеу, бағалау.

Бағалау: ғажайып саты.

№5-тақырып. Компьютер құрылысы, оның қосымша компоненттері.

Компьютер құрылғыларының қызметі және мүмкіндіктері.

Негізгі сұрақтар:

1. Компьютер құрылысы, оның қосымша компоненттерімен егжей-тегжейлі таныстыру.

2. Компьютер құрылғыларының қызметі жайлы толық түсінік беру.

3. Компьютер құрылғыларының мүмкіндіктері жалй білетіндерін пысықтап, ол жайлы қосымша толық ақпараттар беру.

Бағалау: Блок ортасында бағалау.

№6-тақырып. Компьютер құрылғыларымен жете танысу. Программалық жабдықтамалар.

Негізгі сұрақтар:

1. Компьютер жадысының түрлерімен таныстыру.

2. Алфавиттік, цифрлық, функционалды және басқарушы пернелер.

3. Енгізу, сақтау, шығару құрылғылары.

4. Программалық жабдықтамалар.

5. Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелері

Бағалау: Оқушылар шолуы

№7-тақырып. Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелері Негізгі сұрақтар:

1. Вирустың түрлерімен толығырақ таныстыру.

2. Компьютерді вирустан қорғау, қауіпсіздік ережелерімен таныстыру.

3. Компьютерді вирустан тазалаудың жолдарын үйрету.

Бағалау: Мұғалім шолуы

№8-тақырып. Стандартты бағдарламалармен танысу. Microsoft Word мәтіндік бағдарламасымен жұмыс жасаудың қыр-сыры

Негізгі сұрақтар:

1. Стандартты бағдарламалармен таныстыру.

2. Microsoft Word мәтіндік бағдарламасымен жұмыс жасаудың қыр-сыры.

3. Мәтін фрагментімен жұмыс, мәтінді теру, жою және символдарды ауыстыру. Бет өлшемі, сызықтың (поля) шамасы. Дұрыс жазу ережесі. Қаріп пішімін өзгерту, абзац пішімі, отступ (бос жер).

4. Мәтіндік құжатқа тізім, кесте және графикалық нысанды қою. Алдын ала көру. Құжатты басып шығару.

Бағалау: Мұғалім шолуы

№9-тақырып. Блокнот бағдарламасы, оны іске қосу. Калькулятор бағдарламасы. Калькулятормен жұмыс жасау.

Негізгі сұрақтар:

1. Блокнот бағдарламасы, оны іске қосу.

2. Калькулятор бағдарламасы. Калькулятормен жұмыс жасау.

Бағалау: шаршылар арқылы бағалау.

№10-тақырып. WORDPAD мәтіндік редакторымен жұмыс. Негізгі сұрақтар:

1. WORDPAD мәтіндік редакторымен жұмыс.

2. WordPad-та құжат құру. WordPad-та құжат құру үшін , төмендегі негізгі сатыларды орындау керек:

3. Қаріп және оны өлшемін таңдау.

4. Мәтінді енгізу және редакциялау.

5. Мәтінді пішімдеу.

6. Құжатты сақтау және ашу. Баспаға шығару.

Бағалау: оқушылардың өзін-өзі бағалауы.

№11-тақырып. Microsoft Office Manadger утилиті. Office нұсқалары Негізгі сұрақтар:

1. Microsoft Office Manadgerутилиті. Office нұсқалары

Бағалау: Бас бармақ арқылы бағалау.

№12-тақырып. Microsoft Power Point бағдарламасы туралы жалпы түсінік

Негізгі сұрақтар:

1. Графикалық редактор. Оның түрлері және негізгі мүмкіндіктері.

2. Microsoft Power Point бағдарламасы. Суретті құру, сақтау. Графикалық ақпаратты өңдеу.

3. Саймандар панелі. «Қарындаш», «Өшіргіш», «Бүріккіш», «Сызық», «Доға» құралдары. «Эллипс» және «Тіктөртбұрыш», «Шашыратқыш» құралдары. Қалам және қылқаламмен жұмыс.

4. Суретті өңдеу. Түспен және бейнемен жұмыс.

5. Мәтіні бар суреттер салу. Мәтінді теру.

6. Microsoft Power Point бағдарламасы. Графикалық нысаналарды құру;

7. Графика мен диаграмма тұрғызу; Кестемен жұмыс жасау.

8. PowerPoint көмегімен презентация жасау.

9. PowerPoint-та әр түрлі анимациялау эффектілерін басқару.

10. Құттықтау қағазын құрастыру. Суретті қағазға басып шығару.

Бағалау: екі жұлдыз, бір тілек.

13-тақырып. Excelдің маңызы. Нұсқалары. Жұмыс кітабы Негізгі сұрақтар:

1. Excelдің маңызы.

2. Нұсқалары. Жұмыс кітабы

3. Мәліметтерді өңдеу. Абсолют сілтеме. Автотолтыру.

4. Сандарды автотолтыру.

5. Прогресия бойынша толтыру.

6. Қосындылау функциясы

Бағалау: ғажайып саты.

№14-тақырып. Графикалық редактор. Оның түрлері және негізгі мүмкіндіктері. Microsoft Paint бағдарламасы

Негізгі сұрақтар:

1. Графикалық редактормен таныстыру.

2. Графикалық редактордың түрлері және негізгі мүмкіндіктері туралы ақпарат беріп, нақты деректермен таныстыру.

Бағалау: екі жұлдыз, бір тілек.

№15-тақырып. CorelDRAW бағдарламасы Негізгі сұрақтар:

1. CorelDRAW бағдарламасы, оның соңғы версиясы, бағдарламаның тиімділігі.

2. COREL DRAW бағдарламасында атқарылатын жұмыстар.

3. COREL DRAW фигуралары. Бас терезе, интерфейс элементтерімен жұмыс. Меңзер және нұсқағыш. Сөзді тұтас белгілеу. Әлпет тандау. Қаріптің өлшемін таңдау. Тік және көлденең ығысу. Фигура инструментiмен символдарды жылжыту. Контурга айналдыру жене редакциялау. Фигуралық мәтiннің абрисi мен бояуы. Мәтінді контур бойынша орналастыру. Тұйықталмаған контурдағы мәтiн. Мәтiндi контурда редакциялау. Қызмет объектiлерiн жою.

4. Бағдарламада керек құжаттарды дайындау.

Бағалау: оқушылардың сыныптастарын бағалауы.

№16-сабақ. Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздері Негізгі сұрақтар:

1. Фотошоппен жұмыс жасаудың негіздері.

2. Фотошоппен жасалатын жұмыс түрлері.

3. Бағдарламаның соңғы версиясы. Фотошоппен жұмыс жасауды үйрету.

4. Adobe Photoshope бағдарламасының тиімділігі мен кері әсері.

5. Adobe Photoshope бағдарламасының өмірде қолданылуы.

6. Фотошоппен дайындалған оқушы өнімдері.

Бағалау: ғажайып саты.

№17-тақырып. Python тілінің қолданылу аясы. Программа жазу құралдары

Негізгі сұрақтар:

1. Python тілінің соңғы нұсқаларымен таныстыру.

2. Бұл нұсқалардың синтаксисі мен ішкі қызметтерінің әр түрлі болып келетіндігі туралы түсініктерін қалыптастыру.

3. Төмендегі екі нұсқаның айырмашылықтарын түсіндіру:

4. Python тілінің ескірген нұсқалары жайлы ақпарат беру. Соңғы нұсқаларының артықшылықтарын, кейбір кемшіліктерін түсіндіру.

5. Python тілінің қолданылу аясымен таныстыру.

6. Python бағдарламасы шешетін кейбір міндеттермен қосымша таныстыру: электронды почтаны оқу, ойындар құру т.б.

7. Python тілін өз дербес компьютерге жүйтеу және орнату жүйесімен таныстыру. Windows жүйесіне Python тілін орнатуды меңгерту.

8. 
   https://python.org/downloads/windows/ сайтымен таныстыру.

Программа жазу құралдарын меңгерту.

9. Тапсырмаларды орындату арқылы Python тілінің қолданылу аясын, промма жазу құралдарын меңгерту.

Бағалау: ғажайып саты.

№18-тақырып. Тілдің жұмыс ортасы Негізгі сұрақтар:

1. Python бағдарламасы орнатылған компьютерде Python бағдарламалау тіліндегі әзірлеу ортасы IDLE ортасын таныстыру.

2. Print («Hello world!») кодымен таныстыру.

3. IDLE интерактивті режимінде жаңа файл құру жолдарын түсіндіру, меңгерту.

4. Тілді қолдану орталарымен таныстыру:

Бағалау: Блок ортасында бағалау.

№19-тақырып. Python тілінде алғашқы қарапайым программа құру Негізгі сұрақтар:

1. Python онлайн жұмыс жасау үшін экранда шыққан екі терезенің print (hello, world) аймағына айнымалыларды енгіземіз де, RUN-ды басамыз. Сол кезде келесі терезе аймағына мәні шығатындығын бейнежазба арқылы көрсету.

2. Python бағдарламасы орнатылған компьютерде қарапайым программа құруды үйрету. Бұның онлайн Python-нан айырмашылығын түсіндіру.

3. Python Shell ортасында жұмыс жасауды меңгерту. Программа құрып, оны сақтау жолдарымен таныстыру.

4. Оқушылардың әрқайсысына өз бетімен қарапайым программа құра білулерін қадағалау.

5. Print функциясы туралы толық ақпарат беру.

6. Print функциясының қызметімен, маңызымен таныстыру.

7. Print функциясын қолдана білуге үйрету.

8. Python- дағы мәлімет шығару форматтарымен таныстыру.

9. Мәлімет шығарудың тәсілдерін мысал арқылы түсіндіріп, оқушылардың тақырыпты игерулеріне жағдай туызу.

10. Мәлімет шығару тәсілдерін мұғалім тарапынан ұсынылған мысалдар және түрлі дереккөздердегі ақпараттарды меңгере отырып, іс жүзінде орындай білуге қалыптастыру.

11. Үлгі (ғаламтор ресурсынан алынды):

1. name = «Азат» print («- %s» % name

Бағалау: Мұғалім шолуы

№20-тақырып. Ғаламтордың мүмкіндіктері. Тиімділігі мен кері әсері. Негізгі сұрақтар:

1. Ғаламтордың қазіргі өмірдегі алатын орны. Оның басты мүмкіндіктері.

2. Ғаламтор – ақпарат алмасу көзі.

3. Ғаламтордағы әлеуметтік желілердің қазіргі сипаты. Жағымды және жағымсыз жақтары.

4. Ғаламтордың адам баласына тигізетін кері әсері.

Бағалау: баспалдақ арқылы бағалау.

№21-тақырып. Электронды поштамен жұмыс жасау негіздері. Негізгі сұрақтар:

1. Электронды поштаны құру.

2. Электронды поштамен хат-хабар алмасу жолдары. Хатты алушыға жөнелту. Келген хатты қабылдап алу.

Бағалау: Смайликтер арқылы бағалау.

№22-тақырып. Вебсайттар және олардың қазіргі қоғам өміріндегі маңызы.

Негізгі сұрақтар:

1. Ғаламтор бетіндегі түрлі сайттар жайлы ақпарат беру. Сайттың түрлері.

2. Сайт жасаудың алғышарттары туралы түсінік беру.

3. Сайт материалдарын пайдалану. Олардың пайдасы жайлы пікір алмасу.

Бағалау: оқушылар сұрақ құрастырады.

№23-тақырып. Жыл бойы өткенді қайталау

Негізгі сұрақтар: білімдерін бекіту. Тест. Презентация дайындау. Журнал мұқабасын дайындау.

Қосымша

Информатика (Computer science, informatics) – компьютер және одан басқа да техникалық құрылғылар көмегімен ақпараттарды алу, сақтау, түрлендіру, жеткізу және оны пайдалану зандылықтарын, тәсілдерін, жолдарын зерттейтін ғылым саласы. Компьютерді жасап шығару мәселелерін, оны пайдалану зандылықтарын, ғылыми ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиетін, сондай- ақ оның жаратылу, түрлену, жеткізілу және адамзат қызметінің әр түрлі саласында пайдаланылу заңдылықтарын зерттейтін пәндер: қолданбалы математика, программалау, программалық жасақтамалар, жасанды интеллект, компьютер архитектурасы, есептеу желілері. Ақпарат термині латынның information сөзінен аударғанда (түсіндіру, баяндау, мәлімет) деген мағынаны білдіреді.

Ақпарат – қоршаған орта мен онда болып жатқан құбылыстарды таңбалары мен сигналдар түрінде берілетін мағлұмат.

Информатика саласындағы зерттеу тақырыптар: бағдарламаларды және ақпарат базаларын (жуықтау теориясы және жасанды интеллект) жүзеге асыру немесе асырмау, жеке есептік және информациялық мәселелерді қандай максималды тиімды жолмен шешу, қандай түрде сақтап, оны қайта қалпына келтіру (құрылымын және деректер базасын), адам мен программаның байланысы (пайдаланушы интерфейсі және программалау тілдері және ұсынылған білім) және т.б.

«Информология» және «информатика» терминдерін алғаш 1962 жылы КСРО ғылыми акаемиясының корреспондент мүшесі – Александром Харкевичем ұсынды. Информатика ғылымның негізі 1965 жылы «Основы научной информации» атты кітәбінде жазылды, кешірек 1968 жылы ол қайта өңделіп, аты «Основы информатики» болып өзгертілді.

Кейін информатика саласына кіретін білімдер қазіргі сандық компьютер ойлап тапқанға дейін болды. Абакус (есепшот) сияқты тіркелген сандық есептерді есептеуге арналған машиналар көбейту және бөлу сияқты есептеулерге көмектесетін ежелгі заманнан бері бар. Есептеуді орындау үшін алгоритмдері ежелгі дәуірден бастап, күрделі есептеу техникасы жасалғанға дейін де болған.

Блез Паскаль 1642 жылы Паскаль калькуляторы деп аталатын алғашқы жұмыс істейтін механикалық калькуляторды жобалап құрастырды. Вильгельм Шикард Паскаль калькуляторының жариялануынан жиырма

жылға дейін Иоганн Кеплерге есептейтін сағат сызбаларын екі белгісіз хаттардың ішінде жіберді.

1673 жылы Готфрид Лейбниц «Stepped Reckoner» деп аталатын механикалық калькуляторды (қосу машинасын) көрсетті. Оны алғашқы информатик және ақпарат теориясының маманы деп санауға болады, өйткені ол басқалармен қатар екілік санау жүйесін сипаттады.

1820 жылы Томас де Колмар қосу машинасын жасағаннан кейін, оның өнеркәсіптік өндірісті бастаған. Осы бірінші күнделекті қолдануға берік калькулятор болып саналады. Чарльз Бэббидж 1822 жылы алғашқы автоматты механикалық калькуляторды жобалаумен айналыса бастады, нәтижесінде ол алғашқы бағдарламаланатын механикалық калькулятор – аналитикалық айырмашылық қозғалтқышты ойлап тапты.

Ол 1834 жылы осы машинаны жасап бастады және екі жылдан кем емес уақыт ішінде қазіргі заманғы компьютердің көптеген негізгі ерекшеліктерін айтты, бағдарламалау үшін шексіз мүмкіндіктер ашқан, жаккарда тоқылған станокта жұмыс істеген перфокарталарды пайдалану маңызды қадам болды. 1843 жылы «аналитикалық қозғалтқыш» туралы француз мақаласын аудару кезінде Ада Лавлейс өзінің көптеген жазбаларының бірінде Бернулли сандары есептеу алгоритмін жазған, алғашқы компьютерлік бағдарлама деп саналады.

1885 жылы Герман Холлерит статистикалық деректерді өңдеу үшін тесімкартаны қолданатын табуляторды ойлап тапты, кейін оның компаниясын IBM сатып алды.

1937 жылы Говард Эйкен IBM компанияны өзінің алып бағдарламалатын калькуляторды ASCC/Harvard Mark I өңдеуге сендірді. Сол кезде IBM компаниясы тесімкартамен істейтін жабдықтарды және әр-түрлі калькуляторларды өңдеді. Осы бағдарламалатын калькулятор Бэббидж аналиткалық қозғалтқыш негізінде жасалған. 1940 жылдары одан да күшті есептеуіш машина пайда болғаннан кейін, компьютер сөзі адам есепші емес, есепті жасайтын машинаны білдіре бастады.

Информатика бірқатар салаларына бөлінеді. Информатиканың негізгі бөлімдері – теориялық информатика және практикалық информатика. Информатиканың негізгі салаларына дәстүрлі компьютерлердің архитектурасын зерттеуі, бағдарламалау тілдері және бағдарламалық жасақтаманы әзірлеуі кіреді. Сонымен қатар, оларға есептеу ғылымдары (ғылыми деректерді модельдеудің алгоритмдік әдістерін қолдану), графика

және визуалдау, адам мен компьютердің өзара әрекеті, мәліметтер базасы мен ақпараттық жүйелер, компьютерлік желілер және информатика практикасына ғана тән әлеуметтік және кәсіби мәселелер кіреді. Көрініп тұрғандай, бұл кейбір кіші өрістер биоинформатика және есептеу химиясы сияқты басқа заманауи салалармен өзара әрекеттеседі. Бұл қабаттасулар компьютерлік ғалымдардың өз салаларының көптеген пәнаралық байланыстарын тану және әрекет ету тенденциясының салдары болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Дәулетқұлов А. «Информатикадан 30 сабақ». - Алматы, 2018 ж.

2. Амантұрлыұлы Ж., Есжанұлы А., Наурызбайқызы Ә. Информатика және есептеуіш. - Алматы, 2019 ж.

3. Сағымбаева А.Е. Информатиканы оқыту әдістемесі. - Алматы, 2014ж.

4. Автор Е.Ф. Васючков Цель издания – научить начинающих пользователей делать первые практические шаги, сформировать базовый курс знаний, достаточный для самосовершенствования. Сборник включает следующие программы: Word, Excel, 1С Предприятие 7.7, CorelDraw, Photoshop, 3D Studio Max, AutoCAD, Access, PageMaker, Интернет, г. Алматы, 2016 г., 60 с.

5. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника / Жалпы редакциясын басқарған, түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А. Қ. Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2021 жыл. – 456 бет. ISBN 5- 7667-8284-5

6. Бидайбеков Е.Ы., Лапчик М.П., Беркімбаев К.М., Сағымбаева А.Е. Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесіне кіріспе: Оқу құралы. – Алматы, 2018. – 280 бет.

7. Кеңесбаева С. Информатка сабақтарын түрлендірудегі жаңа технологиялар / С. Кеңесбаева, Ү. Еркебекова // Ұлт тағылымы. – 2015ж, -№4. 31– 34 б.