Тақырыбы: Бөліп шығарудың тірі ағзалар үшін маңызы

Оқу мақсаттары: 7.1.5.1 - Ағзалардың тіршілік әрекетінде бөліп шығарудың маңыздылығын түсіндіру

1. Кесте тапсырмасы: Бөліп шығару үдерісін сипаттау

№	Сипаттамасы	Шындық	Жалған
1	Зат алмасудың соңғы өнімдері ағзадан бөлек шығарылады.
2	Фотосинтездің соңғы өнімі көмірқышқыл газы болып табылады.
3	Бүйрек арқылы ағзадағы артық су мен тұздар шығарылады.

Уақыты: 1,5 минут
Бағалау: [3 балл]

2. Сәйкестендіру тапсырмасы: Бөліп шығару өнімдері

№	Тіршілік ортасы	Бөліп шығару өнімі
1	Құрлық (шөл)	А. . Аммиак
2	Құрлық (жануарлар)	В. Көмірқышқыл газы
3	Сулы орта	С Зәр қышқылы
4	Өсімдік (тыныс алу)	D. Оттегі
5	Өсімдік (фотосинтез)	E. Несепнәр

Жауабы: 1___ 2___ 3___ 4___ 5___
Уақыты: 2 минут
Бағалау: [3 балл]

3. Қысқа жауап беріңіз

Сұрақ:
Неге өсімдіктер фотосинтез нәтижесінде оттегін бөліп шығарады, ал тыныс алу кезінде көмірқышқыл газын шығарады?

Уақыты: 2 минут
Бағалау: [2 балл]

4. Биологиялық диктантты толтырыңыз

1. Жануарлардың зат алмасуының соңғы өнімдері - бұл --------------, --------------- және -------------.

2. Өсімдіктер фотосинтез үдерісінде ---------------- шығарады, ал тыныс алу үдерісінде ---------------- бөліп шығарады.

Кілт сөздер: оттегі, көмірқышқыл газы, аммиак, зәр қышқылы, несепнәр
Уақыты: 3 минут
Бағалау: [4 балл]

5. Ашық сұрақ

Сұрақ:
Бөліп шығару үдерісінің тірі ағзалардың ұзақ өмір сүруі мен экожүйе тұрақтылығын қамтамасыз етудегі рөлі қандай?

Уақыты: 3 минут
Бағалау: [5 балл]

6 . Суретпен жұмыс

Тапсырма:
Берілген суретте бөліп шығару жүйесінің құрылымдары көрсетілген. Әр құрылымды нөмірмен белгілеп, олардың қызметін сипаттаңыз.

Уақыты: 4 минут
Бағалау: [4 балл]

Тақырыбы: Өсімдіктердегі бөліп шығару өнімдері: тыныс алу мен фотосинтездің бастапқы және соңғы өнімдері

Оқу мақсаттары: 7.1.5.2 - Өсімдіктердегі бөліп шығару ерекшеліктерін зерттеу

1. Кесте тапсырмасы: Тыныс алу мен фотосинтез үдерістері

№	Үдеріс	Бастапқы өнімі	Соңғы өнімі
1	Тыныс алу	---------------------------	---------------------------
2	Фотосинтез	---------------------------	---------------------------

Тапсырма:
Кестені толтырып, тыныс алу мен фотосинтездің арасындағы байланысқа мысал келтіріңіз.

Уақыты: 2 минут
Бағалау: [3 балл]

2. Сәйкестендіру тапсырмасы: Өсімдіктердің бөліп шығару өнімдері

№	Өсімдіктер бөліп шығаратын өнімдер	Түсініктемелер
1	Оттегі	A Фотосинтездің қосалқы өнімі
2	Көмірқышқыл газы	B. . Фотосинтездің бастапқы өнімі
3	Су	C.. Фотосинтездің соңғы өнімі
4	Глюкоза	D Тыныс алудың соңғы өнімі

Жауабы: 1___ 2___ 3___ 4___
Уақыты: 2 минут
Бағалау: [4 балл]

3. Ашық сұрақ

Сұрақ:
Неліктен өсімдіктердің бөліп шығару өнімдері экожүйе үшін маңызды?

Уақыты: 3 минут
Бағалау: [3 балл]

4. Биологиялық диктантты толтырыңыз

1. Фотосинтездің соңғы өнімі - бұл --------------.

2. Өсімдіктер тыныс алу кезінде -------------- бөліп шығарады.

3. Тыныс алу мен фотосинтез үдерістері ---------------- негізделеді.

Кілт сөздер: энергия, көмірқышқыл газы, оттегі
Уақыты: 3 минут
Бағалау: [4 балл]

5. Суретпен жұмыс

Тапсырма:
Суретте өсімдік жасушасының тыныс алу және фотосинтез үдерістері көрсетілген. Әр үдерістің өнімдерін және олардың қай органоидта жүретінін көрсетіңіз.

Уақыты: 5 минут
Бағалау: [5 балл]

Жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің құрылысын салыстыру 7.1.5.3 - омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің құрылысын салыстыру

Тапсырмалар

1. Сәйкестендіру тапсырмасы
Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің түрлерін сәйкестендіріңіз:

Жануарлар	Бөліп шығару жүйесі
Шұбалшаң	А. Нефридиялар
Шаянтәрізділер	B. Мальпигий түтіктері
Балық	C. Жұп бүйрек
Қосмекенділер	D. Метанефридиялар
Бунақденелілер	E. Бүйрек

Жауап үлгісі:
1 — D, 2 — C, 3 — E, т.б.

2. Толықтыру тапсырмасы
Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз:

• Омыртқасыз жануарлардың бөліп шығару жүйесі көбіне _____________ арқылы жүзеге асады.

• Бунақденелілердің бөліп шығару жүйесі _____________ түтіктері арқылы жұмыс істейді.

• Омыртқалы жануарларда ең негізгі бөліп шығару мүшесі — _____________.

3. Кесте толтыру тапсырмасы
Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтарын толтырыңыз:

Ұқсастықтары	Айырмашылықтары

4. Жұптық талқылау тапсырмасы
Жұппен жұмыс жасап, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз:

• Неліктен омыртқалы жануарларда бүйрек сияқты күрделі мүшелер қалыптасқан?

• Омыртқасыз жануарлардағы бөліп шығару жүйесі олардың тіршілік ету ортасына қалай бейімделген?

5. Дұрыс жауабын таңдаңыз
Төмендегі омыртқасыз жануардың бөліп шығару жүйесі қалай аталады?

1. Шұбалшаң:
   A. Бүйрек
   B. Метанефридия
   C. Мальпигий түтіктері
   D. Нефридиялар

2. Бунақденелілер:
   A. Жұп бүйрек
   B. Мальпигий түтіктері
   C. Зәр қышқылы бездері
   D. Қан айналым жүйесі

6. Суретпен жұмыс тапсырмасы
Берілген суретте әр түрлі жануарлардың бөліп шығару жүйелері көрсетілген.

• Әр жүйені сипаттап, олардың қай жануарға тән екенін анықтаңыз.

• Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың бөліп шығару жүйелерінің құрылысын салыстырыңыз.

7. Талдау тапсырмасы
Төмендегі мәтінді оқып, талдау жасаңыз:
"Омыртқалы жануарлардың бүйрегі зәр түзумен қатар су-тұз тепе-теңдігін реттеуде маңызды рөл атқарады. Омыртқасыз жануарлар бөліп шығару үшін нефридиялар мен Мальпигий түтіктерін пайдаланады."

• Бұл ерекшеліктердің тіршілік ортасына қалай бейімделгенін түсіндіріңіз.

8. Биологиялық диктант
Төмендегі мәтіндегі бос орындарды толтырыңыз:
"Шұбалшаңда зәр бөліп шығару _____________ арқылы жүреді. Балықтарда негізгі бөліп шығару мүшесі — _____________. Бунақденелілердің бөліп шығару жүйесінің ерекшелігі — _____________."

Өсімдіктердің қозғалысы. Қозғалыстың өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы. Өсімдіктердің қозғалу тәсілдері (тропизмдер, таксистер, өсу қозғалыстары). 7.1.6.1 - өсімдіктердің қозғалысы себептерін түсіндіріп, қозғалыстың маңызын сипаттау(тропизмдер, таксистер);

Тапсырмалар

1. Сәйкестендіру тапсырмасы
Өсімдіктердің қозғалыс түрлерін олардың сипаттамасымен сәйкестендіріңіз:

Қозғалыс түрі	Сипаттамасы
Фототропизм	A. Су көзіне қарай бағытталған қозғалыс
Геотропизм	B. Тітіркендіргішке жауап ретінде бүкіл өсімдіктің қозғалысы
Хемотропизм	C. Заттардың химиялық құрамына жауап ретінде қозғалыс
Гидротропизм	D. Тартылыс күшіне қарай бағытталған қозғалыс
Таксистер	E. Жарық көзіне қарай немесе кері бағытта қозғалыс

Жауап үлгісі:
1 — A, 2 — B, 3 — C, т.б.

2. Толықтыру тапсырмасы
Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз:

• Фототропизм өсімдіктердің _____________ әсеріне жауап ретінде орын алады.

• Геотропизмнің теріс түрі өсімдіктердің _____________ бағытында байқалады.

• Таксистер өсімдіктердің _____________ жауап ретінде қозғалуын білдіреді.

3. Кесте толтыру тапсырмасы
Тропизмдер мен таксистердің ерекшеліктерін салыстырыңыз:

Түрі	Мысалы	Себебі	Маңызы
Фототропизм
Геотропизм
Хемотропизм
Таксистер

4. Жұптық талқылау тапсырмасы
Жұппен жұмыс жасап, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз:

• Неліктен фототропизм өсімдіктер үшін маңызды?

• Геотропизм өсімдіктің қандай мүшелері арқылы жүзеге асады?

• Су жетіспейтін аймақтарда гидротропизм өсімдіктерге қалай көмектеседі?

5. Дұрыс жауабын таңдаңыз

1. Қайсысы фототропизмге мысал бола алады?
   A. Тамырдың суға қарай өсуі
   B. Сабақтың жарыққа қарай иілуі
   C. Топырақтағы минералдарға қарай өсуі
   D. Жапырақтардың желге қарай тербелуі

2. Таксистерге тән ерекшелік:
   A. Қозғалыс тек бір бағытта болады
   B. Барлық өсімдіктер үшін тән
   C. Өсімдіктің барлық мүшелерінің қозғалысы байқалады
   D. Фототропизмге ұқсас

6 . Суретпен жұмыс тапсырмасы
Суретте өсімдіктердің қозғалыс түрлері көрсетілген.

• Әр қозғалыстың атауын жазып, олардың маңызын сипаттаңыз.

• Фототропизм, геотропизм және таксистердің қай өсімдікте байқалатынын анықтаңыз.

Суретте өсімдіктердің қозғалыс түрлері: фототропизм, геотропизм және таксис көрсетілген. Осы суретті пайдаланып:

1. Әр қозғалыстың атауын жазып, оның маңызын түсіндіріңіз.

2. Фототропизм, геотропизм және таксистердің қандай өсімдіктерде байқалатынын анықтаңыз

7. Биологиялық диктант
Төмендегі мәтіндегі бос орындарды толтырыңыз:
"Фототропизм өсімдіктің _____________ бағытталған қозғалысын білдіреді. Тамырдың топыраққа қарай өсуі _____________ деп аталады. Таксистер өсімдіктің _____________ жауап ретінде қозғалуын сипаттайды."

8. Талдау тапсырмасы
Мәтінді оқып, талдау жасаңыз:
"Өсімдіктердің қозғалысы олардың тіршілік ету ортасына бейімделуінің маңызды бөлігі. Жарыққа, суға, тартылыс күшіне және химиялық заттарға жауап беру өсімдіктердің өмір сүруіне көмектеседі."

• Тропизмдер мен таксистер өсімдіктердің тіршілігінде қандай рөл атқаратынын түсіндіріңіз.

• Геотропизмнің өсімдіктің тамыр және сабақ бөліктеріне қалай әсер ететінін анықтаңыз.

Өсімдіктердің өсуі мен дамуына жарықтың әсері. Жарықтың түсу деңгейіне қарай өсімдіктердің бейімделуі. Фотопериодизм күннің жарық түсу ұзақтығына ағзалардың бейімделуі.

Тапсырмалар

1. Сәйкестендіру тапсырмасы
Өсімдіктердің жарыққа бейімделу механизмдерін олардың сипаттамасымен сәйкестендіріңіз:

Механизм түрі	Сипаттамасы
Фотопериодизм	A. Күннің жарық түсу ұзақтығына бейімделу
Гелиотропизм	B. Жарық көзіне қарай немесе кері бағыттағы қозғалыс
Фотосинтез	C. Жарық энергиясын химиялық энергияға айналдыру процесі
Бейімделу	D. Төмен жарық деңгейінде өсудің баяулауы

2. Толықтыру тапсырмасы
Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз:

• Фотопериодизм өсімдіктердің _____________ жауап ретінде даму кезеңдерін өзгертуін білдіреді.

• Жарықтың азаюы өсімдіктің _____________ баяулауына алып келеді.

• Ұзақ күн өсімдіктері үшін _____________ ұзақтықтың артуы маңызды.

3. Кесте толтыру тапсырмасы
Өсімдіктердің жарыққа бейімделуін сипаттаңыз:

Бейімделу түрі	Мысалы	Себебі	Маңызы
Фотопериодизм
Гелиотропизм
Фотосинтез
Жарыққа бейімделу

4. Жұптық талқылау тапсырмасы
Жұппен жұмыс жасап, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз:

• Фотопериодизмнің өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы қандай?

• Қысқа күн және ұзақ күн өсімдіктерінің мысалдарын атаңыз.

• Гелиотропизмнің өсімдікке қандай пайдасы бар?

5. Дұрыс жауабын таңдаңыз

1. Қайсысы фотопериодизмге мысал бола алады?
   A. Күнбағыстың күнге қарай бұрылуы
   B. Өсімдіктің ұзақ күнде гүлдеуі
   C. Жапырақтың сарғаюы
   D. Жарықтың жетіспеуі

2. Ұзақ күн өсімдіктеріне тән сипат:
   A. Қысқа жарық кезеңінде гүлдейді
   B. Жарықтың ұзақтығы 12 сағаттан кем болу керек
   C. Күні бойы жарықта өсуге бейім
   D. Гүлдеуі жарықтың жетіспеушілігіне байланысты

6. Суретпн жұмыс тапсырмасы
Суретте ұзақ күн және қысқа күн өсімдіктерінің жарық түсу ұзақтығына жауап беруі көрсетілген.

• Әр өсімдіктің жарыққа бейімделу ерекшелігін сипаттаңыз.

• Фотопериодизмнің өсімдіктердің гүлдеу кезеңдеріне қалай әсер ететінін анықтаңыз.

7. Биологиялық диктант
Төмендегі мәтіндегі бос орындарды толтырыңыз:
"Фотопериодизм өсімдіктердің _____________ ұзақтығына жауап ретінде даму ерекшелігін білдіреді. Ұзақ күн өсімдіктері үшін _____________ сағаттан артық жарық қажет. Қысқа күн өсімдіктері _____________ жарық кезінде гүлдейді."

8. Талдау тапсырмасы
Мәтінді оқып, талдау жасаңыз:
"Өсімдіктердің жарыққа бейімделуі олардың тіршілік ортасына бейімделуінің маңызды бөлігі. Ұзақ күн өсімдіктері күннің жарық түсу ұзақтығы артып, жаз маусымында гүлдейді, ал қысқа күн өсімдіктері күзде немесе қыста гүлдейді."

• Фотопериодизмнің өсімдіктердің гүлдеу уақытына әсерін сипаттаңыз.

• Қысқа күн өсімдіктерінің мысалдарын келтіріңіз және олардың тіршілік ету ортасына бейімделуін түсіндіріңіз.

Жануарлардыңқозғалысмүшелері. Тіріағзалардағықозғалыстыңрөлі. Жануарлардыңқозғалутәсілдерінемысалдар. Жануарлардыңмекенортасы мен қозғалыс тәсілдері арасындағы байланыстарды анықтау. 7.1.6.4 – омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың қозғалыс мүшелерін салыстыру

Тапсырмалар

1. Сәйкестендіру тапсырмасы
Төмендегі қозғалыс мүшелерін жануарлардың сәйкес тобына сәйкестендіріңіз:

Қозғалыс мүшесі	Жануарлар тобы
Аяқтар	A. Омыртқасыздар
Бұлшық еттері бар қанаттар	B. Омыртқалылар
Буынаяқтары	C. Қосмекенділер
Жүзбеқанаттар	D. Суда мекендейтіндер

2. Толықтыру тапсырмасы
Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз:

• Омыртқасыз жануарлардың қозғалыс мүшелері көбінесе _____________ болып табылады.

• Омыртқалы жануарларда _____________ негізгі қозғалыс мүшелері болып табылады.

• Жүзу үшін суда тіршілік ететін жануарлар _____________ пайдаланады.

3. Кесте толтыру тапсырмасы
Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың қозғалыс мүшелерін салыстырыңыз:

Қасиеттері	Омыртқасыз жануарлар	Омыртқалы жануарлар
Қозғалыс мүшелері
Қозғалыс тәсілі
Мекен ортасына бейімделуі

4. Дұрыс жауабын таңдаңыз

1. Омыртқасыз жануарлардың қозғалыс тәсілі:
   A. Қанаттарын қағу
   B. Буынаяқтары арқылы қозғалу
   C. Бұлшықеттердің жиырылуы
   D. Жүзбеқанаттарын пайдалану

2. Омыртқалы жануарларға тән қозғалыс мүшелері:
   A. Буынаяқтары
   B. Қанаттар мен аяқтар
   C. Дененің толқын тәрізді қозғалысы
   D. Псевдоподия

5. Жұптық талқылау тапсырмасы
Жұппен жұмыс жасап, төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз:

• Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың қозғалыс тәсілдерін салыстырыңыз.

• Мекен ортасы мен қозғалыс тәсілі арасындағы байланысты сипаттаңыз.

• Жануарлардың қозғалысының тіршілік әрекетіндегі маңызын талқылаңыз.

6 . Суретпен жұмыс тапсырмасы
Суретте жануарлардың әртүрлі қозғалыс тәсілдері көрсетілген.

• Әр қозғалыс тәсілінің қандай мүшелер арқылы жүзеге асатынын анықтаңыз.

• Омыртқасыз және омыртқалы жануарлардың қозғалыс мүшелерін салыстырыңыз.

7. Биологиялық диктант
Төмендегі мәтіндегі бос орындарды толтырыңыз:
"Омыртқасыз жануарларда қозғалыс көбінесе _____________ арқылы жүзеге асады. Омыртқалылардың қозғалысы үшін _____________ маңызды рөл атқарады. Суда тіршілік ететін жануарларда _____________ негізгі қозғалыс мүшелері болып табылады."

8. Аналитикалық тапсырма
Берілген мәтінді оқып, қозғалыс мүшелерінің әртүрлілігі мен олардың мекен ортасына бейімделуін сипаттаңыз:
"Суда мекендейтін жануарларда қозғалыс жүзбеқанаттар немесе құйрық арқылы жүзеге асады, ал құрлықта тіршілік ететін жануарлар аяқтарын пайдаланады. Ауада тіршілік ететін жануарларда қанаттар негізгі рөл атқарады."

• Құрлық, су және ауа мекендеушілерінің қозғалыс мүшелерін салыстырыңыз.

• Мекен ортасына байланысты қозғалыс мүшелерінің бейімделу ерекшеліктерін сипаттаңыз.

Тапсырмалар: Жануарлардың жүйке жүйесінің типтері

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі жүйке жүйесінің сипаттамаларын сәйкес типімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Жүйке жүйесінің типі
Нейрондар дене бойына біркелкі таралған, жүйке орталығы жоқ.	A. Түйнекті
Нейрондар бір-біріне түйіндер арқылы қосылған, ретімен орналасқан.	B. Түтіктәрізді
Бірнеше түйіндерден тұрады, әр түйін ағзаның белгілі бір бөлігін басқарады.	C. Диффузиялық
Орталық жүйке жүйесі түтік пішінді, ми мен жұлыннан тұрады.	D. Сатылы

2. Толықтыру тапсырмасы

Кестені толтырыңыз:

Жүйке жүйесінің типі	Кездесетін жануарлар	Ерекшеліктері
Диффузиялық
Сатылы
Түйнекті
Түтіктәрізді

3. Дұрыс/бұрыс тапсырмасы

Төмендегі тұжырымдардың дұрыс (✅) немесе бұрыс (❌) екенін анықтаңыз:

Диффузиялық жүйке жүйесі ішекқуыстыларда кездеседі.

Сатылы жүйке жүйесі буынаяқтыларға тән.

Түйнекті жүйке жүйесі тек омыртқалыларда болады.

Түтіктәрізді жүйке жүйесі ең дамыған жүйке жүйесі болып саналады.

4. Салыстыру тапсырмасы

Кестеде жүйке жүйесінің әр типін салыстырыңыз:

Критерийлер	Диффузиялық	Сатылы	Түйнекті	Түтіктәрізді
Құрылысы
Жануарлар тобы
Қозғалыс/реакция жылдамдығы
Эволюциялық дамуы

5. Ашық сұрақтар

Неге түтіктәрізді жүйке жүйесі эволюция барысында ең тиімді тип болып саналады?

Сатылы және түйнекті жүйке жүйелерінің арасындағы негізгі айырмашылықтарды түсіндіріңіз.

Диффузиялық жүйке жүйесінің артықшылықтары мен кемшіліктері қандай?

6. Қосымша тапсырма (шығармашылық)

Суреттегі жануарлардың әрқайсысына тән жүйке жүйесінің типін анықтаңыз:

Суретте берілген жануарлар:

М едуза

Шұбалшаң

Шаян

Қоян

Тапсырма: Жүйке жүйесінің типтерін анықтап, әрқайсысына қысқаша сипаттама жазыңыз.

Тақырып: Нейронның құрылысы және қызметтері

Оқу мақсаты: 7.1.7.3 – жүйке жасушасының компоненттерін анықтау

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі құрылымдарды олардың қызметімен сәйкестендіріңіз:

Құрылым	Қызметі
А. Нейрон денесі	1. Электрлік импульсты тасымалдау
B. Аксон	2. Импульстарды қабылдау
C. Дендриттер	3. Нейронның зат алмасуын және тіршілігін қамтамасыз ету

Жауап үлгісі:
А — 3, B — 1, C — 2

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Нейронның қысқа тармақталған өсінділері ______ деп аталады, олардың негізгі қызметі ______.

2. Ұзын тармақталған өсінді ______ деп аталады, оның қызметі ______.

3. Нейронның орталық бөлігі – ______, ол ______ қызметін атқарады.

3. Диаграмма тапсырмасы

Нейронның құрылысы көрсетілген суретте оның бөліктерін белгілеңіз және әр бөліктің қызметін қысқаша сипаттаңыз.

4. Сұрақ-жауап тапсырмасы

• Нейрон денесі қандай функцияны орындайды?

• Аксон мен дендриттердің айырмашылығы неде?

• Нейрондардың өзара байланысуы қалай жүзеге асады?

5. Шығармашылық тапсырма

Сурет салыңыз: Нейронның құрылысы мен әрбір бөлігінің қызметін көрсететін схема сызып, әр бөлікке қысқаша сипаттама беріңіз.

6. Салыстыру тапсырмасы

Төмендегі кестені толтырыңыз:

Құрылым	Сипаттама	Қызметі
Нейрон денесі
Дендриттер
Аксон

Бағалау критерийлері:

1. Нейронның үш негізгі компонентін дұрыс анықтау.

2. Әр бөліктің қызметін түсіндіру.

3. Тапсырмаларға толық әрі нақты жауап беру.

Тақырып: Жүйке жүйесінің орталық және шеткі бөлімдері. Жұлын

Оқу мақсаты: 7.1.7.4 – орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін салыстыру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі сипаттамаларды жүйке жүйесінің сәйкес бөлімдерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Жүйке жүйесінің бөлімі
Сезім мүшелерінен ақпаратты қабылдап, миға жеткізеді.	А. Шеткі жүйке жүйесі
Дененің қозғалысын және вегетативті қызметтерді реттейді.	B. Орталық жүйке жүйесі
Жұлын бойымен өтетін рефлекстердің жүзеге асуына жауап береді.	C. Жұлын
Орталық және шеткі бөлімдер арасындағы байланысты жүзеге асырады.	D. Орталық жүйке жүйесі

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Жұлын _______ және ______ қызметтерін атқарады.

2. Шеткі жүйке жүйесі ________ және ________ болып екіге бөлінеді.

3. Орталық жүйке жүйесінің негізгі бөлімдері – _______ және _______.

3. Кестені толтыру тапсырмасы

Орталық және шеткі жүйке жүйесін салыстырыңыз:

Сипаттама	Орталық жүйке жүйесі	Шеткі жүйке жүйесі
Құрылысы
Қызметі
Мысал

4. Сұрақ-жауап тапсырмасы

• Жұлынның рефлекторлық қызметі қалай жүзеге асады?

• Орталық және шеткі жүйке жүйелерінің байланысы неден тұрады?

• Шеткі жүйке жүйесінің соматикалық және вегетативтік бөліктері қалай ерекшеленеді?

5. Диаграмма тапсырмасы

Суретте көрсетілген жұлын мен шеткі жүйке жүйесі бөлімдерін белгілеңіз және әр бөліктің қызметін сипаттаңыз.

6. Шығармашылық тапсырма

Рефлекс доғасының схемасын жасаңыз:

• Рецептордан бастап жұлын арқылы жауап беретін эффекторға дейінгі сигналды көрсетіңіз.

Бағалау критерийлері:

1. Орталық және шеткі жүйке жүйесінің құрылымы мен қызметін анықтау.

2. Жұлынның рөлі мен функцияларын сипаттау.

3. Тапсырмаларға толық әрі нақты жауап беру.

Тақырып: Ми. Ми бөлімдерінің құрылысы мен қызметтері

Оқу мақсаты: 7.1.7.4 – орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін салыстыру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі сипаттамаларды ми бөлімдерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Ми бөлімі
Тыныс алу және жүрек соғуын реттейді.	А. Сопақша ми
Бұлшықет тонусын сақтап, дене тепе-теңдігін қамтамасыз етеді.	B. Мишық
Көру және есту рефлекстерін басқарады.	C. Ортаңғы ми
Организмнің гормондық реттелуін және дене температурасын бақылайды.	D. Аралық ми
Қимыл-қозғалыс үйлесімділігін қамтамасыз ететін көпірлік қызмет атқарады.	E. Артқы ми (ми көпірі)

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Сопақша мидың негізгі қызметтері: _______ және _______.

2. Мишық _______ үйлестіру және _______ қамтамасыз етуге жауап береді.

3. Ортаңғы ми _______ және _______ рефлекстерін бақылайды.

4. Аралық ми _______ және _______ реттеуге қатысады.

3. Кестені толтыру тапсырмасы

Ми бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін салыстырыңыз:

Ми бөлімі	Құрылысы	Қызметі
Сопақша ми
Артқы ми (ми көпірі)
Мишық
Ортаңғы ми
Аралық ми

4. Ия/Жоқ тапсырмасы

Берілген тұжырымдардың дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Сопақша ми организмнің тепе-теңдігін бақылайды. (Иә/Жоқ)

2. Аралық ми гормондардың бөлінуін реттеуге қатысады. (Иә/Жоқ)

3. Мишық жүрек соғуын және тыныс алуды реттейді. (Иә/Жоқ)

4. Ортаңғы ми көру және есту рефлекстеріне жауап береді. (Иә/Жоқ)

5. Ми көпірі дененің сол және оң жақ бөлігін байланыстырады. (Иә/Жоқ)

5. Диаграмма тапсырмасы

Мидың бөлімдерін көрсететін суретті толтырыңыз. Әр бөлімге оның негізгі қызметін жазып белгілеңіз.

6. Шығармашылық тапсырма

"Мидың бөлімдері қалай жұмыс істейді?" тақырыбында шағын рефлексия жазыңыз. Мысалы, ми көпірі болмаса, организмде қандай қиындықтар туындауы мүмкін?

Бағалау критерийлері:

1. Ми бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін дұрыс сәйкестендіру.

2. Құрылыстардың ерекшеліктері мен функцияларын сипаттау.

3. Тапсырмаларға толық әрі нақты жауап беру.

Тақырып: Үлкен ми сыңарлары

Оқу мақсаты: 7.1.7.4 – орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен қызметтерін салыстыру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі сипаттамаларды үлкен ми сыңарларының бөліктерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Ми бөлімі
Бұл бөлік қозғалысқа жауап береді.	А. Маңдай бөлігі
Тері, бұлшықет сезімдерін қабылдайды.	B. Төбе бөлігі
Көру орталығы орналасқан.	C. Шүйде бөлігі
Дыбысты қабылдап, дыбыстық ақпараттарды талдайды.	D. Самай бөлігі
Сөйлеу, ойлау, жоспарлау қабілеттерін қамтамасыз етеді.	E. Маңдай бөлігі

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Маңдай бөлігі _______ және _______ қабілеттерін бақылайды.

2. Шүйде бөлігі _______ ақпараттарын өңдейді.

3. Самай бөлігі _______ және _______ байланысты ақпараттарды қабылдайды.

4. Төбе бөлігі _______ қабылдауға және талдауға жауап береді.

3. Кестені толтыру тапсырмасы

Үлкен ми сыңарларының бөлімдерін және олардың қызметтерін кесте түрінде толтырыңыз:

Ми бөлімі	Қызметі
Маңдай бөлігі
Төбе бөлігі
Шүйде бөлігі
Самай бөлігі

4. Ия/Жоқ тапсырмасы

Берілген тұжырымдардың дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Төбе бөлігі көру ақпараттарын өңдейді. (Иә/Жоқ)

2. Маңдай бөлігі ойлау және есте сақтау қабілетіне жауап береді. (Иә/Жоқ)

3. Самай бөлігі қозғалысты бақылауға қатысады. (Иә/Жоқ)

4. Шүйде бөлігі дыбыстық ақпараттарды талдайды. (Иә/Жоқ)

5. Диаграмма тапсырмасы

Үлкен ми сыңарларының бөліктерін көрсететін суретті толтырыңыз. Әр бөлікке оның қызметін қысқаша жазыңыз.

6. Шығармашылық тапсырма

"Үлкен ми сыңарларының ерекше қасиеті" тақырыбында шағын эссе жазыңыз. Мысалы, маңдай бөлігі болмаса, адамның қандай қабілеттері шектелуі мүмкін?

Бағалау критерийлері:

1. Үлкен ми сыңарларының құрылысын және қызметтерін дұрыс сәйкестендіру.

2. Бөлімдердің қызметтерін нақты түсіндіру.

3. Тапсырмаларға толық әрі нақты жауап беру.

Тақырып: Рефлекстік доға: рецептор, сезгіш, аралық, қозғалыс нейрондары, жұмыс мүшесі

Оқу мақсаты: 7.1.7.5 – рефлекстік доғаны зерттеу

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі сипаттамаларды рефлекстік доғаның бөліктерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Рефлекстік доға бөлігі
Сыртқы орта әсерлерін қабылдайтын арнайы құрылым.	А. Рецептор
Жүйке импульстарын орталық жүйке жүйесіне тасымалдайтын нейрон.	B. Сезгіш нейрон
Қозу сигналын өңдеп, оны қозғалыс нейрондарына жеткізетін құрылым.	C. Аралық нейрон
Жүйке сигналдарын жұмысшы мүшелерге жеткізетін нейрон.	D. Қозғалыс нейроны
Импульс нәтижесінде әрекет ететін ағза мүшесі.	E. Жұмыс мүшесі

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Рецепторлар сыртқы _______ қабылдайды және оны сезгіш нейрондарға _______ береді.

2. Сезгіш нейрондар импульстарды _______ жеткізеді, ол жерде өңделіп, қозғалыс нейрондарына _______ беріледі.

3. Жұмыс мүшелері рефлекстік доғаның соңғы кезеңінде _______ орындайды.

3. Кестені толтыру тапсырмасы

Рефлекстік доғаның әр бөлігіне сипаттама беріп, олардың қызметін көрсетіңіз:

Бөлігі	Сипаттамасы	Қызметі
Рецептор
Сезгіш нейрон
Аралық нейрон
Қозғалыс нейроны
Жұмыс мүшесі

4. Ия/Жоқ тапсырмасы

Берілген тұжырымдардың дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Рефлекстік доғаның рецепторлары ақпаратты тек мидан алады. (Иә/Жоқ)

2. Сезгіш нейрондар импульстарды тек орталық жүйке жүйесіне жеткізеді. (Иә/Жоқ)

3. Аралық нейрондар ақпаратты өңдеп, жауапты шешеді. (Иә/Жоқ)

4. Жұмыс мүшесі сигнал қабылдағаннан кейін белгілі бір әрекет жасайды. (Иә/Жоқ)

5. Диаграмманы толтыру тапсырмасы

Рефлекстік доғаның схемасын толтырыңыз:

1. Рецептор

2. Сезгіш нейрон

3. Аралық нейрон

4. Қозғалыс нейроны

5. Жұмыс мүшесі

Әр кезеңнің рөлін қысқаша сипаттаңыз.

6. Шығармашылық тапсырма

"Рефлекстер өмірімізді қалай жеңілдетеді?" тақырыбында шағын эссе жазыңыз. Рефлекстік доғаның әр бөлігінің рөлін анықтап, мысалдар келтіріңіз.

7. Зерттеу тапсырмасы

Өз денеңіздегі рефлекстерді зерттеңіз (мысалы, тізе рефлексі). Эксперимент жасап, оның қалай жүзеге асатынын бақылаңыз. Нәтижелерді жазыңыз және рефлекстік доғаның әр бөлігін анықтаңыз.

Бағалау критерийлері:

1. Рефлекстік доғаның құрылымын дұрыс түсіндіру.

2. Әр бөліктің рөлін нақты және толық сипаттау.

3. Тапсырмаларға жауап беру кезінде логикалық ойлау және зерттеу дағдыларын көрсету

Тақырып: Ішкі мүшелер жұмысының жүйелік реттелуі

Оқу мақсаты: 7.1.7.7 - вегетативті жүйенің қызметін сипаттау

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Бөлімдегі сипаттамаларды вегетативті жүйе бөлімдерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Жүйке жүйесінің бөлімі
Жүрек соғудың күші, қанды тарылтады.	A. Симпатикалық жүйке жүйесі
Жүрек соғуын баяулатады, ас қорыту жұмыс істейді.	B. Парасимпатикалық жүйке жүйесі
Ішкі мүшелердің жұмысын бейсаналы түрде реттейтін жүйе.	C. Автономды жүйке жүйесі

Бөлімдегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Симпатикалық жүйе ішкі мүшелердің ________ жағдайда жұмысын қамтамасыз етеді.

2. Парасимпатикалық жүйке жүйесі ағзаның ________ күйінде белсенді болады.

3. Ас қорыту жүйесін белсендіретін жүйенің бөлігі ________ деп.

3. Кестемен жұмыс

Вегетативті жүйе бөлімдерінің құрылымы мен қызметтерін толтырыңыз:

Бөлім	Қызметі	ішкі мүшелерге әсері
Симпатикалық жүйе		Жүрек, өкпе, бүйрек, қанға әсері қандай?
Парасимпатикалық жүйке жүйесі		Ас қорыту, зиянды, бауырларға қандай әсері бар?

4. Суретпен жұмыс

Бұл суретте вегетативті жүйе бөлімдері көрсетілген:

1. Симпатикалық жүйенің ішкі мүшелерге қалай әсер ететінін көрсетіңіз.

2. Парасимдік жүйе жүйесінің ішкі мүшелерге суретте белгілеңіз.

3. Әр әсерді суретте мәтін арқылы сипаттаңыз.

Сурет сипаттамасы:
Суретте жүрек, өкпе, бауыр, сауықтыру, бүйрек және ағза жасушалар. Оқушылардың әр жүйесінің мүшелеріне қосымша бағыттар салады (, жүрекке - арттыру/төмендету).

5. Иә/Жоқ тапсырмасы

Берілгендердің дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Симпатикалық жүйе тыныштық күйінде белсенді болады. (Иә/Жоқ)

2. Парасимпатикалық жүйке жүйесі ас қорыту жүйесін белсендіреді. (Иә/Жоқ)

3. Автономды жүйе жүйесі тек жүрек пен өкпені реттейді. (Иә/Жоқ)

4. Вегетативті жүйенің ағзаларының бейсаналы жүйелерін басқарады. (Иә/Жоқ)

6. Шығармашылық тапсырма

"Стресс кезінде ағзамыз қалай жұмыс істейміз?" тақырыбында шағын эссе жазыңыз. Симпатикалық және парасимпатикалық жүйелердің рөлін сипаттаңыз.

7. Зерттеу тапсырмасы

1. Пульс және тыныс алу жиілігін өлшеңіз:

   • Бірінші өлшем тыныштық күйде болсын.

   • Екінші өлшем қысқа жаттығулардан кейін болсын.

2. Нәтижелерді салыстырыңыз және симпатикалық жүйенің сипаттаңыз.

Бағалау белгілері:

1. Вегетативті жүйе бөлімдерін және олардың қызметін анықтау.

2. Тапсырмаларды орындау кезінде нақты және логикалық жауап беру.

3. Суретпен және шығармашылық тапсырмалармен жұмыс жасау.

Тақырып: Адам ағзасы үшін ұйқының маңызы. Биологиялық ритмдер. Ұйқының кезеңдері: баяу және жылдам ұйқы

Оқу мақсаты: 7.1.7.8 – ағзаның тіршілік әрекеттерінің қалпына келуіне және тынығуына ұйқының маңызын түсіндіру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Төмендегі сипаттамаларды ұйқы кезеңдерімен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Ұйқы кезеңі
Денедегі жасушалар қалпына келеді, бұлшық еттер босаңсиды.	А. Баяу ұйқы
Тез көз қозғалысы байқалады, түс көру осы кезеңде жүреді.	B. Жылдам ұйқы
Ми белсенді жұмыс істейді, ақпарат өңделеді және есте сақталады.	B. Жылдам ұйқы
Жүрек соғуы баяулайды, тыныс алу бірқалыпты болады.	А. Баяу ұйқы

2. Толтыру тапсырмасы

Төмендегі сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Баяу ұйқы кезеңінде ағза _______ және _______ қалпына келеді.

2. Жылдам ұйқы кезінде _______ процестері жүреді және _______ көреді.

3. Биологиялық ритмдер адамның _______ және _______ бейімделуіне әсер етеді.

3. Кестені толтыру тапсырмасы

Ұйқы кезеңдерінің ерекшеліктерін және олардың ағзаға әсерін кесте түрінде толтырыңыз:

Ұйқы кезеңі	Ерекшеліктері	Ағзаға әсері
Баяу ұйқы
Жылдам ұйқы

4. Ия/Жоқ тапсырмасы

Берілген тұжырымдардың дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Жылдам ұйқы кезінде дене толық босаңсиды. (Иә/Жоқ)

2. Баяу ұйқы кезеңінде ми ақпаратты өңдейді. (Иә/Жоқ)

3. Ұйқы ағза үшін маңызды емес, оны шектеп ұстауға болады. (Иә/Жоқ)

4. Биологиялық ритмдер сыртқы жарық пен қараңғылықтың әсерінен өзгереді. (Иә/Жоқ)

5. Суретпен жұмыс

Ұйқы кезеңдерін көрсететін диаграмманы толтырыңыз. Әр кезеңнің ұзақтығы мен ерекшеліктерін белгілеңіз.

6. Шығармашылық тапсырма

"Ұйқысыз өмір" тақырыбында шағын эссе жазыңыз. Ұйқы болмаған жағдайда адамның ағзасы қандай өзгерістерге ұшырауы мүмкін?

7. Жеке зерттеу тапсырмасы

Өзіңіздің күнделікті ұйқыңіздің ұзақтығын бақылап, оның сіздің физикалық және эмоционалдық жағдайыңызға әсерін анықтаңыз. Нәтижелерді кестеге түсіріп, қорытынды жазыңыз.

Бағалау критерийлері:

1. Ұйқының маңыздылығын дұрыс түсіндіру.

2. Баяу және жылдам ұйқы кезеңдерінің ерекшеліктерін ажырата білу.

3. Тапсырмаларға нақты әрі толық жауап беру.

Тақырып: Жұмысқа қабілеттілік. Күн тәртібі. Оқу еңбегі мен дене еңбегінің гигиенасы. Күйзеліс және оның алдын алу әдістері.

Оқу мақсаты: 7.1.7.9 – жақсы психикалық денсаулықты сақтаудың принциптерін түсіндіру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Осы сипаттамаларды сәйкес ұғымдармен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Ұғымдар
Белгілі бір ерекшелікке арналған жоспарлау.	A. Күн тәртібі
Ағзаның физиологиялық және психологиялық күш-жігерін қалыптастыру үшін қажет.	B. Демалыс
Дене еңбегі немесе оқу барысындағы тазалық пен тәртіпті сақтау.	C. Гигиена
Эмоциялық физикалық күш пайда болатын күй.	D. Күйзеліс
Күйзеліс жағдайларын жеңілдететін және олардың алдын алуға көмектесетін шаралар.	E. Алдын алу әдістері

Жауап үлгісі:
1 — А, 2 — Б, т.б.

2. Толтыру тапсырмасы

Сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Күн тәртібін сақтау ағзаға _________ қалпына келтіруге көм

2. Дене еңбегі мен оқу еңбегінің гигиенасы ________ маңызды.

3. Қ

4. Жақсылық денсаулы

3. Кестемен жұмыс

Кестеде психикалық денсаулықты сақтаудың негізгі принциптерін толтырыңыз:

Принцип	мысалы
күн тәртібін сақтау	Күн сайын бір уақытта ұйықтап, ояну
Физикалық белсенділік
Демалыс пен релаксация
Қарым-қатынас пен қолдау

4. Суретпен жұмыс

Суретте адамның жұмыс күнінің жоспары көрсетілген. Тапсырма:

1. Суретте күн тәртібін талдап, оның дұрыс/бұрыс екенін анықтаңыз.

2. Егер қателіктер бар болса, түзетіп, дұрыс күн тәртібін құрыңыз.

Суреттің сипаттамасы:
Суретте адамның таңғы, кешкі уақыты: бөлінген, жұмыс, дене белсенділігі, демалыс және тамақтану уақыты.

5. Иә/Жоқ тапсырмасы

Берілгендердің дұрыс/бұрыстығын анықтаңыз:

1. Жұмысқа қабілеттілікті арттыру үшін күніне 5 сағат ұйықтау. (Иә/Жоқ)

2. Күн тәртібін сақтаудың тиімді жұмыс істеуіне әсер етеді. (Иә/Жоқ)

3. Күйзеліс тек психикалық денсаулыққа әсер етеді. (Иә/Жоқ)

4. Физикалық белсенділік күйзелісті азайтуға. (Иә/Жоқ)

6. Шығармашылық тапсырма

"Менің салауатты күнім" тақырыбындағы күн тәртібінің үлгісін құрастырыңыз. күн тәртібінде:

• Ұйқы уақыты

• Дене белсенділігі

• Оқу немесе жұмыс

• Демалыс пен ойын-сауық

• Тамақтану уақыты болуы керек.

7. Зерттеу тапсырмасы

Топтық жұмыс:

1. Сыныптағы оқушылар арасында "Күйзеліс себептері және оларды шешу жолдары" тақырыбында сауалнама жүргізіңіз.

2. Нәтижелерді талдаңыз және оларды диаграмма ретінде көрсетіңіз.

3. Күйзелісті азайтуға арналған жасаңыз.

8. Пікірталас тапсырмасы

Тақырып: "Күйзелісті басқару: денсаулық пен табыс кепілі"

• Топтарға бөлінген, күйзелісті басқару әдістерінің маңыздылығын талқылаңыз.

• Әр топ өз жұмысын сынып алдында таныстырды.

Бағалау белгілері:

1. Психикалық денсаулықты сақтаудың принциптерін түсіндіру.

2. Жұмысқа қабілеттілікті арттыру білу.

3. Күйзел жеңу және алдын алу әдістерін ұстау.

Тақырып: Жүйке жүйесінің алкоголь, тұтыну және наркотикалық заттар әсері

Оқу мақсаты: .1.7.10 – жүйке жүйесінің жұмысын алкоголь, тамақ және наркотикалық заттарды7 түсіндіру

1. Сәйкестендіру тапсырмасы

Осы сипаттамаларды сәйкес заттармен сәйкестендіріңіз:

Сипаттама	Заттар
Жүйке жүйесі баяулатады, реакция уақытын ұзартады.	А. Алкоголь
Жүйке жасушаларының оттегін қабылдау қабілетін төмендетеді.	Б. Темекі
Орталық жүйе жүйесіне қатты әсер етіп, тәуелсіздік.	C. Наркотикалық заттар

2. Толтыру тапсырмасы

Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз:

1. Алкоголь жүйке жүйесіне әсер етеді, ________ мен есте сақтау қабілетін төмендетеді.

2. Темекі басшылығындағы никотин қан жылын ________, қорғау мидың оттегімен құралы азаяды.

3. Наркотикалық заттар тәуелділік тудырып, ________ жүйке жасушаларын бұзады.

4. Бұл заттардың барлығы адамның ________ денсаулығына зиян келтіреді.

3. Кестемен жұмыс

Кестеде алкоголь, тұтыну және наркотикалық заттар жүйесіне өзгерістер енгізіңіз:

Зат	Жүйке жүйесіне әсері	Салдары
Алкоголь	Реакцияны баяулатады, эмоциялық тұрақсыздыққа қарсы.	Менің қызметі нашарлауы, тәуелсіздік
Темекі
Наркотикалық заттар

4. Суретпен жұмыс

С уретте алкоголь, алкоголь және наркотикалық заттар миға әсері көрсетілген. Тапсырма:

1. Суретті талдап, қандай өзгерістерді анықтаңыз.

2. Бір заттың әсері бойынша қорытынды жазыңыз.

5. Иә/Жоқ тапсырмасы

Бағасы бойынша бекітілгендердің дұрыс немесе дұрыс екенін анықтаңыз:

1. Алкоголь аз жүйе жүйесіне пайдалы. (Иә/Жоқ)

2. Темекі шегу жүйке жасушаларына зақым келтірілмейді. (Иә/Жоқ)

3. Наркотикалық заттар тәуелділік тудырып, ми қызметін бұзады. (Иә/Жоқ)

4. Бұл заттар жүйеге әсер етеді. (Иә/Жоқ)

6. Шығармашылық тапсырма

"Зиянды заттарға қарсы плакат"

• Алкоголь, темекі және наркотикалық заттар зияны туралы мәліметтерді жинап, сынып алдында плакат жасаңыз.

• Плакатта олардың жұмыс жүйесіне әсері мен алдын алу жолдары көрсетілсін.

7. Зерттеу тапсырмасы

Топтық жұмыс:

1. Сынып оқушылары арасында «Зиянды заттарға әсері туралы ақпараттандыру деңгейі» тақырыбында сауалнама жүргізіңіз.

2. Нәтижелерді талдап, оларды диаграмма түрінде көрсетіңіз.

3. Қорытындысында алдын ала ескерту жасаңыз.

8. Пікірталас тапсырмасы

Тақырып: "Жүйке жүйесі: қорғау заттарын алдын алу маңыздылығы"

• Бір топ зиянды заттардан бас тартудың маңыздылығын дәлелдейді.

• Екінші топ олардың зияны туралы қоғамды ақпараттандыруды ұсынады.

Бағалау белгілері:

1. Алкоголь, темекі және наркотикалық заттар жүйесіне түзету.

2. Зиянды заттардан сақтауну қорғау.

3. Қорытынды жасау және ұсыныстарды дәлелдеу.