48. Менің географиялық жетістіктерім

Қазақстанның демографиялық көрсеткіштеріне талдау жасап, олардың қазіргі мәндері мен қалаулы мақсаттар арасындағы алшақтықты (GAP-талдау) қарастырайық.

1. Халық саны

2024 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша Қазақстан халқының саны 20 223 218 адамды құрады. 2030 жылға қарай халық санын 25 миллион адамға жеткізу мақсаты қойылған. Бұл мақсатқа жету үшін алдағы 6 жылда халық саны 4 776 782 адамға өсуі қажет. Бұл жыл сайын шамамен 796 130 адамдық өсімді талап етеді. Алайда, 2024 жылдың 9 айында халықтың жалпы өсімі 189 376 адамды құрады, бұл жылдық есепте шамамен 252 500 адамды көрсетеді. Осылайша, қазіргі өсу қарқынымен 2030 жылға дейін халық саны шамамен 1 515 000 адамға ғана артады, бұл қойылған мақсаттан айтарлықтай төмен.

2. Туу көрсеткіші

2024 жылдың 9 айында Қазақстанда 278 700 бала дүниеге келді, бұл 1000 тұрғынға шаққанда шамамен 18,4 тууды көрсетеді. Бұл көрсеткіш халықтың табиғи өсуін қамтамасыз етеді, бірақ 2030 жылға қарай 25 миллиондық мақсатқа жету үшін жеткіліксіз болуы мүмкін.

3. Өлім-жітім көрсеткіші

2024 жылдың 9 айында қайтыс болғандар саны 99 500 адамды құрады, бұл 1000 тұрғынға шаққанда шамамен 6,6 өлім-жітімді көрсетеді. Өлім-жітім деңгейі салыстырмалы түрде төмен болғанымен, туу көрсеткішінің жеткіліксіздігі халықтың табиғи өсуіне кері әсерін тигізуі мүмкін.

4. Табиғи өсім

2024 жылдың 9 айында халықтың табиғи өсімі 179 200 адамды құрады. Бұл көрсеткіш қазіргі өсу қарқынымен 2030 жылға дейін халық санының айтарлықтай өсуіне жеткіліксіз екенін көрсетеді.

5. Күтілетін өмір сүру ұзақтығы

Қазақстанда күтілетін өмір сүру ұзақтығы 67 жасты құрайды, бұл көрсеткіш бойынша әлемде 124-орында тұр. Ал 30-орындағы елде бұл көрсеткіш 78 жас. Осылайша, өмір сүру ұзақтығы бойынша 11 жылдық алшақтық бар.

Алшақтықтың ықтимал зардаптары:

Еңбек ресурстарының жетіспеушілігі: Халық санының баяу өсуі еңбек нарығында жұмыс күшінің тапшылығына әкелуі мүмкін.

Этникалық құрамның өзгеруі: Еңбек мигранттарын тарту арқылы жұмыс күшін толықтыру тұрғындардың этникалық құрамының өзгеруіне әкелуі мүмкін.

Алшақтықтың себептері:

Туу көрсеткішінің жеткіліксіздігі: Туу деңгейі халықтың табиғи өсуін қамтамасыз еткенімен, қойылған мақсаттарға жету үшін жеткіліксіз болуы мүмкін.

Өлім-жітімнің салыстырмалы жоғары деңгейі: Өмір сүру ұзақтығының төмендігі өлім-жітім деңгейіне әсер етеді.

Көші-қон үрдістері: Эмиграция деңгейінің жоғары болуы халық санының өсуін тежейді.

Мақсатқа жету және себептерді жоюға көмектесетін шаралар:

Бала тууды материалдық ынталандыру: Отбасыларға қаржылық қолдау көрсету арқылы туу көрсеткішін арттыру.

Салауатты өмір салтын насихаттау: Дұрыс тамақтану, спортпен шұғылдану және медициналық қызметтердің қолжетімділігін арттыру арқылы өмір сүру ұзақтығын ұлғайту.

Қайта оралушыларды тарту: Шетелдегі қазақтарды елге қайтару бағдарламаларын жүзеге асыру.

Еңбек мигранттарын тарту: Жоғары білікті мамандарды елге тарту арқылы еңбек нарығын толықтыру.

Демографиялық көрсеткіштерді жақсарту бойынша тест сұрақтары:

1. Қазақстан халқының саны 2024 жылғы 1 қазанда қанша болды?

A) 19 500 000

B) 20 223 218

C) 21 000 000

D) 22 500 000

Дұрыс жауап: B)

2. 20 223 218 2030 жылға қарай Қазақстан халқының саны қаншаға жетуі жоспарланған?

A) 22 миллион

B) 23 миллион

C) 24 миллион

D) 25 миллион

Дұрыс жауап: D)

3. 25 миллион 2024 жылдың 9 айында Қазақстанда қанша бала дүниеге келді?

A) 250 000

B) 278 700

C) 300 000

D) 320 000

Дұрыс жауап: B)

4. 278 700 Қазақстанда күтілетін өмір сүру ұзақтығы қанша?

A) 65 жас

B) 67 жас

C) 70 жас

D) 72 жас

Дұрыс жауап: B)

5. 67 жас Өмір сүру ұзақтығы бойынша әлемде 30-орындағы елде бұл көрсеткіш қанша?

A) 75 жас

B) 76 жас

C) 77 жас

D) 78 жас

Дұрыс жауап: D)