№ 1 практикалық жұмыс "Ион алмасу реакциялары" (тапсырмалар жауаптарымен)

Химия 9 сынып.

Тақырыбы: № 1 практикалық жұмыс "Ион алмасу реакциялары"
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға ион алмасу реакцияларының негізгі заңдылықтарын түсіндіру және иондық және молекулалық теңдеулерді жазуды үйрету.

Сабақтың міндеттері:

• Білімдік: Ион алмасу реакциялары туралы түсінік беру және олардың ерекшеліктерін көрсету.

• Тәрбиелік: Оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын арттыру, химиялық есептеулердің маңыздылығын түсіндіру.

• Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлауын, есептеу дағдыларын және иондық реакцияларды ажырату қабілетін дамыту.

Түсіндірме:

• Ион алмасу реакциялары дегеніміз — ерітіндіде иондар арасындағы алмасу нәтижесінде жүретін реакциялар.

• Ион алмасу реакциялары үш жағдайдың біреуінде жүреді:

  1. Шала еритін тұздың түзілуі.

  2. Газдың бөлінуі.

  3. Судың түзілуі.

• Ион алмасу реакцияларының теңдеулері екі түрде жазылады:

• Молекулалық теңдеу — барлық заттарды толық молекулалар түрінде көрсетеді.

• Иондық теңдеу — ерітіндідегі иондарға диссоциацияланатын заттар иондар түрінде жазылады. Ерімейтін заттар мен газдар молекулалық күйінде қалады.

Мысалдар:

• Молекулалық теңдеу:

BaCl₂+Na₂SO₄→BaSO₄+2NaCl

Мұндағы BaSO₄— тұнбаға түсетін ерімейтін қосылыс.

• Толық иондық теңдеу:

Ba²⁺+2Cl⁻+2Na⁺+SO₄²⁻→BaSO₄+2Na⁺+2Cl⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:

Ba²⁺+SO₄²⁻→BaSO₄

• Ион алмасу реакцияларында еритін тұздардың иондары ғана алмасады, ерімейтін заттар молекулалық күйінде қалады.

4. Тәжірибелік жұмыс (20 минут)

Практикалық тапсырмалар:

1. Берілген реакциялардың молекулалық және толық иондық теңдеулерін жазыңыз:

   • MgSO₄ + Ba(NO₃)₂ → BaSO₄ + Mg(NO₃)₂

   • NaOH + HCl → NaCl + H₂O

Тапсырманың орындалу барысы:

• Әр реакция үшін молекулалық теңдеуді жазыңыз.

• Тұздардың иондарға қалай диссоциацияланатынын көрсетіңіз.

• Қысқартылған иондық теңдеуді құрастырыңыз.

Сабақтың құрал-жабдықтары:

• Реактивтер: BaCl₂, Na₂SO₄, HCl, NaOH.

• Тәжірибеге арналған химиялық ыдыстар мен құралдар.

Сабақты бағалау критерийлері:

• Ион алмасу реакцияларын түсіну және теңдеулерді дұрыс жаза білу.

• Иондық және молекулалық теңдеулерді ажырата білу.

1. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакция теңдеуін молекулалық, толық иондық және қысқартылған иондық түрде жазыңыз:
Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  Na₂SO₄+BaCl₂→BaSO₄+2NaCl

• Толық иондық теңдеу:
  2Na⁺+SO₄²⁻+Ba²⁺+2Cl⁻→BaSO₄+2Na⁺+2Cl⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  Ba²⁺+SO₄²⁻→BaSO₄

2. Тапсырма

Сұрақ: Берілген реакцияның толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
AgNO₃ + NaCl → AgCl + NaNO₃

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  AgNO₃+NaCl→AgCl+NaNO₃

• Толық иондық теңдеу:
  Ag⁺+NO₃⁻+Na⁺+Cl⁻→AgCl+Na⁺+NO³⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  Ag⁺+Cl⁻→AgCl

3. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакция үшін иондық алмасу реакциясының толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
HCl + NaOH → NaCl + H₂O

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  HCl+NaOH→NaCl+H₂O

• Толық иондық теңдеу:
  H⁺+Cl⁻+Na⁺+OH⁻→Na⁺+Cl⁻+H₂O

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  H⁺+OH⁻→H₂O)

4. Тапсырма

Сұрақ: Келесі ион алмасу реакциясы үшін молекулалық және иондық теңдеулерді жазыңыз:
CaCl₂ + Na₂CO₃ → CaCO₃ + 2NaCl

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  CaCl₂+Na₂CO₃→CaCO₃+2NaCll

• Толық иондық теңдеу:
  Ca²⁺+2Cl⁻+2Na⁺+CO₃²⁻→CaCO₃+2Na⁺+2Cl⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  Ca²⁺+CO₃²⁻→CaCO₃

5. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакция теңдеуін иондық түрде көрсетіңіз:
KOH + H₂SO₄ → K₂SO₄ + H₂O

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  2KOH+H₂SO₄→K₂SO₄+2H₂O

• 2KOH+H_2​SO₄​→K₂​SO₄​+2H₂​O

• Толық иондық теңдеу:
  2K⁺+2OH⁻+2H⁺+SO₄²⁻→2K⁺+SO₄²⁻ +2H₂O

• 2K⁺+2OH⁻+2H⁺+SO₄^2−​→2K⁺+SO₄²⁻​+2H₂​O

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  2H⁺+2OH⁻→2H₂O

6. Тапсырма

Сұрақ: Ион алмасу реакцияларының өту шарты неге негізделген?
A) Газдың бөлінуі
B) Ерімейтін тұздың түзілуі
C) Судың түзілуі
D) Барлығы

Жауап: D) Барлығы

7. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакцияның қысқартылған иондық теңдеуін жазыңыз:
HNO₃ + NaOH → NaNO₃ + H₂O

Жауап:

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  H⁺+OH⁻→H₂O

8. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакцияның толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

Жауап:

• Толық иондық теңдеу:
  Pb²⁺+2NO³⁻+2K⁺+2I⁻→PbI₂+2K⁺+2NO³⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  Pb²⁺+2I⁻→PbI₂

9. Тапсырма

Сұрақ: Ион алмасу реакцияларында қандай қосылыстар молекулалық күйінде жазылады?
A) Ерімейтін тұздар, су және газдар
B) Тек ерімейтін тұздар
C) Тек газдар
D) Тек еритін қосылыстар

Жауап: A) Ерімейтін тұздар, су және газдар

10. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакцияның молекулалық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
CuSO₄ + 2NaOH → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:
  CuSO₄+2NaOH→Cu(OH)₂+Na₂SO₄

• Қысқартылған иондық теңдеу:
  Cu²⁺ +2OH⁻→Cu(OH)₂

№ 1 практикалық жұмыс "Ион алмасу реакциялары"

Түсіндірме:

• Ион алмасу реакциялары дегеніміз — ерітіндіде иондар арасындағы алмасу нәтижесінде жүретін реакциялар.

• Ион алмасу реакциялары үш жағдайдың біреуінде жүреді:

  1. Шала еритін тұздың түзілуі.

  2. Газдың бөлінуі.

  3. Судың түзілуі.

• Ион алмасу реакцияларының теңдеулері екі түрде жазылады:

• Молекулалық теңдеу — барлық заттарды толық молекулалар түрінде көрсетеді.

• Иондық теңдеу — ерітіндідегі иондарға диссоциацияланатын заттар иондар түрінде жазылады. Ерімейтін заттар мен газдар молекулалық күйінде қалады.

Мысалдар:

• Молекулалық теңдеу:

BaCl₂+Na₂SO₄→BaSO₄+2NaCl

Мұндағы BaSO₄— тұнбаға түсетін ерімейтін қосылыс.

• Толық иондық теңдеу:

Ba²⁺+2Cl⁻+2Na⁺+SO₄²⁻→BaSO₄+2Na⁺+2Cl⁻

• Қысқартылған иондық теңдеу:

Ba²⁺+SO₄²⁻→BaSO₄

• Ион алмасу реакцияларында еритін тұздардың иондары ғана алмасады, ерімейтін заттар молекулалық күйінде қалады.

____________________________________________________________________

1. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакция теңдеуін молекулалық, толық иондық және қысқартылған иондық түрде жазыңыз:
Na₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄ + 2NaCl

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

2. Тапсырма

Сұрақ: Берілген реакцияның толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
AgNO₃ + NaCl → AgCl + NaNO₃

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

3. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакция үшін иондық алмасу реакциясының толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
HCl + NaOH → NaCl + H₂O

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

4. Тапсырма

Сұрақ: Келесі ион алмасу реакциясы үшін молекулалық және иондық теңдеулерді жазыңыз:
CaCl₂ + Na₂CO₃ → CaCO₃ + 2NaCl

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

5. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакция теңдеуін иондық түрде көрсетіңіз:
KOH + H₂SO₄ → K₂SO₄ + H₂O

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

6. Тапсырма

Сұрақ: Ион алмасу реакцияларының өту шарты неге негізделген?
A) Газдың бөлінуі B) Ерімейтін тұздың түзілуі
C) Судың түзілуі D) Барлығы

____________________________________________________________________

7. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакцияның қысқартылған иондық теңдеуін жазыңыз:
HNO₃ + NaOH → NaNO₃ + H₂O

Жауап:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

8. Тапсырма

Сұрақ: Төмендегі реакцияның толық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃

Жауап:

• Толық иондық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу:

____________________________________________________________________

9. Тапсырма

Сұрақ: Ион алмасу реакцияларында қандай қосылыстар молекулалық күйінде жазылады?
A) Ерімейтін тұздар, су және газдар B) Тек ерімейтін тұздар

C) Тек газдар D) Тек еритін қосылыстар

____________________________________________________________________

10. Тапсырма

Сұрақ: Келесі реакцияның молекулалық және қысқартылған иондық теңдеулерін жазыңыз:
CuSO₄ + 2NaOH → Cu(OH)₂ + Na₂SO₄

Жауап:

• Молекулалық теңдеу:

• Қысқартылған иондық теңдеу: