Әдемілік эстетикасы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

Философия және саясаттану факультеті

Дінтану және мәдениеттану кафедрасы

Мәдениеттану мамандығының 3-курс студенті Анарбай А.Е.

Жетекшісі: Аликбаева М.Б.

Пәні- Эстетика

Әдемілік эстетикасы

Әдемілік – адамзат тарихында әрдайым маңызды орын алған ұғым. Ол тек сыртқы көрініспен ғана шектелмейді, адамның ішкі дүниесімен, мәдениетімен және қоршаған ортамен тығыз байланысты. Әдемілікті қабылдау әр адамда әртүрлі болғанымен, оның негізінде үйлесім, тәртіп және пропорция принциптері жатады. Эстетика ғылымы осы әдеміліктің табиғатын зерттеп, оның адам санасы мен эмоцияларына әсерін қарастырады.

Тарихи тұрғыдан алғанда, әдемілік түсінігі әр дәуірде әртүрлі сипатталды. Антикалық дәуірдегі грек философтары Платон мен Аристотель сұлулықты үйлесіммен және пропорциямен байланыстырды. Платон үшін сұлулық – абсолютті ұғым, ал Аристотель оны табиғаттағы реттілікпен түсіндірді. Қайта өрлеу дәуірінде Леонардо да Винчи сияқты суретшілер мен ғалымдар мінсіз пропорция мен симметрияны сұлулықтың негізі деп санады. Ал ХХ ғасырдағы модернизм мен постмодернизм бағыттары әдемілікті субъективті құбылыс ретінде қарастырып, оны жеке талғамға тәуелді деп есептеді.

Әдемілік эстетикасы тек өнер мен философияда ғана емес, күнделікті өмірде де маңызды рөл атқарады. Киім стилі, интерьер дизайны, сөйлеу мәдениеті – барлығы адамның эстетикалық талғамын көрсетеді. Мысалы, жапондық “ваби-саби” эстетикасы қарапайымдылық пен табиғилықты бағаласа, батыстық мәдениетте мінсіздік пен сәнділік жоғары бағаланады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілердің дамуы сұлулық стандарттарына ықпал етті. Бүгінде әдемілік идеалдары өзгеріп, әртүрлі мәдениеттердің эстетикалық нормалары жаһандануда.

Қорытындылай келе, әдемілік – уақыт пен кеңістікке байланысты өзгеретін ұғым. Бірақ оның адам өміріндегі рөлі әрдайым жоғары болып қала береді. Сұлулыққа ұмтылу адамның рухани дамуына, шығармашылық қабілеттерінің ашылуына ықпал етеді. Сондықтан әдемілікті тек көзбен көру емес, жүрекпен сезіне білу де маңызды.