АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ГЕЙМИФИКАЦИЯ: ОҚЫТУДЫ ОЙЫНҒА АЙНАЛДЫРУ (6-СЫНЫПТАР)

Аннотация

Бұл мақалада ағылшын тілі сабақтарында геймификация әдісін қолданудың маңызы мен тиімділігі қарастырылады. 6-сынып оқушыларының жас ерекшелігіне сәйкес ойын элементтерін пайдалану олардың қызығушылығын арттырып, тілдік дағдыларын дамытады. Мақалада геймификацияның негізгі түрлері, оның сабақтағы рөлі және практикалық мысалдары ұсынылған.

Кілт сөздер: геймификация, ойын элементтері, ағылшын тілі, мотивация, цифрлық технологиялар, интерактивті әдіс.

Кіріспе

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың қызығушылығын ояту мен оқу процесін жандандырудың жаңа әдістері жиі ізделуде. Солардың бірі – геймификация (gamification) ұғымы. Геймификация – бұл оқу процесіне ойын элементтерін енгізу арқылы оқушылардың белсенділігін, мотивациясын және пәнге деген қызығушылығын арттыру әдісі.
Ағылшын тілі пәнінде бұл әдіс ерекше тиімді, себебі тіл үйрену үдерісі өзінен-өзі қарым-қатынас пен белсенді әрекетті талап етеді. 6-сынып оқушыларының жас ерекшелігі ойынға бейім болғандықтан, сабаққа ойын форматын енгізу олардың оқу процесіне табиғи түрде араласуына мүмкіндік береді.

1. Геймификацияның мәні мен мақсаты

Геймификация (ағылш. gamification) – бұл оқу немесе жұмыс процесіне ойын элементтері мен ойын логикасын енгізу арқылы қатысушылардың белсенділігін, қызығушылығын және мотивациясын арттыруға бағытталған әдіс. “Game” – ойын деген мағынаны білдіреді, ал “-fication” – қандай да бір нәрсені ойынға айналдыру дегенді меңзейді. Демек, геймификацияның мәні – оқу процесін қызықты, тартымды және нәтижелі ету. Ол тек ойын ойнау емес, оқу мақсаттарына жету үшін ойын механикасын (ұпайлар, деңгейлер, марапаттар, жарыстар) тиімді қолдану болып табылады.

Геймификацияның басты идеясы – оқушыны оқу әрекетіне сыртқы емес, ішкі мотивация арқылы тарту. Яғни, оқушы сабаққа мәжбүрлі түрде емес, өз еркімен, қызығушылықпен қатысуға тырысады. Бұл әдіс әсіресе 6-сынып оқушыларына тиімді, себебі бұл жастағы балалар белсенді, бәсекеге қабілетті және ойын арқылы жаңа білімді оңай қабылдайды. Сабақта геймификация элементтерін қолдану арқылы мұғалім оқушылардың назарын тұрақтандырып, сабақ барысын динамикалы әрі эмоционалды етуге мүмкіндік алады.

Геймификацияның негізгі мақсаттары бірнеше бағытта айқындалады:

1. Оқу мотивациясын арттыру. Ойын элементтері оқушылардың қызығушылығын тудырып, оларды жаңа тақырыпты игеруге ынталандырады.

2. Белсенді қатысуды қамтамасыз ету. Сабақ барысында жарыс, ұпай жинау немесе деңгей өту секілді әрекеттер оқушыларды бір-бірімен ынтымақтаса отырып, белсенді жұмыс жасауға итермелейді.

3. Тілдік дағдыларды жетілдіру. Геймификация ағылшын тілі сабақтарында тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын табиғи түрде дамытуға көмектеседі.

4. Кері байланыс пен өзін-өзі бағалауды жақсарту. Ұпай мен бейдж жүйесі арқылы оқушылар өз жетістіктерін бірден көріп, келесі деңгейге ұмтылуға мотивация алады.

5. Сабақтағы эмоционалды атмосфераны жақсарту. Ойын түріндегі тапсырмалар оқушылар арасындағы сенімді арттырып, оқу үрдісін стресстен арылтады.

Геймификацияның мәні – оқытуды ойыннан бөлек қарастырмай, керісінше, ойын арқылы үйретудің тиімділігін арттыруда. Ойын – тек көңіл көтеру емес, ол білім мен дағдыны меңгертудің табиғи жолы. Сондықтан ағылшын тілі сабақтарында геймификация әдісін қолдану оқушылардың тіл үйрену мотивациясын арттырып қана қоймай, олардың логикалық ойлауын, коммуникативтік қабілеттерін және өзара әрекеттесу мәдениетін де дамытады.

Осылайша, геймификация – білім беру процесін заманауи технологиялармен және психологиялық тәсілдермен ұштастыратын тиімді педагогикалық құрал.

2. Ағылшын тілі сабағындағы геймификацияның артықшылықтары

• Қызығушылықты арттырады: Ойын түріндегі тапсырмалар дәстүрлі әдістерге қарағанда оқушыларды көбірек тартады.

• Тілдік дағдыларды дамытады: Ойындар сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу қабілеттерін кешенді түрде жетілдіреді.

• Командалық жұмыс қалыптастырады: Топтық ойындар арқылы ынтымақтастық дағдылары дамиды.

• Жедел кері байланыс береді: Ұпай мен марапат жүйесі арқылы оқушылар өз нәтижесін дереу көре алады.

3. Практикалық қолдану мысалдары (6-сыныптар)

• Quizizz, Kahoot, Wordwall сияқты онлайн платформаларда грамматикалық және лексикалық тақырыптар бойынша интерактивті тесттер жасау;

• “Grammar Quest” немесе “Vocabulary Battle” атты жарыс сабақтар ұйымдастыру;

• “Escape Room” форматында ағылшын тілінде тапсырмалар орындау арқылы сыныптық квест өткізу;

• “English Coins” жүйесін қолдану – әр дұрыс жауап үшін оқушы монета алады, ал сабақ соңында оларды “language shop”-та (тіл дүкені) қолдана алады.

4. Геймификацияның психологиялық әсері

Ойын – баланың табиғи қажеттілігі. Сол себепті, ойын арқылы оқыту оқушының эмоциялық жағдайына оң әсер етеді, өзін сенімді сезінуге көмектеседі және оқу үрдісіндегі қорқынышты азайтады. Бұл, әсіресе, сөйлеу дағдыларын дамытқанда маңызды.

Геймификацияның психологиялық әсері – оның ең маңызды және тиімді қырларының бірі. Бұл әдіс оқушылардың эмоциялық, танымдық және мінез-құлықтық ерекшеліктеріне тікелей ықпал етеді. Себебі ойын – баланың табиғи әрекет түрі, ал ойын элементтерін оқу процесіне енгізу арқылы мұғалім оқушылардың ішкі мотивациясын оята алады.

Ең алдымен, геймификация оқушылардың ішкі мотивациясын арттырады. Ойын барысында оқушы өзінің жетістігін көріп, ұпай немесе марапат алу арқылы қанағаттану сезімін бастан кешіреді. Бұл сезім келесі тапсырманы орындауға ынта туғызады. Яғни, геймификация арқылы оқушы оқу процесін қызықты тәжірибе ретінде қабылдайды. Оқушылар “жеңіске жету”, “деңгей көтеру”, “жинаған ұпайын көбейту” сияқты мақсаттар арқылы өздігінен әрекет етуге ұмтылады.

Екіншіден, геймификация оқу үрдісіндегі эмоционалды жағдайды жақсартады. Ойын атмосферасы сабақтағы қорқыныш, қобалжу, сәтсіздік сезімдерін азайтады. Әсіресе ағылшын тілі сияқты шетел тілін үйрену кезінде оқушылар жиі ұялу немесе қате айтуға қорқу сезімін бастан өткереді. Ал ойын түрінде ұйымдастырылған сабақтар бұл сезімдерді жеңілдетіп, оқушылардың өз ойын еркін жеткізуіне жағдай жасайды.

Үшіншіден, геймификация бәсекелестік пен ынтымақтастық сезімін тең дамытады. Топтық жарыстар кезінде оқушылар бір-бірімен бәсекеге түседі, бірақ сонымен қатар, командалық рух қалыптасады. Бұл олардың әлеуметтік дағдыларын – коммуникация, көмек көрсету, жауапкершілік пен серіктестік қасиеттерін дамытады.

Төртіншіден, геймификация рефлексия мен өзін-өзі бағалау қабілеттерін дамытады. Ұпайлар мен бейдждер жүйесі арқылы оқушылар өз жетістіктерін визуалды түрде көре алады. Бұл оларға өз күшін бағалауға, алдағы мақсаттарын айқындауға және өз қабілеттеріне сенуге мүмкіндік береді.

Сондай-ақ геймификация дофамин секілді “қуаныш гормондарының” бөлінуін ынталандырады. Бұл ми белсенділігін арттырып, есте сақтау қабілетін жақсартады және жаңа ақпаратты тез қабылдауға көмектеседі. Осылайша, ойын элементтері оқушының танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, оның психологиялық жай-күйін де тұрақтандырады.

Қорытындылай келе, геймификацияның психологиялық әсері – оқушының эмоциялық қанағаттануын қамтамасыз етіп, оқу процесін жағымды тәжірибеге айналдыруында. Бұл әдіс оқушыларды белсенді, сенімді және ынталы тұлға ретінде қалыптастыруға ықпал етеді.

Қорытынды

Геймификация – қазіргі білім беру процесіндегі инновациялық әдістердің бірі. Ағылшын тілі сабақтарында оны тиімді қолдану арқылы 6-сынып оқушыларының пәнге деген қызығушылығын арттырып, тілдік біліктерін дамытуға болады. Геймификация тек ойын емес, ол – оқушыны белсенді әрекетке жетелейтін, заманауи технологиялармен ұштасқан мотивациялық құрал. Мұғалімнің шеберлігі – осы элементтерді дұрыс таңдап, оқу мақсаттарымен үйлестіре білуінде.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Gee, J. P. What Video Games Have to Teach Us About Learning and Literacy. New York: Palgrave Macmillan, 2003.

2. Deterding, S., Dixon, D., Khaled, R., & Nacke, L. From Game Design Elements to Gamefulness: Defining "Gamification". MindTrek Conference Proceedings, 2011.

3. Кәрімова А. “Білім берудегі геймификацияның мүмкіндіктері.” Білім берудегі инновациялар журналы, №2, 2022.

4. Әбдіразақова Л. “Ағылшын тілін оқытуда ойын технологиясын пайдалану.” Қазақ тілі мен әдебиеті, №4, 2021.

5. Zichermann, G., & Cunningham, C. Gamification by Design: Implementing Game Mechanics in Web and Mobile Apps. O’Reilly Media, 2011.