Ағылшын тілі сабақтарында балалардың

шығармашылық белсенділігін дамыту

Белхожаева Индира Айткуловна, ағылшын тілі пәні мұғалімі

Андапа. Бұл мақалада ағылшын тілі сабақтарында балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту жолдары қарастырылады. Автор оқушылардың тілдік құзыреттілігін арттыруда театрландырылған ойындардың, бейнелеу және сәндік-қолданбалы іс-әрекеттердің, музыкалық шығармашылықтың, шығармашылық жазба жұмыстарының тиімділігін көрсетеді.

Кілт сөздер. шығармашылық белсенділік, театрландырылған ойындар, бейнелеу іс-әрекеті, жазба жұмыстары, үйірме, тілдік құзыреттілік, қиял, тұлғалық даму.

Аннотация. В данной статье рассматриваются пути развития творческой активности детей на уроках английского языка. Автор показывает эффективность использования театрализованных игр, изобразительной и декоративно-прикладной деятельности, музыкального творчества и творческих письменных работ в повышении языковой компетенции учащихся.

Ключевые слова. творческая активность, театрализованные игры, изобразительная деятельность, письменные работы, кружок, языковая компетенция, воображение, личностное развитие.

Abstract. This article examines the ways of developing students’ creative activity in English language lessons. The author highlights the effectiveness of using dramatized games, visual and applied arts, musical creativity, and creative writing tasks in enhancing learners’ language competence.

Keywords. creative activity, dramatized games, visual activity, writing tasks, extracurricular club, language competence, imagination, personal development.

Бүгінгі таңда білім саласының алдында дайын білімді, дағдыларды меңгеретін, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, тың жаңалықтар ашатын, біртума ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр.

Шығармашылық қабілетті дамыту мәселесі қай кезде де ойшылдармен ғалымдардың назарындағы нысан болып келеді. Психологтар шығармашылық қабілетті дамытуды- тұлғаны дамытудың ең басты тетіктердің бірі ретінде қарастырды, өйткені шығармашылық іс- әрекеттің нәтижесі оның қайталанбайтындығымен, бірегейлігімен ерекшеленеді.

Шығармашылық жаңа рухани және материалдық құндылықтарды тудырады. Кез-келген деңгейдегі білім беру мекемесі шығармашылық табысты тұлғаға бағытталған, сондықтан кез-келген білім беру мекемесінің маңызды міндеттерінің бірі – балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту.

Шығармашылық тәуелсіздікті, ойлаудың өзіндік ерекшелігін, қарым-қатынастың байлығын, қиялдың ұшуын және іс-әрекеттің кеңдігін қамтиды. Сабақтарда балалардың шығармашылық белсенділігін дамытуға ойындар көмектеседі, олар арқылы олар органикалық түрде дамиды, адамзат мәдениетінің өте маңызды қабатын – ересектер арасындағы қарым-қатынасты – отбасында, олардың кәсіби қызметінде және т. б.

Баланың іс-әрекетін, егер ол әр түрлі өнер түрлерімен тікелей байланысты болса көркем, яғни шығармашылық деп атауға болады. Сабақтарда шығармашылық белсенділікті дамыту үшін біз театрландырылған ойындарды, музыкалық ойындарды, бейнелеу және сәндік-қолданбалы практикамен, көркем-ауызша шығармашылықпен байланысты ойындарды қолданамыз, сондай-ақ шығармашылық конкурстарды жиі ұйымдастырамыз.

Театр – балаларды эмоционалды-эстетикалық тәрбиелеу құралы, ал ертегілерді драматизациялау – балалардың сүйікті істерінің бірі. Театрландырылған іс-әрекет балаларға арналған әрбір ертегінің немесе әдеби шығарманың әрқашан моральдық бағытқа (мейірімділік, батылдық, достық және т.б.) ие болуының арқасында мінез-құлықтың әлеуметтік дағдыларының тәжірибесін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Театрдың арқасында бала әлемді тек ақылмен ғана емес, жүрегімен де сезінеді және жақсылық пен жамандыққа деген көзқарасын білдіреді. Театрландырылған іс-шаралар балаға ұялшақтықты, өзіне деген сенімсіздікті, ұялшақтықты жеңуге көмектеседі. Ағылшын тілі сабақтарындағы театр баланы өмірде де, адамдарда да сұлулықты көруге үйретеді, өмірге әдемі және мейірімді болуға деген ұмтылдырады. Осылайша, театр баланың жан-жақты дамуына көмектеседі. Баланы ойнауға, рөлді қабылдауға және әрекет етуге үйрету, сонымен бірге оған өмірлік тәжірибе жинауға көмектесу – мұның бәрі театрды жүзеге асыруға көмектеседі.

Сонымен қатар, театрландырылған қойылымдар тіл үйренудің күшті мотиві болып табылады, олар тілдік ортаны құруға көмектеседі. Мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сынып оқушылары сөйлеу құрылымдары мен формулаларын тез меңгереді, коммуникативті тапсырмаларды орындау кезінде олармен автоматты түрде жұмыс істейді. Театрландырылған іс-шаралар оқушылардың тілдік құзыреттілігін арттыруға ықпал етеді, оларға сөз қорын арттыруға, сол елдің әдебиетімен танысуға көмектеседі, эстетикалық тәрбиеге, ағылшын тілді елдердің мәдениетімен танысуға ықпал етеді. Театр көріністерін (балалар театры) пайдалану баланың бейнелі ойлауын, оның шығармашылық қиялын дамытады.

Бейнелеу іс-әрекетінің негізінде көркемдік тәжірибе жатыр. Бейнелеу іс-әрекетінің әртүрлі түрлері белгілі: сурет салу, модельдеу, қолдану, дизайн. Жоғарыда атап өткеніміздей, бейнелеу қызметі көбінесе шығармашылық рөлдік ойынмен байланысты. Мектеп жасына дейінгі балалар мен бастауыш сынып оқушылары сурет салудан ләззат алады, өйткені бұл іс-әрекет процесіне ойынға жақын мазмұнды ойлап табу, іс-әрекеттерді орналастыру процесі кіреді.

Балаларымен тақырыптық сурет байқауларын жиі өткіземіз, содан кейін олардың көрмесін жасаймыз. Суреттің сюжетін ойлап табу балаларға рахат сыйлап қана қоймайды, сонымен қатар қиялды дамытады. Соңынан балалар өздерінің суреттерін ағылшын тілінде сипаттайды, бұл балаларға жаңа лексикалық материалды үйренуге көмектеседі.

Балаларымен «оригами» техникасын жиі қолданамыз, бұл балалардың өзіндік шығармашылық белсенділігін дамытуға көмектеседі. Оригами сабақтары балаларға өздерінің танымдық қызығушылықтарын қанағаттандыруға, қарым-қатынас дағдыларын байытуға және бағдарламаны игеру барысында бірлескен іс-әрекеттерді белсенді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бұл әдіс ағылшын тіліндегі түстерді, сондай-ақ жануарларды үйренуге көмектеседі, материалды жақсы сіңіруге көмектеседі.

Ағылшын тілін үйрену барысында балалардың музыкалық шығармашылығын дамыту үшін біз әртүрлі әндерді қолданамыз. Оқушылар ән айтуды өте жақсы көреді, олар жаңа әндерді тез-ақ үйренеді. Әндер оқушылардың эстетикалық тәрбиесіне, ұжымның бірлігіне ықпал етеді. Музыканың арқасында қолайлы психологиялық климат қалыптасады, психологиялық жүктеме азаяды, тілдік белсенділік артады, эмоционалды тон жоғарылайды, шет тілін үйренуге қызығушылық сақталады. Біз әндерді жаңа лексикалық немесе грамматикалық материалды енгізу үшін ғана емес, сонымен қатар сабақтың ортасында немесе соңында релаксация немесе дене шынықтыру сәті ретінде, балаларға шиеленісті жеңілдететін және олардың жұмысын қалпына келтіретін разряд қажет болған кезде қолдануға тырысамыз. Біз "Songbirds", "first English for All Children" (Хелен Дорон) сияқты оқулықтарды қолданамыз. Бұл оқулықтарға керемет әндері бар жинақтар қоса беріледі.

Шығармашылық жазба жұмыстары – тіл дамыту жұмыстарының бір түрі. Жазба жұмысын жазарда мұғалім оқушыға міндетті түрде бағыт-бағдар беруі керек. Шығармашылық жазба жұмыстарының мақсаты – логикалық ойлауды, шығармашылық пен қиялды дамыту, ойын еркін, қызықты түрде жеткізуге қалыптастыру. Шығармашылық жұмыс табиғаттың төл перзенті адамның көңіл-күй, ой-толғам болмысына, сыртқы дүниені танып білу, ұмтылу мүмкіндігіне де байланысты. Осыған орай кейде ой-толғау түрінде оқушыларға «Мен кіммін?»,«Who l am?»деген тақырыпты жазуға тапсырма беремін.

Қазіргі талап – оқушыларды ойландыру, ізденіске жетелеу, сол арқылы өз беттерінше еңбектеніп оқуға баулу. Осы міндет тұрғысынан ағылшын тілі сабағында ойларын кемелдендіру тілдерін дамыту, сөз байлығы молайса, ой қабілеті шынықса, білімі де артады, тереңдейді және сапалы, тиянақты болады. Бұл орайда төмендегідей жұмыстарды жүзеге асырдым.

Мысалы, «Тыныс белгісін қой». Тыныс белгісі қойылмаған 30-50 сөзден құралған мәтінді даярлап, оқушыларға үлестіремін. Олар мәтіндегі сөйлемдердің жігін айырып, тиісті тыныс белгілерін қояды.

Мысалы, «Where did you get it?»

When uncle Peter came to their house, mother said I`m sorry I have no cheese I know you like it very much little Jim turned went out the room and soon came back with some cheese Uncle Peter thanked him put the cheese into his mouth and said You have very good eyes Where did you get it the boy answered from the rat-trap.

«Write….about the football….on Sunday. » Pete….writes three words in his notebook…puts his…

Down on the desk. «Where… your story,…Show it to me!», says the teacher. Pete…to the teacher his story. ….takes his notebook and reads: «Rain. No game»

Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін, қызығушылығын арттыра түсу үшін шығармашылық қабілеттерін сабақта және сабақтан тыс уақытта дамытуда ағылшын тілінен жүргізілген үйірме жұмысы оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, тіл байлығын арттыруға көмектеседі. Ағылшын тілінде сөйлеуге төселіп, сөздік қоры молаяды, оқушылардың ағылшын тіліне деген сүйіспеншілік сезімі оянып, қызығушылығы артады.

Қорытындылай келе, балалардың шығармашылық белсенділігін дамыту білім берудің өте маңызды міндеті екенін және оған көп уақыт бөлу қажет екенін атап өткім келеді. Тек өз ісіне адал адам ғана басқаларды баурап алады, оқушылардың жұмысын ұйымдастыруға шығармашылықпен қарайтын адам ғана шығармашылық ойлауға үйрете алады. Біздің іске деген көзқарасымыз балаларға берілетінін есте ұстаған жөн.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Альтшуллер Г.С., Шығармашылық қиялды дамыту-1997. - № 1. - 3-24 Б.

2. Эпифания Д.Н., Ақыл-ой әрекетінің әдістері және олардың оқушыларда қалыптасуының психология мәселелері. - 1999. - № 2. - 25-38 ББ.

3. Галскова Н.Д., Шет тілдерін оқытудың заманауи әдістері-М.: Аркти-Глосса, 2004.

4. Футерман З.Я., Балабақшадағы шет тілі. - Киев, 1984.

5. Ханова О.С., Балабақшадағы ағылшын тілі сабақтары. М., 1965.

6. Щебедина В.В., Балаларды ағылшын тілінде сөйлеуге үйрету // Мектептегі шет тілдері - 1997. - № 2.