Ағылшын тілін контекстте оқыту

Түркістан облысы, Шардара ауданы, Достық ауылы

«Достық жалпы білім беретін мектеп»

АҒЫЛШЫН ТІЛІН КОНТЕКСТТЕ ОҚЫТУ: МӘТІНДЕР АРҚЫЛЫ ТІЛДІК ДАҒДЫЛАРДЫ ДАМЫТУ

TEACHING ENGLISH IN CONTEXT: DEVELOPING LANGUAGE SKILLS THROUGH TEXTS

Әдістемелік құрал

Шардара-2025ж.

Әдістемелік құрал Түркістан облысы, Шардара ауданы, Достық ауылы «Достық жалпы білім беретін мектебінің» педагогикалық кеңесінде ұсынылды, №4 хаттама 26.03.2025ж.

Құрастырушы:

Сайлау Н.Н. - Түркістан облысы, Шардара ауданы, Достық ауылы, Достық жалпы білім беретін меткептің ағылшын тілі пәні мұғалімі

Пікір айтушы:

Тулебекова М. - Түркістан облысы, Шардара ауданы, Достық ауылы, Достық жалпы білім беретін меткептің ағылшын тілі пәні мұғалімі

Бұл әдістемелік құрал орта мектептің 6 және 7-сынып оқушыларына ағылшын тілінен сабақ беретін мұғалімдер үшін аса маңызды. Ол оқушылардың тілдік дағдыларын контекстте тиімді түрде дамытуға бағытталған әдістер мен стратегияларды ұсынады. Әсіресе осы жас топтағы оқушылардың қызығушылығын оятып, олардың тілге деген сенімін арттыру үшін мәтіндерді қолдану маңызды.

Мұғалімдер үшін бұл құрал тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын жетілдірудің нақты тәсілдерін көрсетеді. Ол оқушылардың тілдік құрылымдарды түсінуін жеңілдетіп, жаңа лексиканы меңгеруіне көмектеседі. Сонымен қатар, контекстік әдісті қолдану арқылы оқушылардың сөйлеу еркіндігін арттыру мен шығармашылық жазу қабілеттерін дамытуға ерекше назар аударылады.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
1. Ағылшын тілін контекстте оқытудың мәні
1.1. Мәтіндерді қолданудың артықшылығы

2.Ағылшын тілін контекстте оқытудың теориялық негіздері
2.1. Контексттік оқыту әдісі деген не?
2.2. Контексттік оқытудың тілдік дағдыларға әсері
2.3. Ағылшын тілін контекстте оқыту әдістері мен стратегиялары

3.Мәтіндерді қолдану арқылы тілдік дағдыларды дамыту
3.1. Мәтіндердің түрлері және оларды таңдау критерийлері
3.2. Тыңдау және түсіну дағдыларын дамыту үшін мәтін қолдану
3.3. Сөйлеу дағдыларын дамыту үшін мәтіндерді қолдану
3.4. Оқу дағдыларын жетілдіру: мәтін арқылы жұмыс
3.5. Жазу дағдыларын дамыту: мәтін негізінде жазу тапсырмалары

4.Контексттік әдісті қолдану кезінде кездесетін қиындықтар және оларды жеңу жолдары
4.1. Оқушылардың тілдік қорын ескеру
4.2. Мәтіндердің күрделілігін реттеу
4.3. Уақыт тапшылығы және сыныптағы динамика
4.4. Оқушылардың ынтасын арттыру әдістері

5.Қорытынды
5.1. Ағылшын тілін контекстте оқытудың тиімділігі мен маңыздылығы
5.2. Болашақтағы зерттеулерге арналған ұсыныстар

6.Қосымша материалдар
6.1. Мәтіндер үлгілері (әртүрлі деңгейдегі оқушылар үшін)
6.2. Тіл үйренушілер үшін қосымша тапсырмалар мен жаттығулар
6.3. Оқытуда қолданылатын сөздік қорлар мен ресурстар

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Ағылшын тілі қазіргі әлемде халықаралық қарым-қатынас құралы ретінде кеңінен қолданылады. Тілді меңгеру процесінде оқушылардың тілді контекстте меңгеруі үлкен маңызға ие. Контекстте оқыту әдісі тілдік дағдыларды нақты өмірлік жағдайларда дамытуға мүмкіндік береді. Бұл әдістеме мәтіндер мен сценарийлер арқылы оқушылардың тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын тиімді түрде жетілдіруге бағытталған.

Бұл әдістемелік құрал ағылшын тілін контекстте оқытудың тиімді тәсілдерін көрсетуге арналған. Мұнда мәтіндер мен сценарийлерді қолдану арқылы оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту әдістері мен стратегиялары қарастырылады.

Мақсаты: Оқушылардың ағылшын тілін контекстте меңгеруін жетілдіру, мәтіндерді қолдана отырып тілдік дағдыларды дамыту.

Міндеттері:

1.Тыңдау және сөйлеу дағдыларын дамыту: Оқушылардың тыңдау және сөйлеу қабілетін жетілдіру үшін контекстік мәтіндерді қолдану.

2.Оқу дағдыларын жетілдіру: Контекстте мәтіндерді оқу арқылы оқушылардың мәтінді түсіну деңгейін көтеру.Тақырыптық мәтіндер арқылы жаңа лексиканы меңгерту.

3.Жазу дағдыларын дамыту: Контекстік жазу тапсырмалары арқылы жазу дағдыларын жетілдіру. Әңгіме жазу арқылы креативті жазу қабілеттерін дамыту.

4.Лексикалық қорды кеңейту: Мәтіндер арқылы жаңа сөздер мен тіркестерді меңгерту.

5.Тілдік құрылымдарды үйрену: Контекстік материалдар арқылы грамматикалық құрылымдарды түсіндіру және қолдану.

6.Оқушылардың сенімділігін арттыру: Тілдік дағдыларды қолдану арқылы оқушылардың ағылшын тілінде еркін сөйлеуіне сенімділігін арттыру.

Өзектілігі: Ағылшын тілін оқытуда контекстті қолдану әдісі қазіргі тіл үйрену үрдісінде маңызды рөл атқарады. Бұл әдіс оқушыларға тілдік дағдыларды нақты өмірлік жағдайларда тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың тілдік дағдыларын жан-жақты дамыту басты талаптардың бірі болып отыр. Контекстік оқыту әдісі оқушылардың ағылшын тілін үйрену мотивациясын арттырады және тілдің өмірлік мәнін түсінуге көмектеседі.

Мәтіндер арқылы тілдік дағдыларды дамыту оқушылардың оқу процесін қызықты әрі нәтижелі етеді. Бұл әдістеме тілдік құзыреттілікті дамытып қана қоймай, оқушылардың мәдениетаралық коммуникация қабілетін де жақсартады.

Бұл әдістемелік құрал ағылшын тілін оқытуда контексті қолданудың тиімділігін арттыруға, оқушылардың тілдік дағдыларын жан-жақты дамытуға бағытталған.

1.Ағылшын тілін контекстте оқытудың мәні

Контекстте ағылшын тілін оқыту – бұл тілдік материалды нақты өмірлік жағдайларда немесе белгілі бір контекстте үйрету әдісі. Бұл әдіс оқушылардың тілдік дағдыларын жақсартуға және жаңа сөздер мен құрылымдарды тиімді меңгеруге көмектеседі. Контекстті қолдану арқылы оқушылар тілді тек теориялық тұрғыдан ғана емес, сонымен қатар практикалық жағынан да игереді.

Контексттік оқыту әдісінің артықшылығы – ол тіл үйренушілерге тілдік материалды нақты өмірдегі жағдайларда қолдануға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл оқушылардың мотивациясын арттырып, олардың тілдік қорын байытады.

1. Мәтіндерді қолданудың артықшылығы

Мәтіндерді оқыту процесінде қолдану тіл үйренушілерге келесі артықшылықтарды береді:

• Тыңдау және оқу дағдыларын дамыту: Тілдік материалды контекстте оқу оқушыларға тыңдау және түсіну дағдыларын жетілдіруге көмектеседі.

• Сөйлеу және жазу дағдыларын жақсарту: Мәтін негізінде сөйлеу және жазу тапсырмаларын орындау тіл үйренушілердің шеберлігін арттырады.

• Тілдік қорды кеңейту: Тақырыпқа байланысты мәтіндер жаңа сөздер мен құрылымдарды меңгеруге көмектеседі.

• Мәдени контекстті түсіну: Мәтіндер арқылы оқушылар ағылшын тілі елдерінің мәдениетін тереңірек түсінеді.

2. Ағылшын тілін контекстте оқытудың теориялық негіздері

2.1. Контексттік оқыту әдісі деген не?

Контексттік оқыту әдісі – бұл тіл үйрену процесінде нақты өмірлік немесе практикалық контекстті қолдану арқылы тілдік материалды үйрету тәсілі. Бұл әдісте оқушылар тек сөздік қор мен грамматиканы емес, сонымен бірге тілдің қолдану жағдайларын да меңгереді. Контексттік оқыту тілді табиғи түрде үйренуге мүмкіндік береді, себебі ол тілді нақты өмірдегі коммуникация жағдайларында қолдануға бағытталған.

Контекст ретінде мәтін, диалог, сурет, бейнежазба немесе нақты өмірлік жағдайлар қолданылуы мүмкін. Бұл әдістің артықшылығы – оқушылар жаңа материалды есте сақтап қана қоймай, оны тиімді және дұрыс қолдана алады.

2.2. Контексттік оқытудың тілдік дағдыларға әсері

Контексттік әдіс тілдік дағдылардың барлық аспектілеріне оң әсер етеді:

• Тыңдау дағдылары: Оқушылар контекст арқылы нақты сөйлеушінің айтқанын жақсы түсінеді, бұл тыңдау шеберлігін арттырады.

• Сөйлеу дағдылары: Контекстік жағдайларда сөйлеу жаттығулары оқушылардың ауызша сөйлеу дағдыларын жетілдіруге көмектеседі.

• Оқу дағдылары: Мәтін арқылы оқу дағдыларын дамыту оқушыларға мәтінді тиімді түсінуге мүмкіндік береді.

• Жазу дағдылары: Контекст негізінде жазу тапсырмалары оқушылардың жазу қабілеттерін жақсартуға септігін тигізеді.

Контексттік оқыту әдісі оқушылардың тілдік сенімділігін арттырады және олардың тілді нақты өмірде қолдану мүмкіндігін жақсартады.

2.3. Ағылшын тілін контекстте оқыту әдістері мен стратегиялары

Контексттік оқытудың бірнеше тиімді әдістері мен стратегиялары бар:

• Жағдайлық диалогтар: Оқушылар нақты өмірлік жағдайларда қолданылатын диалогтарды оқып, талқылайды.

• Рөлдік ойындар: Оқушылар белгілі бір рөлдерді орындап, нақты жағдайларда тілдік дағдыларын қолданады.

• Мәтіндерді оқу және талдау: Әртүрлі тақырыптағы мәтіндерді оқып, олардың мазмұнын түсініп, талдау жасайды.

• Визуалдық контекстті қолдану: Суреттер немесе бейнежазбалар арқылы тілдік материалды меңгеру.

• Жазбаша тапсырмалар: Контекстке сәйкес жазбаша тапсырмаларды орындау арқылы жазу дағдыларын дамыту.

• Тыңдалым жаттығулары: Нақты контексті ескере отырып тыңдау тапсырмаларын орындау.

• Топтық жұмыс: Оқушыларды топтарға бөліп, бірге жұмыс жасау арқылы тілдік дағдыларды дамыту.

Контексттік әдіс оқытудың түрлі әдістері мен стратегияларын қолдана отырып, оқушылардың тіл үйрену процесін жан-жақты және тиімді етеді.

3. Мәтіндерді қолдану арқылы тілдік дағдыларды дамыту

Мәтіндер – тіл үйрену процесінде маңызды құралдардың бірі. Олар оқушылардың тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын дамытуға көмектеседі. Бұл бөлімде мәтіндерді қолдану арқылы әр тілдік дағдыны қалай жетілдіруге болатынын қарастырамыз.

3.1. Мәтіндердің түрлері және оларды таңдау критерийлері

Мәтіндердің оқыту процесінде көптеген түрлері қолданылады. Оларды дұрыс таңдау тіл үйрену тиімділігіне тікелей әсер етеді.

Мәтін түрлері:

• Әңгіме: Сюжетті оқиғалар арқылы тіл құрылымдарын меңгеру.

• Диалог: Нақты өмірдегі қарым-қатынас жағдайларын көрсету.

• Электрондық хаттар: Ресми және бейресми тілдің қолданылуын үйрету.

• Нұсқаулықтар (инструкциялар): Техникалық тіл мен командаларды түсіну дағдыларын дамыту.

• Мақалалар: Жаңалықтар немесе тақырыптық мақалалар арқылы мәтін түсінігін жетілдіру.

• Суреттемелер: Сурет бойынша мәтін құру арқылы сөздік қорды кеңейту.

• Өлеңдер мен әндер: Тілді музыкалық контекстте үйрену.

Мәтіндерді таңдау критерийлері:

1. Оқушылардың деңгейі: Оқушылардың тіл деңгейіне сәйкес мәтін таңдау қажет.

2. Мақсат: Тыңдау, оқу, сөйлеу немесе жазу дағдысын дамыту үшін нақты мақсат қойылуы керек.

3. Мазмұны: Оқушылардың қызығушылығын тудыратын тақырыптарды таңдау маңызды.

4. Қиындық деңгейі: Тек жаңа материал емес, оқушылардың түсіне алатын деңгейдегі мәтін таңдау керек.

5. Мәдени аспект: Мәтін ағылшын тілінің мәдениетін көрсетуі тиіс.

3.2. Тыңдау және түсіну дағдыларын дамыту үшін мәтін қолдану

Тыңдау дағдысын дамыту үшін мәтін негізінде келесі әдістер қолданылады:

• Аудиомәтін тыңдау: Диалогтар, әңгімелер немесе мақалаларды тыңдап, негізгі ойды түсіну.

• Мәтін бойынша сұрақ-жауап: Тыңдалған материал бойынша сұрақтар қою арқылы түсінуді тексеру.

• Кілт сөздерді анықтау: Тыңдау барысында маңызды сөздерді табу және түсіну.

• Тыңдалымнан кейін мазмұнды қайталау: Оқушылар тыңдаған материалдың мазмұнын өз сөздерімен айтып беруі.

Бұл әдістер тыңдалымды жақсартуға және мәтінді терең түсінуге көмектеседі.

3.3. Сөйлеу дағдыларын дамыту үшін мәтіндерді қолдану

Сөйлеу дағдысын дамытуда мәтіндерді қолданудың артықшылықтары:

• Рөлдік ойындар: Оқушылар нақты өмірлік диалогтарды орындайды, бұл ауызша сөйлеу шеберлігін дамытады.

• Мәтін бойынша сұхбат жүргізу: Мәтіннің тақырыбы бойынша пікір алмасу және сұрақ-жауап жасау.

• Тақырып бойынша монолог: Оқушылар мәтін мазмұнына сәйкес өз ойларын айтып беруі.

• Мәтінді көркем түрде оқу: Сөйлеу ырғағы мен интонацияны жетілдіру үшін мәтінді дауыс көтеріп оқу.

Бұл әдістер оқушылардың сөйлеу дағдыларын сенімді және тиімді түрде дамытуға септігін тигізеді.

3.4. Оқу дағдыларын жетілдіру: мәтін арқылы жұмыс

Оқу дағдыларын дамыту үшін мәтін қолданудың негізгі әдістері:

• Жылдам оқу (skimming): Мәтіннің негізгі идеясын жылдам табу.

• Нақты оқу (scanning): Белгілі бір ақпаратты іздеу үшін мәтінді мұқият оқу.

• Түсініп оқу: Мәтін мазмұнын толық түсіну үшін оқу және сұрақтарға жауап беру.

• Сөздерді контекстте түсіну: Белгісіз сөздерді контекст арқылы мағынасын анықтау.

Оқу дағдыларын осы әдістер арқылы тиімді жетілдіруге болады.

3.5. Жазу дағдыларын дамыту: мәтін негізінде жазу тапсырмалары

Жазу дағдыларын дамыту үшін мәтіндерді қолданудың тиімді тәсілдері:

• Мәтін мазмұнын қайта жазу: Негізгі ойды сақтай отырып, мәтінді өз сөздерімен жазу.

• Диалог құру: Мәтін негізінде жаңа диалог жасау.

• Эссе немесе пікір жазу: Мәтін тақырыбы бойынша эссе жазу немесе өз ойларын білдіру.

• Жазбаша сұрақ-жауап: Тыңдалған немесе оқыған мәтін бойынша жазбаша жауап беру.

Бұл тапсырмалар жазу дағдысын тереңдетуге және оқушылардың жазбаша сөйлеу деңгейін көтеруге көмектеседі.

4. Контексттік әдісті қолдану кезінде кездесетін қиындықтар және оларды жеңу жолдары

Контексттік әдіс тиімді болғанымен, оны қолдану барысында бірнеше қиындықтар туындауы мүмкін. Бұл бөлімде сол қиындықтарды және оларды жеңудің жолдарын қарастырамыз.

4.1. Оқушылардың тілдік қорын ескеру

Қиындық: Оқушылардың тілдік қоры әртүрлі болғандықтан, бір деңгейдегі мәтіндерді қолдану қиындық тудырады. Тілдік қордың жеткіліксіздігі мәтінді түсіну мен тиімді қолдануға кедергі келтіруі мүмкін.

Шешу жолдары:

• Деңгейге сәйкес мәтін таңдау: Оқушылардың тілдік деңгейін ескере отырып, мәтіндерді оңайдан күрделіге қарай таңдау.

• Кілт сөздер мен фразаларды алдын ала түсіндіру: Жаңа сөздерді алдын ала талдап, оқушылардың сөздік қорын толықтыру.

• Топтық жұмыс: Тілдік деңгейі әртүрлі оқушыларды араластырып, тәжірибелі оқушыларға көмектесуін сұрау.

• Суреттер мен бейнелерді пайдалану: Мәтіннің мағынасын визуалды контекст арқылы түсіндіру.

4.2. Мәтіндердің күрделілігін реттеу

Қиындық: Кейде мәтіндер тым күрделі немесе тым жеңіл болуы мүмкін, бұл оқушылардың қызығушылығын жоғалтуға немесе тілді дұрыс меңгермеуге себеп болады.

Шешу жолдары:

• Мәтіннің деңгейін бақылау: Әртүрлі деңгейдегі мәтіндер жинағын қолдану және оларды мұғалімнің бақылауымен таңдау.

• Мәтін құрылымын жеңілдету: Қажет болса, күрделі сөйлем құрылымдарын жеңілдету.

• Тақырыпқа сәйкес мәтін таңдау: Оқушылардың қызығушылығын ескере отырып, өзекті және қызықты тақырыптағы мәтіндер қолдану.

4.3. Уақыт тапшылығы және сыныптағы динамика

Қиындық: Оқытудың шектеулі уақытында контексттік әдісті толық тиімді қолдану қиын болуы мүмкін. Сыныптағы оқушылардың белсенділігі мен ынтасын ұстап тұру қиындық тудырады.

Шешу жолдары:

• Уақытты тиімді пайдалану: Сабақ жоспарын алдын ала дайындау және әр тапсырмаға нақты уақыт бөлу.

• Тапсырмаларды топтық түрде орындау: Уақыт үнемдеу үшін топтық тапсырмалар қолдану.

• Класс динамикасын сақтау: Сабақ барысында белсенділікті арттыру үшін түрлі белсенді тапсырмалар (мысалы, диалог, рөлдік ойын) қолдану.

• Тез және тиімді кері байланыс беру: Оқушылардың жұмысын уақытылы тексеріп, қажетті түзетулерді жасау.

4.4. Оқушылардың ынтасын арттыру әдістері

Қиындық: Оқушылар кейде жаңа әдістерге қызығушылық танытпай, тіл үйренуге ынтасыз болуы мүмкін.

Шешу жолдары:

• Қызықты тақырыптар мен мәтіндерді қолдану: Оқушылардың қызығушылығын тудыратын тақырыптарды таңдау.

• Ойын әдістерін қолдану: Тілді үйрену процесін ойын арқылы қызықты ету.

• Жеке қызығушылықтарды ескеру: Әр оқушының қызығушылығын анықтап, сәйкес тақырыптар қолдану.

• Мадақтау және мотивация: Оқушылардың жетістіктерін үнемі мақтап, олардың жетістігін атап өту.

• Реал өмірлік контексттерді қолдану: Оқушылардың күнделікті өмірінде қолдануға болатын контексттерді көрсету.

Контексттік әдісті қолдану кезінде кездесетін қиындықтарды жеңу үшін мұғалімдер оқушылардың қажеттіліктерін жақсы түсініп, әдістемелік тәсілдерді икемді қолдануы қажет. Осы тәсілдер арқылы оқыту процесі тиімді әрі қызықты болады.

5. Қорытынды

Ағылшын тілін контекстте оқыту қазіргі заманғы білім беру үрдісінде тиімді және маңызды әдіс болып табылады. Бұл әдіс тіл үйренушілерге нақты өмірлік жағдайларда тілдік дағдыларды қолдануға мүмкіндік береді, сол арқылы оқу процесін қызықты әрі нәтижелі етеді. Контекст негізінде оқыту тіл үйренушілердің сөздік қорын кеңейтуге, сөйлеу және жазу қабілеттерін жетілдіруге, сонымен қатар мәдениетаралық коммуникация дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, контекстте оқыту әдісі тіл үйренушілердің ағылшын тілін меңгеру деңгейін едәуір жоғарылатады және оқу мотивациясын арттырады.

5.1. Ағылшын тілін контекстте оқытудың тиімділігі мен маңыздылығы

Контекстте оқыту ағылшын тілін үйренушілерге тілді қолданудың нақты жағдайларын түсінуге және оларды өмірде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл әдіс оқушылардың тілдік дағдыларын дамытуда олардың қызығушылығын арттырады және оқу материалын есте сақтауды жеңілдетеді. Сонымен қатар, контексттік оқыту тілдік құрылымдарды табиғи түрде меңгеруге септігін тигізеді, бұл өз кезегінде тіл үйрену процесін жеңілдетеді. Ағылшын тілін контекстте оқыту әдісін қолдану арқылы оқушылар өздерінің сөйлеу дағдыларын жетілдіріп, тілдік қорын кеңейтіп, өз ойларын нақты әрі анық жеткізу қабілетін дамытады.

5.2. Болашақтағы зерттеулерге арналған ұсыныстар

Болашақта ағылшын тілін контекстте оқытудың тиімділігін арттыру мақсатында келесі зерттеу бағыттарын қарастыру ұсынылады:

1. Әдістемелік тұрғыдан зерттеу: Әр түрлі оқыту әдістерін контекстте қолдану тиімділігін салыстыру және ең тиімді әдістерді анықтау.

2. Технологиялық интеграция: Ағылшын тілін контекстте оқыту процесіне жаңа технологияларды, әсіресе цифрлық құралдарды енгізудің тиімділігін зерттеу.

3. Мәдени контекст: Тіл үйренушілердің мәдени ерекшеліктерін ескере отырып контексттік оқытудың әсерін зерттеу.

4. Оқушылардың деңгейіне бейімделу: Әр түрлі деңгейдегі оқушыларға арналған контексттік материалдарды жасау және олардың оқу нәтижелеріне әсерін бағалау.

5. Ұзақ мерзімді зерттеулер: Контекстте оқытудың тіл меңгеру деңгейіне ұзақ мерзімді әсерін зерттеу.

Осы бағыттар болашақ зерттеулерде ағылшын тілін контекстте оқыту әдісін жетілдіруге және оның тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

6. Қосымша материалдар

Бұл бөлім ағылшын тілін контекстте оқыту процесін қолдауға арналған қосымша материалдарды қамтиды. Оқытушылар мен оқушылар үшін пайдалы мәтіндер үлгілері, қосымша тапсырмалар мен жаттығулар, сондай-ақ қолданылатын сөздік қорлар мен ресурстар ұсынылады.

6.1. Мәтіндер үлгілері (әртүрлі деңгейдегі оқушылар үшін)

Оқу деңгейіне байланысты мәтін үлгілері оқушылардың оқу қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Төменде әртүрлі деңгейлер үшін мәтін мысалдары келтірілген:

• Бастауыш деңгей:

Hello! My name is Anna. I am from London. I like reading books and playing football. What about you?

• Орташа деңгей:

Last weekend, I visited my grandmother's house in the countryside. The weather was sunny, and we spent a lot of time walking in the fields and picking apples. It was a relaxing and enjoyable experience.

• Жоғары деңгей:

The impact of climate change on global agriculture is profound. Rising temperatures, unpredictable weather patterns, and increased frequency of extreme weather events pose significant challenges to farmers worldwide. Adaptation strategies are essential to ensure food security and sustainable agricultural practices.

6.2. Тіл үйренушілер үшін қосымша тапсырмалар мен жаттығулар

Оқушылардың тілдік дағдыларын нығайту және кеңейту мақсатында келесі тапсырмалар ұсынылады:

• Сөйлеу жаттығулары: Диалогтер құру, рөлдік ойындар, өз пікірін айту.

• Тыңдау жаттығулары: Аудио материалдар тыңдау және мазмұнын түсіну бойынша сұрақтарға жауап беру.

• Оқу жаттығулары: Мәтіндерді оқып, негізгі ойды анықтау, жаңа сөздерді табу және түсіндіру.

• Жазу жаттығулары: Хат жазу, шағын эссе жазу, күнделік жүргізу.

• Грамматикалық жаттығулар: Грамматикалық құрылымдарды қолдану арқылы сөйлемдер құру.

6.3. Оқытуда қолданылатын сөздік қорлар мен ресурстар

Ағылшын тілін оқыту процесін қолдау үшін келесі ресурстар ұсынылады:

• Онлайн сөздіктер: Cambridge Dictionary, Oxford Learner’s Dictionary, Merriam-Webster.

• Тіл үйрену платформалары: Duolingo, Memrise, BBC Learning English.

• Аудио және бейне ресурстар: TED Talks, BBC Podcasts, YouTube арналарындағы ағылшын тілінде оқыту видеолары.

• Кітаптар мен оқу материалдары: English Grammar in Use (Raymond Murphy), Headway сериясы, English File сериясы.

• Мобильді қосымшалар: Anki (сөздік қорды жаттау үшін), HelloTalk (тілдесуге арналған қосымша).

Осы қосымша материалдар оқыту процесін шыңдайды және оқушылардың ағылшын тілін меңгеру деңгейін арттыруға көмектеседі.

Мәтін 1 (Бастауыш деңгей – 6 сынып)

Тақырып: My Daily Routine

Every day, I wake up at 7:00 a.m. I brush my teeth and wash my face. Then, I have breakfast with my family. I go to school at 8:00 a.m. My classes start at 8:30 and finish at 2:30 p.m. After school, I do my homework and play outside. In the evening, I have dinner, watch TV for a while, and then go to bed at 9:00 p.m.

Тапсырмалар:

1. Тыңдау және түсіну (Listening and Comprehension):

Read the text aloud to students and ask them to answer:

• What time does the student wake up?

• What does the pupil do after school?

1. Сөздік жұмыс (Vocabulary Work):

Match the words with their meanings:

• a) Brush – ____

• b) Homework – ____

• c) Dinner – ____

1. Жазу тапсырмасы (Writing Task):

Write about your daily routine using at least five sentences.

4. Рөлдік ойын (Role Play):

Pair up and take turns asking and answering: "What time do you wake up?" "What do you do after school?"

Әдіс-тәсілдері:

• Интерактивті оқыту (Interactive Learning): Диалог құру және сұрақ-жауап әдістері арқылы белсенділік арттыру.

• Топтық жұмыс (Group Work): Оқушыларды топқа бөліп, мәтінді талдау және тапсырмаларды орындау.

• Графикалық ұйымдастыру (Graphic Organizers): Күнделікті кестесін жасау арқылы оқу материалын визуализациялау.

Мәтін 2 (Орташа деңгей – 7 сынып)

Тақырып: My Favorite Meal

My favorite meal is dinner because it is the time when my family gets together after a busy day. We usually eat at 7:00 p.m. My favorite dish is spaghetti with tomato sauce. My mom makes it with fresh tomatoes, garlic, and herbs. We also have a salad and bread on the side. After dinner, we talk about our day and sometimes watch a movie together.

Тапсырмалар:

1. Тыңдау және сұрақтарға жауап беру (Listening and Answering Questions):

   • Why is dinner the pupil’s favorite meal?

   • What ingredients are used in the spaghetti?

2. Сөздік жұмыс (Vocabulary):

Fill in the blanks with the correct words:

• We eat dinner at ____.

• The sauce is made with ____, garlic, and herbs.

1. Оқу түсінігі (Reading Comprehension):

Write true or false for the following statements:

• The pupil’s favorite meal is breakfast. (True/False)

• They eat dinner at 7:00 p.m. (True/False)

1. Жазу тапсырмасы (Writing Task):

Describe your favorite meal and why you like it. Include details about what it includes and when you eat it.

5. Талқылау (Discussion):

Discuss with a partner: "Do you eat dinner with your family? Why is family mealtime important?"

Әдіс-тәсілдері:

• Мәтінді талдау (Text Analysis): Оқушыларға мәтіннің негізгі ойларын анықтауға үйрету.

• Көрнекі құралдар (Visual Aids): Тамақ суреттері арқылы сөздік қорды кеңейту.

• Талқылау әдісі (Discussion Method): Мәтін тақырыбы бойынша пікір алмасуды ынталандыру.

Деңгейлік тапсырмаларымен берілген қосымша мәтіндер:

1. Travelling

Traveling allows people to explore new places, learn about different cultures, and meet new people. Whether traveling by car, train, or plane, it offers exciting experiences and helps broaden one’s perspective. Some people travel for leisure, while others travel for work or study. Visiting new destinations lets us try different foods, learn new languages, and experience unique traditions. It can be a great way to relax and take a break from daily routines. Traveling also creates lifelong memories and helps us appreciate the diversity of the world.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is the main purpose of traveling?

• Орташа: Write about your last travel experience.

• Күрделі: How does traveling influence personal growth?

2. My Hobby

A hobby is an activity you enjoy doing in your free time. Hobbies can include reading, painting, playing sports, cooking, or gardening. They help people relax, learn new skills, and express creativity. Having a hobby can reduce stress and improve mental health. Some people enjoy hobbies alone, while others prefer group activities. Hobbies are a great way to make new friends and spend time productively. Whether it’s playing a musical instrument or collecting stamps, hobbies enrich our lives and provide a sense of achievement.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is a hobby?

• Орташа: Describe your favorite hobby and why you like it.

• Күрделі: Discuss how hobbies can improve mental health.

3. Means of Transport

Transportation is essential for moving people and goods from one place to another. Common means of transport include cars, buses, trains, bicycles, and airplanes. Cars offer flexibility, while buses and trains are more environmentally friendly. Bicycles are a healthy and eco-friendly option for short distances. Airplanes are the fastest way to travel long distances, especially internationally. Choosing the right mode depends on factors like distance, cost, and time. Public transport reduces traffic and pollution, making cities cleaner and more sustainable.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: Name three types of transport.

• Орташа: Which transport method do you use the most? Why?

• Күрделі: Compare the advantages and disadvantages of cars and public transport.

4. My Favourite Pet

Pets are animals kept for companionship and enjoyment. Common pets include dogs, cats, birds, and fish. Pets bring joy, comfort, and unconditional love to their owners. They require care, such as feeding, grooming, and regular vet visits. Dogs are known for their loyalty, while cats are independent and affectionate. Birds can be playful and entertaining, and fish are peaceful and easy to maintain. Having a pet teaches responsibility and can improve mental health by reducing stress and providing companionship. Pets truly become part of the family.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is your favorite pet?

• Орташа: Describe how you take care of your pet.

• Күрделі: Explain the benefits of having a pet in your life.

5. The Noble Profession

A noble profession is one that requires dedication, hard work, and a desire to serve others. Teachers, doctors, nurses, firefighters, and police officers are examples of noble professions. Teachers educate and inspire students, doctors save lives, and firefighters protect communities. These professions contribute to the well-being and safety of society. They often involve long hours, stress, and emotional challenges, but the satisfaction of helping others makes them rewarding. Choosing a noble profession means committing to making a positive impact on the world.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is a noble profession?

• Орташа: Write about a noble profession you admire.

• Күрделі: Discuss the challenges faced by people in noble professions.

6. Future of Medicine

Medicine has made great advances in recent years, and its future looks promising. Innovations like telemedicine allow patients to consult doctors remotely, saving time and resources. Robotic surgeries offer precision and faster recovery times. Personalized medicine uses genetic information to tailor treatments for individuals, increasing effectiveness. Advances in technology will likely bring more breakthroughs, such as curing genetic diseases and improving organ transplants. Artificial intelligence (AI) is also expected to play a major role in diagnostics and treatment planning, making healthcare more efficient and accessible.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is telemedicine?

• Орташа: How can AI improve healthcare?

• Күрделі: Predict what medicine will be like in 50 years.

7. About Spaceship

A spaceship is a vehicle designed to travel in outer space. It allows astronauts to explore space, conduct scientific research, and carry out missions beyond Earth. Spaceships must withstand extreme temperatures and high radiation levels. There are two main types: crewed and uncrewed. Crewed spaceships carry astronauts, while uncrewed ones are used for robotic exploration. The International Space Station (ISS) is an example of a space laboratory where astronauts live and work. Future spaceships may enable human travel to Mars and beyond.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is the purpose of a spaceship?

• Орташа: Describe life on the International Space Station.

• Күрделі: Write a diary entry of an astronaut’s day in space.

8. Music Makes Me Happy

Music is a universal language that can change moods and emotions. It has the power to uplift, calm, and motivate people. Listening to music helps reduce stress, improve focus, and enhance creativity. People listen to music while studying, working, or relaxing. Music brings people together during celebrations and helps express emotions when words are not enough. Whether it’s classical, pop, rock, or jazz, music has a unique way of connecting with our hearts and minds, making life more joyful and meaningful.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: Why does music make people happy?

• Орташа: Write about your favorite song and its impact on you.

• Күрделі: Analyze how music affects your emotions during study or work.

9. Environment

The environment is the natural world around us, including air, water, plants, and animals. Protecting the environment is crucial for the survival of all living beings. Pollution, deforestation, and climate change are major environmental issues. Simple actions like recycling, conserving water, and planting trees can make a difference. Governments and individuals must work together to reduce carbon footprints and protect wildlife. Educating people about environmental issues is essential for a sustainable future. Small efforts today can lead to a healthier planet tomorrow.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is environmental protection?

• Орташа: How can you help protect the environment?

• Күрделі: Write a persuasive essay on environmental conservation.

10. I Like Cooking

Cooking is both a useful skill and a creative activity. It allows people to prepare delicious meals and experiment with flavors. Cooking at home is healthier and can be a fun way to spend time with family and friends. It involves skills like chopping, boiling, baking, and frying. Learning to cook different cuisines broadens one’s culinary horizons. Cooking also teaches patience and precision. Whether you cook simple snacks or elaborate meals, cooking can be a rewarding and enjoyable experience.

Тапсырмалар:

• Жеңіл: What is cooking?

• Орташа: Describe your favorite dish to cook.

• Күрделі: Plan a three-course meal and write the recipes.

Оқушылардың оқу жетістігі жайлы қорытынды

Осы әдістемелік құралды қолдану нәтижесінде 6 және 7-сынып оқушыларының ағылшын тілі бойынша оқу жетістіктері едәуір артты. Контексттік оқыту әдісінің тиімділігі оқушылардың тілдік дағдыларын жан-жақты дамытуға мүмкіндік берді. Мәтіндер арқылы жүргізілген сабақтар оқушылардың тыңдау, сөйлеу, оқу және жазу дағдыларын нақты өмірлік жағдайларда тиімді қолдануына ықпал етті.

Негізгі жетістіктері:

1. Тыңдау және сөйлеу дағдыларының дамуы: Оқушылар контекстік мәтіндерді тыңдау арқылы тыңдау қабілетін жетілдіріп, әңгімелесу сценарийлері арқылы сөйлеу машықтарын белсенді түрде қолдана бастады. Бұл олардың ағылшын тілінде еркін сөйлеуіне сенімділігін арттырды.

2. Оқу дағдыларының жақсаруы: Мәтіндер арқылы оқыту оқушылардың мәтінді түсіну деңгейін едәуір көтеріп, жаңа лексиканы меңгеру процесін жеңілдетті. Тақырыптық мәтіндер оқушылардың оқу мотивациясын арттырып, оқу дағдыларын жетілдіруге көмектесті.

3. Жазу дағдыларының жетілуі: Контекстік жазу тапсырмалары мен сценарий жазу жаттығулары оқушылардың жазу қабілеттерін дамытып, шығармашылық жазуға қызығушылығын арттырды.

4. Лексикалық қордың кеңеюі: Мәтіндер арқылы жаңа сөздер мен тіркестерді меңгеру оқушылардың сөздік қорын байытып, тілдік құзыреттілікті арттырды.

5. Грамматикалық құрылымдарды меңгеру: Контекстік материалдар грамматикалық құрылымдарды түсіндіру мен қолдануды жеңілдетіп, оқушылардың грамматикалық дағдыларын жақсартуға септігін тигізді.

6. Оқушылардың сенімділігін арттыру: Тілдік дағдыларды қолдану арқылы оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеуге деген сенімділігі едәуір жоғарылады, бұл олардың тіл үйренуге деген ынтасын күшейтті.

Сурет 1 – Білім алушылар цифрлық платформалармен белсенді жұмыс жасауда

Сурет 2 – Оқушылар психологиялық тренинг арқылы лексикалық сөздік қорын тексеруде

Сурет 3 – оқушылардың оқыған мәтін мазмұны бойынша жұптық жұмыс жасау барысы

Қорытынды:

Осы әдістемелік құралдың көмегімен оқушылардың ағылшын тілін меңгеру деңгейі айтарлықтай жақсарды. Контексттік оқыту әдісі оқушылардың тілдік дағдыларын нақты өмірлік жағдайларда қолдануға мүмкіндік беріп, олардың тілге деген қызығушылығын арттырды. Оқушылар сабақ барысында өз ойын еркін жеткізіп, тілдік құрылымдарды дұрыс қолдануға дағдыланды. Бұл әдістемелік құрал ағылшын тілін оқытудың тиімділігін арттырып қана қоймай, оқушылардың оқу жетістіктерін жаңа деңгейге көтеруге үлкен үлес қосты.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. Murphy, R. English Grammar in Use (5th ed.). Cambridge University Press. 2019.

2. Brown, H. D. Principles of Language Learning and Teaching (5th ed.). Pearson Education. 2007.

3. Richards, J. C., & Rodgers, T. S. Approaches and Methods in Language Teaching (3rd ed.). Cambridge University Press. 2014.

4. Harmer, J. The Practice of English Language Teaching (4th ed.). Pearson Education. 2007.

5. Nunan, D. Practical English Language Teaching. McGraw-Hill. 2003.

6. Larsen-Freeman, D., & Anderson, M. Techniques and Principles in Language Teaching (3rd ed.). Oxford University Press. 2011.