Ағылшын тілін оқыту мен оқудағы әдіс-тәсілдер

Алматы облысы Ұйғыр ауданы “М.Таипов атындағы орта мектебі” коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Бекітемін:

Мектеп директоры м.у.а

Д.М.Шормақов

АҒЫЛШЫН ТІЛІН

ОҚЫТУ МЕН ОҚУДАҒЫ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР

Жинақтаған: ағылшын тілі пәнінің мұғалімі

Маметжанова Назира Қуанышбекқызы

2024-2025 оқу жылы

Ағылшын тілі пәнінің басты міндеті - оқушылардың тілдік қарым-қатынас жасай алу біліктілігін жетілдіру. Ағылшын тілі пәні мектепте білім, тәрбие берумен қатар жасөспірімдердің жеке бас қасиеттерін тұлға ретінде жетелдіруге қоғамдағы өз орнын табуға ерекше ықпал етеді.

Ағылшын тілін оқыту кезінде кез келген бір әдістемені қолдану әртүрлі шарттарға байланысты болып келеді. Ең басты шарттары: ағылшын тілін оқытудың  алдына қойылатын мақсаты,  оны оқып-үйренуге бөлінген уақыт, сағат саны жатады. Осы шарттардың ішінде  аса маңызды роль  атқаратын-оқыту мақсаты болып келеді. Бұл шарт қоғамның дамуы, оның басқа елдермен саяси,шаруашылық және тағы да басқа байланыстары  шетел тілін  оқытудың мақсаттарын анықтауға  тікелей әсер етеді.

Ағылшын тілін оқыту әдістері мыналар: Логикалық ойлау; Грамматикалық-аударма әдісі; Сатылау; Тізбектеу әдісі; Үнсіздік әдісі;Физикалық сезіну әдісі; Рольдік ойындар;Мәдени қарым-қатынас; Жобалау ідісі; Проблемалық оқытуәдісі;Анализдеу;Миға шабуыл;Пікір алматыру; Интерактивті әдістер; Коммуникативтік, көру,есту, кинестикалық, Витагендік әдіс, Ойға шолу, Аудиолингвистикалық әдіс; Келесі әдіс;Түсіндіру; Көрнекілік әдісі; Практикалық әдіс және ақпараттық-коммукативтік технология әдісі.

Ағылшын тілін оқыту әдістерінің ең алғашқы қолданылған әдісі-«Grammar-translational method» (грамматикалық-аударма әдісі) болды.

«Silenb way» (үнсіздік әдісі) әдісін атауымызға болады. Ағылшын тілін оқытуда бұл әдістің  басты мақматы – тіл үйренушіге кедергі келтірмеу, әрі оған оқытушының көзқарасын араластырмау. Бұл әдіс бойынша оқытушы ешнәрсе айтпайды, бірақ ол оқыту барысында күрделі түрлі түсті таблицаларды қолданады. Бұл таблицалардағы белгілер мен түстер  белгілі  бір дыбысты  таңбалап одан жаңа сөздер құралады. Мысалы ретінде «dog» сөзін айту үшін ең «d», кейін «о», сосын «g» дыбысының белгісі саналатын квадрат немесе түрлі таяқшалар көрсетіледі. Содан сөз құралады. Үнсіздік  әдістің артықшылығы оқытушының тілді меңгеру сапасы, оқушының тілді меңгеру сапасына  ықпал етпейді.

Келесі қарастыратын әдісіміз «Total-physical respone» (физикалық сезіну әдісі) деп аталады. Бұл әдіс оқыту барысында іс-қимылдар арқылы жүргізіледі. Оқушы  алғашқыда білім алады, ағылшын сөздерін үнемі тыңдайды. Ал кейін оқығанын не тыңдағанын қимылмен сезінеді. Оқушы физикалық қимылдарды білдіретін  сөздер арқылы барлық  сөздерді меңгеруге мүмкіндік алады.  Мәселен «отыр» деген сөзді түсініп олар отырады. «Коммуникативтік әдіс» (қарым-қатынас әдісі).  Оның ең басты мақсаты- әңгімелесушілердің сөздері түсінікті болуы үшін  адам баласын бір-бірімен тілдік қарым-қатынас  жасауға үйрету. Бұл әдіс түрі ағылшын тілін үйретуде ең жеңіл және қолайлы әдістің түрі болып табылады. Себебі коммуникативтік әдіс қазіргі таңда да жұмыс  барысында жиі қолданылады. Осы әдіс ағылшын тілін үйретудегі бірқатар үлгілі тәсілдердің үйлесімді көрінісі.

«Audio-Lingual method» (аудиолингвистикалық әдіс) әдісі. Бұл әдісте оқушы аудио тыңдап немесе оқытушының айтқан сөздерін тыңдап, кейін бірнеше рет қайталайды. Оқушы осы іс-әрекетте сөздердің, сөйлемдердің немесе тіркестің дұрыс айтылу жолдарымен және оны аз уақыт көлемінде жаттап алу, оны қарым-қатынас әдісінде қолдану шарттары  бейімделе бастайды.

Ағылшын тілі сабақ барысында компьютер оқытушыға оқушының өз бетінше жұмысын ұйымдастыруға жәрдем береді. Ол үшін ғалымдардың ұсынысы бойынша мынадай жаттығулар мен әдістемелік тәсілдер қолдану дұрыс:

1. Сұрақ-жауап диалогы.

2. Таңдамалы жауаптармен жүргізілетін тапсырма.

3. Еркін құралған сөйлемдерді стильдік түзету.

4. Толықтыруды керек ететін жаттығулар.

5. Сөздікті меңгеруден өзін-өзі бағалауға арналған жаттығулар.

Осы әдістер мен әдістемелердің қолдануына байланысты оқушылардың ағылшын тіліне деген қызығушылығының артқанын көреміз.

І. Brainstorming (Ой қозғау)

Соңғы кезде көп қолданылып келе жатқан жұмыс түрінің бірі — «Brainstroming» əдісі, яғни суреттеліп берілген белгілерді қолдану арқылы біртұтас əңгіме құрастыру, оны əңгімелеп айту болып табылады

«Brainstorming» əдісі.

Бұл əдісті ағылшын тілі сабағында қолдануға болады:

Describe the way something is said: whisper, cry, shout, yell, mumble,

Think of as many things as you can that are

How many methods of travel can you think of?

What if you were caught in an avalanche?

What if tobacco wasn’t brought to Europe?

ІІ. INSERT мағынаны тану барысында қолдандым.

«What do we know about the history of the USA?»

III. Realization of the meaning ой толғаныс кезеңінде эссе жазу, «Бес жолды өлең», «Венн диаграммасын» қолдандым. Мысалы 5 жолды өлеңді оқушылар былай жазды:

America

Independent, friendly, developed

1. To fight, to discover

2. America is a big country

3. The USA

Мақсатқа жету оқушылар арқылы жүзеге асады. Оқушы басты тұлғаға айналады, ал мұғалім білімді беруші ғана емес, танымдық іс-әрекеттерді ұйымдастырушы, баланың қабілетін, көзін ашушы тұлға.

Баланың білімге деген қызығушылығын арттыратын жүйе:

• Тақырыпқа байланысты хабарламалар;

• Оқушылардың тақырыпқа, жаңа сөздерге, мәтіндерге байланысты қысқа әңгімелері;

• Шығармашылықпен жұмыс істеуге бағытталған тапсырмалар (мәтіндерге, сөздерге байланысты қысқа әңгімелер, эсселер);

• Жарыстар, сайыстар ұйымдастыру;

• Әртүрлі танымдық ойындар ұйымдастыру;

• Сабақтың әртүрлі формада өтуін қамту.

Шет тілін оқыту үрдісін жандандыру, тіл дамыту жаттығуларын қолдану, жаңа әдіс - тәсілдерді енгізу бүгінгі күннің басты талабы. Біздің мақсатымыз рухани дүниесі бай, озық ойлы, айналадағы өмірге ғылыми көзқарасы қалыптасқан адамдар тәрбиелеу Мысалы; Ағылшын грамматикасында мақал мәтелдерді қолдануға болады.
 The plural of nouns.
 1. So many countries, so many customs.  Әр елдің салты басқа, иті қара қасқа.
 2. Many words cut more than swords. Злыеязыки - острыймеч. Сөзсүйектенөтеді.
 Modal verb “Can”
 I love learning English,
 I can read,
 I can write,
 I can speak English too.
 I love learning English
 And what about you?

Сабақта Интернеттен алынған əндермен қоса, əн туралы қызғылықты қысқаша деректер, əннің нотасын жəне фразаларды қолдануға болады. Əннің мəтінін қағазға шығарып оқушыларға таратып беру керек. Мысалы: «Twinkle, twinkle little star», «If you`re happy», «Spring is green» т.б.

«Spring is green» əнін толықтыру: [http://lingualeo.com/]

               is green, spring is           

               is bright. Summer is        

«Clean the blackboard!» жаттығуының мақсаты – өткен тақырып бойынша білімдерін тексеру.

My school

My school is not far from my house. It is big and new. My teachers are very good and kind. There are a lot of classrooms in my school. The classrooms are light and clean. There is a big garden behind the school. And there are a lot of flowers in the school yard. There is also a playground in the school yard.

Questions:

Is your school big?

Are there a lot of classrooms in your school?

Are the classrooms light?

Is there a garden near your school?

«Balloon» жаттығуының мақсаты – оқушылардың лексикалық білімдерін кеңейту, қызығушылықтарын арттыру.

1. Fruits

2. Vegetables

3. Drinks

4. Food

Fruits Vegetables Drinks Food

apple Potato tea bread

avocado Tomato coffee butter

orange Carrot  water porridge

Apricot Cabbage fruit juice fish

pear Pepper milk meat

Banana Chili pepper  beer sandwich

Papaya Eggplant  wine chop

Pineapple Cauliflower mineral water chicken

Peach cucumber fizzy drink sugar

grapefruit onion spirits pie

Plum Pumpkins  Pop* pizza

grapes

kiwi

pomegranate

lime

lemon

«Complete the picture» жаттығуының мақсаты – оқушылардың тақырыпқа байланысты сөздік қорларын байыту, қызығушылықтарын арттыру.

1) “Designer” – киімдерді табу керек

2) “In the farm” – үй жануарларын табу керек

3) “At the supermarket” – тамақтарды таңдау керек

4) “My room” – үй жиһаздарын табу керек

Тарсия әдісі. Мақсаты:Алдарында жатқан қағаз қиындыларындағы сұрақтарға дұрыс жауабын келтіру,сәйкестігін табу,жалғасын табу т.б

“Can you guess?” тәсілі

-Оқушылардың таным үрдісін тексеру, сөйлеу дағдысын дамыту

-Оқушыларды топқа бөліп, топ басшысын ортаға шығарамыз. Топ басшыларына атақты адамдардың портретін береміз. Әр топ осы тұлға жайлы ағылшын тілінде сұрақ қою арқылы кім екендігін табуы тиіс.

Ескерту: 10 сұрақ қоюға болады.

For example:

- Is it a man (a women)?

- Does he/she live in…?

- Does he/she singer (actor, writer)?

- Is he/she American, (English, Russian and Kazakh)?

- Does he/she wear glasses?

- When they think they know the person name, they say:

- Is he …(name)? or is she …(name)?

6

-Оқушыларды сыныпта топтастырып отырғызу қажет, тақта мен парта арасында 1-2 метр қашықтық болу керек

“Fortune verb” тәсілі

-Оқушылардың есте сақтау қабілетін жақсарту, сонымен қатар бәсекелестікке қабілеттерін арттыру

-Әртүрлі әдіспен, мысалы, колесо фортуны арқылы ағылшын тіліндегі кез келген етістік таңдалып оқушылар оның дұрыс, бұрыстығын және жақтарын айтады

For example:

go (irregular) go-went-gone

“Тhe trio listening” тәсілі

-Оқушылар үш адамнан тұратын топта жұмыс істейді. Топтағы бр оқушы – шешен, біреуі– тілші және үшіншісі– хатшы рөлін атқарады. Шешен бір нәрсені айтады, сұрақты түсіндіреді немесе пікірін білдіреді. Тілші көмектесіп айтып отырадыжәне түсініктеме беруді сұрайды. Хатшы қажетті жерлерін түртіп алып, әңгіме соңында қорытынды береді. Келесі жолы оқушылар рөлдермен ауысады.

Тақта алдына ойыншыларға 3 орындық қойылады

“Describe the photo“ әдісі

Оқушылардың тілдік дағдыларын дамыту, сөздік қорларын кеңейту

-Мұғалім тақтаға бір оқушыны шығарып,сурет көрсетеді. Оқушы сол суреттегі затты, адамды, жануарды ағылшынша сипаттайды

-For example:

[dog] It is an animal, that barks

Оқушылар орындарында отырады

“Find letter“ әдісі

-Оқушыларға сөздердің дұрыс жазылуын үйрету, жылдам жұмыс жасауға ықпал ету

Үстел үстінде шашылып жатқан əріптерден сабақ тақыбына сай сөздерді құрап жазу

-Топпен жұмыс жасау жеңіл болу үшін 1-2 партаны қосып қою тиімді болады