AI көмегімен ағылшын тілінде жазылым мен айтылым дағдыларын дамыту

Жаппарова Айғаным Батырханқызы

Мукими атындағы №13 ЖОББМ

Ағылшын тілі мұғалімі

Қазіргі жаһандану заманында ағылшын тілі – халықаралық қатынас, ғылым, білім және технология тіліне айналды. Ағылшын тілін үйрену процесінде төрт негізгі тілдік дағдының (тыңдалым, оқылым, жазылым, айтылым) ішінде жазылым (writing) мен айтылым (speaking) – оқушының белсенді қатысуын, шығармашылық пен тәжірибе жасауды талап ететін күрделі дағдылар. Соңғы жылдары жасанды интеллект (AI) технологияларының дамуы бұл дағдыларды жетілдіруде жаңа мүмкіндіктерге жол ашты.

AI құралдары арқылы оқушының тіл үйренуге деген қызығушылығы артып қана қоймай, жеке қарқынмен даму, нақты әрі жедел кері байланыс алу, қателермен жұмыс жасау сияқты тиімді әдістер іске асырылады. Осы мақалада AI технологияларының көмегімен ағылшын тіліндегі жазылым мен айтылым дағдыларын дамыту жолдары қарастырылады.

Негізгі бөлім

1. Жазылым дағдыларын дамытуда AI мүмкіндіктері

Жазылым – оқушының тілдік қорын, грамматикалық сауаттылығын және логикалық құрылымдау қабілетін қалыптастыратын маңызды дағды. AI бұл үдерісте бірнеше жолмен көмектесе алады:

Grammarly, QuillBot, Hemingway Editor сынды AI құралдары:

• Грамматикалық және орфографиялық қателерді автоматты түрде түзетеді;

• Сөз тіркестерін баламалы жолмен ұсынады, сөйлем құрылымын жетілдіреді;

• Стильдік және формальдық жағынан кеңес береді (академиялық, іскери, креативті стильдер);

• Оқушының жазған мәтініне жедел кері байланыс береді, қателерді нақтылап көрсетеді.

Осы құралдарды пайдалану арқылы оқушылар өз жазбаларын бірнеше рет тексеріп, қателерінен сабақ алуға дағдыланады. Сонымен қатар, мұғалімге де тексеру процесін жеңілдетеді.

2. Айтылым дағдыларын дамытуда AI көмегі

Айтылым – шет тілін меңгерудің белсенді формасы. Оқушының сөйлеу дағдысын дамытуда AI технологиялары төмендегі жолдармен көмектеседі:

Googlе Assistant, Elsa Speak, SpeakPal, TalkPal AI, Duolingo Speaking AI сынды қосымшалар:

• Оқушының айтылымын таниды және фонетикалық дәлдігін бағалайды;

• Сөйлеу екпіні, интонациясы мен сөйлеу қарқынына түзету енгізеді;

• Диалог түрінде сөйлесуді дамытады, сөйлеу контексін үйретеді;

• Оқушыны шынайы тілдік ортаға жақындатады, қорықпай сөйлеуге баулиды.

Мысалы, Elsa Speak — айтылымды арнайы нейрожелі арқылы бағалап, нақты дыбыстар бойынша жаттығулар ұсынады. Бұл оқушыға өз қатесін тыңдап, түзетуге мүмкіндік береді.

3. AI арқылы жеке оқу траекториясын құру

Жасанды интеллект әр оқушының деңгейіне, қателік түрлеріне және оқу қарқынына бейімделе отырып, дербестендірілген оқу процесін ұйымдастырады. Бұл:

• әлсіз тұстарын анықтап, соған бағытталған тапсырмалар ұсынуға;

• жеке қарқынмен оқуға;

• сөйлеу мен жазу дағдыларын интеграциялап дамытуға мүмкіндік береді.

Практикалық бөлім

1. Жазылым дағдысын дамытуға арналған тапсырмалар мен AI құралдары

Мақсаты: Оқушының грамматикалық сауаттылығы мен логикалық ойлауын қалыптастыру, жазбаша тілін жетілдіру.

Қолданылатын құралдар: ChatGPT, Grammarly, QuillBot, Google Docs AI

Практикалық тапсырмалар:

✅ Тапсырма 1: Эссе жазу және өңдеу

• Қадам 1: Оқушылар берілген тақырыпқа шағын эссе жазады (мысалы, "My Dream Job", "The Pros and Cons of Online Learning").

• Қадам 2: Эссені Grammarly арқылы тексереді. Қатені тапқан соң, неге солай екенін түсіндіреді.

• Қадам 3: Қайта жазу (rewriting) жаттығуы – сол эссені QuillBot немесе ChatGPT көмегімен қайта құрастырады.

Нәтиже: Оқушы өз қатесін көреді, балама құрылымдарды үйренеді, жазу стилін жетілдіреді.

✅ Тапсырма 2: “AI редакторым” жобасы

• Әр оқушы бір мәтінді жазып, ChatGPT-ге "Please correct my grammar and improve the style" деп сұрайды.

• ChatGPT ұсынған нұсқаны оқушымен бірге талқылап, айырмашылықтарды табады.

• Оқушы өз жазу стилі мен қателік типтерін талдайды.

2. Айтылым дағдысын дамытуға арналған әдістер мен құралдар

Мақсаты: Ағылшын тілінде анық, сенімді және еркін сөйлеуге үйрету.

Қолданылатын құралдар: Elsa Speak, TalkPal AI, Duolingo Speaking, Google Assistant

Практикалық тапсырмалар:

✅ Тапсырма 1: “AI спикеріммен сөйлесу”

• Оқушы TalkPal немесе Duolingo Speaking қосымшасы арқылы берілген тақырыпта сұхбаттасады (мысалы: "Introduce yourself", "Talk about your hobbies").

• Қосымша оқушының айтылымына баға беріп, нақты қателерді көрсетеді.

• Мұғалім оқушымен бірге нәтижені қарап, қай дыбысты не қалай жақсарту керек екенін түсіндіреді.

✅ Тапсырма 2: Айтылым күнделігі

• Оқушылар күнде бір қысқа тақырыпқа (1–2 минуттық) видео немесе аудио жазады.

• Жазылған файлды Elsa Speak немесе Google AI арқылы талдайды (жүйе: “Your pronunciation is 78% accurate” деген сияқты кері байланыс береді).

• Жетістіктерді бақылау үшін күнделік кестесі жасалады.

Нәтиже: Айтылымдағы сенімділік артады, дұрыс дыбыстауға үйренеді, өзіндік бақылау дағдысы дамиды.

3. Интеграцияланған сабақ үлгісі (жазылым + айтылым)

Сабақ тақырыбы: My Favorite Place to Visit
Сынып: 8
Мақсаты: Жазу мен сөйлеу дағдысын біріктіре дамыту

Сабақ барысы:

Оқушы нәтижесі: Тақырып бойынша өз ойын дұрыс әрі нақты жеткізеді, жазбада қате азаяды, айтылым сенімді бола түседі.

Қорытынды

Жасанды интеллект – ағылшын тілі сабағын жаңаша форматта жүргізуге мүмкіндік беретін қуатты құрал. Жазылым мен айтылым дағдыларын дамытуда AI:

• жедел және нақты кері байланыс береді,

• оқушылардың сөйлеуге деген сенімін арттырады,

• жазу дағдысын автоматты түрде жетілдіруге жол ашады.

Алайда AI – мұғалімді алмастырушы емес, мұғалімнің кәсіби іс-әрекетін толықтыратын көмекші құрал. Мұғалімнің дұрыс бағыттауы мен қадағалауы арқылы ғана AI технологиялары тиімді қолданыс табады.

Практикалық жұмыстарда жасанды интеллект құралдарын жүйелі қолдану арқылы оқушылардың қатысымдық құзыреттілігі артады, өз бетімен жұмыс істеу дағдысы қалыптасады. Сонымен қатар, AI технологиялары — әр оқушының жеке ерекшелігіне бейімделетін тиімді көмекші құрал. Мұғалім бұл технологияларды сабақты жандандыру, қызықты ету және нақты нәтиже көрсету құралы ретінде қолдана алады.

Болашақта мұғалім мен AI тандемі арқылы сапалы әрі қызықты тіл үйрену ортасын құру – білім берудің жаңа бағыты болмақ.

Пайдаланылған құралдар мен ресурстар мысалдары:

• Grammarly.com

• QuillBot.com

• Elsa Speak (мобильді қосымша)

• TalkPal.ai

• ChatGPT (жазылымда идея генерациясы, түзету жұмыстары үшін)