Бөлім:

9.4С Оттекті және азотты органикалық қосылыстар

Күні: 16.05.2025ж

Мұғалімнің аты-жөні: Еркебалаева Н.С.

Сынып: 9

Қатысқан оқушы саны:

Қатыспаған оқушы саны:

Сабақтың тақырыбы

Амин қышқылдары. Нәруыздар.№17 зертханалық тәжірибе:

Нәруыздың құрылымы

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

9.4.3.27-нәруыздағыα- аминқышқылдар арасында пептидтік байланыстың түзілуін түсіндіру;

9.4.3.28-нәруыз денатурациясының реакциясын зерттеу;

9.4.3.29-нәруыздың биологиялық маңызы мен қызметін түсіндіру;

Сабақ барысы

Кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурс

Басы

7 минут

Ұйымдастыру кезеңі:

а) «Күн сәулесіндегі менің қасиеттерім» әдісі бойынша жағымды психологиялық ахуал орнатады

Миға шабуыл

Берілген тағам түрлерінде қандай ортақ зат кездеседі?

деген сияқты сұрақ қою арқылы сабақтың тақырыбына шығу және сабақ мақсаттарымен таныстыру

Өткен сабақты қайталау мақсатында аминқышқылдарының қолданылу саласына химиялық диктант беріледі.

Тапсырма №1. Топтық жұмыс

Тиісті сөздер қойып, сөйлемдерді аяқта:

Ақуыздар – олар құрамында___________

Және_____________________

бар қосылыстар. Ақуыздар бір – бірімен ұзын тізбекпен байланысқан.__________

полимері. Ақуыз молекуласындағы______

аминқышқылдары , бір бірімен полимердің ұзын молекуласын түзу үшін байланысқан, мыңдаған атомнан құралған.____________

аминқышқыл типі бар.

Оқушылар өздерінің жақсы қасиеттерін айтып сыныпта жағымды ахуал орнатады.

«1,2,3 санау» арқылы топқа бөлінеді

Миға шабуыл

Берілген тағам түрлерінде қандай ортақ зат кездеседі?

Ақуыздар адам ағзасында басты қызмет атқарады.

Ақуыз арқылы ағзада заттардың тасмалдануы да өтеді (гемоглобин оттекті өкпеден ағзаның басқа бөліктеріне тасымалдайды), сонымен қатар, олар_____________________________

құрылым түзеді.

Кілтті сөздер: 20, глицин және аланин, шаш, тырнақ және бұлшықеттер сияқты, аминқышқылдың, көміртек, сутек, оттек, азот

«Қошемет сөздері» арқылы бағалау.

Кілтті сөздерді дұрыс қолданғаны үшін 2балл беріледі

Геометриялық фигуралар

Сабақ

Орта сы

35 мин

Жаңа сабақ. Жаңа сабақты талқылау мақсатында «Ақуыздардың құрылымдары» туралы бейне ролик көрсетіледі. «Ортақ тұжырым» әдісі арқылы топтық талқылау жүргізу ұсынылады

Мұғалім түсіндірме жасайды.

Топтық тапсырма ұйымдастырылады.

1-топ: Ақуыздардың екіншілік құрылымы

2-топ: Ақуыздардың үшіншілік құрылымы

3-топ: Ақуыздың төртіншілік құрылымы

№2 тапсырма ерекше білімді қажет ететін оқушыға негізделеді. Сәйкестендіру жұмысын жұпта орындау ұсынылады.

№3 тапсырма функционалдық сауаттылықты дамытуға негізделіп ұйымдастырылады.

Ақуыз ас қорыту процесі кезінде ыдырайды.

Ақуыз молекуласы гидролизденіп, аминқышқылдары түзіледі. Сілті немесе қышқыл ерітінділерімен қосып қыздырғанда,

ақуыз гидролизденіп, α – амин қышқылдарын түзеді.

2. Төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

a) Пептидтер және ақуыздар дегеніміз не?

Жауабы: Ақуыз – пептидтік байланыспен қосылған жүзден аса аминқышқылдарынан құралған биологиялық маңызды молекула. Аминқышқылдарының молекулалары бір-бірімен пептидтік байланыс деп аталатын химиялық байланыс арқылы ұзын тізбек түзіп қосылады. Осылайша полипептидтер мен ақуыздар түзіледі.

Сабақты бекіту мақсатында «Кім жылдам» әдісі қолданылады.

Бейне роликті көреді. Топта тақырыпты талқылайды. Тапсырмалар орындайды. Тақырыпқа сипаттама береді. Постер қорғайды.

1-топ: Ақуыздардың екіншілік құрылымы

2-топ: Ақуыздардың үшіншілік құрылымы

3-топ: Ақуыздың төртіншілік құрылымы

Тапсырма №2. Жұптық жұмыс.

1. Дұрыс жауапты көрсет. Қатесі бар, ақуыздың үшіншілік құрылымының сипаттамасы. Үшіншілік құрылым

a) Бұл ақуыздың кеңістік конфигурациясы, ол α- және β-конформациясының жиі кездейсоқ орналасу тәртібі мен бұралуының нәтижесінде пайда болады.

b) Заңдылық бойынша ақуыз молекуласының өздігінен автоматты түрде бұралуынан пайда болады. Нативті ақуыз түзілу процесінде басқада заттар қатысады. Ақуыз молекуласының нативті формасы полипептидтік тізбектегі аминқышқылдарының қалдықтарының кезектесіп орналасуына және нативті форманың түзілу жағдайына байланысты.

c) Ақуыздың биологиялық қызметін анықтайды.

d) Химиялық байланыстың түрлерімен сипатталады, олардың арасынан атап өтуге болады: иондық байланысты, ковалентті дисульфидті байланысты, сутектік байланысты, гидрофобты байланысты.

e) Бұл әртүрлі ішкі факторлардың әсеріне тұрақты ақуыздың құрылымы: температура, рН ортасының өзгеруіне, комплекс түзушілермен (ауыр металдар ионымен).

Жауабы: e) Бұл әртүрлі ішкі факторлардың әсеріне тұрақты ақуыздың құрылымы: температура, рН ортасының өзгеруіне, комплекс түзушілермен (ауыр металдар ионымен).

b) Қарапайым және күрделі ақуыздар дегенді қалай түсіндіресің?

Жауабы: Қарапайым ақуыздар –тек аминқышқылдарының қалдықтарынан тұратын полипептидтік тізбектерден құралған ақуыздар. Күрделі ақуыздар – екі бөлігі бар: аминқышқыл қалдықтарынан құралған ақуыздық немесе пептидтік бөлік және ақуызсыз бөлігі.

Тапсырма №3. Топтық жұмыс.

Мәтін

Глобулин ақуыздарының атауы сулы ерітіндідегі сферикалық пішініне байланысты шыққан. Глобулиндегі полипептидті тізбек шар пішініне тығыз орналасқан. Қай аминқышқылдардың бірліктері шардың бетіне жақын, қайсылары ішіне жақын болуы мүмкін екенін тауып, байланыстыр.

Балалар жылдам жауап береді.

Тапсырма

«Қошемет сөздері» арқылы қолдау

2- тапсырма дұрыс жауап үшін

жалпы 3 балл

3- тапсырма дұрыс жауап үшін

4-5 жауап- 1балл

7-8жауап-

2 балл беріледі.

Дескрип торы:

Сұрақтарға жауап береді

Жалпы 4 балл

оқулық

А3, маркер

https://youtu.be/EBQkc8Ynw7g?si=a_lnz2tm1utfyVY8

Үлестірме қағазы

https://youtu.be/Bo-xaSf6svc?si=TmKN1_PgBj5uy4Jv

Үлестірме қағазы

Үлестірме қағазы

Соңы

3 минут

Үйге тапсырма:

Оқу тапсырмасы: Ақуыздар

Рефлексия.

Сабақ соңында оқушылар рефлексия жүргізеді:

Плюс-минус-қызық»

Бұл тапсырманы жазбаша түрде орындайды, «П» - «плюс» бұл сабақтың барлық ұнаған жақтарын, жағымды эмоция тудыратын жұмыс түрлері мен ақпарат, яғни барлығын қамтиды.

«М» - «минус» бұл сабақтың барлық ұнамаған жақтарын, сабақтағы барлық ұнамаған жағдайлар, іш пыстырарлық қызықсыз, кері әсер тудыратын, түсініксіз болған мәліметтерді көрсетіп жазып береді.

«Қ» - «қызықты» оқушы сабақтағы барлық қызығушылық тудырған фактілердің барлығын жазып көрсетеді және осы проблемалар туралы мұғалімге арналған өздерінің сұрақтарын қояды.

Рефлексия.

Сабақ соңында оқушылар рефлексия жүргізеді:

«Плюс-минус-қызық»

Жинаған ұпайлары жинақталады.