Бөлім

Тыныс алу

Педагогтың аты-жөні

Күні

Сынып: 7

Қатысушылар саны

Қатыспағандар саны

Сабақтың тақырыбы

Өсімдіктер мен жануарлар үшін тыныс алудың маңызы. Тыныс алу - энергия көзі. Тыныс алу типтері: анаэробты және аэробты. Анаэробты және аэробты тынысалуды салыстыру: оттегінің қатысында/қатысынсыз, статикалық/динамикалық жұмыс, жылықанды/суыққанды жануарлар.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

7.1.4.2 анаэробты және аэробты тыныс алу типтерін ажырату

Сабақтың мақсаты

1. Тыныс алудың маңызын сипаттау

2. Анаэробты және аэробты тыныс алу типтерін ажырату

Құндылықтар

Құндылық: бірлік және ынтымақ; Құзыреттілік: тиімді коммуникация

Құндылық: еңбекқорлық және кәсіби біліктілік;Құзыреттілік: инновациялық ойлау

1-апта дәйексөзі:

Бірлігі күшті ел озады

Сабақтың кезеңі/ уақыты

Педагогтің іс - әрекеті

Білім алушының іс - әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Басы

10 мин

Ұйымдастыру кезеңі:

Психологиялық ахуал қалыптастыру

"Жүректен жүрекке" тренингі. Оқушылар бір- біріне жақсы тілектер айту арқылы психологиялық ахуал қалыптастыру.

Еркін түрде топқа бөліну.

Үй жұмысы «Едукаплей» қосымшасы Бақа ойыны арқылы сұралады.

Мұғаліммен амандасады, оқушылар бір – біріне тілек айтады.

Оқушылар қаламдарын үстел ортасына қояды, мұғалім қай оқушының қаламын алады , сол оқушы сұрақтарға жауап беретін болады.

Мадақтау сөздер

1-10 балл аралығында формативті бағалау

Интербелсенді тақта

https://www.educaplay.com/learning-resources/21658273-learning_resource.html

Ортасы

30 мин

(Топтық жұмыс) – Тапсырма 1 Топтық жұмыс. Оқулықпен жұмыс. «Еркін талқылау» әдісі.

Мәтінді оқып, мазмұнын түсіндіріңіздер:

1-топ: Өсімдіктердің тыныс алу процесі

2-топ: Жануарлардың тыныс алу процесі

3-топ: Анаэробты және аэтобты тыныс алу процесі

Мәтін (оқулықтан) оқып,топ ішінде талқылайды.

«Инсерт» әдісі негізінде талдайды.

Дескриптор:

Өсімдіктердің тыныс алу процесін сипаттайды

Адамның тыныс алу процесін түсіндіреді

Анаэробты және аэтобты тыныс алу процесін салыстырады

АКТ, оқулық

(Жұптық жұмыс) – Тапсырма 2. Кестені толтырыңыз.

Тапсырма 3 ФС Өсімдіктегі фотосинтез бен тыныс алу туралы ертегі

Баяғыда бір жасыл, жайқалып өскен орманда көп өсімдіктер мен ағаштар өмір сүріп жатты. Олар күннің шуағын, ауаның тазалығын және топырақтың қорегін пайдаланып өсіп, дамып отырды. Бірақ бұл өсімдіктердің көпшілігі бір қызықты құпияны білмейтін еді – фотосинтез және тыныс алу процесінің маңыздылығын.

Бір күні ормандағы ағаштардың арасынан ең жас, бірақ ең белсенді ағаш – жас қарағай ағашы сөз алып, өзінің достарына осындай бір таңғажайып құпияны ашып берді.

"Менің достарым," – деді қарағай ағашы, – "Менің ішімде өте қызықты нәрселер болып жатыр. Күн шыққан кезде менің жапырақтарым ерекше жұмыс істейді, олар ауадағы көмірқышқыл газын сіңіріп, сонымен қатар жарықтың көмегімен суды оттегі мен қантқа айналдырады. Бұл процесс фотосинтез деп аталады. Мен мұны күндіз жасаймын!"

Барлық ағаштар мен өсімдіктер қарағайдың сөздерін қызықтап тыңдады. "Ал тыныс алу ше?" – деп сұрады көлеңкелі ағаштың біреуі.

Қарағай ағашы күлімсіреп жауап берді: "Фотосинтезді күнде жасасам да, мен түнде тыныс аламын! Тыныс алу кезінде мен ауадағы оттегіні сіңіріп, көмірқышқыл газын шығарамын. Бұл менің ағзамның өмір сүруіне көмектеседі. Бірақ мен тек күндіз ғана емес, түнде де оттегіні бөліп шығарамын."

Өсімдіктер мен ағаштар бұны естігенде таңғалып, әрі қуанып кетті. "Яғни, біз фотосинтез бен тыныс алуды бірге жасаймыз! Күндіз бір-бірімізге көмектесіп, түнде тыныс аламыз," – деді олар.

Қарағай ағашы тағы да сөзін жалғады: "Дұрыс айтасыңдар, менің достарым! Бірақ фотосинтез тек күн сәулесінің әсерімен ғана жүзеге асады. Ал тыныс алу күннің кез келген уақытында жүреді. Күндіз фотосинтез арқылы біз оттегіні бөліп шығарамыз, ал түнде тыныс алу арқылы оны қайта қолданамыз."

Сол күні орманның барлық өсімдіктері мен ағаштары жаңа білім алды. Олар күннің шуағымен фотосинтез жасайтынын, ал түнде тыныс алу арқылы өмір сүруге қажетті оттегіні өздеріне алатынын түсінді.

Күн өткен сайын орман тұрғындары бір-біріне фотосинтез бен тыныс алу процесінің маңыздылығын айтып, өздерінің ағаштар мен өсімдіктер арқылы табиғатқа қаншалықты маңызды әсер ететінін ұқты. Олар табиғаттың бір бөлігі екеніне, оны қорғау қажет екеніне тағы да көз жеткізді.

Өсімдіктер өмір сүру үшін күн мен түннің арасындағы тепе-теңдікті ұстап тұрады!

Сәйкестік тесті:

Мақсаты: Фотосинтез бен тыныс алу процесінің негізгі компоненттерін және олардың бір-бірімен байланысын тексеру.

Нұсқау: Сол жақтағы терминдерді оң жақтағы сипаттамалармен сәйкестендіріңіз.

1Д 2 Е 3 В 4 Г 5 А 6 Б

Логикалық сұрақ:

Қарағай ағашы күн мен түннің айырмашылығын түсіндірді. Тыныс алу және фотосинтез бір-біріне қалай әсер етеді?

1. Егер өсімдік күні бойы жарық ала алмайтын болса, оның фотосинтез процесі қалай өзгереді?

2. Түнде өсімдік қандай процесс арқылы энергия алады?

Жауаптар:

1. Егер өсімдік күні бойы жарық ала алмайтын болса, оның фотосинтез процесі баяулайды немесе тоқтайды. Жарық фотосинтез үшін өте маңызды компонент, сондықтан жарық болмаған жағдайда энергия өндіру күрт төмендейді.

2. Түнде өсімдік тыныс алу процесі арқылы энергия алады. Тыныс алу кезінде өсімдік өзінен қажетті оттегіні сіңіріп, органикалық қосылыстардан энергия шығарады.

Оқушылар тыныс алу типтерін ажырат отырып, кестені толықтырады.

Оқушылар бос жерге сөздер қойып, сөйлемді толықтырады.

Дескриптор

• Тыныс алу типтерін анықтау

• -Тыныс алу типтерін сипаттау

1-10 балл аралығында формативті бағалау

АКТ

(Жеке жұмыс)Тапсырма 3.

Тыныс алу үдерісіне тән тұжырымдарды анықта:

1. өсімдіктің тек жасыл мүшелерінде ғана жүреді;

2. хлоропластары бар жасушаларында жүреді;

3. үдеріс тұрақты түрде жүреді;

4. өсімдіктің барлық тірі жасушаларында жүреді;

5. осы үдерістің жүзеге асуы үшін жарық қажет;

6. көмірқышқыл газы сіңіріледі;

7. оттек сіңіріледі;

8. органикалық заттар түзіледі;

9. оттек бөлініп шығарылады;

10. органикалық заттар жұмсалады;

Тыныс алу үдерісіне тән тұжырымдар:

1. Өсімдіктің тек жасыл мүшелерінде ғана жүреді – қате (Тыныс алу барлық тірі жасушаларда жүреді, жасыл немесе жасыл емес бөлігіне қарамастан).

2. Хлоропластары бар жасушаларында жүреді – қате (Тыныс алу хлоропласттарда емес, митохондрияларда жүреді).

3. Үдеріс тұрақты түрде жүреді – дұрыс (Тыныс алу үдерісі тәулік бойы тұрақты түрде жүреді).

4. Өсімдіктің барлық тірі жасушаларында жүреді – дұрыс (Тыныс алу өсімдіктің барлық жасушаларында жүреді).

5. Осы үдерістің жүзеге асуы үшін жарық қажет – қате (Жарық фотосинтезге қажет, ал тыныс алу үшін жарықтың қажеті жоқ).

6. Көмірқышқыл газы сіңіріледі – қате (Тыныс алу кезінде көмірқышқыл газы бөлінеді, сіңірілмейді).

7. Оттек сіңіріледі – қате (Тыныс алу кезінде оттек сіңіріледі, бірақ жарық пен фотосинтез кезінде оттек бөлінеді).

8. Органикалық заттар түзіледі – қате (Тыныс алу барысында органикалық заттар жұмсалады, оларды ыдырату процесі жүреді).

9. Оттек бөлініп шығарылады – қате (Оттек тыныс алу барысында жұтылады, бөлінбейді).

10. Органикалық заттар жұмсалады – дұрыс (Тыныс алу кезінде органикалық заттар ыдырап, энергия бөлінеді).

Оқушылар тапсырманы дәптерге орындайды.

Дескриптор

• Тыныс алу үдерісіне тән тұжырымдарды анықтайды.

АКТ

Сабақтың соңы

5 мин

Рефлексия

«3/2/1 әдісі»:

1. Мен білетін үш нәрсе ...

2. Мені таңқалдырған екі нәрсе ...

3. Болашақта тереңірек қарастыратын бір нәрсе....

Бүгінгі сабақтан түйген ойлары мен тұжырымдарына байланысты кері байланыс жасайды.

Рефлексия парағы