Көлем

Өлшем бірліктері

Өлшегіш аспап

масса

грамм, килограмм, центнер, тонна

Нәрсенің массасын өлшеу үшін таразы қолданылады

ұзындық

миллиметр, сантиметр, метр, километр,

Ұзындықты өлшеу үшін сызғышты қолданады

уақыт

секунд, минут, сағат, тәулік, ай, жыл, ғасыр

Уақытты өлшеу үшін сағат қолданылады.

бұрыш

градус, радиана

Бұрыштарды өлшеу үшін транспортир қолданылады

Жаңа материалды мазмұндау (сыныппен жұмыс): мұғалім сабақ презентациясына және №1 материалдар файлына сүйене отырып, оқушыларды өлшемдер бірлігімен таныстырады.

№ 1 материал

Біз – уақытты, ұзындықты, жылдамдық, массаны – тұрақты түрде осыларды өлшейміз де жатамыз.

Және әр көлем үшін өз өлшем бірлігі бар, ал көбінесе бірнешеу. Сендер әлден-ақ өлшенетін көп көлемді білесіңдер. Мысалы, уақыт, ұзындық, масса, бұрыш.

 Ақпарат адам үшін жаңа,белгісіз болу керек. Хабар бізге ақпарат алу деген бізге жаңа түсінікті болуы керек. Сол салада біліміміз жеткілікті болуы керек. Егер ақпарат біз үшін толық, объективті,жаңа,пайдалы, әрі нақты болса ол біз үшін бағалы болады. Хабардың ақпараттың көлемі деп- хабардың ұзындығын, яғни символдар санын білдіреді.Ендеше техникада кез-келген сақталатын берілетін ақпарат көлемі ондағы берілетін ақпарат көлемі ондағы ең кіші өлшем бір екілік разрядқа немесе 1 битке тең болады. Ақпаратты өлшеу бірлігі бір битке тең. Одан кейін 1 байт. Хабардың ақпараттың көлемі-бит немесе байтта өлшенетін оның ұзындығы.

Постермен жұмыс

1 топ Ақпаратық жүйе

2 топ ASCLL коды.

3 топ . Венн диаграммасы

Топтарға жаңа тақырып бойынша Сен маған мен саған ойыны арқылы ассосация әдісімен тақырыптың маңыздылығын қолдана отырып топ бойынша жұмыс жасату және тапсырмалар тарату, тапсырма төңірегінде топпен жұмыс жүргізуСандық түрде берілген ақпарат та өлшенуі мүмкін. Ақпарат өлшемінің ең кіші бірлігі бит болып табылады. Бір битте өте аз ақпараттар болады. Ол екі мәннің (1 немесе 0) тек біреуін қабылдай алады. Ақпаратты битпен өлшеу өте қолайсыз – сандар көп. Яғни автомобильдің массасын граммен өлшемейді.

 Мысалы, егер флешканың көлемін битпен көрсеткенде, біз  34359738368 бит шығарамыз. Компьютер дүкеніне келіп сатушыдан 34359738368 бит көлемінде флешканы сұрап көріңіз. Әрине, сатушы ештеңе түсіне қоймас. Сондықтан информатикада және өмірде ақпараттардың өлшем бірліктері битінен туындылар қолданылады.

Ақпараттардың әр түрлі көлемін салыстыру үшін мысалдар:

• 1 байт — клавиатурадан шығарылған символ: 

• 100 Кбайт — төменгі тұрғыдағы фотосуреттер: 

• 1 Мбайт — шағын көркем кітап: 

• 100 Мбайт — кітабы бар метрлік сөре: 

• 3 Гбайт — сапалы бейнежазбаның сағаты: 

• 1 Гбайт — адам өмір бойы оқып шығады: 

Бір символ сегіз нөлмен және бірліктермен, яғни 8 бит немесе 1 байтпен кодталады. Онда хабарламалардың ақпараттық көлемі осы хабарламалар символдары есебі бойынша шығаруға болады.

 Мысалы, «1 байт 8 битке тең» хабарламалардың ақпараттық көлемін табамыз. Хабарламадағы символдардың жалпы санын (тырнақша арасында) есептейміз, мұндайда символ ретіндегі астыңғы сызық (пробел) туралы ұмытпаймыз. Қорытындысында 18 символ немесе 18 байт шығады. Енді егер әр беттен 40 жол, ал әр жолдан 60 символ кеміп отырса, 50 бетті кітапта қанша ақпарат сақталғанын есептеп шығарамыз. 50⋅40⋅60= барлық кітапта 120000 символ немесе 120000 байт. Килобайттарға көшейік  120000:1024=117,1875 Кб. Бұл шамамен 117 Кб. Бұл мәнді мегабайтқа ауыстырғанда, 117,1875:1024=0,1144 Мб. Графикалық файлдар әжептәуір көп ақпараттан тұрады, бейнефайлдар одан да көп мазмұндайды.

Мысалы, 24 бит немесе 3 байтпен кодталған 800-ден 800 пикселден тұратын сурет 800⋅800⋅3=1920000 байт ақпараттық көлемге ие болады.

1920000 байт :1024=1875 Кбайт 1875 Кбайт :1024=1,83 Мбайт

Бір сурет 50 бетті 16 кітап сияқты осындай ақпараттық көлемге ие болады.  Компьютерлік ақпараттық тасымалдаушылар көлемі мегабайт және гигабайттармен өлшенеді.

Бүгінгі күннің өзінде 1-2 терабайт көлеміне ие тасымалдаушы (мысалы, қатты диск) бар.

«Кило», «мега», т.б. деп аталатын жинақтауышы бар ақпараттар санының өлшем бірліктері өлшем теориясы тұрғысынан дұрыс болып табылмайды, яғни бұл жинақтауыштар 10n, где n=3,6,9 т.б. коэффициенттері пайдаланылатын өлшемнің метрикалық жүйеде көбейту сапасында қолданылады. Бұл дұрыс еместерді жою үшін электронды технология саласына стандарттарды жасаумен

айналысатын Халықаралық электротехникалық комиссия ақпараттар есебінің өлшем бірлігі үшін жаңа жинақтауыштар қатарын бекітті: киби (kibi), меби (mebi), гиби (gibi), теби (tebi), пети (peti), эксби (exbi). Бірақ ақпараттар есебінің өлшем бірлігінің ескі белгілері пайдаланылып жатқанда, жаңа атаулардың кеңінен қолданыла бастауына уақыт талап етіледі.

Тапсырма 1. Кему ретімен орналастыру ( 1 сәттілік критерийі (БК 1))

Дескрипторлар:

Ақпараттың ең кіші өлшем бірлігін дұрыс анықтайды;

Ақпараттың ең үлкен өлшем бірлігін дұрыс анықтайды;

Ақпараттың өлшем бірліктерін кему ретімен дұрыс анықтай алады; Тапсырманы дәптерге орындайды.

Формативті бағалау: бір-бірін бағалайды.

Тапсырма 2. Ақпаратты бір өлшем бірліктен екіншісіне аудару.(БК 3)

Дескрипторлар:

Битті килобайтқа дұрыс айналдыра алады;

Байтты килобайтқа дұрыс айналдыра алады;

Мегабайтты килобайтқа дұрыс айналдыра алады;

Гигабайтты килобайтқа дұрыс айналдыра алады; (Ж)Жұптық жұмыс

Тапсырма 3. Ақпарат көлемін салыстыру.(БК 1)

Дескрипторлар:

Бит және байтта берілген ақпарат көлемдерін дұрыс салыстыра алады;

Байтта және килобайтта берілген ақпарат көлемдерін дұрыс салыстыра алады;

Мегабайтты және килобайтта берілген ақпарат көлемдерін дұрыс салыстыра алады;

Дифф.: қосымша тапсырма орындайды.

Дескрипторлар:

Мегабайтта және гигабайтта берілген ақпарат көлемдерін дұрыс салыстыра алады;

Бит және килобайтта берілген ақпарат көлемдерін дұрыс салыстыра алады;(Д)Әркім жеке орындайды.

И) (Ф) Оқушыларға ақпараттар санының өлшем бірлігін кеміту тәртібінде орын-орнына қою ұсынылады:

1 Гбайт 1Кбайт 1025 байт 1 Мбайт

Оқушылар сынып бөлмесінде learningapps.org өз бетімен тапсырма орындайды