Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің Мәдениеттану мамандығы 1курс студенті Нұрышбай Айзере

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің оқытушысы:Аликбаева Маржан Башановна

Араб-мұсылман мәдениеті: әлеуметтік және мәдени аспектілері

Араб-мұсылман мәдениеті ғасырлар бойы қалыптасқан терең және бай дәстүрлердің жиынтығы болып табылады. Бұл мәдениет ислам дінінің құндылықтарына негізделген және қоғамның әртүрлі салаларында көрініс тапқан. Әлеуметтік және мәдени аспектілері күнделікті өмірден бастап өнер мен ғылымға дейін көптеген бағыттарды қамтиды.

Әлеуметтік аспектілер келетін болсақ,араб-мұсылман қоғамы отбасы құндылықтарына ерекше назар аударады. Отбасы – қоғамның негізгі ұясы, ал ер мен әйелдің рөлі мұсылман дәстүрлерінде нақты айқындалған. Әйелдердің қоғамдағы орны исламның алғашқы кезеңінен бастап маңызды болғанымен, әр түрлі дәуірлер мен аймақтарда әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктері өзгеріске ұшыраған. Мысалы, ерте ислам дәуірінде әйелдер білім алуға, саудамен айналысуға құқылы болды.

Қонақжайлылық – араб мәдениетінің маңызды аспектілерінің бірі. Қонақтарды жылы қарсы алу және сый-сияпат көрсету исламдық этика мен дәстүрдің бір бөлігі. Сонымен қатар, қоғамның әр мүшесіне әлеуметтік жауапкершілік жүктеледі. Бұл жауапкершілік садақа беру, кедейлер мен мұқтаждарға көмектесу сияқты іс-әрекеттерде көрінеді.

Араб-мұсылман мәдениеті өзінің көркемдігімен және терең мазмұндылығымен танымал. Каллиграфия, мозаика және архитектура ислам өнерінің айрықша белгілері болып табылады. Ислам дәстүрінде сурет салуға шектеу болғандықтан, мұсылман суретшілері геометриялық өрнектер мен каллиграфияны дамытып, өнердің ерекше түрін жасаған.

Мұсылман архитектурасы да ерекше назар аударады. Мешіттер, медреселер және сарайлар мұсылман әлемінің көркем мәдениетінің айғағы болып табылады. Мысалы, Кордоба мешіті, Тәж-Махал және Әл-Харам мешіті ислам сәулет өнерінің асқақ үлгілері саналады.

Сонымен қатар, араб әдебиеті мен поэзиясы ерекше орын алады. «Мың бір түн» жинағы ислам әдебиетінің жауһары болып саналады. Ол адамзаттың ортақ мәдени мұрасына енген шығармалар қатарында. Қоғамдық өмірдегі діннің рөлі :

Ислам араб мәдениетінің негізгі тірегі болып табылады. Намаз, ораза, зекет сияқты діни міндеттер тек рухани өмірге емес, әлеуметтік қарым-қатынастарға да әсер етеді. Ислам күнтізбесіне сәйкес Рамазан айы, Құрбан айт сияқты мерекелер қоғамның бірігуіне ықпал етеді. Бұл мерекелерде адамдар бір-біріне көмек көрсетіп, жақындықты нығайтады.

Қорытынды

Араб-мұсылман мәдениеті – адамзат өркениетінің баға жетпес мұрасы. Оның әлеуметтік құндылықтары қоғам мүшелерінің бірлігін қамтамасыз етіп, мәдени ерекшеліктері әлемдік өнер мен ғылымның дамуына үлес қосты. Бұл мәдениетті зерттеу оның тереңдігін түсінуге және қазіргі қоғамға әсерін бағалауға мүмкіндік береді.