Бөлім: «Экология: ядролық және мұнай өндірістері»

Мектеп: «Шамалған бекетіндегі жаңа қазақ орта мектебі» КММ

Сыныбы: 11

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Пәні: қазақ тілі

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспағаны:

Сабақтың тақырыбы:

Арал теңізінің экологиясы

Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаттары

11.2.4.1 - әртүрлі стильдегі (ғылыми, ресми іс - қағаздар, публицистикалық, көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу стилі) мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау;

11.4.3.1 - белгілі бір тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдалану:көркемдеу, айшықтау, дəлелдеу, сөздерді сұрыптайбілу(образды - эстетикалық).

Сабақ мақсаттары:

«Арал теңізінің экологиясы» туралы әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдау; белгілі бір тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдалану:көркемдеу, айшықтау, дəлелдеу, сөздерді сұрыптай білу.

Бағалау критерийлері:

• әртүрлі стильдегі мәтіндердің тақырыбын, автор көзқарасын, мақсатты аудиторияға сәйкес қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстыра талдайды;

• белгілі бір тақырып аясында тілдегі көркемдік құралдарды орынды пайдаланады:көркемдеу, айшықтау, дəлелдеу, сөздерді сұрыптай білу.

Құндылық

Әділдік және жауапкершілік

Жоспар

Сабақтың кезеңі/ уақыт

Педагогтің әрекеті

Оқушының әрекеті

Бағалау

Ресурстар

Сабақтың басы

Қызығушылықты ояту

10 мин.

Сабақтың ортасы:

25 мин.

Сыныпта жағымды ахуал қалыптастыру.

Қызығушылықты ояту

Туған өлкеміздің тамаша табиғатының бір байлығы «көгілдір қазына» - деп аталатын өзен-көл мен теңіздер. Орлар адамның жүрегіне жыр, көңіліне нұр, сезіміне гүл сыйлаған береке бастауы болып саналады.

«Су – пәктік, кепілі ол денсаулықтың,

О баста тіршілік боп судан шықтың.

Бұлақ, көл, өзен, теңіз, мұхиттардың

Молдықтан қасиетін келмейді ұққың», - деп ақын жырлағандай, табиғат ананың кең-байтақ даламызға тамаша тартуы Арал теңізі еді. Сан ғасырлар бойы адамдарды аялап, қойнауындағы құт берекесімен асырап келген теңіздің келешегі мен бүгінгі жағдайы толғандырады.

https://www.youtube.com/watch?v=nAuTWxbyjFA

Арал теңізі туралы бейнематериал тыңдайды, өз ойларын білдіреді.

ОҚЫЛЫМ АЛДЫ.

ЖИ қолданады Nahrin ai платформасы арқылы орындайды

Зерттеу жұмыстары

1. Географ – саяхатшылар тобы:

Қазақстанның оңтүстңк аймағында жатқан Арал теңізі көлемі жағынан дүние жүзінде 4-ші, ал бұрыңғы одақ бойынша 2-ші орынды иеленеді. Арал теңізі Тұран ойпатының тектоникалық қазан шұңқырында жатыр. Ол д.ж. мұхит деңгейінен 53 м биікте орналасқан. Жалпы ауданы Жалпы ауданы 64,5 мың шаршы км, ұзындығы 428 км, жағалауы ойпатты жазық, құмды болып келеді.

2. Тарихшы – археологтар тобы:

Арал теңізі көне заманнан бері әлемнің көптеген саяхатшылары мен ғалымдардың назарын өзіне аударып келеді. Арал туралы алғашқы деректер ежелгі грек ғалымдарының еңбектерінде ұшырасады. Грек 5алымы Птоломей теңіздің географиялық орнын дұрыс анықтар жазған. Арал теңізінің суын, табиғаты жан-жақты зерттеулерде орыс ғалымдарының сіңірген еңбектері зор.

3. Метерологтар тобы:

Арал теңізі аймағының климаты қатаң континентті, құрғақ. Жылдық Ж/ш – ң орташа мөлшері түскен ж/ш бірнеше есе көп. Теңіз бетіндегі ауаның жаз айындағы орташа температурасы +24 С, +26С, қыста -7С, -13С дейін төмендейді. Қыста теңіз бетінде мұз қатады. Су тұздылығы 14%, соңғы жылдары теңіз суының қатты тартылып таяздануына байланысты тұздылығы қалыпты мөлшерден артқан.

4. Этнографтар тобы:

Арал теңізі жағалауында орналасқан халқымыздың ұлттық құрамына келетін болсақ, қазақтар, украиндар, орыстар, басқа да ұл өкілдері тұрады. Көп тарағаны қазақтар. Қазалы, Аральскіде халықтың 80% - ы қазақтар. Күріш, бау-бақша, мал шаруашылығымен шұғылданады.

Қойнауындағы байлығымен, құт-берекесімен халықты асыраған, құт дарыған су айдыны қазақ халқының басынан өткен сан түрлі зұлымдарға куә.

5. Зоологтар тобы:

Теңізде балықтың 30-ден аса түрі бар. Кәсіптік маңызы бар бекіре, сазан, қаяз, шабақ, армарқа сияқты балықтар ауланады. Соңғы уақытқа дейін аралдан балықшылар жылына 200 мың т балық аулап келеді. Аралға құйатын Амудария мен Сырдария өзендерінің суын егістікке орынсыз пайдалану, ысырап ету салдарынан теңіз айдыны тартылып барады.

Арнайы Аралдың өңірінде бір кездері үйір-үйірімен өріп жүрген тұз тағылары жұрт зәресін алатын жолбарыстар бір жола жойылып кетті. Ерте кезде Арал аймағында кездесетін аң мен құстың 57 түрінен қазір тек 10 шақты түрі ғана сақталған.

6. Экологтар тобы:

Арал теңізінің тартылып , теңіз маңайындағы аудандардың экологиялық жағдайларының нашарлауының көптеген себептері бар. Соның ішінде ең басты себеп Аралға құйатын Сырдария мен Амудария өзендерінің аңғарларында суармалы егіс көлемінің жөнсіз ұлғайуы, су режимінің дұрыс сақталмауы, егңстік жерлерінің сортаңдануына алып келеді. Мұның салдарынан Арал теңізінің деңгейі 14,7 м дейін төмендейді.

Сабақтың тақырыбы, мақсаты мен бағалау критерийлерін анықтайды.

ІІ. ОҚЫЛЫМ ТАПСЫРМАСЫ

2-ТАПСЫРМА. Мәтіндерді мұқият оқыңдар, әртүрлі стильдегі мәтіндерді салыстыра талдаңдар.

1-мәтін.

2-мәтін.

Тапсырма. Мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырыңыз.

ӘТН.

ОҚЫЛЫМНАН КЕЙІН.

Үш топқа бөлініп, тапсырмаларды орындаңдар.

1-топ. Шешендік сөздің құрылымын сақтап, Арал теңізін

Құтқару жөнінде өз ұсыныстарыңды

айтыңдар.

2-топ. Көркемдік құралдарды пайдаланып, «Арал тағдыры

– менің тағдырым» тақырыбында өз таңдауларың бойынша

шығармашылық жұмыстың бір түрін жазыңдар.

3-топ. «Арал экологиясы – ғасырдың өзекті мәселесі» тақырыбында түре айтыс ұйымдастырыңдар.

Оқушылар сәлемдеседі.

Арал теңізі туралы бейнематериал тыңдайды

Оқушылар үйге берілген мәліметтері бойынша ізденіп келген мәліметтері бойынша сөйлейді.

Дескриптор

Мәтіндерді оқып, әртүрлі стильдегі мәтіндерді салыстыра талдайды.-1б

Дескриптор

*Мәтіндердің ұқсастықтарын табады:1б

*тақырыбын табады-1б

*қызметін анықтайды,құрылымын анықтайды-1б

*тілдік ерекшеліктерін табады-1б

Үш топқа бөлініп, тапсырмаларды орындайды

Дескриптор

Шешендік сөздің құрылымын сақтайды-1б

Арал теңізін

Құтқару жөнінде өз ұсыныстарыңды

айтады-1б. Көркемдік құралдарды пайдаланады-1б «Арал тағдыры

– менің тағдырым» тақырыбында

шығармашылық жұмыстың бір түрін жазады-1б.

«Арал экологиясы – ғасырдың өзекті мәселесі» тақырыбында түре айтыс ұйымдастырады-1б.

Оқушылар мәтіндердің тақырыбын, қызметін, құрылымын, тілдік ерекшелігін салыстырады.

.

10 балдық жүйе бойынша оқушылардың сабаққа қатысуы белсенділігі бағаланады.

https://www.youtube.com/watch?v=nAuTWxbyjFA

https://bilim-all.kz/article/4917-Ushtildilik-%E2%80%93-zhahandanuga-bir-qadam

«Қазақстан Республикасының

экологиялық қауіпсіздігі» жинағынан

Сабақтың соңы:

5 мин.

Үй тапсырмасы:

Кері байланыс

Рефлексия мына сұрақтар негізінде жүргізіледі:

- Мен осы сабаққа дейін не білдім?

- Осы сабақ маған несімен пайдалы болды?

- Қандай мәселені әлі жақсарту керек?

7-тапсырма.

https://docs.google.com/document/d/1xZVQ3s6RGrWf62UvaQIevRdZmw0a_g9o/edit?usp=sharing&ouid=114701097231624307464&rtpof=true&sd=true

Кері байланыс

Рефлексия мына сұрақтар негізінде жүргізіледі: