Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі

Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы Атбасар ауданы, Атбасар қаласы «Аграрлық - индустриалдық колледжі» МКҚК
(білім беру ұйымының атауы)

Оқу сабағының жоспары

(теориялық немесе өндірістік оқыту)

Процессордың регистірлері
(сабақ тақырыбы)

Модуль /пән атауы: КМ03 Аппараттық-бағдарламалық кешеннің жұмыс істеуін қамтамасыз ету

  Тақырып/Тема: Архивтер, архиваторлар туралы түсінік WinRar, WinZip. Мұрағат құрудың кеңейтілген мүмкіндіктері

Педагог: Игибаева А.М. дайындады

2025 жылғы "05" ақпан

.Жалпы мәліметтер

Курс ІІ, топ: ЭВМ - 25

Сабақтың түрі: Дәріс/ практикалық

.

Сабақтың типі/ Сабақтың түрі:_ практикалық жұмыс   

Сабақтың мақсаты/ Цель урока:

Мұрағаттау бағдарламаларымен жұмыс істеудің негізгі ұғымдарымен және әдістерімен таныстыру.

Сабақтың мәселелері/ Задачи урока:

Білімділік/ образовательные

Мұрағаттаудың негізгі ұғымдарымен, бағдарламалардың түрлерімен, мұрағаттау әдістерімен, архивтік файлға пароль орнатумен, архивтен шығарумен таныстыру;

Тәрбиелік/ Тәрбиелік

Ұжымда ынтымақтаса білуге тәрбиелеу, материалды өз бетінше меңгеруге ынталандыру, ұжымшылдық сезімін, бастамашылық таныта білуге тәрбиелеу

Дамытушылық/ Дамытушылық

Танымдық қызығушылықты дамыту, ақпараттық мәдениетті тәрбиелеу ақпараттық көкжиегін кеңейту, өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын қалыптастыру; талдау, қорытынды жасау, ең бастысын бөліп көрсету қабілеттерін дамыту;

Материалдық және техникалық жағынан жабдықтау

Сабақтың материалдық–техникалық жабдықталуы

Құрал – жабдықтар/ оборудование_ ДК, проектор, интерактивті тақта

Дидактикаларқ материалдар/ дидактикалық материал:

Көрнекі құралдар/ Наглядные пособия - "Архивтер туралы түсінік" флипчарт

Бағдарламалық қамтамасыз ету – ActivInspire, WinRaR, WinZIP, 7- Zip мұрағаттау бағдарламалары

Бәнаралық байланыстар/ Межпредметные связи ағылшын тілі

Білім беру әдістері/ методы обучения: әңгімелесу түріндегі ауызша.

Сабақтың құрылымы

                    I.            Ұйымдастыру кезеңі– 2 минут

                 II.            Жаңа білімді өзектендіру кезеңі– 10 минут

              III.            Жаңа білім мен іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру кезеңі

         Кіріспе нұсқаулық – 30 минут

              IV.            Тәжірибелік жұмысты орындау кезеңі – 40 минут

         Тәжірибелік жұмысты орындау кезіндегі ағымдағы нұсқаулық

                V.            Сабақты қорытындылау кезеңі. Рефлексия – 5 минут

              VI.            Үй тапсырмасы туралы ақпарат кезеңі - 3 минут

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі

1.     Кіріспе

2.     Жабысып қалған студенттерді тексеру

II Негізгі білімді өзектендіру кезеңі

Сабақтың тақырыбын зерделеуді бастамас бұрын, компьютерлік желілер тақырыбы бойынша қандай білім алғаныңызды тексерейік. Ол үшін келесі тапсырмаларды орындауды ұсынамын, интерактивті тақтаға назар аударыңыз.

1-тапсырма

Анықтама деректерін дұрыс ретпен таратыңыз.

Тапсырма 2

Деректерді беру жылдамдығын дұрыс ретпен таратыңыз

Тапсырма 3, 4, 5, 6

"Сериялық", "Шина", "Сақина", "Жұлдыз" компьютерлік желісінің топологиялық диаграммасын өшіріңіз.

ІІІ этап. Жаңа білім мен іс-әрекет тәсілдерін қалыптастыру кезеңі

Кіріспе нұсқаулық

1.     Мұрағат туралы түсінік.

2.     Бағдарламалардың түрлері – мұрағаттау.

3.     Мұрағаттық файлдарды құру.

4.     Архивтік файлды құру тәсілдері.

5.     Мұрағаттық файлға пароль жасау.

6.     Файлды ашу.

7.     Архивтік файлды архивтен шығару тәсілдері.

ІV. Тәжірибелік жұмысты орындау кезеңі

Тәжірибелік жұмысты орындау кезіндегі ағымдағы нұсқаулық

Мұрағаттық папка файлын құру.

Мұрағат файлының атауын орнату.

Мұрағат файлының орналасу жолын көрсету.

Файлдар тобынан мұрағат құру.

Мұрағаттық файлға атау беру.

Мұрағаттық файлға пароль жасау.

Мұрағаттық файлдың салмағын анықтау.

Мұрағаттық файлды мұрағаттан шығару.

Файлды әр түрлі тәсілдермен ашу.

Мақсаты: файлдарды мұрағатқа жинақтауды және мұрағаттан шығаруды үйрену.

1.      "Деректерді мұрағаттау" қалтасын жасаңыз.

2.      Бірнеше мәтіндік файлдардан Experiment1 қалтасын жасаңыз.

3.      Бірнеше графикалық файлдардан Experiment2 қалтасын жасаңыз.

4.      Архивтерді орамнан шығармай ашыңыз және оның мазмұнын анықтаңыз.

5.      Кестені толтырып, әр түрлі файл форматтарының сығылу коэффициенті туралы қорытынды жасаңыз.

V. Сабақты қорытындылау кезеңі. Рефлексия

Сабаққа баға қою.

Рефлексия

1. Сабақта қандай жаңа мәліметтер алдыңыз?

2. Сабақта қандай сұрақтар туындады?

VІ. Үй тапсырмасы туралы ақпарат кезеңі

Аудио және видео файлдарды қамтитын файлдар тобынан архивтік файлды қайталау, құру. Файлдың салмағын анықтау.

Қосымша 1

Файлдар туралы түсінік. Сығымдау алгоритмдері мен әдістері. Бағдарламалар - архивтік архиваторлар.

Мұрағаттау - жадты үнемдеу және қысылған деректерді бір мұрағаттық файлға орналастыру мақсатында бір немесе бірнеше файлдарды қысу.

Деректерді мұрағаттау - бұл ақпараттың айтарлықтай жоғалуынсыз деректер сақталатын файлдардың физикалық көлемінің кішіреюі.

Мұрағаттау келесі жағдайларда жүзеге асырылады:

§ ең маңызды файлдардың сақтық көшірмелерін жасау қажеттілігі;

§ дискідегі орынды босату қажеттілігі;

§ файлдарды электрондық пошта арқылы тасымалдау қажеттілігі.

Мұрағаттық файл - бұл қысылған түрде бір файлға орналастырылған бірнеше файлдардың (бір файлдың) жиынтығы, олардан қажет болған жағдайда оларды бастапқы түрінде алуға болады. Мұрағаттық файлда архивте қандай файлдар бар екенін білуге мүмкіндік беретін мазмұн кестесі бар.

Мұрағаттың мазмұны ондағы әрбір файл үшін ақпаратты қамтиды:

§ файл атауы;

§ дискідегі және мұрағаттағы файл өлшемі;

§ дискідегі файлдың орны туралы;

§ файлдың соңғы өзгертілген күні мен уақыты;

§ мұрағаттың тұтастығын тексеру үшін пайдаланылатын файлға арналған циклдік бақылау коды;

§ қысу коэффициенттері.

Кез келген мұрағаттың қысу коэффициентінің өзіндік шкаласы болады. Ең жиі кездесетіні келесі градация сығымдау әдістері:

§ қысусыз (файлдарды мұрағатқа қысусыз қалыпты көшіруге сәйкес келеді);

§ жылдамдық;

§ жылдам (ең жылдам, бірақ ең аз тығыз қысумен сипатталады);

§ кәдімгі;

§ жақсы;

§ максималды (мүмкін болатын максималды қысу бір уақытта ең баяу қысу әдісі болып табылады).

Сығымдау коэффициенті байланысты:

пайдаланылған мұрағатшы;

сығымдау әдістері;

бастапқы файл түрі.

Сығымдау коэффициенті қысу коэффициентімен сипатталады:

мұндағы V_c - сығылған файлдың көлемі;

V_және - бастапқы файлдың көлемі.

Әр түрлі типтегі файлдар әр түрлі жолмен қысылады. Мысалы, мәтіндік құжаттарды сығымдау коэффициенті графикалық құжаттарға қарағанда едәуір жоғары.

Файлдарды қысу үшін архиватор бағдарламалары қолданылады.

Мұрағатшылар - қысылған файлдарды бастапқы күйінде қысуды және қалпына келтіруді жүзеге асыратын бағдарламалар (бағдарламалар жиынтығы).

Файлдарды қысу процесі мұрағаттау деп аталады. Сығылған файлдарды қалпына келтіру процесі - архивтен шығару арқылы.

Заманауи мұрағатшылар қолданылатын алгоритмдермен, жұмыс жылдамдығымен, қысу коэффициентімен ерекшеленеді (WinZIP 9.0, WinAce 2.5, PowerArchiver 2003 v. 8.70, 7Zip 3.13, WinRaR 3.30, WinRaR 3.70 RU).

WinRaR мұрағатшысы

WinRaR - Windows жүйесіне арналған RAR мұрағатшысының 32 биттік нұсқасы. Бұл мұрағаттарды құру мен басқарудың қуатты құралы. Әр түрлі операциялық жүйелер үшін RAR-дің бірнеше нұсқалары бар: Windows, Linux, UNIX, DOS, OS/2 және т.б.

Windows үшін RAR-дің екі нұсқасы бар:

§ графикалық пайдаланушы интерфейсі бар нұсқа - WinRAR.EXE;

§ консоль нұсқасы RAR.EXE пәрмен жолының консолі (мәтін әдісі) нұсқасы - Rar.exe

WinRaR мүмкіндіктері:

§ CAB, ARJ, LZH, TAR, GZ, ACE, UUE, BZ2, JAR, ISO мұрағаттарын ашуға мүмкіндік береді және ZIP және RAR форматтарында деректердің мұрағатталуын қамтамасыз етеді;

§ ZIP және RAR мұрағаттарына толық қолдауды қамтамасыз етеді;

§ мәтін мен графикаға оңтайландырылған арнайы алгоритмдері бар. Мультимедиа үшін қысуды тек RAR пішімдерімен пайдалануға болады;

§ апарып тастау технологиясын қолдайды (drag & drop);

§ пәрмен жолы интерфейсі бар;

§ үздіксіз мұрағаттауды жүзеге асыра алады, бұл әдеттегі қысу әдістерімен салыстырғанда, әсіресе бір типтегі шағын файлдардың үлкен көлемін орау кезінде жоғары қысу жылдамдығын қамтамасыз етеді;

§ көп томдық мұрағаттарға қолдау көрсетеді, яғни мұрағатты бірнеше томға бөлуді жүзеге асырады (мысалы, үлкен мұрағатты дискілерге жазу үшін). Көлемді кеңейту: RAR, R01, R02 және т.б. Өздігінен шығарылатын мұрағатпен бірінші томда EXE кеңейтімі бар;

§ кәдімгі және көп томдық мұрағаттардың өздігінен шығарылатын мұрағаттарын (SFX) жасайды, олардың құпия сөздермен қорғалуын қамтамасыз етеді;

§ физикалық зақымдалған мұрағаттарды қалпына келтіруді қамтамасыз етеді;

§ көп томдық мұрағаттың жетіспейтін бөліктерін қалпына келтіруге мүмкіндік беретін қалпына келтіру құралдары бар;

§ файл атауларында ЮНИКОДТЫ қолдайды;

§ жаңадан бастаушылар үшін шебер режимі (Шебер) арналған, оның көмегімен архивтердегі барлық операцияларды оңай жүзеге асыруға болады.

WinRaR-да басқа қосымша функциялар бар. WinRaR екі түрлі форматта мұрағат құруға қабілетті: RAR және ZIP. Әр форматтың артықшылықтарын қарастырайық.

ZIP форматындағы мұрағат

ZIP форматының басты артықшылығы - оның танымалдығы. Мысалы, Интернеттегі мұрағаттардың көпшілігі ZIP мұрағаттары болып табылады. Сондықтан электрондық поштаға қосымшаны ZIP форматында жіберген дұрыс. Сондай-ақ, өздігінен шығарылатын мұрағатты жіберуге болады. Мұндай мұрағат сәл үлкенірек, бірақ оны сыртқы бағдарламаларсыз алуға болады. Басқа ZIP артықшылығы - жылдамдық. ZIP мұрағаты әдетте RAR-ға қарағанда тезірек жасалады.

RAR форматындағы мұрағат

RAR пішімі көп жағдайда ZIP форматына қарағанда айтарлықтай жақсы қысуды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, RAR форматы көп томдық архивтерге қолдау көрсетеді, бүлінген файлдарды қалпына келтіруге арналған құралдарға ие және іс жүзінде шексіз көлемдегі файлдарды мұрағаттайды. Айта кету керек, FAT32 файлдық жүйесінде жұмыс істегенде мұрағаттар тек 4 гигабайтқа дейін жетеді. Мұрағаттың үлкен көлемімен жұмыс істеуге тек NTFS файлдық жүйесінде қолдау көрсетіледі.

Microsoft Backup (резервтік көшірме) мұрағаттау бағдарламасы.

Бағдарлама іске қосылады: Іске қосу - бағдарламалар - стандартты - қызметтік - деректерді мұрағаттау. Бұл мұрағаттау және қалпына келтіру шеберін қалыпты түрде ашады. Бұл режимнен ОЖ мұрағаттау шеберімен, қалпына келтіру шеберімен және апатты қалпына келтіру шеберімен жұмыс істеу үшін кеңейтілген режимге өтуге болады.

Мұрағаттау бағдарламасы жүйеде аппараттық құрал немесе сақтау құралы істен шыққан жағдайда деректерді кездейсоқ жоғалудан қорғауға мүмкіндік береді. Сақтық көшірме жасау арқылы деректердің сақтық көшірмесін қатты дискіге жасауға болады, содан кейін басқа деректер тасымалдағышында мұрағат жасауға болады. Мұрағаттың тасымалдаушысы логикалық диск немесе бөлек құрылғы (алынбалы диск) болуы мүмкін.

Мұрағаттау бағдарламасы белгілі бір уақыт кезеңіндегі дискінің, оның ішінде жүйеде қолданылатын ашық файлдардың нақты көшірмесі болып табылатын көлем күйінің суретін жасайды. Мұрағаттау бағдарламасын іске қосу кезінде пайдаланушы ОЖ-мен деректерді жоғалту қаупінсіз жұмысын жалғастыра алады.

Мұрағаттау бағдарламасы келесі мүмкіндіктерді ұсынады:

1. Қатты диск істен шыққан немесе файлдар кездейсоқ жойылған жағдайда таңдалған файлдар мен қалталарды мұрағаттау (қатты дискіге немесе алынбалы дискіге мұрағаттауға болады және т.б.). Сақтық көшірме мұрағатталған файлдар мен қалталарды қатты дискіге қалпына келтіреді.

2. Жүйе күйінің деректерін мұрағаттау. Бағдарлама тізілім, жүктеу файлдары және каталог қызметінің дерекқоры сияқты маңызды жүйелік құрамдастардың көшірмелерін мұрағаттауға мүмкіндік береді. Мұрағаттау бағдарламасы тізілім, жүктеу файлдары және каталог қызметінің дерекқоры сияқты маңызды жүйелік құрамдастардың көшірмелерін қалпына келтіруге мүмкіндік береді.

Практикалық жұмыс

"Мұрағатшы бағдарламасымен жұмыс WinRar»

Мақсаты: файлдарды мұрағатқа жинақтауды және мұрағаттан шығаруды үйрену.

1.     "Деректерді мұрағаттау" қалтасын жасаңыз.

2.     Бірнеше мәтіндік файлдардан Experiment1 қалтасын жасаңыз.

3.     Бірнеше графикалық файлдардан Experiment2 қалтасын жасаңыз.

4.     Архивтерді орамнан шығармай ашыңыз және оның мазмұнын анықтаңыз.

5.     Кестені толтырып, әр түрлі файл форматтарының сығылу коэффициенті туралы қорытынды жасаңыз.

Практикалық жұмыс

"Мұрағатшы бағдарламасымен жұмыс WinRar»

Мақсаты: файлдарды мұрағатқа жинақтауды және мұрағаттан шығаруды үйрену.

1.     "Деректерді мұрағаттау" қалтасын жасаңыз.

2.     Бірнеше мәтіндік файлдардан Experiment1 қалтасын жасаңыз.

3.     Бірнеше графикалық файлдардан Experiment2 қалтасын жасаңыз.

4.     Архивтерді орамнан шығармай ашыңыз және оның мазмұнын анықтаңыз.

5.     Кестені толтырып, әр түрлі файл форматтарының сығылу коэффициенті туралы қорытынды жасаңыз.

Практикалық жұмыс

"Мұрағатшы бағдарламасымен жұмыс WinRar»

Мақсаты: файлдарды мұрағатқа жинақтауды және мұрағаттан шығаруды үйрену.

1.     "Деректерді мұрағаттау" қалтасын жасаңыз.

2.     Бірнеше мәтіндік файлдардан Experiment1 қалтасын жасаңыз.

3.     Бірнеше графикалық файлдардан Experiment2 қалтасын жасаңыз.

4.     Архивтерді орамнан шығармай ашыңыз және оның мазмұнын анықтаңыз.

5.     Кестені толтырып, әр түрлі файл форматтарының сығылу коэффициенті туралы қорытынды жасаңыз.