Жамбыл атындағы орта мектеп КММ

Солтанбаева Ақбота Сансызбаевна,Тәрбиеші

ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ

«АСЫҒЫҢ АЛШЫСЫНАН ТҮССІН»

2024-2025 оқу жыл

№	МАЗМҰНЫ	БЕТІ
1	Кіріспе	4
2	Өзектілігі	6
3	Ерекшелігі	7
4	Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдану ережелері мен әдіс-тәсілдері.	8
5	Педагогикалық тәжірибеде қолданудың шарттары	10
6	Жаңалығы	11
7	Асық ойынының педагогикалық маңызы	12
8	Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдануда балалардың танымдық дамуын қамтамасыз ету	13
9	Мектепке дейін ұйымда асық ойындарын қолдануда қазақ халқының ұлттық құндылықтарын таныту	14
10	Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдануда қазақ халқының ұлттық құндылықтарын таныту	15
11	Қорытынды	17
12	Әдебиеттер тізімі	18
13	1-қосымша Асық ойындары	19
14	2-қосымша Асық ойындарына арналған тапсырмалар	20
15	3-қосымша Мектепке дейінгі ұйымда пайдаланатын заманауи асық ойындары.	21
16	4-қосымша Мектепке дейінгі ұйымда асықтармен ұйымдастырылатын шығармашылық ойындар.	23
17	5-қосымша Асықтармен жасалатын тәжірибелер.	26
18	6-қосымша Сауат ашу ұйымдастырылған іс-әрекетінде қолданылатын асық ойындар.	29
19	7-қосымша Математика негіздерінде қолданылатын асық ойындары.	32

20

8-қосымша Дене тәрбиесінде қолданылатын асық ойындар

35

«Асығың алшысынан түссін» атты әдістемелік құрал, негізінен, мектепке дейінгі ұйымға арналған. Бұл құрал балаларға асық ойынын үйретудің негізгі әдіс-тәсілдерін, оның тәрбиелік маңызы мен ойынның баланың жан-жақты дамуына әсерін түсіндіреді. Әдістемелік құралда асық ойынын ұйымдастырудың әр түрлі жолдары, балалардың ойын барысында қажетті дағдыларды меңгеруі үшін қолданылатын тәсілдер мен әдіс-тәсілдер, ойын түрлеріұсынылған.

КІРІСПЕ

Мектепке дейінгі ұйымда ұлттық ойындарды қолдану арқылы балалардың танымдық, физикалық және әлеуметтік дамуына ықпал ету – тәрбиелеу мен білім беру үдерісінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Ұлттық ойындар, оның ішінде асық ойыны, балалардың денсаулығын нығайтуға, ойлау қабілетін дамытуға, шығармашылық пен әлеуметтік дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік береді.

Ұлттық ойындар – халықтың мәдениеті мен салт-дәстүрлерін дәріптеудің маңызды тәсілі. Олар баланың дамуына кешенді түрде әсер етеді. Асық ойыны – қазақ халқының ұлттық ойындарының бірі, ол балалардың ойлауын, логикалық және математикалық қабілеттерін дамытуға бағытталған ойын болып табылады.

Асық ойынының негізгі ерекшелігі – оның қарапайым ережелері мен әрі қызықты, әрі тәрбиелік мәнінің тереңдігі. Бұл ойын балаларды тек ойнауға ғана емес, сонымен бірге саналық, әділдік, ережелерді сақтау сияқты моральдық құндылықтарға да тәрбиелейді.

Асық ойынын мектепке дейінгі ұйымда қолдану балалардың танымдық қабілеттерін әртүрлі аспектілер бойынша дамытуға мүмкіндік береді.

Асық ойынында баланың ойлау қабілетін дамытатын элементтер көп. Мысалы, асықты қалай тастау керектігін, қандай тәсілмен ұпай жинауға болатынын жоспарлау, әр қадамды алдын ала ойлап, стратегия құру – баланың логикалық ойлауын дамытуға ықпал етеді.

Ойын кезінде балалар ұпайларды есептейді, асықтардың санын санайды, бұл олардың математикалық қабілеттерін дамытады. Санап, қосып-азайтып, салыстыру және есептеу дағдыларын қалыптастырады.

Асық ойынын ойнау кезінде балалар кеңістіктегі нысандарды бағдарлап, оның орналасуын түсінеді. Олар әртүрлі бағыттарды таңдап, нақты бір мақсатқа жету үшін әрекет етеді.

Ойын барысында балалар қандай асықтың қай жерге түскенін, қайсысын ұрғанын есте сақтауы керек. Бұл олардың есте сақтау қабілетін жетілдіруге ықпал етеді.

Асық ойынының балабақшада тиімді қолданылуы үшін педагогтар келесі әдіс-тәсілдерді пайдалануы мүмкін:

Балаларға асық ойынының ережелерін қарапайым түрде түсіндіріп, оларды ойынның мақсаты мен тапсырмаларына бағыттау маңызды. Әсіресе, ойынның алғашқы кезеңдерінде ережелерді нақтылап, балалардың қызығушылығын арттыру қажет.

Ойынның күрделенуі балалардың жас ерекшеліктеріне қарай болуы тиіс. Алдымен қарапайым ойынды ұсыну, мысалы, асық тастау, кейінірек түрлі ережелермен және стратегиямен ойнау керек.

Асық ойынын топтық және жеке түрде өткізу арқылы балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға болады. Топтық ойындар балалардың ынтымақтастық, көмек көрсету, бір-бірін қолдау сияқты дағдыларын қалыптастырады. Ал жеке ойындар әр баланың жеке қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.

Балаларға түрлі деңгейдегі тапсырмалар беру арқылы олардың қызығушылығын сақтауға болады. Мысалы, асықтың әртүрлі түстері мен өлшемдері бойынша ойын ережелерін өзгерту, ұпайды көп жинау үшін стратегиялық қадамдар жасау сияқты тапсырмалар қосуға болады.

Асық ойынын тек танымдық қана емес, физикалық және әлеуметтік дамуды да ескеретін ойын ретінде қолдану маңызды.

Асық ойынында балалар асықтарды жинау, ату, ұпай алу үшін қимылдайды. Бұл олардың қол және көз үйлесімділігін, моторикасын жетілдіреді, дене шынықтыру дағдыларын арттырады.

Топтық ойындарда балалар өзара әрекеттесіп, бір-біріне көмек көрсетеді. Олар бірге әрекет ете отырып, өзара қарым-қатынас жасау дағдыларын меңгереді. Бұл олардың топтық жұмыс, өзара сыйластық, ынтымақтастық сияқты әлеуметтік дағдыларын дамытады.

Ойын кезінде балалар жеңіске қуанып, жеңілгенде сабыр сақтайды. Бұл олардың эмоционалды тұрақтылығын арттырады, сондай-ақ шыдамдылық пен әділдік сияқты қасиеттерді тәрбиелейді.

Асық ойынын балабақшада қолдану балаларға қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерін танытуға мүмкіндік береді.Асық ойынын ойнау арқылы балалар қазақ халқының ұлттық ойындары мен мәдениетін танып, оларды құрметтеуге үйренеді. Бұл балалардың патриоттық сезімдерін оятып, ұлттық құндылықтарға деген қызығушылығын арттырады.

Асық ойынын ойнау барысында балаларға халықтың даналығы, тәрбие қағидаттары мен әдет-ғұрыптары жайлы айтылады. Бұл ойын арқылы олар халықтың өмір сүру салтын, салт-дәстүрлерін, әлеуметтік қатынастарын түсінуге мүмкіндік алады.

Мектепке дейінгі ұйымда ұлттық ойындарды, оның ішінде асық ойынын қолдану – балалардың танымдық, физикалық және әлеуметтік қабілеттерін дамыту үшін тиімді әдіс болып табылады. Асық ойыны балаларға математикалық дағдыларды, логикалық ойлауды, кеңістік түсінігін және есте сақтау қабілетін дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, ұлттық ойындар балаларға ұлттық мәдениетті таныту мен ұлттық құндылықтарды сақтаудың маңызды тәсілі болып табылады. Мектепке дейінгі ұйымда асық ойынын қолдану балалардың жеке тұлғалық дамуына оң әсер етіп, олардың әлеуметтік ортада дұрыс қалыптасуына көмектеседі.

ӨЗЕКТІЛІГІ

Қазіргі заманғы білім беру жүйесінде балалардың ойын арқылы үйренуіне, жеке тұлға ретінде дамуына мүмкіндік беретін ерекше тәсілді ұсынатындығында.

Бұл әдістемелік құралды қолданудың бірқатар маңызды аспектілері бар:

Баланың дамуына әсері: Ойын – балалардың танымдық, әлеуметтік және эмоционалдық дамуын ынталандыратын құрал. Асық ойыны арқылы балалар қол моторикасын, логикалық ойлауын, есту қабілетін дамытып, қоршаған ортаны түсінуге үйренеді.

2. Тақырыптық және ұлттық тәрбие: Асық ойыны қазақ халқының ұлттық мұрасының бір бөлігі болғандықтан, бұл әдістемелік құралды қолдану арқылы балаларға ұлттық мәдениет пен дәстүрлерді танытуға мүмкіндік береді. Асық ойындары қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, әлеуметтік қатынастарын, дүниетанымын түсінуге жол ашады.

3. Когнитивтік дағдыларды дамыту: Асық ойынының элементтері математика, логика, стратегиялық ойлау сияқты когнитивтік дағдыларды дамытуға септігін тигізеді. Бұл әсіресе балалардың есептеу дағдылары мен кеңістіктік қиялын жақсартуға көмектеседі.

4. Қарым-қатынас пен топтық жұмыс: Ойын балалар арасында өзара әрекеттестік пен қарым-қатынас дағдыларын дамытады. Әсіресе топтық ойындарда балалар бірге жұмыс істей отырып, бір-біріне көмектеседі, нәтижесінде коммуникативтік қабілеттері жоғарылайды.

5. Психологиялық әсері: Ойын барысында балалар көңілді әрі қызықты жағдайда білім алады, бұл олардың психологиялық жайлылығын және өз-өзіне сенімділігін арттырады. Сонымен қатар, ойын арқылы бала эмоционалдық күйзелістерін жеңілдетіп, стреске қарсы тұра алады.

Бұл әдістемелік құралды қолдану – балалардың жеке тұлға ретінде жан-жақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды қадам. Оны оқу процесіне енгізу оқытушылар мен тәрбиеленушілер арасында өзара әрекеттестікті күшейтеді және білім беру процесін тиімді әрі қызықты етеді.

ЕРЕКШЕЛІГІ

«Асығың алшысынан түссін» әдістемелік құралының ерекшеліктері оның балалардың танымдық, шығармашылық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға бағытталған инновациялық тәсілдеріне негізделген. Бұл әдістемелік құралдың ерекшеліктері мыналарда:

1. Ұлттық дәстүрлермен байланысы: Құрал ұлттық ойындарды негізге ала отырып, әсіресе асық ойыны арқылы балаларға қазақ халқының мәдениетін, тарихын және дәстүрлерін танытуға мүмкіндік береді. Бұл ұлттық құндылықтарды сақтау және дамыту мақсатында ерекше мәнге ие.

2. Ойын арқылы оқыту: «Асығың алшысынан түссін» әдістемесі балалардың ойын арқылы оқып-үйренуін қамтамасыз етеді. Ойын әдісі балаларға оқу процесін қызықты әрі көңілді ету арқылы білім беру мазмұнын терең меңгеруге ықпал етеді. Асық ойыны балалардың логикалық ойлау, сандық түсінік, стратегия құру және топтық жұмыс сияқты дағдыларын дамытуға көмектеседі.

3. Дамыта оқыту тәсілі: Әдістемелік құрал дамыта оқыту принциптерін жүзеге асырады. Яғни, әрбір бала өзінің деңгейіне және мүмкіндігіне сәйкес білім алады. Бұл оқыту тәсілі балалардың дербестігін, ой-өрісін кеңейтуді және шығармашылық қабілеттерін арттыруды көздейді.

4. Әлеуметтік және эмоционалдық даму: Асық ойыны арқылы балалар бір-бірімен қарым-қатынас орнатуды, топтық жұмыстарды үйлестіруді үйренеді. Бұл олардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға, сондай-ақ эмоционалдық интеллекісін көтеруге ықпал етеді.

5. Кешенді дағдыларды дамыту: Құрал балалардың когнитивтік (ойлау), психомоторлық (қол-аяқ қозғалыстары) және әлеуметтік дағдыларын қатар дамытуды көздейді. Асық ойынының ерекшелігі – оның физикалық белсенділікпен қатар логикалық тапсырмаларды орындауды талап етуі. Бұл жағдай балаларды жан-жақты дамытады.

6. Қызығушылық пен мотивация: Әдістемелік құрал балалардың қызығушылығын арттырып, оқу процесіне деген мотивацияны күшейтеді. Асық ойынының ережелері балалар үшін таныс әрі қызықты болғандықтан, олар оқу барысында белсенді қатысуға, ізденуге және тәжірибе жинақтауға ынталы болады.

7. Құралдың көпфункционалдығы: «Асығың алшысынан түссін» әдістемелік құралы әртүрлі пәндерді оқытуда қолдануға болады. Бұл құрал баланың жас ерекшеліктеріне, пәннің ерекшеліктеріне және мақсаттарына қарай бейімделіп, түрлі жағдайда тиімді пайдаланылуы мүмкін.

«Асығың алшысынан түссін» әдістемелік құралы балалардың білім алу процесін қызықты әрі нәтижелі етіп, олардың жан-жақты дамуына мүмкіндік береді. Әдістеме ұлттық ойындарды заманауи білім беру жүйесіне енгізу арқылы баланың тұлғалық және әлеуметтік дамуына үлкен ықпал етеді.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА АСЫҚ ОЙЫНДАРЫН ҚОЛДАНУ

ЕРЕЖЕЛЕРІ МЕН ӘДІС-ТӘСІЛДЕРІ

Асық ойыны – қазақ халқының дәстүрлі ұлттық ойыны, балалардың ойлау қабілетін, физикалық белсенділігін, сондай-ақ әлеуметтік дағдыларын дамытуға арналған тиімді құрал. Бұл ойын балабақшада балалардың қызығушылығын арттырып, оларды зейінді, шыдамды болуға үйретеді. Асық ойынының әртүрлі ережелері мен әдіс-тәсілдерін дұрыс қолдану арқылы педагогтар балаларды тек ойын арқылы ғана емес, сонымен қатар моральдық құндылықтар мен ұлттық дәстүрлерге де тәрбиелей алады.

Асық ойынын балабақшада қолдану үшін оны ойнау ережелерін балалардың жас ерекшеліктеріне сай түсіндіру қажет. Ережелер қарапайым және балаларға түсінікті болуы керек. Мысалы:

Ойынға арналған алаңның көлемі мен орны анықталады. Балаларға ойынды ашық және қауіпсіз жерде ойнау ұсынылады.

Әдетте, асық ойынында әр балаға 5-10 асық беріледі, бірақ бұл саны ойынның түріне және балалардың санына байланысты өзгеруі мүмкін. Ойынның негізгі мақсаты – асықтарды белгілі бір тәсілмен жинау немесе ұрып алу. Ойын барысында әртүрлі тапсырмаларды орындап, ұпай жинау көзделеді.

1. Әр бала кезекпен асықтарын тастап немесе ұрып, оларды белгілі бір жерге жинауы керек.

2. Асықтарды қалай ұрғаны немесе қай жерге түскені туралы есеп жүргізіледі.

3. Ұпай жинау үшін әр асықтың белгілі бір құны болуы мүмкін.

4. Ойын барысында балалар өз кезегін күтуі, бір-бірін қолдап, әділ болуға үйренуі керек.

Балалар асықтарды ұрғанда, олардың ешқайсысы да жарақат алмауы үшін тәрбиеші олардың қауіпсіздігін бақылауы керек. Ойын алаңында ешқандай қауіпті заттар болмауы керек.

Асық ойынын балабақшада балалардың қызығушылығын арттырып, әртүрлі мақсаттарға жету үшін педагогтар түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана алады. Балабақшада асық ойынын қарапайым ережелермен бастау өте маңызды.

Әр ойынның өз ерекшеліктері мен талаптары болады, сондықтан әртүрлі түрлерін қолдану арқылы балалардың қызығушылығын сақтап, ойынды әртүрлі деңгейде өткізуге болады.

Ойын барысында балалар командаларға бөлініп, бір-біріне көмектесіп, ортақ мақсатқа жетуге ұмтылады. Бұл олардың ынтымақтастық, топтық жұмыс дағдыларын дамытады.

Ойынды жеке түрде өткізу арқылы әр баланың жеке қабілеттері мен қызығушылықтарын дамытуға болады. Мұнда әр бала өз асықтарын тастап, ұпай жинау арқылы жеке жетістіктерге жетуге тырысады.Асық ойынын топпен ойнағанда, балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасауды, ережелерді сақтауды және әділ болуды үйренеді. Ойын кезінде балаларға топ ішінде өз пікірін айтуға, шешім қабылдауға мүмкіндік беріледі.

Ойынның қызықты әрі білімді болуы үшін, оның ережелерін өзгертіп отыруға болады. Мысалы, ұпай жинау үшін асықтың түрін өзгерту, ұрылған асықты қайтадан жинау сияқты тапсырмаларды қосуға болады.

Асық ойынын мектепке дейінгі ұйымда қолданудың басты педагогикалық мақсаттары:

Асық ойынын ойнау кезінде балалар өздерінің логикалық ойлауын, есептеу дағдыларын, кеңістікті бағдарлау қабілетін дамытуға мүмкіндік алады. Ойын арқылы балалар өзара әрекеттесуді, ынтымақтастықты, топпен жұмыс істей білуді үйренеді. Асық ойынында балалар қимылдап, қол-аяқ үйлесімділігін жақсартады. Асық ойынын ойнау балаларды сабырлылыққа, жеңіс пен жеңіліс жағдайында әділ болуға тәрбиелейді.

Асық ойыны балаларды қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерімен таныстырады.

Асық ойынының ережелері қарапайым әрі балаларға түсінікті, бұл олардың қызығушылығын арттырады.

Асық ойынын түрлі нұсқалармен өткізу арқылы балалардың қызығушылығын және ойлау қабілетін әртүрлі бағытта дамытуға болады.

Асық ойынын балабақшада қолдану арқылы балалардың танымдық, физикалық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға болады. Ойынның қарапайым ережелері мен түрлі әдіс-тәсілдері балалардың шығармашылығын, зейінін, сондай-ақ ойын барысында ынтымақтастық пен әділдік қағидаларын меңгеруіне ықпал етеді. Асық ойынын балабақшада қолдану – балалардың ұлттық мәдениетпен танысуы мен дамуының маңызды бөлігі болып табылады.

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТӘЖІРИБЕДЕ ҚОЛДАНУДЫҢ ШАРТТАРЫ

Мектепке дейінгі ұйымдағы балалар әлі оқу мен жазуға толық үйренген жоқ, сондықтан ойын түрінде өтетін әдістемелік құрал олардың жас ерекшеліктеріне бейімделуі тиіс. Асық ойынының ережелері мен тапсырмалары балалардың психологиялық және физикалық даму деңгейіне сай қарапайым әрі қызықты болуы керек. Мысалы, алғашқы ойындар жеңіл әрі түсінікті ережелермен жүргізілуі тиіс.

Ойын – ең негізгі оқыту әдісі. «Асығың алшысынан түссін» әдістемелік құралы баланың дене қимылын дамыту, логикалық ойлау, сандық түсініктерді қалыптастыру, сондай-ақ әлеуметтік дағдыларды дамытуға бағытталуы тиіс. Ойынды пәндік, тақырыптық сабақтармен үйлестіріп, балалардың қызығушылығын арттыру мақсатында қолдану қажет.

Мектепке дейінгі ұйымда балалардың қозғалыс белсенділігі жоғары болады, сондықтан ойындарды қауіпсіз өткізу өте маңызды. Асық ойынын өткізу барысында балалардың жарақат алмауы үшін орынның қауіпсіздігін тексеріп, ойын ережелерін сақтауды қамтамасыз ету қажет. Педагог балаларды дұрыс бағыттап, ойын кезінде тәртіптің сақталуын қадағалауы тиіс.

Ойын балаларға өзара әрекеттесуге мүмкіндік береді, сондықтан топтық және жұптық жұмыс ретінде ұйымдастыру маңызды. Бұл олардың қарым-қатынас дағдыларын дамытуға, топтық жұмысқа үйретуге және өзара құрмет пен көмектесу мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі.

Ойынды түрлі вариацияларда өткізу, жаңа элементтер мен тапсырмаларды енгізу балаларды ынталандырады. Сонымен қатар, педагог әртүрлі ойындарды араластырып, олардың динамикасын өзгертіп отыруы керек.

Мектепке дейінгі ұйымдағы балалардың әрқайсысының жеке қабілеттері әртүрлі болады. Әр баланың жеке мүмкіндігіне қарай ойынның қиындық деңгейін өзгерту, оның ойлау, есту, көру, қозғалыс дағдыларын дамытуға бағытталған тапсырмалар ұсыну қажет. Мысалы, бір балаларға асық тастау арқылы санап үйрену, ал басқаларына логикалық ойындар арқылы ойлау қабілетін дамытуға мүмкіндік беріледі.

Ұлттық ойын элементтерін пайдалану арқылы балаларға қазақ халқының мәдениетін, дәстүрлерін танытуға мүмкіндік береді. Балалар ұлттық ойындарды ойнау арқылы ұлттық құндылықтарды, ұжымдық жұмыс істеу дағдыларын, батылдық пен шыдамдылықты меңгереді. Әр баланың дамуын бақылап, оның білім деңгейін және қатысу белсенділігін анықтап отыру маңызды. Педагог ойын соңында балаларға кері байланыс беру арқылы олардың алған білімін қорытындылап, қажет болған жағдайда түзету жұмыстарын жүргізуі тиіс.

Ойын баланың шығармашылық қиялын дамытады. Балабақшадағы балалардың шығармашылық қабілеттерін ынталандыратын ойын түрлерін қамтуы тиіс. Мысалы, балаларға өздерінің ойын ережелерін ойлап табуға мүмкіндік беру арқылы оларды шығармашылық ойлауға шақыруға болады.

Асық, түрлі ойын құралдары, тақта, карталар және тағы басқа материалдармен қамтамасыз етілген жағдайда балалардың ойынын ұйымдастыру оңай әрі қызықты болады.

ЖАҢАЛЫҒЫ

Бұл құралдың жаңалығы, ең алдымен, оның ойын негізінде балалардың жан-жақты дамуына ықпал етуі, ұлттық дәстүрлерді жаңаша түрде оқытуға енгізуі, сондай-ақ Мектепке дейінгі ұйымдағы педагогикалық әдіс-тәсілдермен үйлесімділігімен байланысты. Асық ойынына балабақшадағы балаларға тек қызықты уақыт өткізуге ғана емес, сонымен қатар ұлттық мәдениет пен дәстүрді танытуға мүмкіндік береді. Балалар осы ойын арқылы халықтың дәстүрлері мен құндылықтарын үйреніп, ұлттық тәрбие алады.

Мектепке дейінгі ұйымдағы ойынның оқу процесіне ықпал ету мүмкіндігін жаңаша қарастырады. Балалар тек ойын ойнаумен шектелмей, сонымен қатар логика, есептеу, еске сақтау және стратегиялық ойлау қабілеттерін дамытады. Педагогтар үшін бұл әдіс балалардың ұйымдастырылған іс-әрекетке деген қызығушылығын арттырып, оқыту процесін жеңіл әрі тиімді етеді.

Баланың физикалық және танымдық қабілеттерін қатар дамытуды көздейді. Асық ойыны балалардың дене моторикасын, қол-аяқ қимылдарын үйлестіруді дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, балалардың ақыл-ойы, сандық түсініктері мен логикалық ойлау қабілеттері де осы ойын арқылы жетілдіріледі. Бұл қозғалыс пен ақыл-ойды бірге дамытудың жаңа тәсілі болып табылады.

Ойын барысында балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасап, топтық жұмыста өзара әрекеттеседі. Бұл олардың коммуникативтік дағдыларын арттыруға және әлеуметтік қарым-қатынастарды жақсартуға ықпал етеді. Әдістемелік құралдың бұл жаңалығы балалардың ұжымда жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруда үлкен рөл атқарады.

Балалардың жас ерекшеліктеріне және дамуының әртүрлі деңгейлеріне сәйкес түрлі ойын түрлері мен тапсырмалары ұсынылған. Бұл құрал балабақшадағы әртүрлі жас топтарымен жұмыс істеуге мүмкіндік береді, себебі педагогтар әрбір баланың деңгейіне қарай тапсырмаларды бейімдеп, әртүрлі әдістерді қолдана алады.

Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталуы. Ойын барысында балалар өздігінен шешім қабылдауды үйренеді, жаңа тәсілдерді ойлап табады. Бұл олардың шығармашылық ойлау дағдыларын жетілдіріп, жаңа идеяларды ұсынуға ынталандырады.

Мектепке дейінгі ұйымдағы оқу үдерісіне жаңа әрі тиімді тәсілдер енгізеді. Педагогтар балалардың ойын арқылы білім алуы мен дамуына үлкен көңіл бөле отырып, дәстүрлі әдістермен қатар ойын әдісін тиімді пайдалана алады. Бұл білім беру жүйесінің жан-жақты дамуына оң әсер етеді.

Ойын барысында балалардың көңіл-күйі көтеріледі, олар ойынға белсене қатысады және сабаққа деген қызығушылықтары артады. Педагог балаларды өздерін еркін сезінетін психологиялық қолайлы ортаға шақырады. Бұл жағдай балалардың оқуға деген мотивациясын арттырады және олардың эмоционалдық дамуына ықпал етеді.

Балаларды топпен және жеке жұмыс істеуге шақыру арқылы олардың өзара байланысын дамыту көзделген. Мұндай тәсілдер балалардың өзара көмек көрсету, бір-біріне қолдау көрсету сияқты қасиеттерді қалыптастырады.

Ұлттық дәстүрлер мен мәдениетті ойын арқылы енгізу тәсілі, баланың танымдық және физикалық дамуын қатар дамыту, сондай-ақ балабақшада оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін енгізуінде. Бұл әдістеме балалардың жан-жақты дамуына, ұлттық тәрбие алуға және оқу процесіне жаңа қызығушылықпен қатысуға мүмкіндік береді.

АСЫҚ ОЙЫНЫНЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ МАҢЫЗЫ

Асық ойыны – қазақ халқының бай мәдени мұрасының бірі. Бұл ойын бала тәрбиесінде үлкен орын алады, себебі ол балаларды тек дене шынықтырумен ғана емес, сонымен қатар ақыл-ой қабілеттерін дамытуда, әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Асық ойынының педагогикалық маңызы оның көп қырлы даму аспектілерін қамтуында жатыр: физикалық, интеллектуалдық, әлеуметтік және эмоционалдық.

Асық ойынының басты ерекшелігі – бұл ойынның дене тәрбиесі мен физикалық даму тұрғысынан тиімділігі. Ойын барысында балалар қолдарын шеберлікпен қолдануға, жылдамдық пен ептілікті дамытуға үйренеді. Асық ойынында әрбір баланың жылдам әрекет етуі, мақсатқа бағытталған әрекеттері балалардың дене шынықтыру деңгейін арттырады. Олар өз денелерін басқаруға, қозғалыс координациясын жетілдіруге, түрлі жаттығуларды орындауға дағдыланады.

Асық ойынының интеллектуалдық маңызы зор. Ойын барысында балалар есептеу қабілеттерін дамытады, себебі ойын ережелері бойынша асықты есептеп, оны қай жерге орналастыруды жоспарлау керек. Бұл ойында балалар логикалық ойлауын, стратегия құруын, алдын ала болжам жасауды үйренеді. Олар ойын барысында әртүрлі есептеулер мен шешімдер қабылдайды, бұл өз кезегінде баланың зейінін, логикасын, ойлау қабілетін дамытады.

Асық ойыны баланың әлеуметтік дағдыларын қалыптастыруда да маңызды рөл атқарады. Ойын барысында балалар топ болып әрекет етеді, өзара қарым-қатынас орнатады, ережелерді ұстануға, ойынға қатысушы басқа балалармен араласуға үйренеді. Топтық ойындар арқылы баланың әрбір қатысушыны құрметтеу, бірлесіп жұмыс істеу, кезек күту және әділдік ұстанымдарын меңгеруі қалыптасады. Сонымен қатар, балалар ойын барысында жеңіс пен жеңіліс психологиясын түсініп, эмоцияларын басқаруды үйренеді.

Асық ойыны қазақ халқының ұлттық құндылықтарын, салт-дәстүрлерін балаларға жеткізуде маңызды құрал болып табылады. Ойын қазақтың ұлттық мәдениетін, тарихын, тұрмысын, тұрмыстық салттарын таныстырады. Асық – қазақ халқының көшпелі өмірінен шыққан құрал, оны пайдалану барысында балалардың ұлттық мұрамен танысуына мүмкіндік беріледі. Сонымен қатар, бұл ойын баланың ұлттық болмысын қалыптастыруға, өз халқының мәдениетіне деген қызығушылығын оятуға ықпал етеді.

Асық ойынының эмоционалдық аспектісі де маңызды. Ойын барысында балалар өз эмоцияларын басқаруды, көңіл-күйін реттеуді үйренеді. Жеңіс немесе жеңіліс кезінде бала сабырлылықты сақтау, басқа балалардың ойынға қатысуын құрметтеу, бәсекелестік атмосферасында өз эмоцияларымен жұмыс істеу дағдыларын игереді. Сонымен қатар, ойын баланың көңіл-күйін көтеріп, стрессті жеңілдетуге мүмкіндік береді.

Асық ойыны баланың тұлғалық дамуына да әсер етеді. Бұл ойын балаларды мақсат қойып, оған жетуге ұмтылуға, тұрақтылық пен табандылыққа үйретеді. Сондай-ақ, балаларды әділдікке, топпен жұмыс істеуге, өзара сыйластықты құрметтеуге тәрбиелейді.

Асық ойынының педагогикалық маңызы зор. Ол баланың физикалық, ақыл-ой, әлеуметтік және эмоционалдық дамуына үлкен әсер етеді. Сонымен қатар, асық ойынын қолдану арқылы балалар ұлттық мәдениетке жақындайды, өз халқының тарихын, мәдени мұрасын таниды. Тәрбиешілер осы ойынның педагогикалық мүмкіндіктерін дұрыс пайдалану арқылы балалардың жан-жақты дамуына ықпал ете алады.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА АСЫҚ ОЙЫНДАРЫН ҚОЛДАНУДА БАЛАЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ДАМУЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ

Асық ойыны -балалардың танымдық қабілеттерін дамытуға, логикалық ойлау мен есептеу дағдыларын жетілдіруге арналған тиімді құрал. Бұл ойын тек көңіл көтеру мен уақыт өткізудің тәсілі ғана емес, сонымен бірге балалардың танымдық дамуында маңызды рөл атқарады. Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдану арқылы балалардың зейіні, есте сақтау қабілеті, математикалық дағдылары мен кеңістіктік түсініктері дамиды.

Асық ойынының баланың танымдық дамуына әсері оның негізгі ережелеріне, ойын барысында шешілетін міндеттерге және ойынның мақсатына байланысты. Асық ойынын ойнау барысында балалардың ақыл-ойына келесі ықпалдар жасалады:

Асық ойынында бала белгілі бір мақсатқа жету үшін стратегия құрады, логикалық қадамдар жасайды. Бұл олардың логикалық ойлау қабілетін дамытады. Мысалы, бала асықтарды қалай жинау керектігін, оларды қай жаққа бағыттау керек екенін ойластырады.

Ойын барысында асықтардың санын есептеу, ұпайларды жинау және салыстыру қажет болады. Бұл балалардың математикалық дағдыларын дамытады. Әр асықтың санын қосып, не алып тастап, ұпай жинау арқылы олар есептеуді үйренеді.

Асық ойынын ойнау кезінде балалар ойын алаңын бағдарлап, асықтарды қалай орналастыру керектігін ойлайды. Бұл олардың кеңістіктік түсінігін дамытуға көмектеседі. Балалар нысанның қай жерде екендігін, қай жаққа қойылуы керектігін анықтайды.

Асық ойынында балаларға әртүрлі қадамдарды есте сақтау қажет. Олар қай асықты қашан, қайда тастағанын немесе жинағанын ұмытпау үшін зейін қоюы керек. Бұл есте сақтау қабілетін дамытуға ықпал етеді.

Асық ойынын балабақшада қолдану барысында педагогтар балалардың танымдық дағдыларын дамыту үшін арнайы әдіс-тәсілдерді қолдана алады.

Асық ойынында балалар асықтарды жинап, әртүрлі есептеулер жасайды. Бұл ойынның арнайы ережелері мен тапсырмалары баланың математикаға деген қызығушылығын оятады. Мысалы:

Әр асықтың құны болуы мүмкін, және балалар ұпай жинау үшін асықтардың санын есептеп, дұрыс стратегия жасап, математикалық дағдыларын дамытады.

Балалар әр түрлі асықтарды санап, үлкенді-кішілігін салыстырады, бұл салыстыру дағдыларын қалыптастырады.

Асық ойынында ойыншылар асықтарды қайда тастағанын немесе қай жерге жинағанын есте сақтау керек. Ойынның барысында балалар есте сақтау қабілеттерін жақсартады. Әсіресе, асықтың орналасқан жері мен оның санына назар аудару балалардың зейінін арттырады.

Асық ойынында жеңіс үшін бала бірнеше логикалық қадам жасау керек. Әр қадамда асықтың орналасуы мен бағыттарын дұрыс болжау қажет. Бұл ойын балалардың болжам жасау қабілетін дамытуға ықпал етеді. Мысалы:

- Асықтарды дәл тастау үшін қандай қадамдар жасау керектігін анықтау.

- Ұпай жинау немесе асықтарды алу үшін тиімді стратегияны таңдау.

Асық ойынында баланың кеңістіктегі нысандарды орналастыру, бағыттарды анықтау сияқты дағдылары дамиды. Олар асықтарды нысанаға дәл орналастыру үшін кеңістікті бағдарлайды. Бұл балалардың кеңістіктік түсініктерін дамытып, ақыл-ойын жетілдіреді.

Асық ойынын балабақшада тиімді пайдалану үшін педагогтар әртүрлі әдіс-тәсілдерді қолдана алады:

Балаларға асық ойынының негізгі ережелерін түсіндіру өте маңызды. Әсіресе, балалар ойынға алғаш рет қатысса, ережелерді қарапайым әрі түсінікті түрде түсіндірген жөн. Бұл олардың ойын ережелерін сақтауын және ойынның мәнін түсінуін қамтамасыз етеді.

Асық ойынын бірнеше кезеңге бөліп ұйымдастыруға болады:

Алғашқы кезеңде балалар асықтарды жай ғана тастап, ұпай жинайды.

Екінші кезеңде асықтардың санын есептеу, оларды белгілі бір жүйемен орналастыру тапсырмалары беріледі.

Үшінші кезеңде балалар күрделі стратегиялар жасап, ұпайды көп жинау үшін әртүрлі тактикаларды қолданады.

Асық ойыны балалардың қызығушылығын арттыру үшін әртүрлі нұсқалармен өткізілуі мүмкін. Мысалы, асықтардың әртүрлі түстері мен пішіндерін қолдану, ойынның ережелерін өзгерту арқылы баланың назарын сақтап, қызығушылығын оятуға болады.

Топтық ойындар балалардың әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Олар бір-бірімен әрекет етіп, өзара ынтымақтастықты үйренеді. Жеке ойындар болса, баланың өзіндік қабілеттерін көрсетуге мүмкіндік береді. Екі әдісті үйлестіре отырып, педагог әр баланың жеке және топтық дағдыларын дамытуға жағдай жасайды.

Мектепке дейінгі ұйымда асық ойынын қолдану балалардың танымдық қабілеттерін дамытуда маңызды рөл атқарады. Ойын барысында балалардың логикалық ойлауы, есептеу дағдылары, кеңістіктік түсінігі және есте сақтау қабілеттері жетілдіріледі. Педагогтар асық ойындарын қызықты әрі тиімді ұйымдастыру арқылы балалардың танымдық дамуын қамтамасыз етіп, олардың ақыл-ойын, зейінін арттырады. Сонымен қатар, ұлттық ойындар арқылы балалардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығы мен құрметі қалыптасады.

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА АСЫҚ ОЙЫНДАРЫН ҚОЛДАНУДА ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫН ТАНЫТУ

Қазақ халқының ұлттық ойындары – оның мәдениетінің, дүниетанымының, рухани құндылықтарының айқын көрінісі болып табылады. Бұл ойындар балаларға қазақ халқының өмір салтын, тарихын, салт-дәстүрлерін үйретуге мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдану арқылы балалар тек ойын ойнап қана қоймай, сонымен қатар қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен мәдениетіне жақын болады. Асық ойыны – қазақтың дәстүрлі ойындарының бірі, ол балаларды ұлттық мұрамен таныстырудың тиімді құралы бола алады.

Асық ойыны – қазақ халқының тарихында үлкен мәнге ие ойындардың бірі. Ол тек көңіл көтеру мен көңілді уақыт өткізу үшін ғана емес, сонымен қатар ұлттық тәрбиенің де бір бөлігі болып табылады. Асық ойындарының әртүрлі түрлері балаларға шыдамдылықты, әділдікті, тәртіпті сақтауды, ұлттық салт-дәстүрлерді қадірлеуді үйретеді.

Асық ойыны балаларға қазақ халқының ұлттық тәрбиесін ұғындыруда маңызды рөл атқарады. Қазақ халқы бала тәрбиесінде тек ойын арқылы емес, сонымен қатар тұрмыс-салт, әдет-ғұрып арқылы да көптеген құндылықтарды сіңіреді. Асық ойынын ойнау барысында бала:

-Шыдамдылықты үйренеді, себебі асықтар дұрыс тасталуы керек және ол үшін көп уақыт қажет болуы мүмкін.

- Әділдікті қалыптастырады, себебі ойын барысында әр бала ережелерге сәйкес әрекет етуі керек.

- Топтық жұмыстарда өзара сыйластық пен ынтымақтастықты арттырады, өйткені асық ойынын көбінесе топ болып ойнайды.

Асық ойыны – қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі мен өмір салтын білдіретін маңызды элемент. Ойынның әрбір түрі қазақ халқының табиғатқа деген құрметін, еңбекқорлығын, адалдығын, және дарындылығын танытады. Мысалы, асық ату ойыны балаларға дәлдік пен сабырлықты үйретеді, ал тоғызқұмалақ ойыны логикалық ойлауды және ақыл-ойды дамытады.

Балабақшада асық ойынын қолдану арқылы қазақ халқының ұлттық құндылықтарын балаларға жеткізу үшін бірнеше тиімді әдіс-тәсілдерді қолдануға болады.

Асық ойынының ережелерін түсіндіргенде оның терең тәрбиелік мәні мен ұлттық құндылықтарға байланысты тұстарын айқындап көрсету маңызды. Мысалы, асық ойынында әділдік, шыдамдылық, достық секілді құндылықтар әрқашан негізгі принциптер ретінде қарастырылады. Балаларға ойынның әрбір кезеңі мен ережелерінің артында ұлттық тәрбиенің тұрғандығын түсіндіру маңызды.

Асық ойынының барысында балаларға қазақ халқының дәстүрлері мен мәдениетіне қатысты әңгімелер айтып, оның мәні мен маңызын түсіндіруге болады. Мысалы, асық жинау, асық ату, не болмаса асық ойындарының әртүрлі түрлерінің пайда болуы туралы әңгімелерді балаларға ұсыну, оларды қазақ халқының тұрмыс-тіршілігімен таныстыру өте тиімді әдіс.

Балабақшадағы тәрбиеші ұлттық ойындар арқылы балаларға ұлттық құндылықтарды ұғындыра отырып, ойынның тәрбиелік мәнін түсіндіруі керек. Ойын барысында балалар өзара сыйластықпен, әділдікпен әрекет етуге үйренеді, сондықтан педагог балалардың арасындағы бәсекелестікті азайтып, ойынның қызық әрі тәрбиелік болуын қамтамасыз етеді.

Асық ойынын ұлттық киімдер мен мәдени элементтермен байланыстырған кезде ойынның ұлттық құндылықтармен үйлесімі артатыны сөзсіз. Балалар ұлттық киімдер мен әшекейлерді киіп, қазақ халқының тұрмысына жақындай отырып ойнаса, олар ұлттық мәдениет пен дәстүрлерге деген құрмет сезімін бойларына сіңіреді.

Асық ойыны балабақшадағы балалардың бойында келесі құндылықтарды дамытуға көмектеседі:

-Төзімділік пен сабырлық: Асық ойынын ойнау кезінде бала асықтарды дұрыс орналастырып, белгіленген мақсатқа жету үшін уақытты тиімді пайдалану керек. Бұл оларға төзімділік пен сабырлылықты үйретеді.

- Жеңіс пен жеңіліс мәдениеті: Асық ойынында жеңу мен жеңілу – табиғи құбылыс. Балалар ойын барысында жеңіс пен жеңіліс жағдайларын қабылдап, онымен дұрыс күресуге үйренеді. Бұл олардың мінез-құлқын, төзімділігін тәрбиелейді.

- Қазақтың табиғатқа, жан-жануарға деген құрметі: Асық ойыны балаларды қазақ халқының табиғатқа деген терең құрметін сезінуге, жан-жануарларды қорғауға үйретеді. Асықтың өзі мал шаруашылығымен байланысты болғандықтан, бұл ойын арқылы балаларға қазақ мәдениетіндегі мал мен табиғатқа деген құрметті түсіндіруге болады.

- Ұлттық бірегейлік пен ұлтжандылық: Асық ойыны арқылы балаларға ұлттық мәдениет, дәстүрлер мен ұлттың тарихи мұрасы туралы ұғымдар беріледі. Бұл оларға өз ұлтына деген мақтаныш пен сүйіспеншілік сезімдерін қалыптастырады.

Мектепке дейінгі ұйымда асық ойынын қолдану арқылы балаларды қазақ халқының ұлттық құндылықтарымен таныстыру – тәрбиенің маңызды бөлігі. Асық ойыны балаларды ұлттық дәстүрлерге, рухани мұраға, сыйластық пен әділдікке тәрбиелейді. Бұл ойынның көмегімен бала тек көңіл көтеріп қана қоймай, ұлттық тәрбиені де бойына сіңіреді. Осылайша, асық ойыны балабақшада балалардың ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын оятып, ұлттық құндылықтарды дамытуға мүмкіндік береді.

ҚОРЫТЫНДЫ

Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдану – балалардың физикалық, танымдық және әлеуметтік дамуында маңызды рөл атқаратын тиімді әдіс-тәсілдердің бірі. Асық ойынының тарихы мен мәні қазақ халқының ұлттық мәдениетіне терең бойлаған, балалардың денсаулығын нығайтуға, ойлау қабілетін жетілдіруге, сондай-ақ ұлттық құндылықтарды танытуға бағытталған.

Асық ойыны арқылы балалар тек ойынның қызығы мен қуанышын сезініп қана қоймай, олар өздерінің рухани және мәдени дамуына қажетті көптеген дағдыларды меңгереді. Ойын барысында балалар шыдамдылықты, әділдікті, достық пен ынтымақтастықты үйренеді. Сонымен қатар, асық ойынының логикалық элементтері балалардың ойлау қабілетін дамытып, математикалық дағдыларын жетілдіреді, кеңістіктік ойлауды қалыптастырады, әрі зейін мен есте сақтау қабілеттерін арттырады.

Мектепке дейінгі ұйымда асық ойындарын қолдану балаларға қазақ халқының дәстүрлерін, тарихын, мәдениетіне деген құрмет сезімін ұялатуға мүмкіндік береді. Ұлттық ойындар арқылы балалар ұлттық құндылықтарды үйреніп, өз халқының мәдени мұрасын қадірлей білуге бағытталады. Бұл ойындар балалардың бойында патриоттық сезімдер мен ұлттық бірегейлікке деген махаббатты қалыптастыруға көмектеседі.

Мектепке дейінгі ұйымдағы асық ойындарын пайдалану – балалардың дене дамуы мен рухани тәрбиесін жақсартудың, оларды ұлттық мәдениетпен таныстырудың маңызды тәсілі болып табылады. Ойынды дұрыс ұйымдастырып, оның ережелерін балаларға түсіндіре отырып, тәрбиеленушілердің ақыл-ойын дамытып, ұлт мәдениетіне деген құрметін арттыруға болады.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Ахметова, С. С. (2018). Қазақ ұлттық ойындары. Алматы: Білім.

2. Балақай, Н. (2015). Балабақшадағы ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні. Қостанай: Қостанай университетінің баспасы.

3. Кенжеахметова, Ж. Ә. (2016). Ұлттық ойындар және балалардың танымдық дамуы. Астана: Фолиант.

4. Қуандықова, Ә. (2017). Балабақшадағы ұлттық тәрбие. Алматы: Арман-ПВ.

5. Мәлік, Р. (2019). Ұлттық ойындардың педагогикалық негіздері. Шымкент: Қаратау баспасы.

6. Нұртас, К. (2020). Қазақтың ұлттық ойындары мен тәрбие. Алматы: Рауан.

7. Омарова, Д. Т. (2014). Балаларға арналған ұлттық ойындар. Алматы: Қазақ университеті.

8. Тұрғынбекова, М. (2018). Ұлттық тәрбие және балалардың дамуы. Түркістан: Тараз университеті баспасы.

9. Мұхамедқали, М. Б. (2016). Асық ойыны және оның балалар тәрбиесіндегі орны. Қарағанды: Қарағанды мемлекеттік университеті.

10. Құдиярова, Н. Т. (2017). Тәрбие жұмысының әдіс-тәсілдері мен ұлттық ойындар. Алматы: Мектеп баспасы.

11. Ханымжарова, А. С. (2015). Қазақ ұлттық ойындарын қолдану әдістемесі. Астана: Нұр-Медиа.

1-қосымша

АСЫҚ ОЙЫНДАРЫ

1.«Асық ату» (Көршілес асық)

Бұл ойынның ережелері бойынша балалар асықтарды белгілі бір нысанаға дәл атуға тырысады. Бұл ойын балалардың көзбен көру қабілетін, дәлдік пен шыдамдылықты арттырады.

Мақсаты: Асықтарды белгілі бір нысанға дәл ату арқылы ұпай жинау.

Тапсырма: Балалар асықтарды алаңға немесе кішкене қорапқа бағыттап атуы керек. Ойынның мақсаты – нысананың қасына жақын немесе оның ішіне асықтарды түсіру.

2.Тоғызқұмалақ

Бұл ойын кезінде балалар асықтарды белгілі бір ережелер бойынша жинап, оларды санап, түрлі тактикалар жасап ойнайды.

Мақсаты: Ұпай жинап, жеңіске жету.

Тапсырма: Балалар асықтарды рет-ретімен қойып, оларды жинап, санап, қорытынды есептеуге дағдыланады.

3. Асық салу

Асық салу ойыны балалардың ой-өрісін дамытады, олар асықтарды белгілі бір ретпен орналастырып, ойлану арқылы дұрыс жауап табуға үйренеді.

Мақсаты: Асықтарды белгілі бір тапсырмалар бойынша қойып шығу.

Тапсырма: Балалар асықтарды белгілі бір формаға немесе құрылымға орналастырып, оның сұлбасын сақтауы керек.

4. Асықтармен қашықтыққа тастау.

Бұл ойын баланың ептілігі мен жылдамдығын тексереді. Асықтар белгілі бір қашықтыққа тасталып, кімнің асығы алысқа кетсе, сол жеңімпаз болады.

Мақсаты: Асықты мүмкіндігінше алысқа тастау.

Тапсырма: Балалар асықтарды белгіленген сызықтан немесе сызықтың арғы жағынан алысқа тастау керек.

5. Асық жинау

Бұл ойын балалардың ептілігі мен шапшаңдығын арттырады, сонымен қатар есептеу дағдыларын дамытады. Балалар белгілі бір уақытта асықтарды жинап, қанша асық алғандарын санайды.

Мақсаты: Белгілі бір уақыт ішінде асықтарды жинау.

Тапсырма:Балалар белгілі бір уақытта немесе белгілі бір орында орналасқан асықтарды жинап, олардың санын есептейді.

2-қосымша

АСЫҚ ОЙЫНДАРЫНА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР

1. «Асықтарды ретімен сана»

-Мақсаты: Есептеу дағдыларын дамыту.

Тапсырма: Балалар асықтарды бір-бірден санауы керек. Ойын барысында олар асықтардың санын дұрыс санап, қайталанбастан дұрыс нәтиже көрсетуі қажет.

2. «Кеңістіктік бағдарлау»

Мақсаты:Кеңістіктік ойлау қабілетін дамыту.

Тапсырма: Балаларға белгілі бір алаңда асықтарды белгілі бір ретпен қойып шығу тапсырмасы беріледі. Олар асықтарды бірінен кейін бірін орналастыра отырып, дұрыс бағытты табуы тиіс.

3. «Дәл ату»

Мақсаты: Қол моторикасын және дәлдікті арттыру.

Тапсырма: Балалар белгіленген нысанаға асықтарды дәл атуы керек. Әр балаға бірнеше мүмкіндік беріледі, ал кімнің асығы нысанадан ең жақын түссе, сол жеңіске жетеді.

4. «Асықтарды құрастыру»

Мақсаты: Балалардың шығармашылық ойлауын дамыту.

Тапсырма: Балалар асықтармен әртүрлі пішіндер мен бейнелер құрастырады. Бұл тапсырма балалардың қиялын кеңейтеді және қолмен жұмыс жасауды үйретеді.

5. «Асықтың түсін анықта»

Мақсаты: Балалардың зейінін дамыту.

Тапсырма: Балаларға әртүрлі түстердегі асықтар беріледі. Олар асықтардың түсін атап, сонымен қатар қандай түстің ең көп және ең аз екенін анықтауы қажет.

3-қосымша

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА ПАЙДАЛАНАТЫН ЗАМАНАУИ АСЫҚ ОЙЫНДАРЫ

Заманауи асық ойындары – дәстүрлі асық ойындарын жаңаша көзқараспен, қазіргі уақыт талабына сай құру және балалардың қызығушылығын арттыру мақсатында ұсынылған ойындар болып табылады. Мектепке дейінгі ұйымда қолданылатын заманауи асық ойындары баланың танымдық дамуын, әлеуметтік дағдыларын және шығармашылық қабілеттерін қалыптастыруға бағытталған. Бұл ойындар балаларға ұлттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде таныстырылып, оларды жаңа әдістер арқылы дамытуға ықпал етеді.

1. Асық ату (Цифрлы асық ату)

Заманауи нұсқасы: Бұл ойында асықтар нысана ретінде цифрлық тақталар немесе экрандар арқылы көрсетіледі. Балалар нысаналарды көздеп, асықтарды атуы тиіс, бірақ олар осы кезде тек экран арқылы мақсатты таңдауға мүмкіндік алады. Бұл ойын балалардың назарын шоғырландырып, көру және дәлдік қабілеттерін дамытады.

Мақсаты: Балалар цифрларды дұрыс танып, олардың арасындағы байланысты түсіну арқылы ойынды өткізу.

Жаңа әдіс: Нысана экраннан пайда болатын цифрларды тану және соларға сәйкес асықтарды дәл ату.

2. Асықтармен пазл құрастыру

Заманауи нұсқасы: Асықтар тек физикалық емес, сонымен қатар цифрлық құралдар арқылы да қолданылуы мүмкін. Мысалы, асықтармен пазл құрастыру. Балалар виртуалды немесе нақты асықтардан түрлі пішіндер мен суреттерді құрастырады. Бұл ойын баланың логикалық ойлауын және кеңістіктік түсінігін дамытуға көмектеседі.

Мақсаты: Асықтардан түрлі пішіндер мен бейнелерді құрастыру.

Жаңа әдіс: Пазлдар арқылы балалардың үйлесімділік пен логикасын дамыту.

3. Асықтарды санап, топтау (Цифрлы ойындар)

Заманауи нұсқасы: Балалар асықтарды санап, сандық есептеулер жасайды, бірақ бұл процессті цифрлық платформалар немесе ойындар арқылы жүргізеді. Мысалы, электронды планшет немесе компьютер арқылы асықтарды санау, оларды сандық тәртіппен орналастыру және дұрыс топтастыру тапсырмалары беріледі.

Мақсаты: Балалар асықтарды дұрыс санап, сандық қатарды танып, логикалық есептер шығаруға үйренеді.

Жаңа әдіс: Цифрлық құралдар арқылы сандық тапсырмаларды шешу және ережелерді оқу.

4. «Асық-бейнемен» ойыны (Виртуалды реализация)

Заманауи нұсқасы: Бұл ойында асықтар физикалық түрде емес, виртуалды әлемде бейнеленеді. Балалар ойын кезінде экрандағы асықтарды көреді және оларды қозғалтатын немесе орындарын ауыстыратын түрлі тапсырмаларды орындау керек. Ойынның мақсаты – балаларға виртуалды әлемдегі нақты әрекеттерді жасау арқылы жаңа дағдыларды үйрету.

Мақсаты: Виртуалды әлемде асықтарды көрсету арқылы ойынның жаңа формасын пайдалану.

Жаңа әдіс: Экран арқылы асықтарды басқару және олармен түрлі тапсырмаларды орындау.

5. Асықпен «Ұшқыш» ойыны

Заманауи нұсқасы: Балалар асықтарды «ұшқыш» сияқты құрастырып, экраннан немесе нақты алаңда жылжытады. Бұл ойынның заманауи түрі асықтардың ұшқыш тәрізді қозғалуын көрсету үшін арнаулы құрылғылар мен датчиктер қолданады. Балалар асықтарды дәл бағыттап, белгіленген нысанға немесе мақсатына жетуге тырысады.

Мақсаты: Балалардың кеңістікте бағдарлау, ұшқыш тәрізді қозғалту дағдыларын дамыту.

Жаңа әдіс: Балалар асықтардың орын ауыстыруын виртуалды түрде басқарады.

6. Асықтағы «Түрлі тапсырмалар»

Заманауи нұсқасы: Асықтарды әртүрлі бейнемазмұнға, анимацияға немесе мультимедиялық тапсырмаларға негіздеп құрастыру. Мысалы, асыққа түрлі тапсырмалар жазылады: есептер шешу, логикалық сұрақтарға жауап беру, ойлау қабілетін тексеретін тапсырмалар орындау.

Мақсаты: Асықтармен балалардың когнитивті даму қабілеттерін кеңейту.

Жаңа әдіс: Асықтардың үстіне түрлі логикалық немесе сандық тапсырмалар жазылып, оларды шешу керек.

7. «Асықтармен жарыс» ойындары

Заманауи нұсқасы: Бұл ойында балалар асықтарды белгілі бір нысанаға дәл атып, нысананы бірінен кейін бірі жеңуге тырысады. Заманауи тәсілде жарыс кезінде балаларға уақыттың ішінде өз нәтижелерін көруге мүмкіндік береді, мысалы, арнайы сағат немесе таймер арқылы бақылау жүргізу.

Мақсаты: Балалар жарыс кезінде уақытты басқаруға үйреніп, өз нәтижелерін бақылауды үйренеді.

Жаңа әдіс: Таймер немесе арнайы құрылғылар арқылы ойын уақытын және нәтижесін бақылай отырып, балалардың шапшаңдық дағдыларын жетілдіру.

4-қосымша

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНІ ҰЙЫМДА АСЫҚТАРМЕН ҰЙЫМДАСТЫРЫЛАТЫН ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ОЙЫНДАР

Асықтар – қазақ халқының ұлттық ойындарының маңызды элементі болып табылады, олар балаларға дәстүрлі ойындардың қызығын ғана емес, сонымен қатар шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Мектепке дейінгі ұйымда асықтармен өткізілетін шығармашылық ойындар баланың қиялын, логикалық ойлауын, кеңістіктік және әлеуметтік дағдыларын дамытумен қатар, ұлттық мәдениетпен танысуға ықпал етеді.

Мұнда мектепке дейінгі ұйымда пайдалануға болатын асықтармен шығармашылық ойындардың тізімі ұсынылған:

1. Асықтан пішіндер құрастыру

Мақсаты: Балалардың қиялын дамыту, кеңістіктік ойлау қабілеттерін жетілдіру.

Құралдар: Асықтар.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтардан әртүрлі пішіндер (дөңгелек, үшбұрыш, шаршы, т.б.) құрастырады. Бұл ойын балалардың үйлесімділігін, шығармашылық қабілетін арттырады. Ойын барысында әртүрлі геометриялық пішіндерді құру тапсырмасы беріледі.

Тапсырма: «Асықтармен үшбұрыш, квадрат құрыңыз» немесе «Асықтардан гүлдің суретін жасаңыз».

2. Асықтармен жіпті өткізу

Мақсаты: Қол моторикасын дамыту, ептілікті және зейінді арттыру.

Құралдар: Асықтар, жіп.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтарды жіппен өткізіп, оны қатарынан тізіп шығуы керек. Ойынды өткізу кезінде балалар асықтарды дұрыс тізіп, жіпті босатпай өткізу үшін ептілік пен төзімділік танытады.

Тапсырма: «Жіпке асықтарды бір-бірден өткізіп, оларды қатарынан тізіңіз» немесе «Асықтарды белгілі бір ретпен орналастырып, жіпке тізіңіз».

3. АСЫҚТАРМЕН ТҮРЛІ СУРЕТТЕР САЛУ

Мақсаты: Балалардың шығармашылық ойлауын дамыту, көркемдік қабілеттерін арттыру.

Құралдар: Асықтар, қағаз, қарындаш немесе бояу.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтармен түрлі бейнелер мен суреттер салады. Бұл ойын балалардың қиялын дамытып, оларды шығармашылық жұмыстар жасауға ынталандырады.

Тапсырма: «Асықтармен гүл бейнесін салыңыз» немесе «Асықтардан үйдің суретін жасаңыз».

4. АСЫҚТАРДЫҢ ТҮСІН АНЫҚТАУ

Мақсаты: Балалардың түс қабылдау қабілетін арттыру.

Құралдар: Әр түрлі түсті асықтар.

Қысқаша сипаттамасы: Балаларға әртүрлі түсті асықтар беріледі, және олар түстерін анықтап, дұрыс сәйкестендіруі қажет.

Тапсырма: «Қандай түстегі асықтарды таңдадыңыз?» немесе «Қандай түсті асықтарды мен көрсетемін, сол түсті асықты таңдап көрсетіңіз».

5. АСЫҚТАРДЫ САНАП, ТОПТАСТЫРУ

Мақсаты: Балалардың есептеу дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтарды санап, белгілі бір топтарға (түске, көлемге немесе формаға қарай) бөледі. Бұл ойын санап, топтау арқылы балалардың логикалық ойлау қабілетін жетілдіреді.

Тапсырма: «Асықтарды үш топқа бөліңіз: үлкен, кіші және орташа» немесе «Асықтарды түстеріне қарай топтаңыз».

6. АСЫҚТАРМЕН ЛАБИРИНТ ЖАСАУ

Мақсаты: Балалардың кеңістіктік ойлау қабілеттерін дамыту, ептілік пен жылдамдықты жетілдіру.

Құралдар: Асықтар, қағаз немесе тақтайша.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтармен лабиринт жасап, олардың ішінде асықтарды жылжытады. Бұл ойын баланың бағытты дұрыс анықтауға, ептілік пен жылдамдықты арттыруға көмектеседі.

Тапсырма: «Асықтарды пайдаланып, лабиринттің ішінен шығу жолын табыңыз» немесе «Асықтарды лабиринт ішінде қозғалып өтетін етіп орналастырыңыз».

7. АСЫҚПЕН КӨҢІЛДІ ЖҰМБАҚТАР

Мақсаты: Балалардың логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, қызығушылықты арттыру.

Құралдар: Асықтар, жұмбақтар.

Қысқаша сипаттамасы: Балаларға асықтармен байланысы бар жұмбақтар беріледі. Олар жауапты табуға тырысып, ойын барысында ойлау дағдыларын жақсартады.

Тапсырма: «Бұл қандай ойын? Ойында асықтар қолданылады және оның ережесі бойынша асықты алысқа ату керек» деген сұрақтар қойылады.

8. АСЫҚТАРМЕН КЕДЕРГІЛЕР ЖАСАУ

Мақсаты: Балалардың моторикасын дамыту, қызығушылықты арттыру.

Құралдар: Асықтар, түрлі кедергілер.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтарды әртүрлі кедергілер арқылы өткізу керек. Мысалы, асықтарды басқа заттардың үстінен өткізу немесе белгілі бір бағытта жылжыту тапсырмасы беріледі.

Тапсырма: «Асықтарды кедергілерден өткізіңіз» немесе «Асықтарды белгілерге қарай жылжытыңыз».

9. АСЫҚТАРМЕН ҚҰРАСТЫРУ (БЛОК ҚҰРЫЛЫС ОЙЫНЫ)

Мақсаты: Құрылымдық ойлау қабілетін дамыту.

Құралдар: Асықтар.

Қысқаша сипаттамасы: Балалар асықтардан үй, мұнара, көпір немесе басқа да құрылымдар құрастырады. Бұл ойын баланың шығармашылық ойлауын жетілдіріп, оларды өз қиялында еркін болуы үшін ынталандырады.

Тапсырма: «Асықтардан көпір құрыңыз» немесе «Асықтарды үйдің түрінде құрастырыңыз».

5-қосымша

АСЫҚТАРМЕН ЖАСАЛАТЫН ТӘЖІРИБЕЛЕР

Асықтармен өткізілетін эксперименттер балалардың қызығушылығын ояту мен олардың ғылыми ойлау қабілеттерін дамытуға көмектеседі. Асықтар -табиғи материал болғандықтан, оларды әртүрлі эксперименттерде қолдану балалардың тәжірибе жасауды, қорытынды шығара білуді, бақылау жүргізуді үйретеді. Мұнда балабақшада пайдалануға болатын асықтармен жүргізілетін эксперименттердің картотекасы ұсынылған.

1. АСЫҚТАРДЫҢ САЛМАҒЫ МЕН ТЫҒЫЗДЫҒЫ

Мақсаты: Балаларға салмақ пен тығыздық туралы түсінік беру, салыстыру дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, таразы.

Жүргізу әдісі:

Балаларға екі түрлі асықты таңдап, таразының бір жағына қоюды ұсыныңыз.

Енді асықтардың әрқайсысының салмағын салыстырып, қайсысы ауыр екенін анықтауды өтініңіз.

Ойынды «Қайсысы ауыр?» немесе «Қайсысы жеңіл?» деген сұрақтармен жүргізу.

Тапсырма: Балалар екі асықты салыстырып, ең ауыр асықты табады. Осы арқылы олар салмақ ұғымын түсінеді.

2. АСЫҚТАРДЫҢ ЖЫЛДАМДЫҚТАРЫН ТЕКСЕРУ

Мақсаты: Жылдамдық пен қозғалыс ұғымдарын түсіндіру.

Құралдар: Асықтар, көлденең сызықтармен белгіленген жер (секіртпе жол).

Жүргізу әдісі:

Балаларға екі түрлі асық беріледі.

Оларды жолдың басына қойып, екі асықты да бірдей күшпен жылжытыңыз.

Қайсысы бірінші болып өтетінін бақылаңыз.

Тапсырма: Балалар асықтардың қозғалысын бақылап, жылдамдығын салыстырады.

Қорытынды: Қай асықтың бірінші өткенін және жылдамдықты анықтай отырып, жылдамдық ұғымын түсінеді.

3. АСЫҚТЫҢ БЕТІНДЕ СУ ЖИНАУ ЭКСПЕРИМЕНТІ

Мақсаты: Су жұтқыштық қасиеттерін зерттеу.

Құралдар: Асықтар, су, кішкене ыдыс.

Жүргізу әдісі:

Бірнеше асықты суға саламыз.

Асықтың ішіндегі судың қалай жиналып жатқанын бақылап, оларды қараңыз.

Су асықтың ішіне қалай кететінін және асықтың қандай қасиет көрсететінін бақылаңыз.

Тапсырма: Балалар асықтың су жұтқыш қасиетін тексеріп, ол суды қаншалықты жинайтынын талқылайды.

Қорытынды: Асықтың суды жинау қасиетін зерттей отырып, балалар табиғаттың ерекшеліктерін түсінеді.

4. АСЫҚТЫҢ ПІШІНІ МЕН ДОПТЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН ЗЕРТТЕУ

Мақсаты:Асықтардың дөңгелек пішіні мен оның әрекетін зерттеу.

Құралдар: Асықтар, түзу бет.

Жүргізу әдісі:

Балалар асықты түзу бетке қойып, оны итеру арқылы оның қалай домалайтынын бақылап, талдайды.

Әртүрлі пішіндегі асықтарды бірдей жағдаймен сызықтың бойымен жылжытыңыз және олардың жылжуының қандай өзгерістерге ұшырағанын зерттеңіз.

Тапсырма: Балалар дөңгелек пішіннің жылжымалық қасиетін және әртүрлі пішіндегі асықтардың әрекеттерін байқап, талқылайды.

Қорытынды: Пішін мен қозғалыс арасындағы байланысты түсіну арқылы балалардың ғылыми ойлау қабілеті дамиды.

5. АСЫҚТАРДЫҢ ЖАРЫҚҚА ӘСЕРІН ЗЕРТТЕУ

Мақсаты: Жарықтың заттардың бетіндегі әсерін зерттеу.

Құралдар: Асықтар, түрлі жарық көздері (фонарик немесе күннің сәулесі).

Жүргізу әдісі:

Асықтарды тікелей жарық көзінің алдына қойыңыз.

Балалар жарықтың асықтың бетінде қалай әсер ететінін (жарық шағылыстыру, көлеңке түсу) бақылайды.

Тапсырма: Балалар жарықтың асықтың бетіне қалай әсер ететінін анықтап, оны бақылап, талдайды.

Қорытынды: Жарықтың заттарға әсері мен олардың көлеңкесінің өзгерістерін бақылап, балалардың табиғатқа деген қызығушылығы артады.

6. АСЫҚТАРДЫ ТОПТАСТЫРУ (ТҮСІ МЕН КӨЛЕМІ БОЙЫНША)

Мақсаты: Балалардың топтастыру дағдыларын дамыту.

Құралдар: Әр түрлі түсті және көлемдегі асықтар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға асықтардың бірнеше түрі беріледі.

Олар асықтарды түстері мен көлемдеріне қарай топтастырады.

Топтастыруды жүргізу кезінде асықтардың өзара айырмашылықтарын талқылап, салыстырады.

Тапсырма: Балалар асықтарды түстері мен көлемдеріне қарай бөледі, осы арқылы топтастыру дағдыларын дамытады.

Қорытынды: Топтастыру арқылы балалар топтарға бөлу әдісін үйреніп, логикалық ойлау қабілеттерін дамытады.

7. АСЫҚТАРДЫ СУҒА САЛУ (ҚАЛҚЫМАЛЫҚТЫ ТЕКСЕРУ)

Мақсаты: Заттардың судағы қалқымалығын зерттеу.

Құралдар: Асықтар, су толтырылған ыдыс.

Жүргізу әдісі:

Балалар асықтарды суға салып, олардың қайсысы су бетінде қалқып, қайсысы түспейтінін бақылайды.

Әртүрлі асықтардың қалқымалығын салыстырып, олардың тығыздығын анықтауға тырысады.

Тапсырма: Балалар суға асықтарды салғанда олардың қалқып шыққанын немесе түскенін байқап, талдайды.

Қорытынды: Су мен заттың арасындағы тығыздықты түсіну арқылы балалар физикалық заңдылықтар туралы ұғымдарын кеңейтеді.

Бұл эксперименттер картотекасы балабақшада балалардың ғылыми ойлау қабілетін, шығармашылық дағдыларын, табиғатқа деген қызығушылықтарын арттыруға бағытталған. Асықтар — табиғи материал болғандықтан, оларды әртүрлі эксперименттерде қолдану балаларға ғылыми зерттеу жүргізуге, қорытынды шығарып, бақылау жүргізуге үйретеді. Осы эксперименттер арқылы балалардың зейіні, қиялы және ойлау қабілеттері жетіледі.

6-қосымша

САУАТ АШУ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН ІС-ӘРЕКЕТІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН АСЫҚ ОЙЫНДАР

(Мектепалды тобы)

Сауат ашу- балалардың алғашқы тілдік дағдыларын дамытуға бағытталған маңызды кезең. Асық ойындарын сауат ашу сабағында қолдану балалардың сөздік қорын байытуға, тілдік дағдыларын жақсартуға, шығармашылық қабілеттерін арттыруға мүмкіндік береді. Асық ойындары балаларға оқу мен жазуға қызығушылықты ояту үшін тиімді әдіс болып табылады.

Асық ойындары сауат ашу ҰІӘ балалардың тілдік қабілеттерін дамытуға, сөздік қорын байытуға, шығармашылық ойлауды ынталандыруға көмектеседі. Ойындар арқылы балалар оқуды, жазуды қызықты түрде үйренеді, сонымен қатар логикалық ойлау қабілеттері мен әлеуметтік дағдылары да жетіледі.

1. «СӨЗДЕР ҚҰРАСТЫРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың сөздік қорын байыту, сөздерді дұрыс құрастыруға үйрету, дыбыстарды дұрыс айта білу дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар (әр асыққа әріптер жазылған карточкалар), тақта немесе қағаз.

Жүргізу әдісі:

Әр асықтың бетіне әріптер жазылады.

Балалар асықтарды қолдарына алып, оларды белгілі бір сөздер құрастыру үшін пайдаланады.

Балалар алдымен дауысты және дауыссыз дыбыстарды анықтайды, кейін сөздер құрастырады.

Мысалы, балалар «а», «с», «ы», «қ» әріптерін пайдаланып «асық» сөзін құрайды.

Тапсырма: Құрастырылған сөздерді дауыссыз және дауысты дыбыстарға бөлу, дұрыс оқу дағдыларын жетілдіру.

2. «ДЫБЫСТАРДЫ ТАП» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың дыбыстық есту қабілетін дамыту, сөздегі дыбыстарды дұрыс ажырату.

Құралдар: Асықтар, әр асықтың бетіне әріптер немесе дыбыстар жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға асықтар беріледі, олар асықтардың бетіне жазылған дыбыстарды айтып, оларды белгілі бір топқа бөледі.

Мысалы, балалар «б» мен «п» дыбыстарын дауыссыз дыбыстар деп бөледі, немесе дауысты дыбыстар мен дауыссыз дыбыстарды ажыратады.

Тапсырма: Асықтарды қолданып сөздер құрастырып, әр дыбысты анықтап, дұрыс айтуға үйрену.

3. «ҚАЙ СӨЗ ДҰРЫС?» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың жазу және оқу дағдыларын дамыту, сөздерді дұрыс жазуға үйрету.

Құралдар: Асықтар, әр асыққа жазылған сөздер.

Жүргізу әдісі:

Әр асықтың бетіне сөздер жазылады.

Балалар екі немесе одан да көп асықтарды алып, қай сөз дұрыс жазылғанын таңдайды.

Мысалы, бір асықта «бағана» сөзі дұрыс жазылып, екінші асықта «бағана» сөзінің қатесі болады.

Тапсырма: Балалар дұрыс жазылған сөзді тауып, оны дауыстап оқиды, қате жазылған сөзді анықтап, дұрысын жазып көрсетеді.

4. «СӨЗДЕР МЕН СУРЕТТЕРДІ СӘЙКЕСТЕНДІРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың сөздер мен олардың мағыналарын дұрыс сәйкестендіру дағдыларын дамыту.

Құралдар:Асықтар, сөздер мен суреттер жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Әр асықтың бетіне сөздер жазылады, ал балаларға сол сөздердің мағынасына сәйкес суреттер беріледі.

Балалар сөздер мен суреттерді сәйкестендіріп, оларды сәйкес асықтарға орналастырады.

Мысалы, «үй», «алаң», «бала» сөздері мен сол сөздерге сәйкес суреттер беріледі.

Тапсырма: Балалар сөздер мен суреттерді сәйкестендіріп, оларды дауыстап айтады және сөздердің мағыналарын түсіндіреді.

5. «СӨЗДЕРДІ ДҰРЫС ОРНАЛАСТЫР» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың сөздерді дұрыс ретпен қою дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, әр асықтың бетіне сөздер немесе сөйлемдер бөліктері жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Әр асыққа сөйлемдер бөліктері жазылады.

Балаларға бірнеше асық беріледі, олар сол асықтардың бөліктерін дұрыс орналастырып, толық сөйлем құрастырады.

Мысалы, асықтарға жазылған сөйлемдер: «Мен мектепке барамын», «Балалар көктемде ойнайды».

Тапсырма:Балалар асықтардан сөйлемдерді дұрыс құрап, оны дауыстап оқиды.

6. «ӨЛЕҢДІ АЯҚТА» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың шығармашылық ойлауын дамыту, өлеңдер мен жырларды есте сақтауға үйрету.

Құралдар: Асықтар, өлеңнің үзінділері жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға өлеңнің немесе жырдың белгілі бір бөлігі беріледі.

Балалар асықтарға жазылған өлеңнің немесе жырдың келесі сөздерін немесе жолдарын тауып, сөйлемді толықтырады.

Мысалы, «Қыс келді, аяз...» деп басталатын өлеңді балалар асықтарға жазылған үзінділер арқылы толықтырады.

Тапсырма: Өлеңді немесе жырды толықтап, балалар дауыстап айтып, мәнерлеп оқиды.

7. «ҚАЙСЫСЫ АРТЫҚ?» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың сөздер арасындағы айырмашылықты табу дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, әр асыққа түрлі сөздер жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға бірнеше асық беріледі, әр асыққа түрлі сөздер жазылады.

Балалар қай сөздің артық екенін анықтап, оны тауып алады.

Мысалы, асықтарда «бала», «құрылыс», «балабақша» сөздері бар, ал артық сөз «құрылыс» болады.

Тапсырма: Балалар артық сөзді тауып, оны басқа сөздермен салыстырып, түсіндіреді.

7-қосымша

МАТЕМАТИКА НЕГІЗДЕРІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН АСЫҚ ОЙЫНДАРЫ

Асық ойындары математика сабағында балалардың сандық дағдыларын, логикалық ойлау қабілеттерін, математикалық ұғымдарды түсінуін дамытуға үлкен көмек көрсетеді. Асықтар табиғи материал ретінде балалардың қиялын оята отырып, математикалық ойындарға шығармашылық элементтер қосады. Бұл ойындар балаларға санақ жүргізуді, есеп шығаруды, математикалық ұғымдарды дұрыс қолдануды үйретеді.

1. «АСЫҚТАРДЫ САНАУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың санау дағдыларын дамыту, сандарды дұрыс айта білу.

Құралдар:Асықтар, тақта немесе қағаз.

Жүргізу әдісі:

Балаларға бірнеше асық беріледі.

Олар асықтарды санау арқылы сандық қатарды дұрыс ретімен айтады.

Мысалы, балаларға 10 асық беріледі, олар сол асықтарды санау арқылы 1-ден 10-ға дейін санайды.

Тапсырма: Балалар асықтарды санау арқылы саны бойынша арттыру және кеміту жаттығуларын орындайды.

2. «АСЫҚПЕН ҚОСУ ЖӘНЕ АЗАЙТУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Қосу және азайту амалдарын меңгерту.

Құралдар:Асықтар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға бірнеше асық беріледі, мысалы, 5 асық.

Балалар қосу және азайту амалдарын орындау үшін асықтарды қосады немесе азайтады.

Мысалы, «Менде 5 асық бар. Егер мен тағы 3 асық қосатын болсам, барлығы қанша болады?» деген сұрақ қойылады.

Тапсырма:Балалар асықтарды қолмен есептеп, қосу және азайту амалдарын орындайды.

3. «САНДЫҚ ҚАТАРДЫ ҚҰРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Сандық қатарды дұрыс ретпен орналастыру дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, әр асыққа сандар жазылған карточкалар.

Жүргізу әдісі:

Әр асықтың бетіне сандар жазылады, мысалы, 1-ден 10-ға дейінгі сандар.

Балаларға осы асықтарды беріледі, олар асықтарды сандық қатар бойынша дұрыс орналастыруы керек.

Балалар асықтарды дұрыс орналастыру арқылы сандардың тізбегін есте сақтайды.

Тапсырма:Балалар асықтарды ретімен орналастырып, сандық қатарды дұрыс құрастырады.

4. «АСЫҚПЕН ЕСЕП ШЫҒАРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың математикалық ойлау қабілеттерін дамыту, қарапайым есептерді шығару дағдыларын қалыптастыру.

Құралдар: Асықтар, тақта немесе қағаз, калькулятор (қажет болған жағдайда).

Жүргізу әдісі:

Балаларға есептер беріледі, мысалы, «Менде 7 асық бар, тағы 3 асық алдым. Барлығы қанша асық болды?»

Балалар осы есепті шешіп, дұрыс жауапты табады.

Әр есепті шешкеннен кейін, балалар асықтарды қосып немесе азайтып, жауаптарын көрсетеді.

Тапсырма: Балалар әртүрлі қосу және азайту есептерін шығарады.

5. «АСЫҚТАРМЕН ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ ПІШІНДЕР ҚҰРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Геометриялық пішіндер мен олардың қасиеттерін таныстыру.

Құралдар: Асықтар, қағаз, маркер.

Жүргізу әдісі:

Балаларға геометриялық пішіндер (шаршы, үшбұрыш, шеңбер, т.б.) құру үшін асықтар беріледі.

Балалар асықтарды қатарластырып, белгілі бір пішіндер жасайды.

Мысалы, балалар асықтарды қатарлап қойып, шаршы немесе үшбұрыш пішіндерін құрастырады.

Тапсырма:Балалар әртүрлі геометриялық пішіндер құрып, олардың қасиеттері туралы айтуға тырысады.

6. «АСЫҚПЕН КӨБЕЙТУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Көбейту амалын үйрету, көбейту кестесін жаттау.

Құралдар:Асықтар.

Жүргізу әдісі:

Балаларға белгілі бір сан беріледі, мысалы, 3.

Балалар сол санды асықтарды пайдаланып көбейтеді. Мысалы, 3 x 2 үшін 3 асықтың екі қатарын жасап, 6 асықты көрсетеді.

Көбейту кестесін асықтар арқылы көрсету арқылы балалар көбейту амалын жақсы меңгереді.

Тапсырма: Балалар көбейту амалын асықтарды пайдаланып дұрыс орындауға үйренеді.

7. «АСЫҚПЕН ӨЛШЕУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Ұзындық өлшемдерін түсіну, салыстыру дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, түрлі ұзындықтағы жолақтар (қағаз, жіп т.б.).

Жүргізу әдісі:

Балаларға бір жолақ беріледі, ол жолақтың ұзындығын асықтармен өлшейді.

Мысалы, балабақшада балаларға 10 см жолақ беріледі, олар оны 5 асықпен өлшейді (егер әр асықтың ұзындығы 2 см болса).

Әртүрлі ұзындықтағы жолақтарды салыстыру үшін асықтарды пайдаланады.

Тапсырма: Балалар әртүрлі ұзындықтағы жолақтарды өлшеп, олардың ұзындықтарын салыстырады.

8. «АСЫҚТАРМЕН ТОПТАУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Топтастыру және сандық ұғымдарды түсіну.

Құралдар:Асықтар, қағаз.

Жүргізу әдісі:

Балаларға асықтар беріледі, олар асықтарды белгілі бір категориялар бойынша топтастырады (мысалы, түстері, пішіндері бойынша).

Мысалы, балалар қызыл, көк, жасыл түсті асықтарды бөлек топтарға бөліп, олардың санын айтады.

Тапсырма: Балалар асықтарды түрлі топтарға бөліп, санын анықтайды.

8-қосымша

ДЕНЕ ТӘРБИЕСІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН АСЫҚ ОЙЫНДАР

Асық ойындары балалардың дене тәрбиесі сабағында қолдануға өте тиімді, өйткені олар физикалық белсенділікке ынталандырады, ептілік, жылдамдық, дәлдік сияқты қасиеттерді дамытады. Асықтар арқылы балалардың координациясы, шыдамдылығы, күш-қуаты, әрі командамен жұмыс істеу дағдылары да қалыптасады.

1. «АСЫҚПЕН ЖҮГІРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың жылдамдығын арттыру, координация дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, белгілер.

Жүргізу әдісі:

Балаларға белгіленген қашықтық беріледі, ал әр бала қолына асық ұстап жүгіреді.

Ойынның мақсаты-асықты жерге түсірмей белгіленген жерге дейін жүгіріп жету.

Балалар асықты жерге түсірмей тез жүгіруге тырысады.

Тапсырма: Жерге асық түсірмей қашықтықты еңсеру. Ойын балалардың ептілігі мен жылдамдығын арттыруға бағытталған.

2. «АСЫҚТАРДЫ АТУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Дәлдік пен зейінділік дағдыларын дамыту.

Құралдар:Асықтар, үлкен дөңгелек тәрізді нысан (қалта, шеңбер немесе арнайы белгі).

Жүргізу әдісі:

Балаларға бірнеше асық беріледі, олар оларды белгілі бір нысанға (қалта, шеңбер немесе белгіленген жер) дәл атуға тырысады.

Әр бала кезекпен асықты нысанға дәл түсіруге тырысады.

Тапсырма: Асықтарды белгіленген жерге дәл түсіру. Бұл ойын балалардың зейінін, дәлдігін және қол-аяқ үйлесімділігін жақсартады.

3. «АСЫҚ ЖИНАУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың қимыл-қозғалысын арттыру, ептілік дағдыларын дамыту.

Құралдар: Асықтар, белгіленген орын (жерге немесе алаңға таратылған асықтар).

Жүргізу әдісі:

- Балалар жерге таратылған асықтарды жинап, белгіленген орынға алып келуі керек.

Әр бала жүгіріп барып асықты жинап, қайта оралу керек.

Тапсырма:Белгіленген уақыт ішінде барынша көп асық жинау. Бұл ойын балалардың ептілігін, жылдамдығын және тыныс алу жүйесін жетілдіреді.

4. «АСЫҚТАРМЕН КЕДЕРГІЛЕРДІ ЕҢСЕРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың күш-қуатын, төзімділігін және координациясын дамыту.

Құралдар: Асықтар, кедергілер (жолақтар, секіртпелер, аркалар).

Жүргізу әдісі:

Балалар асықтарды алып, кедергілер арқылы өтуі керек.

Ойынның мақсаты - асықтарды ұстау кезінде кедергілерді өтіп, белгіленген жерге жету.

Балалар түрлі қимыл-қозғалыс түрлерін пайдалана отырып, кедергілерден өтеді (секіру, еңбектеу, бұрылу және т.б.).

Тапсырма: Балалар кедергілерді еңсере отырып асықтарды белгіленген жерге жеткізуі тиіс. Бұл ойын балалардың төзімділігін арттырып, олардың қозғалыс үйлесімділігін жақсартады.

5. «АСЫҚПЕН ДОПТЫ ӨТКІЗУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың қол-аяқ үйлесімділігін дамыту, күш пен дәлдік дағдыларын жетілдіру.

Құралдар: Асықтар, доп.

Жүргізу әдісі:

Балаларға асықтар және үлкен доп беріледі.

Олар асықтармен допты белгіленген жерге өткізуі керек, бірақ асықтарды қолдана отырып дәл бағытта бағыттау керек.

Допты асықпен дұрыс бағыттау және оны белгіленген нысанға жеткізу ойынды қызықты етеді.

Тапсырма:Балалар допты асықтармен бағыттап, белгіленген жерге жеткізуі тиіс. Ойын балалардың күш-қуатын, координациясын арттырады.

6. «АСЫҚТАРМЕН ЭСТАФЕТА» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың топта жұмыс істеу дағдыларын дамыту, жылдамдық пен ептілік дағдыларын арттыру.

Құралдар: Асықтар, түрлі кедергілер (құм салынған қаптар, сырғанақтар).

Жүргізу әдісі:

Балалар екі топқа бөлінеді. Әр топ мүшелері кезекпен асықтарды жинап, белгіленген жерге апарады.

Ойын барысында балалар әртүрлі кедергілерден өтеді.

Тапсырма: Ең көп асық жинап, топтың жеңісіне үлес қосу. Бұл ойын балалардың жылдамдығын, күш-қуатын және командалық жұмыс дағдыларын жақсартады.

7. «АСЫҚТЫҢ СЫРҒАНАУ ЖАРЫСЫ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың жылдамдығын, дәлдігін және төзімділігін дамыту.

Құралдар: Асықтар, жазық алаң.

Жүргізу әдісі:

Балалар асықты алаңда сырғытып жіберіп, оны мүмкіндігінше алысқа жылжытулары керек.

Әр бала асықтың қашықтығын өлшеп, көп қашықтықты жылжытқан бала жеңіске жетеді.

Тапсырма: Асықты ең алыс қашықтыққа сырғыту. Бұл ойын балалардың күш-жігерін, жылдамдығын және дәлдігін арттырады.

8. «АСЫҚТЫҢ АРТЫНАН ЖҮГІРУ» ОЙЫНЫ

Мақсаты: Балалардың жылдамдығын, зейінін және ептілігін дамыту.

Құралдар: Асықтар.

Жүргізу әдісі:

Балалар бір-біріне асықтарды артынан лақтырады, әрі қарай әр бала асықты қуып жетуге тырысады.

Әр бала асықты жинап, белгіленген нүктеге қайта келеді.

Тапсырма: Ең жылдам әрі дәл асықты жинаған бала жеңіске жетеді.